intTypePromotion=1
zunia.vn Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z zunia.vn zunia.vn
ADSENSE
 » 
 » 

Giáo trình Máy điện - Trường Cao Đẳng Nghề Nha Trang

Chia sẻ: Minh Nhân | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:156

Thêm vào BST
Báo xấu
33
lượt xem 6
download
 
  Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Giáo trình Máy điện gồm có 6 chương, trang bị cho sinh viên những kiến thức như: Khái niệm chung về máy điện, khái niệm về máy biến áp, từ trường trong máy điện đồng bộ, quan hệ điện từ trong máy điện đồng bộ, máy điện đồng bộ làm việc song song, động cơ và máy bù đồng bộ. Mời các bạn cùng tham khảo.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Giáo trình Máy điện - Trường Cao Đẳng Nghề Nha Trang

  1. Khoa Kỹ Thuật Điện – Điện Tử Giaùo Trình Maùy Ñieän PHẦN MỞ ĐẦU: KHAÙI NIEÄM CHUNG VEÀ MAÙY ÑIEÄN I. ÑÒNH NGHÓA VAØ PHAÂN LOAÏI 1. Ñònh nghóa Vieäc söû duïng taøi nguyeân thieân nhieân seõ khoâng theå coù ñöôïc neáu khoâng coù söï bieán ñoåi naêng löôïng, töø daïng naøy sang daïng khaùc. Caùc maùy thöïc hieän söï bieán ñoåi cô naêng thaønh ñieän naêng hoaëc bieán ñoåi ngöôïc laïi ñöôïc goïi laø caùc maùy ñieän. Maùy ñieän duøng ñeå bieán ñoåi cô naêng thaønh ñieän naêng ñöôïc goïi laø “maùy phaùt”. Maùy ñieän duøng ñeå bieán ñoåi ngöôïc laïi ñöôïc goïi laø “ñoäng cô”. Caùc maùy ñieän ñeàu coù tính thuaän nghòch, nghóa laø coù theå bieán ñoåi naêng löôïng theo caû hai chieàu. Neáu ñöa cô naêng vaøo phaàn quay cuûa maùy ñieän, noù laøm vieäc ôû cheá ñoä maùy phaùt ñieän naêng. Neáu ñöa ñieän naêng vaøo maùy thì phaàn quay cuûa noù seõ sinh ra coâng cô hoïc. Maùy ñieän laø moät heä ñieän töø goàm caùc maïch töø vaø maïch ñieän lieân quan vôùi nhau. Maïch töø goàm caùc boä phaän daãn töø baèng vaät lieäu töø vaø khe khoâng khí khoâng töø tính taùch bieät chuùng vôùi nhau Söï bieán ñoåi naêng löôïng cô – ñieän trong caùc maùy ñieän döïa treân caùc hieän töôïng caûm öùng ñieän töø. Caùc maùy ñieän hoaït ñoäng döïa treân cô sôû ñònh luaät caûm öùng ñieän töø ñöôïc goïi laø maùy kieåu caûm öùng. Maùy ñieän laø maùy thöôøng gaëp nhieàu nhaát trong caùc ngaønh kinh teá nhö coâng nghieäp, noâng nghieäp, giao thoâng vaän taûi … vaø trong caùc duïng cuï sinh hoaït gia ñình. 2. Phaân loaïi Maùy ñieän coù nhieàu loaïi ñöôïc phaân theo nhieàu caùch khaùc nhau, ví duï phaân loaïi theo coâng suaát, theo caáu taïo, theo chöùc naêng, theo loaïi doøng ñieän (xoay chieàu, moät chieàu), theo nguyeân lyù laøm vieäc v.v.. Trong giaùo trình naøy ta phaân loaïi döïa vaøo nguyeân lyù bieán ñoåi naêng löôïng nhö sau: a) Maùy ñieän tĩnh: BA U1, l1, f U2 , l 2 , f Hình 1: Nguyên lý máy biến áp -1-
  2. Khoa Kỹ Thuật Điện – Điện Tử Giaùo Trình Maùy Ñieän Maùy ñieän tónh thöôøng gaëp laø maùy bieán aùp. Maùy ñieän tónh laøm vieäc döïa treân hieän töôïng caûm öùng ñieän töø do söï bieán thieân töø thoâng giöõa caùc cuoän daây khoâng coù chuyeån ñoäng töông ñoái vôùi nhau. Maùy ñieän tónh thöôøng duøng ñeå bieán ñoåi thoâng soá ñieän naêng. Do tính chaát thuaän nghòch cuûa caùc quy luaät caûm öùng ñieän töø, quaù trình bieán bieán ñoåi co ùtính thuaän nghòch, ví duï maùy bieán aùp bieán ñoåi ñieän naêng coù thoâng soá: U 1, I1, f, U2, I2, f, thaønh heä thoáng ñieän U1, I1, f,. U, f b) Maùy ñieän quay: M Pñieän Pcô Hình 2: Nguyên lý máy điện quay Nguyeân lyù laøm vieäc döïa vaøo hieän töôïng caûm öùng ñieän töø, löïc ñieän töø, do töø tröôøng vaø doøng ñieän cuûa caùc cuoän daây coù chuyeån ñoäng töông ñoái vôùi nhau gaây ra. Loaïi maùy ñieän naøy thöôøng duøng ñeå bieán ñoåi daïng naêng löôïng, ví duï bieán ñoåi ñieän naêng thaønh cô naêng (ñoäng cô ñieän) hoaëc bieán ñoåi cô naêng thaønh ñieän naêng (maùy phaùt ñieän). Quaù trình bieán ñoåi coù tính thuaän nghòch, nghóa laø maùy ñieän coù theå laøm vieäc ôû cheá ñoä maùy phaùt ñieän hoặc ñoäng cô ñieän. Maùy ñieän Maùy ñieän tónh Maùy ñieän quay Maùy ñieän xoay Maùy ñieän chieàu moät chieàu Maùy Maùy khoâng ñoàng ñoàng boä boä Maùy Ñoäng Maùy Ñoäng Maùy Ñoäng Maùy bieán cô phaùt cô phaùt cô moät phaùt aùp khoâng khoâng ñoàng ñoàng chieàu moät ñoàng ñoàng boä boä chieàu boä boä -2-
  3. Khoa Kỹ Thuật Điện – Điện Tử Giaùo Trình Maùy Ñieän II. CAÙC ÑÒNH LUAÄT ÑIEÄN TÖØ CÔ BAÛN DUØNG TRONG MAÙY ÑIEÄN Nguyeân lyù laøm vieäc cuûa taát caû caùc maùy ñieän ñeàu döïa treân cô sôû hai ñònh luaät caûm öùng ñieän töø vaø löïc ñieän töø. 1. Ñònh luaät caûm öùng ñieän töø a) Tröôøng hôïp töø thoâng  bieán thieân xuyeân qua voøng daây Khi töø thoâng  bieán thieân xuyeân qua voøng daây daãn, trong voøng daây seõ caûm öùng söùc ñieän  e ñoäng. Neáu choïn chieàu söùc ñieän ñoäng caûm öùng phuø hôïp vôùi chieàu cuûa töø thoâng theo quy taéc vaën nuùt chai, söùc ñieän ñoäng caûm öùng trong moät voøng daây, ñöôïc vieát theo coâng thöùc Maùcxoen nhö sau: K-4 Hình 3: Cảm ứng điện từ d trong vòng dây e dt (K-1) Daáu  treân hình chæ chieàu ñi töø ngoaøi vaøo trong giaáy. Neáu cuoän daây coù w voøng, söùc ñieän ñoäng caûm öùng cuûa cuoän daây seõ laø: wd d e  (K.2) dt dt Trong ñoù:  = w goïi laø töø thoâng moùc voøng cuûa cuoän daây. Trong caùc coâng thöùc (K.1), (K.2) töø thoâng ño baèng Wb (vebe), söùc ñieän ñoäng ño baèng V. b) Tröôøng hôïp thanh daãn chuyeån ñoäng trong töø tröôøng Hình 4: Cảm ứng điện từ trong thanh dẫn -3-
  4. Khoa Kỹ Thuật Điện – Điện Tử Giaùo Trình Maùy Ñieän Khi thanh daãn chuyeån ñoäng thaúng vuoâng goùc vôùi ñöôøng söùc töø tröôøng (ñoù laø tröôøng hôïp thöôøng gaëp trong maùy phaùt ñieän), trong thanh daãn seõ caûm öùng söùc ñieän ñoäng e, coù trò soá laø: e = B.l.v (K.3) Trong ñoù: B - töø caûm ño baèng T(tesla). l - chieàu daøi hieäu duïng cuûa thanh daãn (phaàn thanh daãn naèm trong töø tröôøng) ño baèng m. v- toác ñoä thanh daãn ño baèng m/s. Chieàu cuûa söùc ñieän ñoäng caûm öùng ñöôïc xaùc ñònh theo quy taéc baøn tay phaûi (hình K-5). 2. Ñònh luaät löïc ñieän töø Hình 5: Lực điện từ Khi thanh daãn mang doøng ñieän ñaët thaúng goùc vôùi ñöôøng söùc töø tröôøng (ñoù laø tröôøng hôïp thöôøng gaëp trong ñoäng cô ñieän), thanh daãn seõ chòu moät löïc ñieän töø taùc duïng vuoâng goùc coù trò soá laø: Fñt = B.i.l (K.4) Trong ñoù:B- töø caûm ño baèng T. i- doøng ñieän ño baèng A (ampe) l- chieàu daøi hieäu duïng thanh daãn ño baèng m (meùt). Fñt – löïc ñieän töø ño baèng N (niutôn). Chieàu löïc ñieän töø xaùc ñònh theo quy taéc baøn tay traùi. 3. Ñònh luaät löïc ñieän töø Lỏi thép máy điện là mạch từ. Mạch từ là mạch khép kín dùng để dẫn từ thông. Định luật dòng điện toàn phần  H.dl   i → H.l = w.i  H: cường độ từ trường trong mạch từ đo bằng A/m  L: chiều dài trung bình của mạch từ (m) -4-
  5. Khoa Kỹ Thuật Điện – Điện Tử Giaùo Trình Maùy Ñieän  W: số vòng dây của cuộn dây  I: tạo ra từ thông trong mạch từ gọi là dòng điện từ hóa.  w.i: gọi là sức từ động. l \  H.l: gọi là từ áp rơi. i l w inh 6: Cuộn dây và mạch từ - Đối với mạch từ gồm nhiều cuộn dây và nhiều đoạn khác nhau H1.l1+H2.l2 = W1i1-W2I2 l1, S1  H1,H2: tương ứng là cường độ từ trường trong đoạn 1,2  L1, L2: chiều dài trung bình đoạn 1,2 i  W1.i1, W2.i2: sức từ động dây quấn 1,2 W1 l2, S2  Dấu – trước w2.i2 vì chiều i2 không phù hợp với chiều từ thông đã chọn theo quy tắc vặn nút chai W2 i2 n n H k 1 K .l k  Wl .il l 1 . inh 7: Mạch từ và hai cuộn dây Trong đó dòng điện il có chiều phù hợp với chiều Φ đã chọn theo quy tắc vặn nút chai sẽ mang dấu dương, không phù hợp mang dấu âm. III. NGUYEÂN LYÙ MAÙY PHAÙT ÑIEÄN VAØ ÑOÄNG CÔ ÑIEÄN TÍNH THUAÄN NGHÒCH CUÛA MAÙY ÑIEÄN. Maùy ñieän coù tính thuaän nghòch, nghóa laø coù theå laøm vieäc ôû cheá ñoä maùy phaùt ñieän hoaëc ñoäng cô ñieän. 1) Cheá ñoä maùy phaùt ñieän -5-
  6. Khoa Kỹ Thuật Điện – Điện Tử Giaùo Trình Maùy Ñieän Hình 8: Chế độ máy phát Cho cô naêng cuûa ñoäng cô sô caáp taùc duïng vaùo thanh daãn moät löïc cô hoïc F cô thanh daãn seõ chuyeån ñoäng vôùi toác ñoä v trong töø tröôøng cuûa nam chaâm N-S trong thanh daãn seõ caûm öùng söùc ñieän ñoäng e. Neáu noái vaøo hai cöïc cuûa thanh daãn ñieän trôû R cuûa taûi, doøng ñieän i chaïy trong thanh daãn cung caáp ñieän cho taûi. Neáu boû qua ñieän trôû cuûa thanh daãn, ñieän aùp ñaët vaøo taûi u = e. Coâng suaát ñieän maùy phaùt cung caáp cho taûi laø Pñ = ui = ei. Doøng ñieän i naèm trong töø tröôøng seõ chòu taùc duïng cuûa löïc ñieän töø F ñt = Bil coù chieàu nhö hình. Khi maùy quay vôùi toác ñoä khoâng ñoåi löïc ñieän töø seõ caân baèng vôùi löïc cô cuûa ñoäng cô sô caáp: Fcô =Fñt . Nhaân 2 veá vôùi v ta coù: Fcô v = Fñt v = Bil = ei. Nhö vaäy coâng suaát cô cuûa ñoäng cô sô caáp P cô = Fcô v ñaõ ñöôïc bieán ñoåi thaønh coâng suaát ñieän Pñ = ei nghóa laø cô naêng bieán thaønh ñieän naêng. 2) Cheá ñoä ñoäng cô ñieän Hình 9: Chế độ động cơ Cung caáp ñieän cho maùy phaùt ñieän, ñieän aùp U cuûa nguoàn ñieän seõ gaây ra doøng ñieän i trong thanh daãn. Döôùi taùc duïng cuûa töø tröôøng seõ coù löïc ñieän töø F ñt = Bil taùc duïng leân thanh daãn laøm thanh daãn chuyeån ñoäng vôùi toác ñoä v coù chieàu nhö hình. -6-
  7. Khoa Kỹ Thuật Điện – Điện Tử Giaùo Trình Maùy Ñieän Nhö vaäy coâng suaát ñieän Pñ = ui ñöa vaøo ñoäng cô ñaõ ñöôïc bieán thaønh coâng suaát cô Pcô = Fñt v treân truïc ñoäng cô. Ñieän naêng ñaõ ñöôïc bieán ñoåi thaønh cô naêng. Ta nhaän thaáy cuøng moät thieát bò ñieän töø tuyø theo naêng löôïng ñöa vaøo maø maùy ñieän coù theå laøm vieäc ôû cheá ñoä ñoäng cô hoaëc maùy phaùt ñieän. Moïi loaïi maùy ñieän ñeàu coù tính chaát thuaän nghòch. IV. CAÙC VAÄT LIEÄU CHEÁ TAÏO MAÙY ÑIEÄN Vaät lieäu cheá taïo maùy ñieän goàm: vaät lieäu daãn ñieän, vaät lieäu daãn töø, vaät lieäu caùch ñieän vaø vaät lieäu keát caáu. 1. Vaät lieäu daãn ñieän Vaät lieäu daãn ñieän duøng ñeå cheá taïo caùc boä phaän daãn ñieän. Vaät lieäu daãn ñieän duøng trong maùy ñieän toát nhaát laø ñoàng vì chuùng khoâng ñaét laém vaø coù ñieän trôû suaát nhoû. Ngoaøi ra coøn duøng nhoâm vaø caùc hôïp kim khaùc nhö ñoàng thau, ñoàng phoát pho. Ñeå cheá taïo daây quaán ta thöôøng duøng ñoàng, ñoâi khi nhoâm. Daây ñoàng vaø daây nhoâm nhö sôïi vaûi, sôïi thuyû tinh giaáy nhöïa hoaù hoïc, sôn eâmai. Vôùi caùc maùy ñieän coâng suaát nhoû vaø trung bình, ñieän aùp döôùi 700V thöôøng duøng daây eâmai vì lôùp caùch ñieän moûng, ñaït ñoä beàn yeâu caàu ñoái vôùi caùc boä phaän khaùc ngö vaønh ñoåi chieàu, loàng soùc hoaëc vaønh tröôït, ngoaøi ñoàng, nhoâm, ngöôøi ta coøn duøng caû hôïp kim cuûa ñoàng hoaëc nhoâm, hoaëc coù choã coøn duøng caû theùp ñeå taêng ñoä beàn cô hoïc vaø giaûm kim loaïi maøu. 2. Vaät lieäu daãn töø Vaät lieäu daãn töø duøng ñeå cheá taïo caùc boä phaän cuûa maïch töø, ngöôøi ta duøng caùc vaät lieäu saét töø ñeå laøm maïch töø, theùp laù kyõ thuaät ñieän, theùp laù thöôøng, theùp ñuùc, theùp reøn. Gang ít ñöôïc duøng, vì daãn töø khoâng toát laém. ÔÛ ñoaïn maïch töø coù töø thoâng bieán ñoåi vôùi taàn soá 50Hz thöôøng duøng theùp laù kyõ thuaät ñieän daøy 0,35-0,5 mm, trong thaønh phaàn theùp coù töø 2-5% Si (ñeå taêng ñieän trôû cuûa theùp, giaûm doøng ñieän xoaùy). ÔÛ taàn soá cao hôn, duøng theùp laù kyõ thuaät ñieän daøy 0,1-0,2 mm. Toån hao coâng suaát trong theùp laù do hieän töôïng töø treã vaø doøng ñieän xoaùy ñöôïc ñaëc tröng baèng suaát toån hao. Theùp laù kyõ thuaät ñieän ñöôïc cheá taïo baèng phöông phaùp caùn noùng vaø caùn nguoäi. Hieän nay vôùi maùy bieán aùp vaø maùy ñieän thöôøng duøng theùp caùn nguoäi vì coù ñoä töø thaåm cao hôn vaø coâng suaát toån hao nhoû hôn loaïi caùn noùng. ÔÛ ñoaïn maïch töø coù töø tröôøng khoâng ñoåi, thöôøng duøng theùp ñuùc, theùp reøn hoaëc theùp laù. 3. Vaät lieäu caùch ñieän Vaät lieäu caùch ñieän duøng ñeå caùch ly caùc boä phaän daãn ñieän vaø khoâng daãn ñieän hoaëc caùch ly caùc boä phaän daãn ñieän vôùi nhau. Trong maùy ñieän, vaät lieäâu caùch ñieän phaûi coù cöôøng ñoä caùch ñieän ca, chòu nhieät toát, taûn nhieät toát, choáng aåm vaø beàn veà cô hoïc. Ñoä beàn vöõng veà nhieät cuûa caùc chaát caùch ñieän boïc daây daãn, quyeát ñònh nhieät ñoä cho pheùp cuûa daây daãn vaø do ñoù quyeát ñònh taûi cuûa noù. -7-
  8. Khoa Kỹ Thuật Điện – Điện Tử Giaùo Trình Maùy Ñieän Neáu tính naêng cao thì lôùp caùch ñieän coù theå moûng vaø kích thöôùc maùy giaûm, chaát caùch ñieän chuû yeáu ôû theå raén, goàm 4 nhoùm:  Chaát höõu cô thieân nhieân nhö giaáy, vaûi luïa.  Chaát voâ cô nhö amiaêng, mica, sôïi thuyû tinh.  Caùc chaát toång hôïp.  Caùc loaïi men, sôn caùch ñieän. Chaát caùch ñieän toát nhaát laø mica, song töông ñoái ñaét tieàn neân chæ duøng trong caùc maùy ñieän coù ñieän aùp cao. Thoâng thöôøng duøng caùc vaät lieäu coù sôïi nhö giaáy, vaûi, sôïi v.v.. Chuùng coù ñoä beàn cô toát, meàm, reû tieàn nhöng daãn nhieät xaáu, huùt aåm, caùch ñieän keùm. Do ñoù daây daãn caùch ñieän sôïi phaûi ñöôïc saáy taåm ñeå caûi thieän tính naêng cuûa vaät lieäu caùch ñieän. Caên cöù vaøo ñoä beàn nhieät, vaät lieäu caùch ñieän ñöôïc chia ra nhieàu loaïi caáp caùch ñieän sau: Caáp Nhieät ñoä giôùi Nhieät ñoä trung bình caùch Vaät lieäu haïn cho pheùp cho pheùp daây quaán , ñieän vaät lieäu, (0C) (0C) Sôïi xenluloâ, boâng hoaëc tô taåm A 105 100 trong vaät lieäu höõu cô loûng E Vaøi loaïi maøng toång hôïp 120 115 Amiaêng, sôïi thuyû tinh coù chaát B 130 120 keát dính vaø vaät lieäu goác mica Amiaêng, vaät lieäu goác mica, sôïi F thuyû tinh coù chaát keát dính vaø 155 140 taåm toång hôïp Vaät lieäu goác mica, amiaêng sôïi H thuûy tinh phoái hôïp chaát keát 180 165 dính vaø taåm silíc höõu cô Ngoaøi ra coøn coù chaát caùch ñieän ôû theå khí (khoâng khí, hydro) hoaëc theå loûng (daàu maùy bieán aùp). 4. Vaät lieäu keát caáu Vaät lieäu keát caáu laø vaät lieäu ñeå cheá taïo caùc chi tieát chòu caùc taùc ñoäng cô hoïc nhö truïc, oå truïc, voû maùy, naép maùy. Trong maùy ñieän, caùc vaät lieäu keát caáu thöôøng laø gang, theùp laù, theùp reøn, kim loaïi maøu vaø hôïp kim cuûa chuùng, caùc chaát deûo. V. PHAÙT NOÙNG VAØ LAØM MAÙT MAÙY ÑIEÄN Trong quaù trình laøm vieäc coù toån hao coâng suaát. Toån hao trong maùy ñieän goàm toån hao saét töø (do hieän töôïng töø treã vaø doøng xoaùy) trong theùp, toån hao ñoàng trong ñieän trôû daây quaán vaø toån hao do ma saùt (ôû maùy ñieän quay). Taát caû toån hao naêng löôïng ñeàu bieán thaønh nhieät naêng laøm noùng maùy ñieän. -8-
  9. Khoa Kỹ Thuật Điện – Điện Tử Giaùo Trình Maùy Ñieän Ñeå laøm maùt maùy ñieän, phaûi coù bieän phaùp taûn nhieät ra moâi tröôøng xung quanh. Söï taûn nhieät khoâng nhöõng phuï thuoäc vaøo beà maët laøm maùt cuûa maùy maø coøn phuï thuoäc vaøo söï ñoái löu cuûa khoâng khí xung quanh hoaëc cuûa moâi tröôøng laøm maùt khaùc nhö daàu maùy bieán aùp v.v.. Thöôøng voû maùy ñieän ñöôïc cheá taïo coù caùc caùnh taûn nhieät vaø maùy ñieän coù heä thoáng quaït gioù ñeå laøm maùt. Kích thöôùc cuûa maùy, phöông phaùp laøm maùt maùy, phaûi ñöôïc tính toaùn vaø löïa choïn ñeå cho ñoä taêng nhieät cuûa vaät lieäu caùch ñieän trong maùy khoâng vöôït quaù ñoä taêng nhieät cho pheùp, ñaûm baûo cho vaät lieäu caùch ñieän laøm vieäc laâu daøi khoaûng 20 naêm. Khi maùy ñieän laøm vieäc ôû cheá ñoä ñònh möùc, ñoä taêng nhieät cuûa caùc phaàn töû khoâng vöôït quaù ñoä taêng nhieät cho pheùp. Khi maùy quaù taûi, ñoä taêng nhieät seõ vöôït quaù nhieät ñoä cho pheùp, vì theá khoâng cho pheùp quaù taûi laâu daøi. Câu hỏi: 1. Định nghĩa máy điện. Công dụng của máy điện. 2. Tính thuận nghịch của máy điện là gì. 3. Trình bày các định luật dùng trong máy điện. Công dụng của từng định luật vào từng loại máy điện. 4. Nêu các loại vật liệu dùng trong máy điện, đặc điểm từng loại. 5. Tại sao phải làm mát động cơ điện. -9-
  10. Khoa Kỹ Thuật Điện – Điện Tử Giaùo Trình Maùy Ñieän PHẦN I: MÁY BIẾN ÁP Chöông 1: KHAÙI NIEÄM VEÀ MAÙY BIEÁN AÙP 1.1. ÑAÏI CÖÔNG Ñeå daãn ñieän töø caùc traïm phaùt ñieän ñeán hoä tieâu thuï caàn coù ñöôøng daây taûi ñieän. Neáu khoaûng caùch giöõa nôi saûn xuaát ñieän vaø hoä tieâu thuï lôùn, moät vaán ñeà lôùn ñaët ra vaø caàn ñöôïc giaûi quyeát là vieäc truyeàn taûi ñieän naêng ñi xa laøm sao cho kinh teá nhaát. Maùy phaùt ñieän Hoä tieâu thuï ~ Maùy bieán aùp Maùy bieán aùp taêng aùp giaûm aùp Hình 1.1: Sô ñoà maïng truyeàn taûi ñieän ñôn giaûn Nhö ta ñaõ bieát cuøng moät coâng suaát truyeàn taûi treân ñöôøng daây, neáu ñieän aùp ñöôïc taêng cao thì doøng ñieän seõ giaûm xuoáng, nhö vaäy coù theå laøm tieát dieän daây nhoû ñi, do ñoù troïng löôïng vaø chi phí laép ñaët seõ giaûm xuoáng. Vì theá muoán truyeàn taûi ñieän naêng ñi xa, ít toån hao vaø tieát kieäm kim loaïi maøu, treân ñöôøng daây ngöôøi ta thöôøng duøng ñieän aùp cao, thöôøng laø 35, 110, 220 vaø 500KV. Treân thöïc teá, caùc maùy ñieän khoâng coù khaû naéng phaùt ra nhöõng ñieän aùp cao nhö vaäy. Do ñoù phaûi coù thieát bò taêng ñieän aùp ôû ñaàu ñöôøng daây leân. Maëc khaùc caùc hoä tieâu thuï thöôøng yeâu caà u ñieän aùp thaáp, töø 0,4 ñeán 6KV, do ñoù tôùi ñaây phaûi coù thieát bò giaûm ñieän aùp xuoáng. Nhöõng thieát bò duøng ñeå taêng ñieän ôû ñaàu ra cuûa maùy phaùt ñieän vaø giaûm ñieän aùp khi tôùiû caùc hoä tieâu thuï töùc cuoái ñöôøng daây goïi laø caùc maùy bieán aùp. Nhöõng maùy bieán aùp duøng trong heä thoáng ñieän löïc goïi laø maùy bieán aùp ñieän löïc hay maùy bieán aùp coâng suaát. Töø ñoù ta cuõng thaáy roõ maùy bieán aùp chæ laøm nhieäm vuï truyeàn taûi hoaëc phaân phoái naêng löôïng chöù khoâng phaûi laø bieán hoaù naêng löôïng. Ngoaøi maùy bieán aùp ñieän löïc ra coøn coù nhieàu loaïi maùy bieán aùp duøng trong caùc chuyeân ngaønh nhö: maùy bieán aùp chuyeân duøng cho caùc loø ñieän luyeän kim, maùy bieán aùp haøn ñieän, maùy bieán aùp duøng cho caùc thieát bò chænh löu, maùy bieán aùp duøng cho ño löôøng, thí nghieäm … - 10 -
  11. Khoa Kỹ Thuật Điện – Điện Tử Giaùo Trình Maùy Ñieän Khuynh höôùng phaùt trieån cuûa maùy bieán aùp ñieän löïc hieän nay laø thieát keá cheá taïo nhöõng maùy bieán aùp coù dung löôïng thaät lôùn, ñieän aùp thaät cao, duøng nguyeân vaät lieäu môùi ñeå giaûm troïng löôïng vaø kích thöôùc maùy. Veà vaät lieäu hieän nay ñaõ duøng loaïi theùp caùn laïnh khoâng nhöõng coù töø tính toát maø toån hao saét laïi ít, do ñoù naâng cao ñöôïc heä soá coâng suaát cuûa maùy bieán aùp. Khuynh höôùng duøng daây nhoâm thay daây ñoàng vöøa tieát kieäm ñöôïc ñoàng vöøa giaûm ñöôïc troïng löôïng maùy cuõng ñang phaùt trieån. 1.2. CAÁU TAÏO Maùy bieán aùp coù caùc boä phaän chính sau ñaây: loõi theùp, daây quaán, voû maùy. 1.2.1. Loõi theùp Lõi thép dùng để làm mạch từ, đồng thời làm khung để quấn dây quấn.  Kiểu lõi hay kiểu trụ: dây quấn bao quanh trụ thép, loại này rất thông dụng cho các mba 1 pha và 3 pha, dung lượng nhỏ và trung bình.  Kiểu bọc: mạch từ được phân nhánh ra 2 bên và bọc lấy một phần dây quấn, loại này dùng cho mba có công suất nhỏ. Các mba hiện đại dung lượng lớn và cực lớn (từ 80 đến 100 MVA cho 1 pha) để giảm chiều cao của trụ thép, dễ dàng cho việc vận chuyển, mạch từ được phân nhánh sang 2 bên, nên vừa có kiểu bọc, vừa có kiểu trụ. G 1 2 G 1 2 T T T T Ф Ф G Hình 1.2: Lõi thép kiểu trụ: 1 pha và 3 pha G G T T T T T T T Ф G Hình 1.3: L i thép kiểu bọc, 1 pha, 3 pha  Kiểu lõi hình xuyến: sử dụng trong máy biến áp đo lường, máy biến áp điều chỉnh vô cấp. - 11 -
  12. Khoa Kỹ Thuật Điện – Điện Tử Giaùo Trình Maùy Ñieän Lõi thép máy biến áp gồm 2 phần: phần trụ ký hiệu chữ T và phần gông ký hiệu chữ G. Trụ là phần l i thép có quấn dây quấn, gông là phần l i thép nối các trụ với nhau thành mạch kín và không có dây quấn. L i thép được ghép bới các lá thép kỹ thuật điện dày từ 0,35 – 0,5mm, có phủ sơn cách điện trên bề mặt (giảm dòng điện xoáy). Trụ và gông có thể ghép nối hoặc ghép xen kẽ, ghép nối thì trụ và gông ghép riêng, sau đó dùng sà ép và bu lông vít siết chặt lại. Ghép xen kẽ thì toàn bộ l i thép phải ghép đồng thời và các lá thép được ghép xen kẽ với nhau. Phương pháp này tuy phức tạp nhưng giản được dòng điện xoáy và bền về phương diện cơ học, do vậy hầu hết các máy biến hiện nay đều dùng kiểu ghép này. Hình 1.4: Ghép rời l i thép Hình 1.5: Ghép xen k l i thép 1.2.2. Daây quaán Daây quaán laø boä phaän daãn ñieän cuûa maùy bieán aùp, laøm nhieäm vuï thu naêng löôïng vaøo vaø truyeàn naêng löôïng ra. Kim loaïi laøm daây quaán thöôøng baèng ñoàng cuõng coù theå baèng nhoâm nhöng khoâng phoå bieán. Theo caùch saép xeáp daây quaán cao aùp vaø daây quaán haï aùp ngöôøi ta chia ra hai loaïi daây quaán chính: daây quaán ñoàng taâm vaø daây quaán xen keõ. Daây quaán ñoàng taâm: ÔÛ ñaây daây quaán ñoàng taâm tieát dieän ngang laø nhöõng voøng troøn ñoàng taâm. Daây quaán haï aùp thöôøng quaán phía trong gaàn truï theùp, coøn daây quaán cao aùp quaán phía ngoaøi boïc laáy daây quaán haï aùp. Vôùi caùch quaán naøy coù theå giaûm bôùt ñöôïc ñieàu kieän caùch ñieän cuûa daây quaán cao aùp bôûi vì giöõa daây quaán cao aùp vaø truï ñaõ coù caùch ñieän laø daây quaán haï aùp. Nhöõng kieåu daây quaán chính bao goàm:  Daây quaán hình truï  Daây quaán hình xoaén.  Daây quaán xoaén lieân tuïc. Daây quaán xen keõ: Caùc baùnh daây cao aùp vaø haï aùp laàn löôït xen keõ nhau doïc theo truï theùp. Caàn chuù yù raèng, ñeå caùch ñieän ñöôïc deã daøng, caùc baùnh daây saùt goâng - 12 -
  13. Khoa Kỹ Thuật Điện – Điện Tử Giaùo Trình Maùy Ñieän thöôøng thuoäc daây quaán haï aùp. Kieåu quaán daây naøy hay duøng trong caùc maùy bieán aùp kieåu baïo. Vì cheá taïo vaø caùch ñieän khoù khaên, keùm vöõng chaéc veà cô khí neân caùc maùy bieán aùp kieåu truï haàu nhö khoâng duøng daây quaán xen keõ. 1.2.3. Voû maùy Voû maùy goàm hai boä phaän: thuøng vaø naép thuøng. + Thuøng maùy bieán aùp: thuøng maùy laøm baèng theùp, thöôøng laø hình baàu duïc. Luùc maùy bieán aùp laøm vieäc, moät phaàn naêng löôïng bò tieâu hao, thoaùt ra döôùi daïng nhieät ñoát noùng loõi theùp, daây quaán vaø caùc boä phaän khaùc laøm cho nhieät ñoä cuûa chuùng taêng leân. Do ñoù giöõa maùy bieán aùp vaø moâi tröôøng xung quanh coù moät hieäu soá nhieät ñoä goïi laø ñoä cheânh nhieät. Ñeå ñaûm baûo maùy bieán aùp vaän haønh vôùi taûi lieân tuïc trong thôøi gian qui ñònh (thöôøng laø 15 ñeán 20 naêm) vaø khoâng bò söï coá, phaûi taêng cöôøng laøm laïnh baèng caùch ngaâm maùy bieán aùp trong thuøng daàu. Nhôø sö ñoái löu trong daàu, nhieät truyeàn töø boä phaän beân trong maùy bieán aùp sang daàu, roài töø daàu qua vaùch thuøng ra moâi tröôøng xung quanh. + Naép thuøng: duøng ñeå ñaäy thuøng vaø treân ñoù ñaët caùc thieát bò quan troïng khaùc nhö: Caùc söù ra cuûa daây quaán cao aùp vaø haï aùp: laøm nhieäm vuï caùch ñieän giöõa daây daãn ra vôùi voû maùy. Bình giaõn daàu: laø thuøng hình truï baèng theùp ñaët treân naép maùy vaø noái vôùi thuøng baèng moät oáng daãn daàu ñeå bao ñaûm daàu trong thuøng luoân luoân ñaày, phaûi duy trì ôû moät möùc nhaát ñònh naøo ñaáy. Daàu trong thuøng maùy bieán aùp thoâng qua bình giaõn daàu giaõn nôû töï do. OÁng baûo hieåm: laøm baèng theùp, thöôøng laø hình truï nghieâng. Moät ñaàu noái vôùi thuøng, moät ñaàu bòt baèng moät ñóa thuyû tinh. Neáu vì moät lyù do naøo ñoù, aùp suaát trong thuøng taêng leân ñoät ngoät, ñóa thuyû tinh seõ vôû, daàu theo ñoù thoaùt ra ngoaøi ñeå maùy bieán aùp khoâng bò hö hoûng. Ngoaøi ra treân maùy bieán aùp coøn ñaët boä phaän truyeàn ñoäng cuûa caàu dao ñoåi noái caùc ñaàu ñieàu chænh ñieän aùp cuûa daây quaán cao aùp. 1.3. NGUYEÂN LYÙ LAØM VIEÄC CÔ BAÛN CUÛA MAÙY BIEÁN AÙP 1.3.1. Nguyeân lyù laøm vieäc cô baûn cuûa maùy bieán aùp - 13 -
  14. Khoa Kỹ Thuật Điện – Điện Tử Giaùo Trình Maùy Ñieän e1 e2 Hình 1.6: Máy biến áp 1 pha Nguyeân lyù laøm vieäc cuûa maùy bieán aùp döïa treân hieän töôïng caûm öùng ñieän töø. Khaûo saùt maùy bieán aùp moät pha hai daây quaán nhö hình treân, daây quaán sô caáp coù W 1 voøng daây, daây quaán thöù caáp coù W2 voøng daây. Ñaët vaøo daây quaán sô caáp moät ñieän aùp xoay chieàu u1, trong ñoù seõ coù doøng ñieän i1, doøng ñieän naøy seõ taïo töø thoâng xoay chieàu , töø thoâng chaïy trong maïch töø seõ moùc voøng qua hai cuoän daây sô caáp vaø thöù caáp ñoàng thôøi caûm öùng trong chuùng caùc söùc ñieän ñoäng e1, e2. Neáu maùy bieán aùp khoâng taûi (khoâng gaén taûi) thì ñieän aùp taïi thöù caáp baèng söùc ñieän ñoäng e2. U20 = e2 (1-1) Neáu thöù caáp ñöôïc noái vôùi phuï taûi Zt, trong daây quaán thöù caáp seõ coù doøng ñieän i2, doøng ñieän naøy taïo ra töø thoâng thöù caáp chaïy trong maïch töø, töø thoâng naøy coù khuynh höôùng choáng laïi töø thoâng do doøng ñieän sô caáp taïo neân, laøm cho töø thoâng thöù caáp (coøn goïi laø töø thoâng chính) giaûm bieân ñoä. Ñeå giöõ cho töø thoâng chính coù bieân ñoä khoâng ñoåi thì doøng ñieän sô caáp phaûi taêng leân moät löôïng lôùn ñeå buø vaøo söï giaûm do töø thoâng thöù caáp gaây ra. Nhö vaây naêng löôïng ñieän ñaõ ñöôïc truyeàn töø sô caáp sang thöù caáp. Cuõng caàn löu yù raèng maùy bieán aùp laø moät thieát bò truyeàn taûi naêng löôïng chöù khoâng bieán ñoåi naêng löôïng. Giaû söû ñieän aùp xoay chieáu ñaët vaøo laø moät haøm hình sin, thì töø thoâng do noù sinh ra trong maïch töø coù daïng laø:  = m. sin  t (1-2) Theo ñònh luaät caûm öùng ñieän töø söùc ñieän ñoäng e1, e2 ñöôïc xaùc ñònh: d d ( m sin  .t ) e1 = - W1 = -W1 = -  W1 m cos  t (1-3) dt dt  e1 = -  W1 m sin(  t - ) (1-4) 2 - 14 -
  15. Khoa Kỹ Thuật Điện – Điện Tử Giaùo Trình Maùy Ñieän Nhö vaäy söùc ñieän ñoäng caûm öùng chaäm pha sau töø thoâng trong maïch moät goùc /2 (900) Ñaët E1m =  W1m = 2 f W1 m 2 . f .W1 m Thì E1 = 2 E1 = 4,44 f W1 m (1-5a) Töông töï E2 = 4,44 f W2 m (1-5b) Döïa vaøo caùc bieåu thöùc , ngöôøi ta ñònh nghóa tyû soá bieán ñoåi cuûa maùy bieán aùp (tyû soá bieán aùp) nhö sau: Neáu chia E1 cho E2, ta coù: E 1 W1 k  (1.6) E 2 W2 k: heä soá bieán aùp Neáu boû qua ñieän trôû daây quaán vaø töø thoâng taûn, coù theå coi gaàn ñuùng U 1  E1; U2  E2: U1 E1 W1   k U 2 E 2 W2 Vôùi: k > 1 => U1 > U2 ; W1 > W2: maùy bieán aùp haï aùp k < 1 => U1 < U2 ; W1 < W2: maùy bieán aùp taêng aùp 1.3.2. Ñònh nghóa Töø nguyeân lyù laøm vieäc cô baûn treân ta coù theå ñònh nghóa maùy bieán aùp nhö sau: Maùy bieán aùp laø moät thieát bò ñieän töø ñöùng yeân, laøm vieäc treân nguyeân lyù caûm öùng ñieän töø, bieán ñoåi moät heä thoáng doøng ñieän xoay chieàu ôû ñieän aùp naøy thaønh moät heä thoáng doøng ñieän xoay chieàu ôû ñieän aùp khaùc, vôùiø taàn soá khoâng thay ñoåi. Maùy bieán aùp coù hai daây quaán goïi laø maùy bieán aùp hai daây quaán. Daây quaán noái vôùi nguoàn ñeå thu naêng löôïng vaøo goïi laø daây quaán sô caáp. Daây quaán noái vôùi taûi ñeå ñöa naêng löôïng ra goïi laø daây quaán thöù caáp. Doøng ñieän, ñieän aùp, coâng suaát... cuûa töøng daây quaán seõ coù keøm theo teân goïi sô caáp vaø thöù caáp töông öùng (ví duï doøng ñieän sô caáp I1, ñieän aùp thöù caáp U2,...). Daây quaán coù ñieän aùp cao goïi laø daây quaán cao aùp. Daây quaán coù ñieän aùp thaáp goïi laø daây quaán haï aùp. Neáu ñieän aùp thöù caáp beù hôn ñieän aùp sô caáp ta coù maùy bieán aùp giaûm aùp, neáu ñieän aùp thöù caáp lôùn hôn ñieän aùp sô caáp ta coù maùy bieán aùp taêng aùp. 1.4. CAÙC ÑAÏI LÖÔÏNG ÑÒNH MÖÙC Caùc ñaïi löôïng cuûa maùy bieán aùp qui ñònh ñieàu kieän kyõ thuaät cuûa maùy bieán aùp. Caùc löôïng naøy do nhaø maùy cheá taïo qui ñònh vaø thöôøng ghi treân nhaõn maùy bieán aùp. - 15 -
  16. Khoa Kỹ Thuật Điện – Điện Tử Giaùo Trình Maùy Ñieän 1.4.1. Dung löôïng hay coâng suaát ñònh möùc: Sđm Dung löôïng hay coâng suaát ñònh möùc laø coâng suaát toaøn phaàn (hay bieåu kieán) coøn goïi laø dung löôïng maùy bieán aùp, ñaëc tröng cho khaû naêng truyeàn taûi naêng löôïng cuûa maùy bieán aùp vaø thöôøng ñöôïc tính taïi daây quaán thöù caáp. Ñoái vôùi maùy bieán aùp moät pha Sñm = U2ñm. I2ñm Ñoái vôùi maùy bieán aùp ba pha Sñm = 3 U2ñm. I2ñm 1.4.2. Ñieän aùp daây sô caáp ñònh möùc: U1đm Laø trò soá ñieän aùp ñaët vaøo cuoän sô caáp cuûa maùy bieán aùp khi maùy laøm vieäc. Ñôn vò laø V hay KV. 1.4.3. Ñieän aùp daây thöù caáp ñònh möùc: U2đm Laø trò soá ñieän aùp daây cuûa daây quaán thöù caáp khi maùy bieán aùp khoâng taûi vaø ñieän aùp ñaët vaøo daây quaán sô caáp laø ñònh möùc. Ñôn vò laø V hay KV. 1.4.4. Doøng ñieän daây ñònh möùc ôû sô caáp vaø thöù caáp: I1ñm , I2ñm Laø nhöõng doøng ñieän daây cuûa daây quaán sô caáp vaø thöù caáp öùng vôùi coâng suaát vaø ñieän aùp ñònh möùc. Ñôn vò A hay KA Ñoái vôùi maùy bieán aùp moät pha S dm S dm I1ñm = ; I2ñm = U 1dm U 2 dm Ñoái vôùi maùy bieán aùp ba pha. S dm S dm I1ñm = ; I2ñm = 3.U 1dm 3.U 2 dm 1.4.5. Taàn soá ñònh möùc: fđm Laø taàn soá cuûa nguoàn ñieän ñaët vaøo sô caáp. Thöôøng caùc maùy bieán aùp ñieän löïc coù taàn soá coâng nghieäp 50Hz. Ngoaøi caùc ñaïi löôïng treân ta coøn coù moät soá ñaïi löôïng khaùc nhö:  Soá pha: m  Toå ñaáu daây  Ñieän aùp ngaén maïch phaàn traêm: Un%  Cheá ñoä laøm vieäc… - 16 -
  17. Khoa Kỹ Thuật Điện – Điện Tử Giaùo Trình Maùy Ñieän Câu hỏi: 1.Định nghĩa và phân loại máy biến áp. 2.Trình bày cấu tạo và cộng dụng của các phần chính. 3.Trình bày nguyên lý làm việc của máy biến áp. 4. Nêu các đại lượng định mức của máy biến áp. Chöông 2: TOÅ NOÁI DAÂY VAØ MAÏCH TÖØ CUÛA MAÙY BIEÁN AÙP 2.1. MAÏCH TÖØ CUÛA MAÙY BIEÁN AÙP Keát caáu loõi theùp cuûa maùy bieán aùp ba pha goàm coù hai loaïi laø loaïi maïch töø chung vaø loaïi maïch töø rieâng. Hình 2.1: Mạch từ maùy bieán aùp ba pha 2.1.1. Loaïi maïch töø rieâng Maùy bieán aùp maïch töø rieâng goàm toå hôïp ba maùy bieán aùp moät pha gioáng nhau gheùp laïi taïo thaønh maùy bieán aùp ba pha. Loaïi naøy thöôøng duøng ôû coâng suaát lôùn vì coù theå vaän chuyeån vaø laép ñaët töøng maùy thuaän tieän hôn,ñoàng thôøi coâng taùc baûo trì söûa chöõa thuaän lôïi hôn vì coù theå tieán haønh treân töøng maùy cuõng nhö thuaän tieän cho vieäc laép ñaët vaø thay theá. Tuy nhieân do coù keát caáu rieâng bieät cho töøng maùy neân kích thöôùc seõ lôùn hôn vaø giaù thaønh cuõng - 17 -
  18. Khoa Kỹ Thuật Điện – Điện Tử Giaùo Trình Maùy Ñieän cao hôn vì phaûi gia coâng caùc thuøng maùy rieâng bieät ñeå baûo veä cho töøng maùy neân chi phí cho vaät tö seõ nhieàu hôn 2.1.2. Loaïi maïch töø chung Laø loaïi bieán aùp maø caùc cuoän daây sô caáp vaø thöù caáp cuûa ba pha ñöôïc quaán chung treân cuøng moät maïch töø. Loaïi maïch töø chung coù keát caáu goïn hôn loaïi maïch töø rieâng, khoái löôïng saét ñeå laøm maïch töø ít hôn so vôùi loaïi maïch töø rieâng cuøng coâng suaát. Tuy vaäy, loaïi naøy coù nhöôïc ñieåm laø laép ñaët, söûa chöõa phaûi tieán haønh treân toaøn maùy vaø khoù laép ñaët vì troïng löôïng lôùn neân chæ söû duïng phoå bieán ôû coâng suaát nhoû vaø trung bình. 2.2. TOÅ NOÁI DAÂY CUÛA MAÙY BIEÁN AÙP 2.2.1. Ñònh nghóa Toå noái daây cuûa maùy bieán aùp ñöôïc hình thaønh do söï phoái hôïp kieåu ñaáu caùc ñaàu daây sô caáp so vôùi kieåu ñaáu caùc ñaàu daây thöù caáp. Toå noái daây bieåu thò caùc sññ daây sô caáp vaø thöù caáp, goùc leäch pha giöõa sññ daây sô caáp vaø thöù caáp cuûa cuøng moät pha. Ôû maùy bieán aùp ba pha do caùch ñaáu daây quaán hình Y hay  vôùi nhöõng thöù töï khaùc nhau maø goùc leäch pha giöõa caùc söùc ñieän ñoäng daây sô caáp vaø thöù caáp coù theå laø 300, 600, 3600. Trong thöïc teá, ñeå thuaän tieän, ngöôøi ta khoâng duøng “ ñoä” ñeå chæ goùc leäch pha ñoù maø duøng phöông phaùp kim ñoàng hoà ñeå bieåu thò vaø goïi teân toå noái daây maùy bieán aùp. Caùch bieåu thò ñoù nhö sau: kim daøi cuûa ñoàng hoà chæ söùc ñieän ñoäng sô caáp ñaët coá ñònh ôû con soá 12, kim ngaén chæ söùc ñieän ñoäng daây quaá thöù caáp ñaët töông öùng ôû caùc con soá 1, 2, 3,…, 12 Tuyø theo goùc leäch pha giöõa chuùng laø 300, 600, …, 3600. Ñoái vôùi maùy bieán aùp ba pha seõ coù 12 toå noái daây. Ví duï moät maùy bieán aùp ba pha coù hai daây quaán noái hình Y, cuøng chieàu quaán daây vaø cuøng kyù hieäu ñaàu daây thì söùc ñieän ñoäng pha giöõa hai daây quaán hoaøn toaøn truøng nhau vaø goùc leäch pha giöõa hai ñieän aùp daây seõ baèng 00, hay 3600. Ta noùi maùy bieán aùp thuoäc toå noái daây 12 vaø kyù hieäu laø Y/Y_12. Kieåu ñaáu Y laø: noái taét 3 ñaàu daây cuoái X, Y vaø Z laïi vôùi nhau vaø 3 ñaàu ñaàu A, B vaø C thì ñeå töï do. Neáu ñaáu Y coù trung tính thì kyù hieäu laø Y 0 (ba pha boán daây) Kieåu ñaáu daây Y thöôøng aùp duïng cho daây quaán cao aùp vì coù theå laøm taêng caùch ñieän leân 3 laàn nhö vaäy seõ giaûm ñöôïc chi phí caùch ñieän vaø ñieàu kieän caùch ñieän. Daây quaán ñaáu Y0 thoâng duïng vôùi maùy bieán aùp cung caáp cho taûi hoãn hôïp:vöøa söû duïng ñieän aùp daây vöøa söû duïng ñieän aùp pha (vöøa söû duïng cho taûi ba ha vöøa söû duïng ñeå chieáu saùng – Ñaây laø maïng ñieän thöôøng söû duïng trong caùc nhaø maùy xí nghieäp) Kieåu ñaáu daây  laø: kieåu noái cuoài pha naøy vôùi ñaàu pha kia. Kieåu ñaáu daây naøy thöôøng duøng cho daây quaán haï aùp vì kieàu daây quaán naøy seõ giaûm doøng ñieän ñaët leân daây quaán caùc pha 3 laàn. Nhö vaäy ta seõ giaûm ñöôïc côõ daây. Loaïi kieåu ñaáu daây naøy duøng cho phuï taûi khoâng caàn ñieän aùp pha. Ngoaøi hai kieåu ñaáu daây treân, coøn coù kieåu ñaáu daây ZicZac. Theo kieåu ñaáu daây naøy, daây quaán moãi pha ñöôïc chia thaønh hai nöûa cuoän (thöôøng laø baèng nhau) vaø - 18 -
  19. Khoa Kỹ Thuật Điện – Điện Tử Giaùo Trình Maùy Ñieän ñöôïc ñaët treân caùc truï töø khaùc nhau. Noái hai nöûa cuoän daây ôû moãi pha sao cho nhöõng söùc ñieän ñoäng cuûa chuùng tröø hình hoïc vôùi nhau (Muoán vaäy, ta chæ vieäc noái ñaàu cuoái cuûa moãi nöûa daây quaán pha vôùi ñaàu cuoái nöûa thöù hai cuûa daây quaán pha ñoù). Neáu hai nöûa daây quaán baèng nhau thì söùc ñieän ñoäng toång seõ lôùn hôn söùc ñieän ñoäng trong moãi nöûa daây quaán laø 3 laàn Kieåu noái daây ZicZac ñöôïc duøng trong caùc maùy bieán aùp ñaëc bieät nhö maùy bieán aùp duøng cho caùc ñeøn chænh löu thuyû ngaân hoaëc trong maùy bieán aùp ño löôøng ñeå ñieàu chænh sai soá veà goùc leäch pha A B C X Y Z Hình 2.2: Kieåu noái daây ZicZac Qui öôùc Daây quaán sô caáp ñöôïc kyù hieäu baèng caùc chöõ caùi in hoa: Pha A kyù hieäu laø AX, pha B kyù hieäu laø BY, pha C laø CZ. Daây quaán thöù caáp kyù hieäu baèng caùc caùc chöõ thöôøng: pha a laø ax, pha b laø by, pha c laø cz. Daây quaán thöù caáp vaø sô caáp coù theå noái hình sao hoaëc tam giaùc. Neáu sô caáp noái hình tam giaùc, thöù caáp noái hình sao ta kyù hieäu laø /Y. Neáu sô caáp noái hình sao, thöù caáp noái hình sao coù daây trung tính ta kyù hieäu laø Y/Y0. Ví duï Y /Y0 – 12 2.2.2. Caùc yeáu toá aûnh höôûng ñeán toå ñaáu daây Toå noái daây phuï thuoâïc caùc yeáu toá sau: _ Chieàu quaán daây. _ Caùch kyù hieäu caùc ñaàu daây. _ Kieåu noái daây quaán sô caáp vaø thöù caáp. Phöông phaùp kyù hieäu toå noái daây theo chieàu kim ñoàng hoà: _ Kim daøi: sññ sô caáp ñaët ôû soá 12. _ Kim ngaén: sññ thöù caáp ñaët töông öùng ôû soá 1,2,3… 12. - 19 -
  20. Khoa Kỹ Thuật Điện – Điện Tử Giaùo Trình Maùy Ñieän A B C A A A A A X a X X Y Z za a x X a b c x Y Zc x xX a X y a x x y z C bB Hình 2.3: Cách quấn dây của một pha 2.2.3. Qui öôùc caùc ñaàu daây Caùch kyù hieäu ñaàu daây: Hai ñaàu daây cuûa moät cuoän daây maùy bieán aùp ñöôïc kyù hieäu moät ñaàu laø ñaàu ñaàu, ñaàu coøn laïi laø ñaàu cuoái. Ñoái vôùi maùy bieán aùp 3 pha caùc ñaàu ñaàu vaø ñaàu cuoái cuûa caùc cuoän daây phaûi tuaân theo moät qui öôùc nhaát ñònh, giaû söû daây quaán ôû pha A ta choïn ñaàu ñaàu ñeán ñaàu cuoái ñi theo chieàu kim ñoàng hoà thì boä daây quaán beân pha B vaø pha C cuõng phaûi theo qui öôùc nhö pha A. Ta qui öôùc caùc ñaàu daây ra cuûa daây quaán sô caáp vaø thöù caáp laø SÔ CAÁP THÖÙ CAÁP Ñaàu ñaàu A B C a b c Ñaàu cuoái X Y Z x y z Löu yù:ÔÛ maùy bieán aùp moät pha, vieäc choïn ñaàu cuoái laø tuøy yù, nhöng ôû maùy bieán aùp ba pha vieäc choïn ñaàu cuoái cuûa moãi pha phaûi thoáng nhaát vôùi nhau neáu khoâng ñieän aùp laáy ra ôû moãi pha seõ maát tính ñoái xöùng, thoâng thöôøng ta choïn ñaàu ñaàu ñeán ñaàu cuoái theo chieàu kim ñoàng hoà. 2.2.4. Caùc kieåu ñaáu daây maùy bieán aùp Coù 3 kieåu ñaáu daây laø ñaáu sao “Y”, ñaáu kieåu tam giaùc ““ vaø kieåu ziczac ”Z” *) Kieåu ñaáu sao Khi ñaáu sao, ba ñaàu daây cuoái noái laïi vôùi nhau coøn ba ñaàu daây ñaàu ñöa ra ngoaøi (ñeå töï do) Neáu ñaáu sao khoâng coù daây trung tính (ba pha 3 daây), ta kyù hieäu laø “Y”. Coøn neáu ñaáu sao coù daây trung tính (ba pha 4 daây) ta kyù hieäu laø “Y0” Kieåu ñaáu sao thöôøng duøng cho daây quaán cao aùp ñeå taêng ñoä caùch ñieän vì ñieän aùp luùc naøy ñaët leân daây quaán cuûa moãi pha giaûm 3 laàn, nhö vaäy seõ giaûm ñöôïc chi phí caùch ñieän vaø ñieàu kieän caùch ñieän cho boä daây quaán. - 20 -
ADSENSE

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

LV.15: Bộ Đồ Án Tốt Nghiệp Chuyên Ngành Cơ Khí
65 tài liệu
2431 lượt tải
THÔNG TIN
TRỢ GIÚP
HỖ TRỢ KHÁCH HÀNG
Theo dõi chúng tôi

Chịu trách nhiệm nội dung:

Nguyễn Công Hà - Giám đốc Công ty TNHH TÀI LIỆU TRỰC TUYẾN VI NA

LIÊN HỆ

Địa chỉ: P402, 54A Nơ Trang Long, Phường 14, Q.Bình Thạnh, TP.HCM

Hotline: 093 303 0098

Email: support@tailieu.vn

Giấy phép Mạng Xã Hội số: 670/GP-BTTTT cấp ngày 30/11/2015 Copyright © 2022-2032 TaiLieu.VN. All rights reserved.

 

Đồng bộ tài khoản
2=>2