Giáo trình Luật cạnh tranh và Luật bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng: Phần 1

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:186

Thêm vào BST

Báo xấu

68
lượt xem 19
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Giáo trình "Luật cạnh tranh và Luật bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng" được biên soạn nhằm tuyên truyền, phổ biến những nội dung cơ bản về pháp luật cạnh tranh và pháp luật bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng tới toàn thể xã hội, đặc biệt là cộng đồng doanh nghiệp và người tiêu dùng; đáp ứng yêu cầu giảng dạy, nghiên cứu, học tập, tham khảo của giảng viên, sinh viên các trường đại học, cao đẳng. Mời các bạn cùng tham khảo chi tiết nội dung phần 1 của giáo trình!

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Giáo trình Luật cạnh tranh và Luật bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng: Phần 1

2
LӠI NÓI ĈҪU B̫o v͏ c̩nh tranh và b̫o v͏ ng˱ͥi tiêu dùng vͣi ý nghƭa là b̫o v͏ s͹ phát tri͋n b͉n vͷng cͯa xã h͡i, s͹ phát tri͋n kinh t͇ vͷng ch̷c cͯa m͟i qu͙c gia, là m͡t trong nhͷng v̭n ÿ͉ thu hút ÿ˱ͫc s͹ quan tâm cͯa không ch͑ các nhà l̵p pháp, cͯa các c˯ quan qu̫n lý nhà n˱ͣc mà cͯa toàn xã h͡i. Chính vì v̵y, nhi͉u qu͙c gia ÿã sͣm ban hành các ÿ̩o lu̵t vͣi mͭc ÿích b̫o v͏ c̩nh tranh và b̫o v͏ quy͉n và lͫi ích chính ÿáng cͯa ng˱ͥi tiêu dùng. Vi͏t Nam là qu͙c gia ÿang trong quá trình h͡i nh̵p sâu, r͡ng vào n͉n kinh t͇ qu͙c t͇. Trong thͥi gian qua, m͡t lo̩t các chính sách r˱ͥng c͡t cͯa n͉n kinh t͇ ÿã ÿ˱ͫc pháp lu̵t hóa và mang l̩i nhͷng hi͏u qu̫ thi͇t th͹c trong phát tri͋n kinh t͇, nh˱ pháp lu̵t v͉ doanh nghi͏p, pháp lu̵t v͉ ÿ̯u t˱, pháp lu̵t v͉ c̩nh tranh, pháp lu̵t v͉ b̫o v͏ quy͉n lͫi ng˱ͥi tiêu dùng... Trong ÿó, pháp lu̵t v͉ c̩nh tranh và b̫o v͏ quy͉n lͫi ng˱ͥi tiêu dùng là m͡t nhân t͙ quan tr͕ng góp ph̯n giúp nhà n˱ͣc ÿi͉u hành n͉n kinh t͇ phát tri͋n b͉n vͷng, t̩o ÿ͡ng l͹c phát tri͋n cho n͉n kinh t͇. Ĉ͋ b̫o v͏ c̩nh tranh và b̫o v͏ quy͉n lͫi cͯa ng˱ͥi tiêu dùng, góp ph̯n t̩o l̵p môi tr˱ͥng kinh doanh lành m̩nh, bình ÿ̻ng, ÿ̫m b̫o s͹ phát tri͋n ͝n ÿ͓nh, b͉n vͷng cͯa ÿ̭t n˱ͣc, s͹ an toàn cͯa xã h͡i, Lu̵t C̩nh tranh năm 2004 l̯n ÿ̯u tiên ÿ˱ͫc ra ÿͥi (nay ÿã ÿ˱ͫc thay th͇ b̹ng Lu̵t C̩nh tranh năm 2018) ÿã ghi nh̵n nhͷng nguyên t̷c c˯ b̫n trong c̩nh tranh, t̩o ra ranh giͣi cho các ho̩t ÿ͡ng c̩nh tranh ÿ˱ͫc th͹c hi͏n m͡t cách lành m̩nh, bình ÿ̻ng, h͟ trͫ các th˱˯ng nhân ÿ˱ͫc th͹c hi͏n quy͉n t͹ do kinh doanh trong môi tr˱ͥng kinh t͇ lành m̩nh. ͦ khía c̩nh b̫o v͏ quy͉n lͫi ng˱ͥi tiêu dùng, ÿ͋ nâng cao hi͏u qu̫ b̫o v͏ quy͉n lͫi ng˱ͥi tiêu dùng, Lu̵t B̫o v͏ quy͉n lͫi ng˱ͥi tiêu dùng năm 2010 ÿ˱ͫc ban hành thay th͇ cho Pháp l͏nh B̫o v͏ quy͉n lͫi ng˱ͥi tiêu dùng năm 1999. Tuy nhiên, trên th͹c t͇ thͥi gian qua, vì ch̩y theo lͫi nhu̵n, nhi͉u th˱˯ng nhân v̳n l͹a ch͕n con ÿ˱ͥng t̷t, s̽n sàng “chà ÿ̩p” lên lͫi ích 3
cͯa nhà n˱ͣc, lͫi ích cͯa xã h͡i, lͫi ích cͯa th˱˯ng nhân khác và ng˱ͥi tiêu dùng ÿ͋ th͹c hi͏n nhͷng hành vi ÿi ng˱ͫc l̩i vͣi ÿ̩o ÿͱc kinh doanh, c͙ tình ngăn c̫n, kìm hãm s͹ phát tri͋n cͯa th˱˯ng nhân khác b̹ng các bi͏n pháp b̭t hͫp pháp, xâm ph̩m quy͉n lͫi ng˱ͥi tiêu dùng, cung c̭p các s̫n pẖm kém ch̭t l˱ͫng, gây t͝n h̩i ÿ͇n sͱc kh͗e, tính m̩ng cͯa ng˱ͥi dân... Có nhi͉u nguyên nhân d̳n ÿ͇n các hi͏n t˱ͫng trên, nh˱ng n͝i c͡m lên là ý thͱc ch̭p hành pháp lu̵t và ý thͱc b̫o v͏ ng˱ͥi tiêu dùng cͯa th˱˯ng nhân còn h̩n ch͇; các ho̩t ÿ͡ng ki͋m tra, giám sát, x͵ lý vi ph̩m cͯa các c˯ quan nhà n˱ͣc có tẖm quy͉n ch˱a th͹c s͹ có hi͏u qu̫; ý thͱc t͹ b̫o v͏ cͯa chính ng˱ͥi tiêu dùng ch˱a cao... Nh̹m tuyên truy͉n, ph͝ bi͇n nhͷng n͡i dung c˯ b̫n v͉ pháp lu̵t c̩nh tranh và pháp lu̵t b̫o v͏ quy͉n lͫi ng˱ͥi tiêu dùng tͣi toàn th͋ xã h͡i, ÿ̿c bi͏t là c͡ng ÿ͛ng doanh nghi͏p và ng˱ͥi tiêu dùng; ÿáp ͱng yêu c̯u gi̫ng d̩y, nghiên cͱu, h͕c t̵p, tham kh̫o cͯa gi̫ng viên, sinh viên các tr˱ͥng ÿ̩i h͕c, cao ÿ̻ng, t̵p th͋ tác gi̫ ti͇n hành biên so̩n và xṷt b̫n cu͙n Giáo trình “Lu̵t C̩nh tranh và Lu̵t B̫o v͏ quy͉n lͫi ng˱ͥi tiêu dùng”. Giáo trình g͛m 2 ph̯n vͣi 9 ch˱˯ng: Ph̯n 1: Pháp lu̵t c̩nh tranh g͛m 5 ch˱˯ng: Ch˱˯ng 1: Nhͷng v̭n ÿ͉ chung v͉ c̩nh tranh và pháp lu̵t c̩nh tranh. Ch˱˯ng 2: Pháp lu̵t v͉ h̩n ch͇ c̩nh tranh. Ch˱˯ng 3: Pháp lu̵t v͉ ki͋m soát t̵p trung kinh t͇. Ch˱˯ng 4: Pháp lu̵t v͉ c̩nh tranh không lành m̩nh. Ch˱˯ng 5: B͡ máy th͹c thi Lu̵t C̩nh tranh, t͙ tͭng c̩nh tranh và x͵ lý vi ph̩m pháp lu̵t v͉ c̩nh tranh. Ph̯n 2: Pháp lu̵t b̫o v͏ quy͉n lͫi ng˱ͥi tiêu dùng g͛m 4 ch˱˯ng: Ch˱˯ng 6: Nhͷng v̭n ÿ͉ chung v͉ b̫o v͏ quy͉n lͫi ng˱ͥi tiêu dùng và pháp lu̵t b̫o v͏ quy͉n lͫi ng˱ͥi tiêu dùng. Ch˱˯ng 7: Trách nhi͏m cͯa t͝ chͱc, cá nhân kinh doanh hàng hóa, d͓ch vͭ ÿ͙i vͣi ng˱ͥi tiêu dùng. 4
Ch˱˯ng 8: Hͫp ÿ͛ng giao k͇t vͣi ng˱ͥi tiêu dùng và ÿi͉u ki͏n giao d͓ch chung. Ch˱˯ng 9: X͵ lý hành vi vi ph̩m pháp lu̵t v͉ b̫o v͏ quy͉n lͫi ng˱ͥi tiêu dùng và gi̫i quy͇t tranh ch̭p giͷa ng˱ͥi tiêu dùng vͣi t͝ chͱc, cá nhân kinh doanh. Giáo trình này do TS. Nguy͍n Th͓ Tình làm chͯ biên, vi͏c phân công biên so̩n cͯa các thành viên nh˱ sau: Ch˱˯ng 1 và Ch˱˯ng 2 do TS. Nguy͍n Th͓ Tình biên so̩n. Ch˱˯ng 3 do PGS.TS. Tr̯n Th͓ Thu Ph˱˯ng biên so̩n. Ch˱˯ng 4 do TS. VǊ Ĉ̿ng H̫i Y͇n biên so̩n mͭc 4.1 và ThS. Ĉ͟ Ph˱˯ng Th̫o biên so̩n mͭc 4.2. Ch˱˯ng 5 do PGS.TS. Tr̯n Th͓ Thu Ph˱˯ng biên so̩n mͭc 5.1, ThS. Phùng Bích Ng͕c biên so̩n mͭc 5.2 và ThS. Hoàng Thanh Giang biên so̩n mͭc 5.3. Ch˱˯ng 6 do ThS. Nguy͍n Th͓ Thanh biên so̩n mͭc 6.1 và TS. VǊ Ĉ̿ng H̫i Y͇n biên so̩n mͭc 6.2. Ch˱˯ng 7 do TS. Nguy͍n Th͓ Tình biên so̩n mͭc 7.1, 7.2, 7.3 và ThS. Nguy͍n Thái Tr˱ͥng biên so̩n mͭc 7.4, 7.5, 7.6. Ch˱˯ng 8 do TS. Nguy͍n Th͓ Tình biên so̩n mͭc 8.1 và PGS.TS. Tr̯n Th͓ Thu Ph˱˯ng biên so̩n mͭc 8.2. Ch˱˯ng 9 do ThS. Ph̩m Minh Qu͙c biên so̩n. Trong quá trình biên so̩n, giáo trình khó tránh kh͗i nhͷng h̩n ch͇, thi͇u sót, t̵p th͋ tác gi̫ mong nh̵n ÿ˱ͫc nhͷng ý ki͇n ÿóng góp cͯa quý ÿ͡c gi̫ ÿ͋ giáo trình ngày càng hoàn thi͏n. TҰP THӆ TÁC GIҦ 5
6
MӨC LӨC Trang Lӡi nói ÿҫu .................................................................................................... 3 Phҫn 1: PHÁP LUҰT CҤNH TRANH .................................................... 11 Chѭѫng 1. NHӲNG VҨN Ĉӄ CHUNG Vӄ CҤNH TRANH VÀ PHÁP LUҰT CҤNH TRANH ............................................ 13 1.1. Khái quát vӅ cҥnh tranh ........................................................................ 13 1.1.1. Khái niӋm cҥnh tranh ................................................................... 13 1.1.2. Phân loҥi cҥnh tranh ..................................................................... 16 1.1.3. Vai trò cӫa cҥnh tranh .................................................................. 22 1.2. Khái quát vӅ pháp luұt cҥnh tranh ........................................................ 24 1.2.1. Sӵ cҫn thiӃt phҧi ÿiӅu tiӃt hành vi cҥnh tranh .............................. 24 1.2.2. Khái niӋm pháp luұt cҥnh tranh.................................................... 26 1.2.3. Nӝi dung cѫ bҧn cӫa pháp luұt cҥnh tranh ................................... 27 1.2.4. Nguӗn cӫa pháp luұt cҥnh tranh ................................................... 29 1.2.5. Phҥm vi ÿiӅu chӍnh và ÿӕi tѭӧng áp dөng cӫa Luұt Cҥnh tranh .. 31 1.2.6. Vai trò, mөc tiêu cӫa Luұt Cҥnh tranh ......................................... 33 1.3. Quá trình phát triӇn cӫa pháp luұt cҥnh tranh....................................... 37 1.3.1. Trên thӃ giӟi ................................................................................. 37 1.3.2. Ӣ ViӋt Nam .................................................................................. 40 Chѭѫng 2. PHÁP LUҰT Vӄ HҤN CHӂ CҤNH TRANH ......................... 43 2.1. Khái quát vӅ hành vi hҥn chӃ cҥnh tranh .............................................. 43 2.1.1. Khái niӋm hành vi hҥn chӃ cҥnh tranh ......................................... 43 2.1.2. Phân loҥi hành vi hҥn chӃ cҥnh tranh ........................................... 45 2.1.3. Nguyên tҳc xӱ lý hành vi hҥn chӃ cҥnh tranh .............................. 46 2.1.4. Căn cӭ xác ÿӏnh hành vi hҥn chӃ cҥnh tranh bӏ cҩm .................... 48 2.1.5. Thӏ trѭӡng liên quan, thӏ phҫn và thӏ phҫn kӃt hӧp ...................... 54 2.2. Nӝi dung pháp luұt ÿiӅu chӍnh hành vi hҥn chӃ cҥnh tranh.................. 68 2.2.1. Thӓa thuұn hҥn chӃ cҥnh tranh..................................................... 68 2.2.2. Hành vi lҥm dөng vӏ trí thӕng lƭnh và lҥm dөng vӏ trí ÿӝc quyӅn .. 96 7
Chѭѫng 3. PHÁP LUҰT Vӄ KIӆM SOÁT TҰP TRUNG KINH Tӂ ...... 111 3.1. Khái quát vӅ tұp trung kinh tӃ............................................................. 111 3.1.1. Khái niӋm, ÿһc ÿiӇm cӫa tұp trung kinh tӃ................................. 111 3.1.2. Các hình thӭc tұp trung kinh tӃ .................................................. 115 3.1.3. Tác ÿӝng cӫa tұp trung kinh tӃ ................................................... 119 3.2. Khái quát pháp luұt vӅ kiӇm soát tұp trung kinh tӃ ............................ 122 3.2.1. Khái niӋm pháp luұt vӅ kiӇm soát tұp trung kinh tӃ................... 122 3.2.2. Mөc tiêu và các phѭѫng thӭc kiӇm soát tұp trung kinh tӃ ......... 123 3.3. KiӇm soát tұp trung kinh tӃ theo qui ÿӏnh cӫa pháp luұt ViӋt Nam.... 126 3.3.1. Các hình thӭc tұp trung kinh tӃ theo qui ÿӏnh cӫa pháp luұt cҥnh tranh............................................................. 126 3.3.2. Phѭѫng thӭc kiӇm soát tұp trung kinh tӃ.................................... 128 3.3.3. Xӱ lý vi phҥm vӅ tұp trung kinh tӃ............................................. 139 3.4. KiӇm soát tұp trung kinh tӃ theo quy ÿӏnh cӫa mӝt sӕ quӕc gia......... 141 Chѭѫng 4. PHÁP LUҰT Vӄ CҤNH TRANH KHÔNG LÀNH MҤNH.... 144 4.1. Khái quát vӅ hành vi cҥnh tranh không lành mҥnh. ........................... 144 4.1.1. Khái niӋm hành vi cҥnh tranh không lành mҥnh........................ 144 4.1.2. Phân loҥi hành vi cҥnh tranh không lành mҥnh ......................... 149 4.1.3. Quan ÿiӇm xӱ lý ÿӕi vӟi hành vi cҥnh tranh không lành mҥnh . 151 4.2. Nӝi dung quy ÿӏnh cӫa pháp luұt ViӋt Nam vӅ hành vi cҥnh tranh không lành mҥnh................................................................................. 154 4.2.1. Hành vi xâm phҥm ÿӃn tài sҧn trí tuӋ cӫa các thѭѫng nhân ÿã thành công trên thӏ trѭӡng. .................................................... 162 4.2.2. Các hành vi nhҵm phá hoҥi hoҥt ÿӝng kinh doanh әn ÿӏnh cӫa các thѭѫng nhân khác .......................................................... 164 4.2.3. Hành vi lôi kéo khách hàng bҩt chính thông qua mӝt sӕ thӫ ÿoҥn nhҩt ÿӏnh ............................................................................ 170 4.2.4. Các hành vi cҥnh tranh không lành mҥnh trong các lƭnh vӵc pháp luұt khác............................................................................. 180 Chѭѫng 5. BӜ MÁY THӴC THI LUҰT CҤNH TRANH, TӔ TӨNG CҤNH TRANH VÀ XӰ LÝ VI PHҤM PHÁP LUҰT Vӄ CҤNH TRANH................................................................. 187 5.1. Bӝ máy thӵc thi Luұt Cҥnh tranh........................................................ 187 8
5.1.1. Khái quát vӅ bӝ máy thӵc thi Luұt Cҥnh tranh .......................... 187 5.1.2. Bӝ máy thӵc thi Luұt Cҥnh tranh cӫa ViӋt Nam........................ 190 5.2. Tӕ tөng cҥnh tranh .............................................................................. 195 5.2.1. Khái niӋm tӕ tөng cҥnh tranh ..................................................... 195 5.2.2. Chӫ thӇ tiӃn hành và tham gia tӕ tөng cҥnh tranh ...................... 198 5.2.3. Các nguyên tҳc chung trong tӕ tөng cҥnh tranh ......................... 211 5.2.4. Thӫ tөc tӕ tөng cҥnh tranh.......................................................... 215 5.3. Xӱ lý vi phҥm pháp luұt vӅ cҥnh tranh............................................... 225 5.3.1. Thҭm quyӅn xӱ phҥt, xӱ lý vi phҥm pháp luұt vӅ cҥnh tranh .... 225 5.3.2. Các hình thӭc xӱ phҥt vi phҥm pháp luұt vӅ cҥnh tranh và biӋn pháp khҳc phөc hұu quҧ ............................................................. 230 5.3.3. Thi hành quyӃt ÿӏnh xӱ lý vө viӋc cҥnh tranh............................ 233 Phҫn 2. PHÁP LUҰT BҦO Vӊ QUYӄN LӦI NGѬӠI TIÊU DÙNG ... 237 Chѭѫng 6. NHӲNG VҨN Ĉӄ CHUNG Vӄ BҦO Vӊ QUYӄN LӦI NGѬӠI TIÊU DÙNG VÀ PHÁP LUҰT BҦO Vӊ QUYӄN LӦI NGѬӠI TIÊU DÙNG ....................................... 239 6.1. Nhӳng vҩn ÿӅ chung vӅ Luұt Bҧo vӋ quyӅn lӧi ngѭӡi tiêu dùng ....... 239 6.1.1. Khái niӋm ngѭӡi tiêu dùng......................................................... 239 6.1.2. Sӵ cҫn thiӃt phҧi bҧo vӋ ngѭӡi tiêu dùng ................................... 244 6.1.3. Ý nghƭa cӫa viӋc bҧo vӋ quyӅn lӧi ngѭӡi tiêu dùng trong nӅn kinh tӃ thӏ trѭӡng ....................................................... 245 6.1.4. Chính sách cӫa nhà nѭӟc vӅ bҧo vӋ ngѭӡi tiêu dùng................. 247 6.2. Nhӳng vҩn ÿӅ chung vӅ pháp luұt bҧo vӋ quyӅn lӧi ngѭӡi tiêu dùng 248 6.2.1. Khái niӋm pháp luұt bҧo vӋ quyӅn lӧi ngѭӡi tiêu dùng ............. 248 6.2.2. Ĉһc ÿiӇm cӫa pháp luұt bҧo vӋ quyӅn lӧi ngѭӡi tiêu dùng ........ 249 6.2.3. Sӵ cҫn thiӃt cӫa pháp luұt bҧo vӋ quyӅn lӧi ngѭӡi tiêu dùng .... 250 6.2.4. Nӝi dung cӫa pháp luұt bҧo vӋ quyӅn lӧi ngѭӡi tiêu dùng ........ 251 6.2.5. Các thiӃt chӃ bҧo vӋ quyӅn lӧi ngѭӡi tiêu dùng ......................... 254 Chѭѫng 7. TRÁCH NHIӊM CӪA TӘ CHӬC, CÁ NHÂN KINH DOANH HÀNG HÓA, DӎCH VӨ ĈӔI VӞI NGѬӠI TIÊU DÙNG .... 260 7.1. Trách nhiӋm trong viӋc cung cҩp thông tin vӅ hàng hóa, dӏch vө ...... 260 7.2. Trách nhiӋm cung cҩp bҵng chӭng giao dӏch ..................................... 263 9
7.3. Trách nhiӋm trong viӋc thӵc hiӋn hӧp ÿӗng theo mүu và ÿiӅu kiӋn giao dӏch chung................................................................................... 264 7.4. Trách nhiӋm bҧo hành ........................................................................ 266 7.5. Trách nhiӋm thu hӗi hàng hóa có khuyӃt tұt....................................... 271 7.6. Trách nhiӋm bӗi thѭӡng thiӋt hҥi do hàng hóa có khuyӃt tұt gây ra .. 273 Chѭѫng 8. HӦP ĈӖNG GIAO KӂT VӞI NGѬӠI TIÊU DÙNG VÀ ĈIӄU KIӊN GIAO DӎCH CHUNG ................................. 280 8.1. Khái quát vӅ hӧp ÿӗng giao kӃt vӟi ngѭӡi tiêu dùng và ÿiӅu kiӋn giao dӏch chung................................................................................... 280 8.1.1. Hӧp ÿӗng giao kӃt vӟi ngѭӡi tiêu dùng ..................................... 280 8.1.2. ĈiӅu kiӋn giao dӏch chung.......................................................... 285 8.2. KiӇm soát hӧp ÿӗng theo mүu và ÿiӅu kiӋn giao dӏch chung ............. 287 8.2.1. Yêu cҫu chung ÿӕi vӟi hӧp ÿӗng theo mүu, ÿiӅu kiӋn giao dӏch chung .......................................................................... 287 8.2.2. Thӫ tөc ÿăng ký hӧp ÿӗng theo mүu, ÿiӅu kiӋn giao dӏch chung305 Chѭѫng 9. XӰ LÝ HÀNH VI VI PHҤM PHÁP LUҰT Vӄ BҦO Vӊ QUYӄN LӦI NGѬӠI TIÊU DÙNG VÀ GIҦI QUYӂT TRANH CHҨP GIӲA NGѬӠI TIÊU DÙNG VӞI TӘ CHӬC, CÁ NHÂN KINH DOANH .................................................... 312 9.1. Xӱ lý hành vi vi phҥm pháp luұt bҧo vӋ quyӅn lӧi ngѭӡi tiêu dùng .. 313 9.1.1. Khái niӋm vӅ xӱ lý hành vi vi phҥm pháp luұt vӅ bҧo vӋ quyӅn lӧi ngѭӡi tiêu dùng .......................................................... 313 9.1.2. Sӵ cҫn thiӃt cӫa viӋc nhà nѭӟc can thiӋp và xӱ lý vi phҥm pháp luұt bҧo vӋ quyӅn lӧi ngѭӡi tiêu dùng bҵng các chӃ tài pháp luұt.... 315 9.1.3. Các biӋn pháp xӱ lý vi phҥm pháp luұt vӅ bҧo vӋ quyӅn lӧi ngѭӡi tiêu dùng .......................................................................... 318 9.2. Phѭѫng thӭc giҧi quyӃt tranh chҩp giӳa ngѭӡi tiêu dùng và tә chӭc, cá nhân kinh doanh........................................................... 335 9.2.1. Khái niӋm vӅ tranh chҩp và giҧi quyӃt tranh chҩp giӳa ngѭӡi tiêu dùng và tә chӭc, cá nhân kinh doanh.................................. 335 9.2.2. Các phѭѫng thӭc giҧi quyӃt tranh chҩp giӳa ngѭӡi tiêu dùng và tә chӭc, cá nhân kinh doanh.................................................. 341 10
PHҪN 1 PHÁP LUҰT CҤNH TRANH 11
12
Chѭѫng 1 NHӲNG VҨN Ĉӄ CHUNG Vӄ CҤNH TRANH VÀ PHÁP LUҰT CҤNH TRANH Tóm t̷t: Ch˱˯ng 1 cung c̭p cho sinh viên nhͷng ki͇n thͱc lý lu̵n c˯ b̫n v͉ c̩nh tranh và pháp lu̵t c̩nh tranh vͣi t˱ cách là hành vi ṱt y͇u, t͛n t̩i khách quan trong n͉n kinh t͇ th͓ tr˱ͥng. N͡i dung ch˱˯ng 1 giúp sinh viên nh̵n thͱc ÿ˱ͫc vai trò cͯa c̩nh tranh, s͹ c̯n thi͇t ph̫i b̫o v͏ c̩nh tranh, ÿi͉u ti͇t c̩nh tranh cͯa nhà n˱ͣc, ÿ̫m b̫o c̩nh tranh t͛n t̩i và là ÿ͡ng l͹c thúc ÿ̱y s͹ phát tri͋n cͯa n͉n kinh t͇, chính tr͓, xã h͡i nói chung. N͡i dung ch˱˯ng 1 còn cung c̭p các thông tin v͉ n͡i dung pháp lu̵t ÿi͉u ch͑nh hành vi c̩nh tranh, bao g͛m nhóm hành vi h̩n ch͇ c̩nh tranh (th͗a thu̵n h̩n ch͇ c̩nh tranh, l̩m dͭng v͓ trí th͙ng lƭnh th͓ tr˱ͥng, l̩m dͭng v͓ trí ÿ͡c quy͉n th͓ tr˱ͥng), t̵p trung kinh t͇ và nhóm hành vi c̩nh tranh không lành m̩nh. 1.1. Khái quát vӅ cҥnh tranh 1.1.1. Khái ni͏m c̩nh tranh Trong tӯ ÿiӇn ngôn ngӳ tiӃng ViӋt, “cҥnh” có nghƭa là sát liӅn bên; “tranh” nghƭa là tìm cách giành lҩy, làm thành cӫa mình. Theo nghƭa thông dөng nhҩt, cҥnh tranh là hiӋn tѭӧng các bên có cùng lӧi ích liên quan thӵc hiӋn các hành vi nhҵm cӕ giành phҫn hѫn, phҫn thҳng vӅ mình. Tùy thuӝc vào bӕi cҧnh, lƭnh vӵc phát sinh mà cҥnh tranh ÿѭӧc ÿӏnh nghƭa khác nhau. Tuy vұy, dù ÿѭӧc ÿӏnh nghƭa ӣ góc ÿӝ nào thì bҧn chҩt nhҵm ganh ÿua, giành phҫn hѫn, phҫn thҳng vӅ mình luôn luôn tӗn tҥi trong cҥnh tranh. Khái niӋm cҥnh tranh ÿѭӧc cuӕn Black Law’ Dictionary miêu tҧ là “sӵ nӛ lӵc hoһc hành vi cӫa hai hay nhiӅu thѭѫng nhân nhҵm tranh giành nhӳng lӧi ích giӕng nhau tӯ chӫ thӇ thӭ ba1”. Xét ӣ phҥm vi toàn xã hӝi, 1 Bryan A. Garner (1999), Black’ Law Dictionary, St. Paul. tr.278 13
cҥnh tranh mang lҥi nhiӅu lӧi ích cho xã hӝi và sӵ phát triӇn cӫa loài ngѭӡi. Ӣ khía cҥnh kinh tӃ, cҥnh tranh có nhӳng tác ÿӝng tích cӵc và tiêu cӵc nhҩt ÿӏnh, nhѭng tích cӵc là chӫ yӃu. Các yӃu tӕ tiêu cӵc cӫa cҥnh tranh nӃu ÿѭӧc kiӇm soát tӕt sӁ không gây hoһc ít gây tәn hҥi cho nӅn kinh tӃ. VӅ mһt tích cӵc, cҥnh tranh giúp cho nӅn kinh tӃ vұn ÿӝng và phát triӇn, dѭӟi sӵ ÿiӅu phӕi cӫa các quy luұt cung - cҫu, quy luұt giá trӏ, các thѭѫng nhân tìm mӑi cách mӣ rӝng thӏ trѭӡng thông qua viӋc không ngӯng nâng cao chҩt lѭӧng sҧn phҭm, giҧm giá thành sҧn xuҩt, nhiӅu sҧn phҭm mӟi ra ÿӡi vӟi chi phí thҩp và giá cҧ có lӧi cho ngѭӡi tiêu dùng, nӅn kinh tӃ nhӡ vұy sӁ có ÿӝng lӵc ÿӇ phát triӇn. Ӣ khía cҥnh này, cҥnh tranh ÿѭӧc thӯa nhұn là yӃu tӕ ÿҧm bҧo duy trì tính năng ÿӝng và hiӋu quҧ cӫa nӅn kinh tӃ. Bên cҥnh ÿó, trong quá trình nӛ lӵc cҥnh tranh, các bên thѭӡng có xu hѭӟng thӵc hiӋn nhӳng hành vi gây ra nhӳng hұu quҧ bҩt lӧi cho xã hӝi. Do trong cuӝc ÿua nhҵm tranh giành lӧi ích, tranh giành khách hàng, các thѭѫng nhân thѭӡng có nhӳng hành vi chèn ép, gây trӣ ngҥi cho mӝt hoһc mӝt sӕ chӫ thӇ khác trong quá trình kinh doanh hoһc gây thiӋt hҥi cho khách hàng, ngѭӡi tiêu dùng. Mӝt hành vi cҥnh tranh thái quá, có thӇ dүn ÿӃn triӋt tiêu, giҧm bӟt cҥnh tranh bҵng cách gây khó khăn cho ÿӕi thӫ cҥnh tranh, buӝc ÿӕi thӫ cҥnh tranh rút lui ra khӓi thӏ trѭӡng hoһc chèn ép không cho ÿӕi thӫ cҥnh tranh mӣ rӝng, phát triӇn kinh doanh, gây ҧnh hѭӣng tiêu cӵc cho nӅn kinh tӃ, nhóm hành vi này ÿѭӧc gӑi là hành vi hҥn chӃ cҥnh tranh - là hành vi luôn hѭӟng tӟi viӋc hình thành mӝt sӭc mҥnh thӏ trѭӡng hoһc tұn dөng sӭc mҥnh thӏ trѭӡng ÿӇ làm cho tình trҥng cҥnh tranh trên thӏ trѭӡng bӏ biӃn dҥng2. Cҥnh tranh có thӇ ÿѭa ÿӃn lӧi ích cho ngѭӡi này và thiӋt hҥi cho ngѭӡi khác, song xét dѭӟi góc ÿӝ toàn xã hӝi, cҥnh tranh luôn có tác ÿӝng tích cӵc. 2 PGS.TS Lê Danh Vƭnh (Chӫ biên) (2010), Giáo trình Lu̵t C̩nh tranh, Nxb Dân trí, Hà Nӝi, tr.25 14
Cҥnh tranh là hiӋn tѭӧng khách quan, tҩt yӃu và cҫn thiӃt trong nӅn kinh tӃ, thiӃu vҳng cҥnh tranh nӅn kinh tӃ sӁ khó vұn hành, phát triӇn. Cҥnh tranh thúc ÿҭy các thѭѫng nhân tìm mӑi cách giành giұt thӏ trѭӡng, nӛ lӵc nâng cao chҩt lѭӧng sҧn phҭm, hҥ giá thành sҧn phҭm, nhӡ vұy, nhiӅu sҧn phҭm mӟi ra ÿӡi vӟi chi phí thҩp, giá cҧ có lӧi cho ngѭӡi tiêu dùng, phúc lӧi xã hӝi tăng cao, nӅn kinh tӃ có ÿӝng lӵc ÿӇ phát triӇn. Có thӇ nói, ý nghƭa ngҳn gӑn cӫa cҥnh tranh là “ÿӝng lӵc phát triӇn cho nӅn kinh tӃ”. VӅ lý thuyӃt, trong cѫ chӃ thӏ trѭӡng, mӝt nӅn kinh tӃ không có cҥnh tranh sӁ là nӅn kinh tӃ “chӃt”, không còn ÿӝng lӵc phát triӇn, sӵ tӗn tҥi cӫa cҥnh tranh là khách quan, tuy nhiên ӣ các giai ÿoҥn khác nhau, mӭc ÿӝ cҥnh tranh và mӭc ÿӝ ҧnh hѭӣng cӫa cҥnh tranh tӟi nӅn kinh tӃ là khác nhau. Nhұn thӭc rõ vai trò cӫa cҥnh tranh nhѭ vұy, luұt cҥnh tranh các nѭӟc ÿӅu tăng cѭӡng bҧo vӋ cҥnh tranh thông qua viӋc kiӇm soát các hành vi có khҧ năng làm giҧm, sai lӋch hoһc triӋt tiêu cҥnh tranh cӫa các thѭѫng nhân. Các hành vi này ÿѭӧc chia thành hành vi thӓa thuұn hҥn chӃ cҥnh tranh, lҥm dөng vӏ trí thӕng lƭnh, lҥm dөng vӏ trí ÿӝc quyӅn và tұp trung kinh tӃ. Bên cҥnh ÿó, nhӳng hành vi cҥnh tranh trái vӟi các chuҭn mӵc thông thѭӡng vӅ ÿҥo ÿӭc kinh doanh, gây thiӋt hҥi hoһc có thӇ gây thiӋt hҥi ÿӃn quyӅn và lӧi ích hӧp pháp cӫa chӫ thӇ kinh doanh khác cǊng ÿѭӧc pháp luұt ghi nhұn nhѭ là nhӳng yӃu tӕ xâm phҥm ÿӃn môi trѭӡng cҥnh tranh cҫn kiӇm soát. Tùy tӯng quӕc gia mà hành vi này sӁ ÿѭӧc ÿiӅu chӍnh và kiӇm soát trong các văn bҧn pháp luұt khác nhau. Ӣ ViӋt Nam, hành vi này ÿѭӧc ÿӏnh danh là hành vi cҥnh tranh không lành mҥnh và ÿѭӧc ÿiӅu chӍnh bӣi Luұt Cҥnh tranh. Vӟi bҧn chҩt nhѭ trên, pháp luұt cӫa hҫu hӃt các quӕc gia trên thӃ giӟi ÿӅu có nhӳng quy ÿӏnh nhҵm bҧo vӋ cҥnh tranh, ÿҧm bҧo ÿӇ hành vi cҥnh tranh tӗn tҥi theo ÿúng quy luұt thӏ trѭӡng, ÿҧm bҧo không xâm phҥm quyӅn và lӧi ích hӧp pháp cӫa các chӫ thӇ kinh doanh khác. Dѭӟi góc ÿӝ kinh tӃ, cҥnh tranh có mӝt sӕ biӇu hiӋn sau: M͡t là, cҥnh tranh chӍ xuҩt hiӋn trong nӅn kinh tӃ thӏ trѭӡng, nѫi quyӅn tӵ do kinh doanh ÿѭӧc ghi nhұn, quyӅn ÿѭӧc gia nhұp thӏ trѭӡng, rút 15
lui khӓi thӏ trѭӡng ÿѭӧc thӵc hiӋn mӝt cách dӉ dàng. Các thѭѫng nhân có thӇ ÿҫu tѭ, kinh doanh bҩt kǤ ngành nghӅ nào mà pháp luұt không cҩm, ӣ ÿó, ngành nghӅ nào, lƭnh vӵc nào mang lҥi nhiӅu lӧi nhuұn sӁ có nhiӅu thѭѫng nhân ÿҫu tѭ, kinh doanh, vì vұy trên thӏ trѭӡng sӁ có nhiӅu ngѭӡi bán, nhiӅu ngѭӡi mua, cҥnh tranh cǊng vì thӃ mà ngày càng khӕc liӋt. Hai là, cҥnh tranh chӍ xҧy ra giӳa các chӫ thӇ kinh doanh có chung nhóm khách hàng, sӵ hӳu hҥn vӅ sӕ lѭӧng khách hàng sӁ làm cho các chӫ thӇ kinh doanh có xu hѭӟng tranh giành khách hàng cӫa nhau nhҵm tăng doanh sӕ. Ba là, mөc ÿích cӫa cҥnh tranh là nhҵm mӣ rӝng thӏ trѭӡng mua hoһc thӏ trѭӡng bán sҧn phҭm hàng hóa, dӏch vө. Cҥnh tranh sӁ thành công khi thӏ trѭӡng ÿѭӧc mӣ rӝng, bҵng viӋc tăng doanh sӕ bán ra hoһc mua vào trên mӝt thӏ trѭӡng hàng hóa, dӏch vө nhҩt ÿӏnh. Trong phҥm vi nghiên cӭu cӫa môn hӑc này, cҥnh tranh ÿѭӧc nghiên cӭu dѭӟi khía cҥnh kinh tӃ, ÿѭӧc hiӇu là hành vi ÿѭӧc thӵc hiӋn trong nӅn kinh tӃ thӏ trѭӡng, do các cá nhân, tә chӭc kinh doanh thӵc hiӋn nhҵm thu hút khách hàng, mӣ rӝng thӏ trѭӡng mua hoһc bán sҧn phҭm hàng hóa, dӏch vө. 1.1.2. Phân lo̩i c̩nh tranh HiӋn nay, có rҩt nhiӅu tiêu chí ÿӇ phân loҥi hành vi cҥnh tranh. Tùy vào mөc ÿích nghiên cӭu mà cҥnh tranh ÿѭӧc phân loҥi khác nhau. Cө thӇ: (1) Căn cӭ vào thái ÿӝ cӫa nhà nѭӟc ÿӕi vӟi hành vi cҥnh tranh, cҥnh tranh ÿѭӧc chia thành hai loҥi sau ÿây: - Hành vi cҥnh tranh hӧp pháp: Ĉây là hành vi cҥnh tranh cӫa các chӫ thӇ kinh doanh nhҵm mӣ rӝng thӏ trѭӡng mà không xâm hҥi hoһc ít xâm hҥi ÿӃn quyӅn tӵ do kinh doanh, khҧ năng gia nhұp thӏ trѭӡng cӫa các chӫ thӇ kinh doanh khác, không gây trӣ ngҥi cho hoҥt ÿӝng cҥnh tranh trên thӏ trѭӡng. Vӟi bҧn chҩt nhѭ vұy, hành vi cҥnh tranh loҥi này luôn ÿѭӧc pháp luұt khuyӃn khích và bҧo vӋ. 16
- Hành vi cҥnh tranh bҩt hӧp pháp: Là hành vi cҥnh tranh cӫa các chӫ thӇ kinh doanh nhҵm mӣ rӝng thӏ trѭӡng mà hұu quҧ cӫa hành vi là gây tác ÿӝng hoһc có khҧ năng gây tác ÿӝng hҥn chӃ cҥnh tranh, xâm hҥi nghiêm trӑng hoһc có khҧ năng xâm hҥi nghiêm trӑng ÿӃn quyӅn tӵ do kinh doanh, khҧ năng gia nhұp thӏ trѭӡng cӫa các chӫ thӇ kinh doanh khác, thông qua ÿó sӁ ҧnh hѭӣng ÿӃn sӵ phát triӇn cӫa nӅn kinh tӃ. Nhӳng hành vi cҥnh tranh bҩt hӧp pháp thѭӡng thӇ hiӋn ӣ các doanh nghiӋp hoһc nhóm doanh nghiӋp có năng lӵc thӏ trѭӡng ÿӫ mҥnh có thӇ chi phӕi ÿѭӧc hoҥt ÿӝng cҥnh tranh trên thӏ trѭӡng và thѭӡng tӗn tҥi dѭӟi các hình thӭc nhѭ thӓa thuұn hҥn chӃ cҥnh tranh, lҥm dөng vӏ trí thӕng lƭnh, lҥm dөng vӏ trí ÿӝc quyӅn, tұp trung kinh tӃ và các hành vi cҥnh tranh không lành mҥnh (là hành vi trái vӟi nguyên tҳc thiӋn chí, trung thӵc, tұp quán thѭѫng mҥi và các chuҭn mӵc khác trong kinh doanh, gây thiӋt hҥi hoһc có thӇ gây thiӋt hҥi ÿӃn quyӅn và lӧi ích hӧp pháp cӫa doanh nghiӋp khác). VӅ cѫ bҧn, tҩt cҧ hành vi cҥnh tranh ÿӅu bӏ pháp luұt kiӇm soát thông qua viӋc vҥch ra ranh giӟi ÿӇ xác ÿӏnh mӝt hành vi cҥnh tranh là hӧp pháp hay bҩt hӧp pháp. Vѭӧt ra khӓi ranh giӟi ÿó, pháp luұt sӁ ngăn cҩm và có biӋn pháp xӱ lý thích hӧp. (2) Dӵa vào bҧn chҩt cӫa hành vi cҥnh tranh, cҥnh tranh ÿѭӧc chia thành bӕn loҥi sau: - Cҥnh tranh lành mҥnh: Là hành vi cҥnh tranh tuân thӫ ÿҫy ÿӫ, nghiêm túc quy ÿӏnh cӫa pháp luұt, ÿҥo ÿӭc kinh doanh, không xâm hҥi ÿӃn quyӅn và lӧi ích cӫa cá nhân, tә chӭc khác. Cҥnh tranh không mang tính chҩt triӋt hҥ, thӫ tiêu ÿӕi thӫ mà cùng nӛ lӵc, thi ÿua ÿӇ tӗn tҥi và phát triӇn. Ĉây là hành vi cҥnh tranh mà các nhà nѭӟc ÿӅu khuyӃn khích thӵc hiӋn, xét dѭӟi khía cҥnh pháp lý, hành vi cҥnh tranh lành mҥnh thuӝc nhóm hành vi cҥnh tranh hӧp pháp. - Cҥnh tranh không lành mҥnh: Là hành vi cҥnh tranh vi phҥm ÿҥo ÿӭc trong kinh doanh, xâm hҥi quyӅn và lӧi ích cӫa cá nhân, tә chӭc khác, mang tính chҩt triӋt hҥ ÿӕi thӫ. Xét mӝt cách toàn diӋn, cҥnh tranh không 17
lành mҥnh sӁ làm cho các chӫ thӇ kinh doanh không yên tâm trong hoҥt ÿӝng, luôn luôn cҧm thҩy bӏ rӫi ro dүn ÿӃn giҧm bӟt nhu cҫu ÿҫu tѭ, giҧm ÿӝng lӵc phát triӇn cӫa nӅn kinh tӃ. Hành vi cҥnh tranh không lành mҥnh có thӇ xuҩt hiӋn trong bҩt kǤ nӅn kinh tӃ nào và dѭӟi các hình thӭc, biӇu hiӋn khác nhau, trӵc tiӃp hoһc gián tiӃp gây hҥi cho các chӫ thӇ kinh doanh khác, vì vұy, cҫn thiӃt phҧi ÿѭӧc nhà nѭӟc giám sát, triӋt tiêu bҵng các biӋn pháp phù hӧp, ÿӫ sӭc răn ÿe, phòng ngӯa. Các hành vi này nӃu bӏ pháp luұt cҥnh tranh cӫa các quӕc gia nghiêm cҩm mà các bên vүn cӕ tình thӵc hiӋn sӁ thuӝc nhóm hành vi cҥnh tranh bҩt hӧp pháp. - Hҥn chӃ cҥnh tranh: Là hành vi nhҵm hҥn chӃ, giҧm bӟt hoһc triӋt tiêu cҥnh tranh, không cho cҥnh tranh tӗn tҥi. Hành vi hҥn chӃ cҥnh tranh tӗn tҥi mang tính chҩt tҩt yӃu trong nӅn kinh tӃ thӏ trѭӡng. Ĉӕi vӟi các doanh nghiӋp nhӓ, ÿӇ tӗn tҥi, hӑ luôn tìm cách bҳt tay vӟi nhau hoһc thӵc hiӋn hành vi nhҵm liên kӃt vӟi các chӫ thӇ kinh doanh khác nhҵm hӛ trӧ nhau tăng năng lӵc cҥnh tranh trѭӟc sӭc ép cҥnh tranh cӫa các doanh nghiӋp lӟn. Ĉӕi vӟi các doanh nghiӋp lӟn, sau mӝt thӡi gian ÿҫu tѭ và nӛ lӵc ÿӇ giành thӏ phҫn, hӑ luôn có xu hѭӟng bҧo vӋ thành quҧ cӫa mình, vì vұy sӁ liên kӃt vӟi các doanh nghiӋp khác hoһc tӵ mình thӵc hiӋn các hành vi không cho ÿӕi thӫ cҥnh tranh khác có thӇ gây hҥi hoһc xâm chiӃm thӏ phҫn mà mình ÿã dày công xây dӵng. Hành vi này tӗn tҥi dѭӟi các hình thӭc nhѭ: thӓa thuұn nhҵm hҥn chӃ cҥnh tranh; lҥm dөng vӏ trí thӕng lƭnh, vӏ trí ÿӝc quyӅn ÿӇ hҥn chӃ cҥnh tranh; các hành vi này ÿӅu có chung mӝt ÿһc ÿiӇm là có khҧ năng làm giҧm bӟt hoһc triӋt tiêu cҥnh tranh nhҵm bҧo vӋ hoһc tăng thӏ phҫn bҵng cách hҥn chӃ quyӅn gia nhұp thӏ trѭӡng hoһc gây khó khăn trong hoҥt ÿӝng cӫa các doanh nghiӋp khác, buӝc hӑ phҧi rút lui khӓi thӏ trѭӡng. Ӣ mӝt giӟi hҥn nhҩt ÿӏnh, hành vi hҥn chӃ cҥnh tranh là cҫn thiӃt cho sӵ phát triӇn và tӗn tҥi cӫa nӅn kinh tӃ (trong trѭӡng hӧp các doanh nghiӋp nhӓ liên kӃt vӟi nhau, cam kӃt không cҥnh tranh nhҵm thӵc hiӋn mӝt mөc tiêu lӟn hѫn là tăng khҧ năng cҥnh tranh vӟi các doanh nghiӋp lӟn thay vì hoҥt ÿӝng ÿӝc lұp và bӏ các doanh nghiӋp lӟn triӋt tiêu). Xét trên bình diӋn 18
chung cӫa thӏ trѭӡng, hành vi hҥn chӃ cҥnh tranh trong trѭӡng hӧp này sӁ giúp các doanh nghiӋp nhӓ cùng tӗn tҥi, sӕ lѭӧng doanh nghiӋp trên thӏ trѭӡng tăng lên hoһc giӳ nguyên, làm cho cѭӡng ÿӝ cҥnh tranh trên thӏ trѭӡng tăng cao. Vì vұy, nhóm hành vi cҥnh tranh trong trѭӡng hӧp này thѭӡng ÿѭӧc các quӕc gia cho phép thӵc hiӋn, thuӝc nhóm hành vi hҥn chӃ cҥnh tranh hӧp pháp. Bên cҥnh ÿó, nhӳng hành vi hҥn chӃ cҥnh tranh cӫa các doanh nghiӋp có thӏ phҫn lӟn hoһc có khҧ năng tác ÿӝng mӝt cách ÿáng kӇ ÿӃn thӏ trѭӡng lҥi có thӇ gây hҥi cho cҥnh tranh trên thӏ trѭӡng. Trong trѭӡng hӧp này, các doanh nghiӋp hoһc nhóm doanh nghiӋp lӟn thѭӡng sӁ thӵc hiӋn các hành vi nhҵm kiӇm soát hoһc bҧo vӋ thӏ phҫn mà mình ÿang nҳm giӳ, hҥn chӃ hoһc triӋt tiêu sӵ gia nhұp thӏ trѭӡng hoһc phát triӇn kinh doanh cӫa các doanh nghiӋp khác. Nhӳng hành vi thuӝc nhóm này thѭӡng bӏ các quӕc gia nghiêm cҩm và kiӇm soát, là hành vi cҥnh tranh bҩt hӧp pháp. Cҫn lѭu ý rҵng pháp luұt cҥnh tranh cӫa các quӕc gia không chӕng ÿӝc quyӅn mӝt cách tuyӋt ÿӕi hay ngăn cҧn các doanh nghiӋp phát triӇn ÿӃn mӭc ÿӝ thӕng lƭnh thӏ trѭӡng. Bӣi lӁ, ÿӝc quyӅn hay thӕng lƭnh thӏ trѭӡng cǊng ÿѭӧc coi là mӝt hӋ quҧ tҩt yӃu cӫa sӵ cҥnh tranh cӫa các doanh nghiӋp kinh doanh thành công trên thѭѫng trѭӡng, hӑ có thӇ gһt hái ÿѭӧc thành công này bҵng các hành vi cҥnh tranh lành mҥnh, hӧp pháp. Tuy vұy, pháp luұt thѭӡng sӁ nghiêm cҩm viӋc lҥm dөng vӏ trí ÿӝc quyӅn hoһc vӏ trí thӕng lƭnh thӏ trѭӡng ÿӇ thӵc hiӋn hành vi hҥn chӃ cҥnh tranh, gây tәn hҥi ÿӃn cҥnh tranh trên thӏ trѭӡng. - Tұp trung kinh tӃ (tұp trung nguӗn lӵc, sӭc mҥnh vӅ vӕn, thӏ trѭӡng): Là hành vi cӫa các doanh nghiӋp có cùng thӏ trѭӡng liên quan, vӕn là ÿӕi thӫ cҥnh tranh cӫa nhau tұp trung các nguӗn lӵc, sӭc mҥnh vӅ vӕn, thӏ trѭӡng ÿӇ tăng năng lӵc thӏ trѭӡng. Tұp trung kinh tӃ thѭӡng ÿѭӧc thӵc hiӋn dѭӟi các hành vi sáp nhұp, hӧp nhҩt, mua lҥi, liên doanh liên kӃt giӳa các doanh nghiӋp hoһc các hành vi khác do các thѭѫng nhân sáng tҥo nhҵm tұp trung các nguӗn lӵc, sӭc mҥnh vӅ vӕn, thӏ trѭӡng. Xét ӣ góc ÿӝ tӵ do kinh doanh, tұp trung kinh tӃ là quyӅn cӫa doanh nghiӋp trong quá trình tái cҩu 19
trúc lҥi doanh nghiӋp, ÿѭӧc pháp luұt ghi nhұn. Tuy nhiên, nӃu tұp trung kinh tӃ dүn ÿӃn có khҧ năng gây hҥi cho thӏ trѭӡng, xâm phҥm nghiêm trӑng trұt tӵ cҥnh tranh trên thӏ trѭӡng lҥi cҫn phҧi kiӇm soát. (3) Căn cӭ vào tính chҩt cӫa thӏ trѭӡng diӉn ra hành vi, dѭӟi góc ÿӝ kinh tӃ hӑc, cҥnh tranh ÿѭӧc chia thành 2 loҥi: - Cҥnh tranh hoàn hҧo: Là cҥnh tranh trong mӝt mô hình kinh tӃ giҧ ÿӏnh, ӣ ÿó có nhiӅu ngѭӡi bán và nhiӅu ngѭӡi mua, sҧn phҭm trên thӏ trѭӡng là ÿӗng nhҩt, tҩt cҧ ngѭӡi mua và ngѭӡi bán ÿӅu biӃt rõ mӑi thông tin vӅ giá cҧ, sҧn phҭm cӫa thӏ trѭӡng, viӋc gia nhұp và rút khӓi thӏ trѭӡng là dӉ dàng, vì vұy không có ngѭӡi bán hay ngѭӡi mua nào có quyӅn hay khҧ năng khӕng chӃ ÿѭӧc thӏ trѭӡng. Giá cҧ cӫa sҧn phҭm ÿѭӧc quyӃt ÿӏnh bӣi quy luұt cung cҫu, cung nhiӅu cҫu ít sӁ dүn ÿӃn giá giҧm, cung ít cҫu nhiӅu sӁ dүn ÿӃn giá tăng. Thӏ trѭӡng cҥnh tranh hoàn hҧo có mӝt sӕ ÿһc ÿiӇm sau: + Có nhiӅu ngѭӡi mua và bán ÿӝc lұp nhau. + Sҧn phҭm là ÿӗng nhҩt. + Thông tin là hoàn hҧo. + ViӋc gia nhұp và rút ra khӓi thӏ trѭӡng có chi phí thҩp. Vӟi ÿһc ÿiӇm nhѭ trên, thông thѭӡng doanh nghiӋp sӁ không muӕn sҧn phҭm cӫa mình nҵm trong mӝt thӏ trѭӡng cҥnh tranh hoàn hҧo. Bӣi lӁ, khi mӑi thông tin là hoàn hҧo, sҧn phҭm là ÿӗng nhҩt thì buӝc phҧi cҥnh tranh bӣi giá và vӅ dài hҥn, mӝt hãng cҥnh tranh hoàn hҧo sӁ tiӃn dҫn tӟi lӧi nhuұn bҵng 0, ÿây là con ÿѭӡng tҩt ÿӏnh ÿӕi vӟi hãng cҥnh tranh hoàn hҧo. Tuy nhiên, trên thӵc tӃ, thӏ trѭӡng cҥnh tranh hoàn hҧo là không hӅ tӗn tҥi, bӣi vì các lý do sau ÿây: + NӃu tҩt cҧ các ÿһc trѭng cӫa thӏ trѭӡng cҥnh tranh hoàn hҧo tӗn tҥi, các doanh nghiӋp sӁ giành giұt nhau tӯng ÿѫn hàng, ÿӃn mӝt giӟi hҥn nhҩt ÿӏnh không phát triӇn lên ÿѭӧc nӳa, kinh doanh không có lãi và buӝc phҧi chҩm dӭt tӗn tҥi hoһc chuyӇn hѭӟng kinh doanh. 20