Giáo trình Lý thuyết kế toán: Phần 2

Chia sẻ: Lê Na | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:67

Thêm vào BST

Báo xấu

103
lượt xem 15
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Giáo trình Lý thuyết kế toán: Phần 2 trình bày phương pháp tổng hợp, cân đối kế toán; sổ kế toán và hình thức kế toán; tổ chức công tác hạch toán kế toán. Giáo trình được sử dụng làm tài liệu phục vụ giảng dạy, học tập và nghiên cứu của sinh viên hệ Cao đẳng Nghề Kế toán Doanh nghiệp, đồng thời đây cũng là tài liệu tham khảo cho cán bộ quản lý kinh tế tài chính và cán bộ kế toán ở các doanh nghiệp.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Giáo trình Lý thuyết kế toán: Phần 2

Chương 5 Phương pháp tổng hợp - cân đối kế toán I. Kh¸i niÖm vµ ý nghÜa cña ph¬ng ph¸p tæng hîp - c©n ®èi kÕ to¸n. 1. Kh¸i niÖm ph¬ng ph¸p tæng hîp - c©n ®èi kÕ to¸n. Ph¬ng ph¸p tæng hîp - c©n ®èi kÕ to¸n lµ ph¬ng ph¸p kÕ to¸n mµ viÖc thiÕt kÕ vµ sö dông c¸c b¶ng tæng hîp - c©n ®èi ®îc dùa trªn c¬ së mèi quan hÖ c©n ®èi vèn cã cña ®èi tîng kÕ to¸n ®Ó tæng hîp sè liÖu tõ c¸c sæ kÕ to¸n theo c¸c chØ tiªu kinh tÕ tµi chÝnh cÇn nh»m cung cÊp th«ng tin cho viÖc ®iÒu hµnh, qu¶n lý c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ cña ®¬n vÞ vµ nh÷ng ngêi cã lîi Ých trùc tiÕp vµ gi¸n tiÕp n»m ngoµi ®¬n vÞ. Néi dung cña ph¬ng ph¸p tæng hîp - c©n ®èi kÕ to¸n ®îc thÓ hiÖn qua hÖ thèng b¶ng tæng hîp - c©n ®èi kÕ to¸n. 2. ý nghÜa cña ph¬ng ph¸p tæng hîp - c©n ®èi kÕ to¸n. §Ó ®Ò ra quyÕt ®Þnh kinh doanh ®óng ®¾n, c¸c nhµ sö dông th«ng tin cÇn cã nh÷ng th«ng tin kh¸i qu¸t, toµn c¶nh vÒ tµi s¶n, vÒ c¸c qu¸ tr×nh kinh doanh trong mèi liªn hÖ gi÷a c¸c yÕu tè, c¸c bé phËn cÊu thµnh ... §©y lµ nh÷ng th«ng tin tæng hîp ®· qua qu¸ tr×nh xö lý, sµng läc, ph¶n ¶nh nh÷ng mÆt b¶n chÊt, nh÷ng quan hÖ c©n ®èi c¬ b¶n gióp cho ngêi ra quyÕt ®Þnh cã nh÷ng quyÕt ®Þnh ®óng ®¾n, mang tÝnh chiÕn lîc vµ tæng thÓ. Nh÷ng th«ng tin nµy chØ cã thÓ thu thËp ®îc nhê ph¬ng ph¸p tæng hîp - c©n ®èi kÕ to¸n. Bëi v×, nh÷ng th«ng tin do c¸c ph¬ng ph¸p kh¸c nh chøng tõ, tµi kho¶n cung cÊp riªng rÏ vÒ tõng nghiÖp vô, tõng mÆt, tõng qu¸ tr×nh. Ph¬ng ph¸p tæng hîp - c©n ®èi kÕ to¸n cã ý nghÜa rÊt quan träng trong c«ng t¸c qu¶n lý, ®iÒu hµnh c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ tµi chÝnh. Nhê cã ph¬ng ph¸p tæng hîp - c©n ®èi kÕ to¸n mµ c¸c c¬ quan chøc n¨ng cña Nhµ níc vµ c¸c nhµ qu¶n lý kinh tÕ nhËn biÕt ®îc nh÷ng th«ng tin vÒ t×nh h×nh vµ kÕt qu¶ ho¹t ®éng cña ®¬n vÞ mét c¸ch tæng qu¸t còng nh tõng mÆt, tõng qu¸ tr×nh ho¹t ®éng. Tõ nh÷ng th«ng tin nhËn ®îc sÏ gióp cho c¸c nhµ qu¶n lý, ®iÒu hµnh kinh tÕ thùc hiÖn viÖc kiÓm tra gi¸m s¸t, ph©n tÝch vµ ®¸nh gi¸ t×nh h×nh vµ kÕt qu¶ ho¹t ®éng cña ®¬n vÞ, ®Ó tõ ®ã ®a ra quyÕt ®Þnh kÞp thêi, ®óng ®¾n nh»m kh«ng ngõng ngµy cµng n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña ®¬n vÞ. 99
II. HÖ thèng b¶ng tæng hîp - c©n ®èi kÕ to¸n. 1. Mét sè quan hÖ c©n ®èi Ph¬ng ph¸p tæng hîp - c©n ®èi kÕ to¸n ®îc vËn dông vµo thùc tÕ c«ng t¸c kÕ to¸n th«ng qua hÖ thèng b¶ng tæng hîp - c©n ®èi kÕ to¸n. HÖ thèng b¶ng tæng hîp - c©n ®èi kÕ to¸n ®îc x©y dùng trªn c¬ së c¸c mèi quan hÖ c©n ®èi vèn cã cña ®èi tîng kÕ to¸n vµ c¸c yªu cÇu qu¶n lý cô thÓ cña tõng ®èi tîng kÕ to¸n, tõng yÕu tè, tõng qu¸ tr×nh kinh tÕ. C©n ®èi lµ tÝnh chÊt vèn cã g¾n liÒn víi ®èi tîng mµ kÕ to¸n ph¶n ¸nh vµ gi¸m ®èc, biÓu hiÖn qua mèi quan hÖ gi÷a tµi s¶n vµ nguån h×nh thµnh nªn tµi s¶n. Ngoµi ra nã cßn ®îc biÓu hiÖn thµnh nh÷ng quan hÖ cô thÓ bªn trong cña b¶n th©n tµi s¶n, b¶n th©n nguån vèn vµ mèi quan hÖ gi÷a chóng víi nhau trong qu¸ tr×nh vËn ®éng. TÝnh c©n ®èi cña ®èi tîng kÕ to¸n cßn b¾t nguån tõ ph¬ng ph¸p ghi kÐp ®Ó ph¶n ¸nh mèi quan hÖ gi÷a c¸c ®èi tîng kÕ to¸n g¾n liÒn víi nghiÖp vô kÕ to¸n cô thÓ. C¸c quan hÖ c©n ®èi vèn cã cña ®èi tîng kÕ to¸n bao gåm c¸c quan hÖ c©n ®èi chung vµ quan hÖ c©n ®èi bé phËn. - Quan hÖ c©n ®èi chung: Bao gåm: + Quan hÖ c©n ®èi gi÷a gi¸ trÞ tµi s¶n víi nguån h×nh thµnh tµi s¶n: Tµi s¶n = Nî ph¶i tr¶ + Nguån vèn chñ së h÷u. + Quan hÖ c©n ®èi gi÷a thu nhËp, chi phÝ vµ kÕt qu¶ kinh doanh. KÕt qu¶ cña ho¹t Thu nhËp cña ho¹t ®éng Chi phÝ cña ho¹t ®éng = ®éng kinh doanh kinh doanh trong kú - kinh doanh trong kú - Quan hÖ c©n ®èi bé phËn: Lµ quan hÖ c©n ®èi cña tõng lo¹i vèn cô thÓ, tõng lo¹i nguån cô thÓ: Quan hÖ c©n ®èi gi÷a sè hiÖn cã vµ sù vËn ®éng cña tõng ®èi tîng: Vèn (nguån vèn) Vèn (nguån vèn) Vèn (nguån vèn) gi¶m Vèn (nguån vèn) hiÖn cã ®Çu kú + t¨ng thªm trong kú - ®i trong kú = hiÖn cã cuèi kú Ngoµi viÖc sö dông c¸c b¶ng tæng hîp - c©n ®èi, ®Ó cung cÊp th«ng tin phôc vô nhu cÇu ®iÒu hµnh qu¶n lý c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ cña ®¬n vÞ, kÕ to¸n cßn thiÕt lËp mét sè b¶ng tæng hîp nh: B¶ng tæng hîp c¸c kho¶n thu, tæng hîp c¸c 100
kho¶n chi, b¶ng tæng hîp c«ng nî, tæng hîp chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm... 2. C¸c hÖ thèng b¶ng tæng hîp - c©n ®èi kÕ to¸n. C¨n cø vµo møc ®é tæng qu¸t, toµn diÖn cña th«ng tin, c¨n cø vµo ®èi tîng sö dông th«ng tin, c¨n cø vµo c¸c mèi quan hÖ c©n ®èi cña ®èi tîng kÕ to¸n trong b¶ng tæng hîp - c©n ®èi kÕ to¸n, hÖ thèng c¸c b¶ng tæng hîp - c©n ®èi kÕ to¸n chia lµm hai hÖ thèng: - HÖ thèng b¶ng tæng hîp - c©n ®èi kÕ to¸n tæng thÓ cßn gäi b¸o c¸o kÕ to¸n tµi chÝnh: lµ nh÷ng b¸o c¸o kÕ to¸n liªn quan ®Õn viÖc cung cÊp th«ng tin cho nh÷ng thµnh viªn bªn ngoµi ®¬n vÞ (c¸c nhµ ®Çu t, nhµ tµi chÝnh, c¸c chñ nî, c¸c cæ ®«ng...) vÒ ho¹t ®éng kinh tÕ, t×nh h×nh tµi chÝnh cña ®¬n vÞ ®Ó cho ngêi sö dông th«ng tin cã quyÕt ®Þnh thÝch øng. Thuéc b¸o c¸o tµi chÝnh thêng bao gåm: b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n, b¸o c¸o kÕt qu¶ kinh doanh, b¸o c¸o lu chuyÓn tiÒn tÖ, c¸c b¸o c¸o quyÕt to¸n ng©n s¸ch hoÆc kinh phÝ... c¸c b¸o c¸o nµy thêng ®îc x©y dùng dùa trªn c¸c mèi quan hÖ c©n ®èi tæng thÓ cña ®èi tîng h¹ch to¸n kÕ to¸n. C¸c b¶ng tæng hîp - c©n ®èi kÕ to¸n thuéc lo¹i nµy ph¶i lËp ®óng mÉu biÓu quy ®Þnh cña nhµ níc. LËp vµ göi b¸o c¸o ph¶i ®óng ®¾n, ®Çy ®ñ, kÞp thêi, ®óng thêi h¹n quy ®Þnh. - HÖ thèng b¶ng tæng hîp - c©n ®èi kÕ to¸n bé phËn cßn gäi lµ b¸o c¸o kÕ to¸n qu¶n trÞ: lµ nh÷ng b¸o c¸o liªn quan ®Õn viÖc cung cÊp th«ng tin phôc vô cho viÖc qu¶n lý vµ ®iÒu hµnh ho¹t ®éng kinh tÕ cña b¶n th©n ®¬n vÞ. §©y lµ nh÷ng b¸o c¸o ®îc x©y dùng trªn c¬ së c¸c mèi quan hÖ c©n ®èi bé phËn, ph¶n ¸nh nh÷ng th«ng tin theo c¸c mÆt, c¸c lÜnh vùc riªng rÏ... tïy thuéc vµo nhu cÇu th«ng tin cho qu¶n lý. Ch¼ng h¹n, c¸c b¸o c¸o vÒ t×nh h×nh thu mua, dù tr÷, sö dông vËt t, t×nh h×nh chi phÝ thu mua, s¶n xuÊt, tiªu thô tõng mÆt hµng, ... sè lîng b¸o c¸o, kÕt cÊu mÉu biÓu, thêi h¹n lËp cña c¸c b¶ng tægn hîp c©n ®èi thuéc lo¹i nµy tïy thuéc vµo nhu cÇu sö dông th«ng tin vµ ®iÒu kiÖn cô thÓ cña tõng doanh nghiÖp. III. Nh÷ng c«ng viÖc chuÈn bÞ tríc khi lËp c¸c b¶ng tæng hîp c©n ®èi kÕ to¸n Th«ng tin kÕ to¸n lµ nh÷ng th«ng tin h÷u Ých phôc vô cho qu¶n lý kinh tÕ tµi chÝnh vµ ®Ó ®Ò ra c¸c quyÕt ®Þnh kinh tÕ. V× vËy, c¸c th«ng tin trong c¸c b¸o c¸o kÕ to¸n ph¶i ph¶n ¸nh ®Çy ®ñ chÝnh x¸c toµn bé ho¹t ®éng kinh tÕ tµi chÝnh cña ®¬n vÞ. C¸c sè liÖu trong c¸c b¸o c¸o ®îc lËp trªn c¬ së c¸c sè liÖu ë c¸c lo¹i sæ kÕ to¸n. Do ®ã, tríc khi lËp c¸c b¶ng tæng hîp c©n ®èi kÕ to¸n, kÕ to¸n cÇn ph¶i thùc hiÖn tèt c¸c c«ng viÖc sau ®©y: 101
- Thu phËn ®Çy ®ñ c¸c chøng tõ kÕ to¸n vÒ c¸c nghiÖp vô kinh tÕ ®· ph¸t sinh vµ hoµn thµnh ®Õn thêi ®iÓm lËp c¸c b¸o c¸o kÕ to¸n. Kho¸ sæ kÕ to¸n, ®èi chiÕu sè liÖu trªn c¸c sæ kÕ to¸n liªn quan; - §èi chiÕu, x¸c minh c¸c kho¶n c«ng nî; - TiÕn hµnh kiÓm kª tµi s¶n, so s¸nh, ®èi chiÕu gi÷a sè liÖu ghi trªn sæ kÕ to¸n víi sè liÖu kiÓm kª thùc tÕ; - TiÕn hµnh ®iÒu chØnh sè liÖu ghi trªn sæ kÕ to¸n (nÕu cã chªnh lÖch gi÷a sè liÖu trªn sæ kÕ to¸n cña ®¬n vÞ víi sè liÖu kiÓm kª thùc tÕ, sè liÖu ®èi chiÕu víi c¸c ®¬n vÞ, liªn quan) nh»m ®¶m b¶o tÝnh thùc tÕ cña sè liÖu kÕ to¸n; - KiÓm tra tÝnh chÝnh x¸c cña viÖc ghi chÐp trªn c¸c tµi kho¶n tæng hîp, tµi kho¶n chi tiÕt b»ng c¸ch lËp b¶ng c©n ®èi ph¸t sinh, b¶ng chi tiÕt sè ph¸t sinh; - ChuÈn bÞ biÓu mÉu b¸o c¸o vµ tiÕn hµnh lËp c¸c b¸o c¸o kÕ to¸n. IV. B¶ng c©n ®èi kÕ to¸n. 1. Kh¸i niÖm vµ ý nghÜa cña b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n: B¶ng c©n ®èi kÕ to¸n lµ mét b¸o c¸o kÕ to¸n tµi chÝnh cña mét doanh nghiÖp hoÆc mét tæ chøc, ph¶n ¸nh tæng qu¸t t×nh h×nh tµi s¶n cña ®¬n vÞ t¹i mét thêi ®iÓm b»ng h×nh th¸i tiÒn tÖ, theo gi¸ trÞ tµi s¶n vµ nguån h×nh thµnh tµi s¶n. VÒ thùc chÊt, b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n lµ mét b¶ng tæng kÕt, mét b¶ng c©n ®èi tæng hîp gi÷a tµi s¶n víi nguån vèn chñ së h÷u vµ nî ph¶i tr¶. V× thÕ, b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n cßn ®îc gäi lµ b¶ng c©n ®èi tµi s¶n. B¶ng c©n ®èi kÕ to¸n lµ mét b¸o c¸o quan träng, cung cÊp nh÷ng th«ng tin cÇn thiÕt ®Ó nghiªn cøu, ®¸nh gi¸ tæng qu¸ t×nh h×nh vÒ tµi s¶n, t×nh h×nh vµ kÕt qu¶ ho¹t ®éng kinh tÕ, t×nh h×nh sö dông vèn, kinh phÝ, c¸c mèi quan hÖ kinh tÕ vµ triÓn väng tµi chÝnh cña ®¬n vÞ. 2. Néi dung vµ kÕt cÊu cña b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n: B¶ng c©n ®èi kÕ to¸n cã h×nh thøc vµ kÕt cÊu nh sau: NÕu tr×nh bµy b¶ng theo chiÒu ngang th× bªn tr¸i cña b¶ng gäi lµ tµi s¶n, ph¶n ¶nh c¸c lo¹i tµi s¶n mµ doanh nghiÖp ®ang së h÷u, ®ang sö dông ®Ó ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh; bªn ph¶i gäi lµ nguån vèn, ph¶n ¸nh c¸c lo¹i nguån vèn h×nh thµnh nªn tµi s¶n cña doanh nghiÖp. NÕu tr×nh bµy b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n theo chiÒu däc th× phÇn trªn lµ tµi s¶n, phÇn díi lµ nguån vèn. MÉu b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n hiÖn hµnh (tr×nh bµy theo chiÒu däc). 102
§¬n vÞ: ...................... MÉu sè B01 - DN B¶ng c©n ®èi kÕ to¸n LËp t¹i ngµy ..... th¸ng .... n¨m ..... §¬n vÞ tÝnh......... Tµi s¶n M· sè Sè ®Çu n¨m Sè cuèi kú 1 2 3 4 A. Tµi s¶n lu ®éng vµ ®Çu t dµi h¹n I. TiÒn II. C¸c kho¶n ®Çu t tµi chÝnh ng¾n h¹n III. C¸c kho¶n ph¶i thu IV. Hµng tån kho V. Tµi s¶n lu ®éng kh¸c VI. Chi sù nghiÖp B. Tµi s¶n cè ®Þnh vµ ®Çu t dµi h¹n I. Tµi s¶n cè ®Þnh 1. Tµi s¶n cè ®Þnh h÷u h×nh 2. Tµi s¶n cè ®Þnh thuª tµi chÝnh 3. Tµi s¶n cè ®Þnh v« h×nh II. C¸c kho¶n ®Çu t tµi chÝnh dµi h¹n III. Chi phÝ x©y dùng c¬ b¶n dë dang. IV. C¸c kho¶n ký quü, ký cîc dµi h¹n Tæng céng tµi s¶n Nguån vèn A. Nî ph¶i tr¶ I. Nî ng¾n h¹n II. Nî dµi h¹n III. Nî kh¸c B. Nguån vèn chñ së h÷u I. Nguån vèn - quü II. Nguån kinh phÝ Tæng céng nguån vèn. 103
3. TÝnh chÊt "c©n ®èi" cña b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n: TÝnh chÊt quan träng nhÊt cña b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n lµ tÝnh "c©n ®èi", nghÜa lµ tæng sè tiÒn phÇn bªn tµi s¶n vµ tæng sè tiÒn phÇn bªn nguån vèn lu«n b»ng nhau. TÝnh 'c©n ®èi" ®ã lµ tÊt yÕu kh¸ch quan v× ®¬n vÞ hiÖn cã bao nhiªu tµi s¶n th× ph¶i cã bÊy nhiªu nguån vèn h×nh thµnh nªn. Tµi s¶n vµ nguån vèn lµ 2 mÆt cña cïng mét khèi lîng tµi s¶n cña ®¬n vÞ. Nã ®îc tÝnh to¸n vµ biÓu hiÖn b»ng tiÒn vµ ë cïng mét thêi ®iÓm, nªn tÊt yÕu chóng ph¶i b»ng nhau 'c©n ®èi" víi nhau. V× thÕ, tÝnh chÊt "c©n ®èi" cña b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n lµ lu«n lu«n tån t¹i vµ tÊt yÕu. Nã còng lµ kh¸i niÖm ban ®Çu vµ c¬ së cña kh¸i niÖm c©n ®èi trong kÕ to¸n. B¶ng c©n ®èi kÕ to¸n ®îc lËp ra vµo mét thêi ®iÓm nhÊt ®Þnh. Do ®ã, trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng kinh tÕ hµng ngµy, mçi khi cã mét nghiÖp vô kinh tÕ ph¸t sinh, tÊt nhiªn sÏ dÉn ®Õn t×nh h×nh tµi s¶n vµ nguån vèn thay ®æi. Tõ ®ã, dÉn ®Õn b¶ng c©n ®èi còng thay ®æi do c¸c hiÖn tîng kinh tÕ xuÊt hiÖn, sù vËn ®éng cña tµi s¶n vµ nguån vèn g©y ra. MÆc dï vËy, tÝnh chÊt "c©n ®èi" cña b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n vÉn gi÷ nguyªn. ThËt vËy, tuy c¸c nghiÖp vô kinh tÕ ph¸t sinh nhiÒu, ®a d¹ng, nhng xÐt tõ gãc ®é sù ¶nh hëng cña chóng ®èi víi b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n, ngêi ta cã thÓ quy n¹p l¹i thµnh 4 trêng hîp sau ®©y: Trêng hîp 1: Mét hiÖn tîng kinh tÕ x¶y ra lµm cho mét kho¶n tµi s¶n nµy t¨ng, mét kho¶n tµi s¶n kia gi¶m, t¨ng gi¶m cïng mét ®¹i lîng, nghÜa lµ hiÖn tîng kinh tÕ nµy chØ g©y nªn sù biÕn ®éng gi÷a c¸c lo¹i tµi s¶n, kh«ng cã quan hÖ g× ®Õn bªn nguån vèn. Nh vËy, tæng sè tµi s¶n cña b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n kh«ng biÕn ®éng, quan hÖ "c©n ®èi" vÉn gi÷ nguyªn. Gi¶ sö cã b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n vµo ngµy 31/12/N cña doanh nghiÖp X nh sau: B¶ng c©n ®èi kÕ to¸n LËp t¹i ngµy 31 th¸ng 12 n¨m N §VT: 1.000® Tµi s¶n Sè tiÒn Nguån vèn Sè tiÒn TiÒn mÆt 200.000 Ph¶i tr¶ cho ngêi b¸n 300.0 00 VËt liÖu 300.000 Nguån vèn kinh doanh 1.000.000 Tµi s¶n cè ®Þnh h÷u h×nh 800.000 Tæng céng 1.300.000 Tæng céng 1.300.000 VÝ dô 1: Doanh nghiÖp ®a 100.000 tiÒn mÆt göi vµo ng©n hµng Qua nghiÖp vô kinh tÕ nµy, tµi s¶n cña doanh nghiÖp biÕn ®éng, tiÒn mÆt gi¶m ®i 100.000, nhng tµi s¶n cña doanh nghiÖp göi ë ng©n hµng l¹i t¨ng 100.000. 104
Sau hiÖn tîng nµy b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n sÏ nh sau: B¶ng c©n ®èi kÕ to¸n Ngµy 31 th¸ng 12 n¨m N §¬n vÞ tÝnh: 1.000® Tµi s¶n Sè tiÒn Nguån vèn Sè tiÒn TiÒn mÆt 200.000 Ph¶i tr¶ cho ngêi b¸n 300.000 TiÒn göi ng©n hµng 100.000 Nguån vèn kinh doanh 1.000.000 VËt liÖu 300.000 Tµi s¶n cè ®Þnh h÷u h×nh 800.000 Tæng céng 1.300.000 Tæng céng 1.300.000 NhËn xÐt: Qua trêng hîp 1: Tæng sè tµi s¶n, tæng sè nguån vèn cña b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n kh«ng thay ®æi, chØ thay ®æi c¸c kho¶n môc tµi s¶n, mét kho¶n t¨ng, mét kho¶n gi¶m. T¨ng gi¶m cïng mét ®¹i lîng nªn tæng sè kh«ng thay ®æi. Quan hÖ "c©n ®èi" vÉn gi÷ nguyªn. Ta cã ®¼ng thøc: Tæng tµi s¶n = Tæng nguån vèn (2001.000 - 100.000) + (0 + 100.000) + 300.000 + 800.000 = 300.000 + 1.000.000 Trêng hîp 2: Mét hiÖn tîng kinh tÕ x¶y ra lµm cho mét nguån vèn nµy t¨ng, mét nguån vèn kia gi¶m, t¨ng gi¶m cïng mét ®¹i lîng, chØ cã biÕn ®éng bªn nguån vèn kh«ng cã quan hÖ g× víi bªn tµi s¶n. Trêng hîp nµy tæng sè nguån vèn cña b¶ng c©n ®èi còng kh«ng thay ®æi. B¶ng c©n ®èi vÉn "c©n ®èi". VÝ dô 2: Doanh nghiÖp ®· ®îc ng©n hµng cho vay ng¾n h¹n 100.000 ®Ó tr¶ bít nî cho ngêi b¸n. HiÖn tîng kinh tÕ nµy ®îc thùc hiÖn ®· lµm cho kho¶n nguån vèn cña doanh nghiÖp do vay nî ng¾n h¹n cña ng©n hµng t¨ng 100.000, ®ång thêi ®· lµm gi¶m kho¶n nguån vèn cña doanh nghiÖp do ®· tr¶ nî cho ngêi b¸n 100.000. Ta thÊy hiÖn tîng kinh tÕ nµy lµm cho mét nguån vèn t¨ng, mét nguån vèn kh¸c gi¶m, t¨ng gi¶m cïng mét sè tiÒn 100.000 nªn tæng sè tµi s¶n vµ tæng sè nguån vèn cña doanh nghiÖp còng kh«ng thay ®æi. B¶ng c©n ®èi kÕ to¸n vÉn gi÷ nguyªn trªn tæng sè. Sau hiÖn tîng nµy b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n sÏ nh sau: 105
B¶ng c©n ®èi kÕ to¸n Ngµy 31 th¸ng 12 n¨m N §¬n vÞ tÝnh: 1.000® Tµi s¶n Sè tiÒn Nguån vèn Sè tiÒn TiÒn mÆt 200.000 Ph¶i tr¶ cho ngêi b¸n 200.000 TiÒn göi ng©n hµng 100.000 Vay ng¾n h¹n 100.000 VËt liÖu 300.000 Nguån vèn kinh doanh 1.000.000 Tµi s¶n cè ®Þnh h÷u h×nh 800.000 Tæng céng 1.300.000 Tæng céng 1.300.000 NhËn xÐt: Qua trêng hîp vÝ dô 2: Tæng sè tµi s¶n, tæng sè nguån vèn cña b¶ng c©n ®èi tµi s¶n kh«ng thay ®æi, chØ thay ®æi c¸c kho¶n môc cña nguån vèn. Nguån vèn m¾c nî ngêi b¸n gi¶m 100.000 nhng ®ång thêi nguån vèn doanh nghiÖp m¾c nî do vay ng¾n h¹n ng©n hµng t¨ng 100.000. Nh vËy, tæng sè tµi s¶n vµ nguån vèn cña doanh nghiÖp vÉn lµ 1.300.000. Tæng sè tµi s¶n, tæng sè nguån vèn cña b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n kh«ng thay ®æi vµ vÉn "c©n ®èi". Ta cã ®¼ng thøc: Tæng tµi s¶n = Tæng nguån vèn 100.000 + 100.000 + 300.000 800.000 =(300.000 - 100.000) + (0 + 100.000) + 1.0000.000 Trêng hîp 3: Mét hiÖn tîng kinh tÕ x¶y ra lµm cho mét kho¶n tµi s¶n t¨ng, ®ång thêi mét nguån vèn còng t¨ng. Lo¹i hiÖn tîng kinh tÕ nµy cã quan hÖ c¶ ®Õn bªn tµi s¶n lÉn bªn nguån vèn, tæng sè tµi s¶n t¨ng, tæng sè nguån vèn còng t¨ng. Hai bªn cïng t¨ng, t¨ng cïng mét ®¹i lîng. Do ®ã, tæng sè tµi s¶n, tæng sè nguån vèn cña b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n sÏ t¨ng vµ vÉn gi÷ quan hÖ "c©n ®èi". VÝ dô 3: §Ó bæ sung vèn cho hµnh ®éng kinh doanh, cÊp trªn ®· cÊp thªm cho doanh nghiÖp 500.000 b»ng tiÒn göi ng©n hµng. HiÖn tîng kinh tÕ nµy ®îc thùc hiÖn ®· lµm cho tµi s¶n cña doanh nghiÖp b»ng tiÒn göi ng©n hµng t¨ng thªm 500.000. §ång thêi còng lµm cho nguån vèn kinh doanh cña doanh nghiÖp t¨ng 500.000. Nh vËy, tiÒn göi ng©n hµng t¨ng thªm 500.000, lµm cho tæng tµi s¶n cña doanh nghiÖp t¨ng 500.00, nguån vèn kinh doanh cña doanh nghiÖp t¨ng 500.000, nªn tæng sè tµi s¶n, tæng sè nguån vèn cña b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n cña 106
doanh nghiÖp sÏ thay ®æi. Tæng sè tµi s¶n t¨ng, tæng sè nguån vèn còng t¨ng, cïng t¨ng thªm 500.000, nªn b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n vÉn gi÷ nguyªn quan hÖ "c©n ®èi".Sau hiÖn tîng nµy b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n sÏ nh sau: B¶ng c©n ®èi kÕ to¸n Ngµy 31 th¸ng 12 n¨m N §¬n vÞ tÝnh: 1.000® Tµi s¶n Sè tiÒn Nguån vèn Sè tiÒn TiÒn mÆt 100.000 Ph¶i tr¶ cho ngêi b¸n 200.000 TiÒn göi ng©n hµng 600.000 Vay ng¾n h¹n 100.000 VËt liÖu 300.000 Nguån vèn kinh doanh 1.500.000 Tµi s¶n cè ®Þnh h÷u h×nh 800.000 Tæng céng 1.800.000 Tæng céng 1.800.000 NhËn xÐt: Qua trêng hîp vÝ dô 3: Tæng sè tµi s¶n, tæng sè nguån vèn cña b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n ®· thay ®æi, ®Òu t¨ng b»ng nhau, tµi s¶n b»ng tiÒn göi ng©n hµng cña doanh nghiÖp ®· t¨ng thªm 500.00, ®ång thêi nguån vèn kinh doanh cña doanh nghiÖp còng t¨ng 500.000. Do ®ã tæng sè tµi s¶n vµ nguån vèn trªn b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n ®Òu t¨ng, quan hÖ "c©n ®èi" vÉn gi÷ v÷ng. Ta cã ®¼ng thøc: Tæng tµi s¶n = Tæng nguån vèn 100.000 + (100.000 + 500.000) + 300.000+800.000=200.000 + 100.000 + (1.000.000+ 500.000) Trêng hîp 4: Mét hiÖn tîng kinh tÕ x¶y ra lµm cho mét kho¶n tµi s¶n gi¶m ®ång thêi mét nguån vèn còng gi¶m. Lo¹i hiÖn tîng kinh tÕ nµy cã quan hÖ c¶ bªn tµi s¶n lÉn bªn nguån vèn. Tµi s¶n gi¶m, nguån vèn còng gi¶m theo. Hai bªn cïng gi¶m mét ®¹i lîng. Do ®ã, tæng sè tµi s¶n, tæng sè nguån vèn cña b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n gi¶m, tµi s¶n vµ nguån vèn còng gi¶m ®ång ®Òu nªn tæng sè vÉn c©n ®èi. VÝ dô 4: Doanh nghiÖp ®· dïng tiÒn göi ng©n hµng 50.000 ®Ó tr¶ bít nî tiÒn vay ng¾n h¹n ng©n hµng. HiÖn tîng kinh tÕ nµy ®îc thùc hiÖn ®· lµm cho tµi s¶n b»ng tiÒn göi ng©n hµng cña doanh nghiÖp gi¶m ®i 50.000. §ång thêi còng lµm cho nguån vèn vay ng©n hµng cña doanh nghiÖp còng gi¶m ®i 50.000. Nh vËy, tæng tµi s¶n cña doanh nghiÖp còng gi¶m ®i 50.000. Do ®ã, tæng tµi s¶n, tæng sè nguån vèn cña b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n cña doanh nghiÖp sÏ thay ®æi, tµi s¶n gi¶m, nguån vèn còng gi¶m cïng mét lîng 50.000. Tæng sè cña b¶ng 107
c©n ®èi kÕ to¸n vÉn "c©n ®èi. Sau hiÖn tîng nµy b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n sÏ nh sau: B¶ng c©n ®èi kÕ to¸n Ngµy 31 th¸ng 12 n¨m N §¬n vÞ tÝnh: 1.000® Tµi s¶n Sè tiÒn Nguån vèn Sè tiÒn TiÒn mÆt 100.000 Ph¶i tr¶ cho ngêi b¸n 200.000 TiÒn göi ng©n hµng 550.000 Vay ng¾n h¹n 50.000 VËt liÖu 300.000 Nguån vèn kinh doanh 1.500.000 Tµi s¶n cè ®Þnh h÷u h×nh 800.000 Tæng céng 1.800.000 Tæng céng 1.800.000 Tæng tµi s¶n = Tæng nguån vèn (600.000 - 50.000) + 100.000 300.00.0 800.000 = 200.000 + (100.000 - 50.000) + 1.500.000 NhËn xÐt: Qua trêng hîp vÝ dô 4 ta thÊy tæng sè 2 bªn cña b¶ng c©n ®èi ®· thay ®æi: ®Òu gi¶m b»ng nhau, tµi s¶n tiÒn göi ng©n hµng cña doanh nghiÖp gi¶m bít 50.000, ®ång thêi kho¶n nî vay ng¾n h¹n ng©n hµng còng gi¶m 50.000. Quan hÖ c©n ®èi cña b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n vÉn gi÷ nguyªn. Tõ nh÷ng vÝ dô trªn ta cã nh÷ng nhËn xÐt sau: - Mçi nghiÖp vô kinh tÕ ph¸t sinh sÏ lµm ¶nh hëng Ýt nhÊt 2 kho¶n môc trong b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n. - NÕu nghiÖp vô kinh tÕ nµy chØ g©y ¶nh hëng ®Õn c¸c kho¶n môc ë mét bªn (bªn tµi s¶n hoÆc bªn nguån vèn) th× chØ lµm thay ®æi sè lîng vµ tû träng cña c¸c kho¶n bÞ ¶nh hëng, cßn c¸c kho¶n kh¸c vµ sè tæng céng cña b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n kh«ng thay ®æi. - NÕu nghiÖp vô kinh tÕ cã ¶nh hëng ®Õn c¸c kho¶n môc ë c¶ 2 bªn: tµi s¶n vµ nguån vèn th× t¶i s¶n vµ nguån vèn sÏ cïng t¨ng lªn hoÆc cïng gi¶m mét sè lîng b»ng nhau. Do ®ã, sÏ lµm cho sè tæng céng cña c¶ hai bªn cña b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n sÏ cïng t¨ng hoÆc cïng gi¶m víi mét sè lîng b»ng nhau. 108
Mäi hiÖn tîng kinh tÕ ph¸t sinh ®Òu kh«ng lµm mÊt tÝnh "c©n ®èi" cña b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n. Dï b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n ®îc lËp bÊt cø thêi ®iÓm nµo cña mét doanh nghiÖp còng "c©n ®èi". Tæng sè tiÒn bªn tµi s¶n lu«n lu«n b»ng tæng sè tiÒn bªn nguån vèn. 4. Nguyªn t¾c vµ ph¬ng ph¸p chung lËp b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n: §Ó lËp b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n ®îc dÔ dµng, nhanh chãng vµ trung thùc, tríc hÕt ph¶i hoµn tÊt viÖc ghi sæ kÕ to¸n, tiÕn hµnh kho¸ sæ tµi kho¶n, kiÓm tra, ®èi chiÕu sè liÖu kÕ to¸n gi÷a c¸c sæ kÕ to¸n cã liªn quan ®Ó ®¶m b¶o tÝnh khíp ®óng cña sè liÖu gi÷a c¸c sæ kÕ to¸n. TiÕp ®ã, c¨n cø vµo c¸c chØ tiªu trªn b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n vµ sè d cuèi kú cña tµi kho¶n ®Ó ph¶n ¸nh theo nguyªn t¾c: Sè d bªn Nî cña tµi kho¶n sÏ ®îc ghi vµo bªn "Tµi s¶n"; Sè d bªn Cã cña tµi kho¶n sÏ ®îc ghi vµo bªn "Nguån vèn". §èi víi mét sè tµi kho¶n võa cã sè d bªn Nî l¹i ®ång thêi ph¶i cã sè d bªn Cã (c¸c TK thanh to¸n nh c¸c tµi kho¶n: "Ph¶i thu cña kh¸ch hµng", "Ph¶i tr¶ cho ngêi b¸n"...), tuyÖt ®èi kh«ng ®îc bï trõ sè d mµ c¨n cø vµo sè d chi tiÕt cña tõng kh¸ch nî, chñ nî, tæng hîp riªng sè d Nî, sè d Cã ®Ó ghi vµo c¸c chØ tiªu cho phï hîp hai bªn "Tµi s¶n" vµ "Nguån vèn". Khi lËp b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n, cÇn lu ý mét sè trêng hîp ngo¹i lÖ sau: C¸c tµi kho¶n: "Dù phßng nî ph¶i thu khã ®ßi", "Hao mßn tµi s¶n cè ®Þnh",... mÆc dÇu cã sè d bªn Cã nhng ®îc ghi bªn "Tµi s¶n" b»ng c¸ch ghi ®á hoÆc ®Æt trong ngoÆc ®¬n. C¸ch ghi nµy nh»m gióp cho kÕ to¸n x¸c ®Þnh chÝnh x¸c gi¸ trÞ thùc cña tµi s¶n. C¸c tµi kho¶n: "Chªnh lÖch ®¸nh gi¸ l¹i tµi s¶n", "Lîi nhuËn cha ph©n phèi",... cã thÓ cã sè d Nî hoÆc sè d Cã nhng ®îc ghi bªn "Nguån vèn". NÕu d bªn Cã th× ghi b×nh thêng. Trêng hîp d bªn Nî th× ph¶i ghi ®á ®Ó x¸c ®Þnh ®óng tæng sè nguån vèn. Tµi kho¶n cæ phiÕu quü d nî nhng vÉn ghi vµo bªn nguån vèn. 5. Mèi quan hÖ gi÷a b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n víi tµi kho¶n kÕ to¸n: Trong thùc tiÔn c«ng t¸c kÕ to¸n, viÖc lËp b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n ®îc tiÕn hµnh ®Þnh kú, t¹i mét thêi ®iÓm nhÊt ®Þnh (cuèi th¸ng, quý, n¨m). Së dÜ nh vËy lµ v× c¸c hµnh ®éng kinh tÕ x¶y ra thêng xuyªn víi quy m« lín nªn ngêi lµm kÕ to¸n kh«ng thÓ vµ kh«ng cÇn thiÕt cø sau mét nghiÖp vô kinh tÕ ph¸t sinh l¹i lËp mét b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n míi. Lµm nh vËy sÏ võa tèn c«ng søc, tiÒn cña võa l·ng phÝ thêi gian. Cho nªn, thay vÒ lËp b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n míi, kÕ to¸n sÏ 109
dïng tµi kho¶n ®Ó ph¶n ¶nh. Tõ ®ã, tæng hîp sè liÖu ®Ó lËp b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n. Cã thÓ kh¸i qu¸t mèi quan hÖ gi÷a b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n víi tµi kho¶n kÕ to¸n trªn c¸c nÐt chÝnh sau: - KÕt cÊu cña tµi kho¶n kÕ to¸n vµ cña b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n ®îc x©y dùng trong mèi quan hÖ phï hîp víi nhau. - §Çu kú, c¨n cø vµo sæ kÕ to¸n (tµi kho¶n kÕ to¸n) kú tríc ®Ó ghi chuyÓn sè d vµo sæ kÕ to¸n (tµi kho¶n kÕ to¸n) kú nµy; Cã thÓ c¨n cø vµo sè liÖu ë b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n kú tríc ®Ó kiÓm tra l¹i viÖc ghi sè d ®Çu kú vµo sæ kÕ to¸n. - Trong kú, c¨n cø vµo chøng tõ ph¶n ¶nh c¸c nghiÖp vô kinh tÕ ph¸t sinh, kÕ to¸n ®Þnh kho¶n vµ ghi vµo sæ kÕ to¸n cña c¸c tµi kho¶n; - Cuèi kú, kho¸ sæ kÕ to¸n, tÝnh ra sè d cuèi kú cña c¸c tµi kho¶n vµ lÊy sè liÖu ®Ó lËp b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n míi. Tuy nhiªn, ®Ó ®¶m b¶o tÝnh trung thùc, hîp lý cña b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n, tríc khi lËp b¶ng, kÕ to¸n ph¶i tiÕn hµnh ®èi chiÕu, kiÓm tra sè liÖu h¹ch to¸n. Mét trong c¸c ph¬ng ph¸p kiÓm tra ®îc sö dông lµ ph¬ng ph¸p lËp b¶ng c©n ®èi tµi kho¶n. B¶ng nµy ®îc lËp b»ng c¸ch liÖt kª toµn bé tµi kho¶n mµ ®¬n vÞ sö dông cïng sè d ®Çu kú, sè ph¸t sinh trong kú, sè d cuèi kú cña tµi kho¶n ®Æc trng cña b¶ng lµ cã 3 cét sè tæng céng b»ng nhau tõng ®«i mét. Tæng sè d Nî ®Çu kú (hoÆc cuèi Tæng céng sè d Cã ®Çu kú (hoÆc cuèi kú) = kú) cña tÊt c¶ c¸c tµi kho¶n cña tÊt c¶ c¸c tµi kho¶n Tæng céng sè ph¸t sinh Nî cña tÊt Tæng sè ph¸t sinh Cã cña tÊt c¶ = c¶ c¸c tµi kho¶n c¸c tµi kho¶n VÝ dô: TrÝch b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n ngµy 31/12/N t¹i mét c«ng ty (§VT: 1.000®). Tµi s¶n Sè tiÒn Nguån vèn Sè tiÒn 1. TiÒn mÆt 50.000 1. Vay ng¾n h¹n 150.000 2. TiÒn thu ë ngêi mua (X) 170.000 2. Ph¶i tr¶ cho ngêi b¸n ( B) 200.000 3.TiÒn ®Æt tríc cho ng.b¸n (A) 140.000 3. Nguån vèn kinh doanh 270.000 4. Tµi s¶n cè ®Þnh h÷u h×nh 260.000 Tæng céng 620.000 Tæng céng 620.000 Trong th¸ng 1/ N+1 , cã c¸c nghiÖp vô kinh tÕ ph¸t sinh sau ®©y: 110
NV1. Mua hµng ho¸ gi¸ 150.000 trong ®ã ®· tr¶ b»ng tiÒn mÆt 10.000, sè cßn l¹i trõ vµo tiÒn ®Æt tríc (ngêi b¸n A). Hµng ®· nhËp kho ®ñ (gi¶ ®Þnh r»ng hµng ho¸ nµy cã thuÕ suÊt GTGT = 0%). NV2. NhËn ®îc giÊy b¸o cã cña ng©n hµng vÒ sè tiÒn ngêi mua X tr¶ nî 100.000, cßn nî 70.000. NV3. Ngêi mua Y ®Æt tríc tiÒn hµng 50.000 b»ng tiÒn mÆt. T×nh h×nh trªn ®îc kÕ to¸n ®Þnh kho¶n vµ ph¶n ¸nh vµo TK nh sau: * KÕ to¸n ®Þnh kho¶n NV1. Nî TK "Hµng ho¸": 150.000 Cã TK "Ph¶i tr¶ ngêi b¸n": 140.000 Chi tiÕt NB.A: 140.000 Cã TK "TiÒn mÆt: 10.000 NV2. Nî TK "TiÒn göi Ng©n hµng": 100.000 Cã TK "Ph¶i thu kh¸ch hµng: 100.000 Chi tiÕt KH.X: 100.000 NV3. Nî TK "TiÒn mÆt": 50.000 Cã TK "Ph¶i thu kh¸ch hµng": 50.000 Chi tiÕt KH.Y: 50.000 Ph¶n ¸nh vµo TK TK: Ph¶i thu kh¸ch hµng TK: Ph¶i thu kh¸ch hµng kh¸ch hµng X kh¸ch hµng Y D§K: 170.000 D§K: - 100.000 (2) 50.000 (3) SPS: - 100.000 SPS: - 50.000 DCK: 70.000 DCK: 50.000 TK: TiÒn mÆt TK: Ph¶i thu kh¸ch hµng D§K: 50.000 D§K: 170.000 (3) 50.000 10.000 (1) 100.000 (2) 50.000 (3) SPS: 50.000 10.000 SPS: - 150.000.000 (2) DCK: 90.000 DCK: 20.000 111
TK: Ph¶i tr¶ cho ngêi b¸n TK: Ph¶i thu kh¸ch hµng D§K: 60.000 D§K: - 140.000 (1) (2) 100.000 SPS: - 140.000 SPS: 100.000 0 DCK: 200.000 DCK: 100.000 TK: TSC§ h÷u h×nh TK: Hµng ho¸ D§K: 260.000 D§K: - SPS: - - (1) 150.000 DCK: 260.000 SPS: 150.000 - DCK: 150.000 TK: Vay ng¾n h¹n TK: Nguån vèn kinh doanh D§K: 150.000 D§K: 270.000 SPS: - - SPS: - - DCK: 150.000 DCK: 270.000 TK: Ph¶i tr¶ cho ngêi b¸n (A) TK: Ph¶i tr¶ cho ngêi b¸n (B) D§K : 140.000 140.000 (1) D§K: 200.000 SPS: - 140.000 SPS: - - DCK: - DCK: 200.000 112
B¶ng c©n ®èi tµi kho¶n Th¸ng 1/N+1 §¬n vÞ: 1.000® D ®Çu kú Ph¸t sinh D cuèi kú TK Nî Cã Nî Cã Nî Cã 1. T.K: TM 50.000 50.000 10.000 90.000 2. T.K: TGNH - 100.000 - 100.000 3. T.K: PTCKH 170.000 - 150.000 20.000 4. T.K: HH - 150.000 - 150.000 5. T.K: TSC§HH 260.000 - - 260.000 6. T.K: PTCNB 60.000 - 140.000 200.000 7. T.K: VNH 150.000 - - 150.000 8. T.K: VNKD 270.000 - - 270.000 Céng 480.000 480.000 300.000 300.000 620.000 620.000 B¶ng c©n ®èi kÕ to¸n LËp ngµy 31 th¸ng 1 n¨m N+1 §¬n vÞ tÝnh: 1.000® Tµi s¶n Sè cuèi kú Nguån vèn Sè cuèi kú 1. TiÒn mÆt 90.000 1. Vay ng¾n h¹n 150.000 2. TiÒn göi ng©n hµng 100.000 2. Ph¶i tr¶ ngêi b¸n (B) 200.000 3. Ph¶i thu ë ngêi mua (X) 70.000 3. TiÒn ®Æt tríc cña ngêi mua 50.000 4. Hµng ho¸ 150.000 4. Nguån vèn kinh doanh 270.000 5. Tµi s¶n cè ®Þnh h÷u h×nh 260.000 Tæng céng 670.000 Tæng céng 670.000 113
C©u hái «n tËp ch¬ng V 1- Tr×nh bµy kh¸i niÖm, ý nghÜa vµ h×nh thøc biÓu hiÖn cña ph¬ng ph¸p tæng hîp-c©n ®èi kÕ to¸n. 1- T¹i sao nãi: trong hÖ thèng b¸o c¸o kÕ to¸n tµi chÝnh, b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n gi÷ vai trß quan träng trong viÖc cung cÊp th«ng tin cho ®iÒu hµnh vµ qu¶n lý kinh tÕ? 2-TÝnh chÊt quan träng cña b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n lµ g×? H·y tù cho vÝ dô vÒ c¸c nghiÖp vô kinh tÕ ph¸t sinh ®Ó chøng minh tÝnh chÊt ®ã cña b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n. 3-Tr×nh bµy mèi quan hÖ gi÷a b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n vµ tµi kho¶n kÕ to¸n 4-H·y nªu nh÷ng nguyªn t¾c vµ ph¬ng ph¸p chung ®Ó lËp b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n. BµI TËP CH¦¥NG V Bµi sè 1: T¹i doanh nghiÖp “K” cã tµi liÖu kÕ to¸n quÝ I n¨m N nh sau:(§VT: 1.000®ång) I.B¶ng c©n ®èi kÕ to¸n ngµy 1 th¸ng 1 n¨m N Tµi s¶n Sè tiÒn Nguån vèn Sè tiÒn 1-TiÒn mÆt 50.000 1-Vay ng¾n h¹n 350.000 2-TGNH 450.000 2- Ph¶i tr¶ ngêi b¸n 200.000 3-Ph¶i thu cña kh¸ch 50.000 3- ThuÕ vµ c¸c kho¶n ph¶i 50.000 hµng 20.000 nép nhµ níc 20.000 4-Ph¶i thu kh¸c 10.000 4- Ph¶i tr¶ ngêi lao ®éng 130.000 5-T¹m øng 500.000 5- Vay dµi h¹n 1.050.000 6-Nguyªn liÖu, vËt liÖu 20.000 6. Nguån vèn kinh doanh 80.000 7.Chi phÝ SXKD dë dang 30.000 7. Quü ®Çu t ph¸t triÓn 30.000 8.Thµnh phÈm 820.000 8. Lîi nhuËn cha ph©n phèi 40.000 9.TSC§ h÷u h×nh 9. Nguån vèn ®Çu t XDCB Tæng céng tµi s¶n 1950.000 Tæng céng nguån vèn 1.950.000 II.C¸c nghiÖp vô kinh tÕ ph¸t sinh quÝ I n¨m N 114
NV1.Rót TGNH vÒ nhËp quü tiÒn mÆt: 30.000 NV 2.Ngêi mua tr¶ nî tiÒn mua hµng cho doanh nghiÖp b»ng TGNH: 50.000 NV 3.ChuyÓn TGNH tr¶ nî ngêi b¸n: 100.000 vµ nép thuÕ NSNN: 50.000 NV 4.ChuyÓn quü ®Çu t ph¸t triÓn sang nguån vèn ®Çu t XDCB: 60.000 NV 5.Mua mét TSC§ h÷u h×nh b»ng tiÒn vay dµi h¹n ng©n hµng: 140.000 NV 6.XuÊt quü tiÒn mÆt tr¶ l¬ng cho c¸n bé c«ng nh©n viªn: 20.000 NV 7.Nhµ níc cÊp thªm nguån vèn ®Çu t XDCB b»ng TGNH cho doanh nghiÖp: 80.000 NV 8.Vay ng¾n h¹n ng©n hµng tr¶ nî ngêi b¸n: 100.000 Yªu cÇu: C¨n cø vµo sè liÖu ®· cho: -NhËn xÐt ¶nh hëng cña c¸c nghiÖp vô tíi b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n ngµy 1/1/N - LËp ®Þnh kho¶n kÕ to¸n - Më c¸c TK ph¶n ¸nh t×nh h×nh quÝ I n¨m N (më vµ kho¸ sæ kÕ to¸n) - LËp b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n cuèi I quÝ n¨m N Bµi sè 2: T¹i doanh nghiÖp “X” cã tµi liÖu kÕ to¸n quÝ I n¨m N nh sau (§¬n vÞ tÝnh: 1000®ång) I. Sè d ®Çu kú cña mét sè TK nh sau -TK “TiÒn mÆt”: 30.000 -TK “TGNH”: 410.000 -TK “Ph¶i thu cña kh¸ch hµng”: 50.000 -TK “Nguyªn vËt liÖu”: 415.000 -TK “T¹m øng”: 10.000 -TK “Hao mßn TSC§”: 100.000 (Sè d bªn cã) -TK “Thµnh phÈm”: 140.000 -TK “Chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh dë dang”: 30.000 -TK “TSC§” h÷u h×nh: 800.000 -TK “Nguån vèn kinh doanh”: 980.000 -TK “Vay ng¾n h¹n”: 490.000 -TK “Ph¶i tr¶ cho ngêi b¸n”: 180.000 115
-TK “ThuÕ vµ c¸c kho¶n ph¶i nép nhµ níc”: 50.000 -TK “Lîi nhuËn cha ph©n phèi”: 85.000 II C¸c nghiÖp vô kinh tÕ ph¸t sinh trong kú: NV 1.Mua NVL cha tr¶ tiÒn ngêi b¸n gi¸ mua lµ: 60.000, thuÕ GTGT ®Çu vµ lµ: 6000. NV 2.Chi phÝ vËn chuyÓn sè nguyªn liÖu vÒ nhËp kho ®· thanh to¸n b»ng TGNH lµ: 5.000 NV 3.XuÊt kho nguyªn vËt liÖu dïng cho SXKD 275.000 trong ®ã: - Dïng ®Ó s¶n xuÊt s¶n phÈm: 250.000 - Dïng ®Ó qu¶n lÝ ph©n xëng: 10.000 NV 4.TiÒn l¬ng ph¶i tr¶ cho c«ng nh©n viªn trong kú 140.000 trong ®ã: - TÝnh vµo chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp: 100.000 - TÝnh vµo chi phÝ qu¶n lÝ ph©n xëng: 15.000 - TÝnh vµo chi phÝ b¸n hµng: 5.000 - NV 5. TÝnh vµ trÝch BHXH, BHYT, KPC§ theo tû lÖ quy ®Þnh lµ 25% tiÒn l¬ng trong ®ã tÝnh vµo chi phÝ cña bé phËn cã liªn quan theo tû lÖ quy ®Þnh lµ 19% vµ khÊu trõ vµo l¬ng cña toµn doanh nghiÖp lµ 6% NV 6.XuÊt kho thµnh phÈm theo gi¸ vèn lµ: 140.000 NV 7.GÝa b¸n cña sè thµnh phÈm trªn lµ 250.000; thuÕ GTGT ®Çu ra lµ: 25.000 NV 8.Chi phÝ vËn chuyÓn s¶n phÈm b¸n ®· tr¶ b»ng TGNH lµ: 10.000 NV 9.Kh¸ch hµng tr¶ nî tiÒn mua s¶n phÈm cho doanh nghiÖp lµ: 275.000 b»ng TGNH NV 10.ChuyÓn TGNH nép thuÕ cho Nhµ níc 40.000 vµ tr¶ nî ngêi b¸n 80.000, tr¶ nî tiÒn vay ng¾n h¹n 50.000 NV 11.Nhµ níc cÊp cho doanh nghiÖp 1 d©y truyÒn s¶n xuÊt trÞ gi¸ 200.000 lµm t¨ng nguån vèn kinh doanh cña doanh nghiÖp. NV 12.Cuèi kú kÕt chuyÓn c¸c chi phÝ s¶n xuÊt liªn quan sang TK chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh dë dang. NV 13.§¸nh gi¸ s¶n phÈm lµm dë cuèi kú trÞ gi¸ lµ 20.000. Thµnh phÈm s¶n xuÊt hoµn thµnh nhËp kho trong th¸ng theo gÝa thµnh thùc tÕ. NV 14.Cuèi kú kÕt chuyÓn gi¸ vèn hµng b¸n, doanh thu b¸n hµng thuÇn, chi phÝ b¸n hµng, chi phÝ qu¶n lÝ doanh nghiÖp sang TK x¸c ®Þnh kÕt qu¶. 116
NV15. X¸c ®Þnh thuÕ TNDN ph¶i nép vµ kÕt chuyÓn thuÕ TNDN sang TK x¸c ®Þnh kÕt qu¶. NV16.X¸c ®Þnh kÕt qu¶ tiªu thô sau thuÕ TNDN trong th¸ng. Yªu cÇu: C¨n cø vµo sè liÖu ®· cho: -TÝnh to¸n, lËp ®Þnh kho¶n c¸c nghiÖp vô kinh tÕ ph¸t sinh trong kú. -Ph¶n ¸nh c¸c nghiÖp vô kinh tÕ ph¸t sinh vµo TK ch÷ T cã liªn quan -LËp b¶ng ®èi chiÕu sè ph¸t sinh c¸c TK quÝ I (b¶ng C§TK) -LËp b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n quÝ I Bµi sè 3: T¹i doanh nghiÖp M trong th¸ng 6 n¨m N cã tµi liÖu sau: I.Sè d ®Çu kú cña mét sè TK kÕ to¸n vµ sæ chi tiÕt nh sau: -TK “TiÒn mÆt”: 20.000 -TK “TGNH”: 450.000 -TK “TSC§ h÷u h×nh”: 900.000 -TK “Nguyªn vËt liÖu”: 100.000 Trong ®ã: +Nguyªn vËt liÖu A sè lîng 100 kg sè tiÒn 80.000 +Nguyªn vËt liÖu B sè lîng 50 kg sè tiÒn 20.000 -TK “Ph¶i thu cña kh¸ch hµng”: 40.000 -TK “Nguån vèn kinh doanh”: 1.000.000 -TK “Vay ng¾n h¹n”: 370.000 -TK “Ph¶i tr¶ cho ngêi b¸n”: 100.000 Trong ®ã: +C«ng ty C: 60.000 +C«ng ty D: 40.000 -TK “ThuÕ vµ c¸c kho¶n ph¶i nép nhµ níc”: 40.000 II.C¸c nghiÖp vô kinh tÕ ph¸t sinh trong th¸ng: NV1.Mua VL A vÒ nhËp kho cha tr¶ tiÒn c«ng ty C sè lîng 150 kg thµnh tiÒn lµ: 150.000, thuÕ GTGT ®Çu vµo lµ:15.000 NV 2.Chi phÝ vËn chuyÓn nguyªn vËt liÖu A vÒ nhËp kho tr¶ b»ng tiÒn mÆt 120.000 NV 3.Kh¸ch hµng tr¶ nî tiÒn mua hµng b»ng TGNH sè tiÒn lµ: 40.000 NV 4.ChuyÓn TGNH tr¶ nî tiÒn vay ng¾n h¹n: 100.000 117
NV 5.ChuyÓn TGNH nép thuÕ cho NSNN lµ: 20.000 vµ tr¶ nî ngêi b¸n lµ 60.000; trong ®ã c«ng ty C lµ 50.000, c«ng ty D lµ 10.000 NV 6.Doanh nghiÖp ®îc nhµ níc cÊp thªm mét thiÕt bÞ s¶n xuÊt lµm t¨ng nguån vèn kinh doanh lµ 150.000 NV 7.Vay ng¾n h¹n ng©n hµng tr¶ nî tiÒn mua nguyªn vËt liÖu cña c«ng ty C sè tiÒn lµ 100.000 Yªu cÇu: - LËp ®Þnh kho¶n kÕ to¸n c¸c nghiÖp vô kinh tÕ ph¸t sinh trªn. - Ghi vµo nhËt ky sæ c¸i vµ sæ chi tiÕt nguyªn vËt liÖu A, nguyªn vËt liÖu B vµ sæ chi tiÕt thanh to¸n víi ngêi b¸n lµ c«ng ty C vµ c«ng ty D díi d¹ng ch÷ T. - LËp b¶ng ®èi chiÕu sè ph¸t sinh c¸c tµi kho¶n. (b¶ng c©n ®èi TK) - LËp b¶ng chi tiÕt sè ph¸t sinh cho TK ph¶i tr¶ ngêi b¸n vµ b¶ng tæng hîp nhËp, xuÊt tån kho nguyªn vËt liÖu. - LËp b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n. ------------------------------------ 118