Giáo trình -Môi trường và phát triển -chương 6

Chia sẻ: Song Song Cuoc | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:24

Thêm vào BST

Báo xấu

489
lượt xem 166
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Chương 6: Bảo vệ môi trường và phát triển bền vững Yêu cầu của phát triển bền vững: Có thể nói mọi vấn đề về môi trường đầu bắt nguồn từ phát triển. Nhưng con người cũng như các sinh vật khác không thể đình chỉ tiến hóa và ngừng phát triển của mình

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Giáo trình -Môi trường và phát triển -chương 6

94 Chương 6 B O V MÔI TRƯ NG VÀ PHÁT TRI N B N V NG 6.1. Phát tri n b n v ng và b o v môi trư ng 1. Yêu c u c a phát tri n b n v ng Có th nói m i v n v môi trư ng b t ngu n t phát tri n. Nhưng con ngư i cũng như các sinh v t khác không th ình ch ti n hoá và ng ng phát tri n c a mình. ó là quy lu t s ng c a t o hoá mà v n v t u ph i tuân theo m t cách t giác hay không t giác. Con ư ng gi i quy t mâu thu n gi a môi trư ng và phát tri n là ph i ch p nh n phát tri n, nhưng gi sao cho phát tri n không tác ng m t cách tiêu c c t i môi trư ng. Phát tri n ương nhiên s bi n i môi trư ng, nhưng làm sao cho môi trư ng v n y các ch c năng cơ b n c a nó. Hay nói m t cách khác, gi cân b ng gi a ho t ng b o v môi trư ng và phát tri n kinh t xã h i. Phát tri n b n v ng là s phát tri n nh m tho mãn các nhu c u hi n t i c a con ngư i nhưng không t n h i t i s tho mãn các nhu c u c a th h tương lai. 2. Các nguyên t c xây d ng xã h i b n v ng H i ngh Thư ng nh v Môi trư ng và Phát tri n b n v ng t i Rio Janeiro (Braxin) tháng 6 năm 1992 ã ưa ra ý ki n th ng nh t c a 172 Qu c gia v s c n thi t ph i xây d ng m t xã h i b n v ng trên trái t. ây là xã h i k t h p hài hoà gi a vi c phát tri n kinh t và b o v môi trư ng, m t xã h i có n n kinh t và môi trư ng b n v ng. xây d ng m t xã h i phát tri n b n v ng, các nhà môi trư ng ã ra 9 nguyên t c: 1. Tôn tr ng và quan tâm n i s ng c ng ng. - N n o c d a vào s tôn tr ng và quan tâm l n nhau và Trái t là n n t ng cho s s ng b n v ng. S phát tri n không ư c làm t n h i n l i ích c a các nhóm khác hay các th h mai sau, ng th i không e d a n s t n t i c a nh ng loài khác. - B n i tư ng c n thi t th c hi n nguyên t c này: + o c và l i s ng b n v ng c n ph i ư c t o ra b ng cách i tho i gi a nh ng ngư i lãnh o tôn giáo, nh ng nhà tư tư ng, nh ng nhà lãnh o xã h i, các nhóm công dân và t t c nh ng ngư i quan tâm. + Các qu c gia c n so n th o b n tuyên ngôn chung và b n giao kèo v s b n v ng tham gia vào n n o c th gi i và ph i bi t k t h p nh ng nguyên t c c a s b n v ng vào Hi n pháp và Lu t pháp c a nư c mình. + Con ngư i nên th hi n o c này vào t t c nh ng hành vi cá nhân và tư cách ngh nghi p t t c các ho t ng c a cu c i. + M t cơ quan qu c t m i c n ư c thành l p theo dõi s th c hi n n n o c th gi i và hư ng s quan tâm c a qu n chúng vào nh ng i m quan tr ng c a nó. 2. C i thi n ch t lư ng cu c s ng con ngư i: M c tiêu c a phát tri n là c i thi n ch t lư ng cu c s ng con ngư i. M i dân t c có nh ng m c tiêu khác nhau trong s nghi p phát tri n, nhưng l i có m t s i m th ng nh t. ó là m c tiêu xây d ng m t cu c s ng lành m nh, có m t n n giáo d c t t, có tài nguyên b o m cho cu c s ng không nh ng cho riêng mình mà cho c th h mai sau, có quy n t do bình ng, ư c b o m an toàn và không có b o l c, m i thành viên trong xã h i u mong có cu c s ng ngày càng t t hơn. 3. B o v s c s ng và tính a d ng trên Trái t.
95 Phát tri n ph i d a vào b o v : nó ph i b o v c u trúc, ch c năng và tính a d ng c a nh ng h t nhiên th gi i mà loài ngư i chúng ta ph i ph thu c vào chúng. t ưc i u ó c n ph i: - B o v các h duy trì s s ng - B o v tính a d ng sinh h c - B o m cho vi c s d ng b n v ng các tài nguyên tái t o. 4. Gi m n m c th p nh t s khánh ki t ngu n tài nguyên không tái t o. S khánh ki t ngu n tài nguyên không tái t o như khoáng s n, d u khí và than ph i ư c gi m n m c th p nh t. “Tu i th ” c a nh ng tài nguyên không tái t o có th ư c tăng lên b ng cách tái ch . 5. Tôn tr ng kh năng ch u ng c a trái t. S c ch u ng c a các h sinh thái c a trái t là r t có h n, m i khi b tác ng vào, các h sinh thái và sinh quy n khó có th tránh kh i nh ng suy thoái nguy hi m. S tăng dân s và tiêu th tài nguyên c n ph i ư c t trong m t gi i pháp t ng h p và hi n th c trong quy ho ch và chính sách phát tri n qu c gia. m b o cho vi c s d ng ngu n tài nguyên tái t o m t cách b n v ng, c n có 3 ho t ng: - C n t o ra nh ng s n ph m m i b o v tài nguyên và tránh nh ng lãng phí, th nghi m chúng và áp d ng chúng. - Ho t ng nh m n nh dân s ph i d a trên s hi u bi t các nhân t tương tác v i nhau xác nh kích thư c c a gia ình. - Mu n ng v ng trong kh năng ch u t i c a Trái t và i u ki n c i thi n ch t lư ng cu c s ng c a con ngư i, c n có nh ng ho t ng nh m qu n lý và b o v các h sinh thái b n v ng. 6. Thay i thái và hành vi cá nhân. thay i thái và hành vi c a con ngư i c n ph i có m t chi n d ch thông tin do phong trào phi chính ph m nhi m ư c các chính ph khác khuy n khích. N n giáo d c chính th ng v môi trư ng cho tr em và ngư i l n c n ph i ư c ph c p và k t h p v i giáo d c t t c các c p. C n ph i có nh ng h tr hơn n a giúp ào t o v phát tri n b n v ng. 7. Giúp cho các c ng ng có kh năng t gi gìn môi trư ng c a mình. Môi trư ng là ngôi nhà chung, không ph i c a riêng m t cá nhân nào, c ng ng nào. Vì v y, vi c c u l y Trái t và xây d ng m t cu c s ng b n v ng ph thu c vào ni m tin và s óng góp c a m i cá nhân. Tuy nhiên, nh ng c ng ng c n ph i có ư c th m quy n, kh năng và ki n th c ho t ng. Có 3 lo i ho t ng: - Các c ng ng c n có s ki m soát h u hi u công vi c c a chính h . - Các c ng ng ph i ư c cung c p nhu c u thi t y u c a mình trong khi h ti n hành b o v môi trư ng. - Giao quy n l c giúp các chính quy n a phương và các c ng ng th c hi n ư c vai trò c a mình trong vi c gìn gi môi trư ng. 8. ưa ra m t khuôn m u qu c gia cho s phát tri n t ng h p và b o v t t i m t n n o c cho l i s ng b n v ng, m i ngư i c n ki m tra l i ph m ch t c a mình và thay i thái . M t xã h i mu n b n v ng ph i bi t k t h p hài hoà gi a phát tri n và b o v môi trư ng, ph i xây d ng ư c m t s ng tâm nh t trí và o c cu c s ng b n v ng trong các c ng ng.
96 M t qu c gia mu n t t i tính b n v ng c n ph i bao g m toàn b quy n l i, phát hi n và ngăn ch n các v n trư c khi chúng n y sinh. Chương trình này ph i thích ng, liên t c ính chính phương hư ng ho t ng c a mình phù h p v i th c t và nh ng nhu c u m i. H i ng qu c gia c n ph i có 4 thành ph n: - Ph i có nh ng t ch c có quan i m t ng h p, nhìn xa trông r ng, quan h gi a các khu v c khi quy t nh. - T t c các nư c c n ph i có m t h th ng tòan di n v lu t môi trư ng nh m b o v quy n s ng c a con ngư i, quy n l i c a các th h mai sau, s c s n xu t và s a d ng c a Trái t. - Nh ng chính sách kinh t và c i tiên công ngh nâng cao phúc l i t m t ngu n tài nguyên và duy trì s giàu có c a thiên nhiên. - V n ki n th c, d a trên k t qu nghiên c u và giám sát. 9. Xây d ng kh i liên minh toàn c u. Tính b n v ng toàn c u ph thu c vào s liên minh v ng ch c gi a t t c các qu c gia, nhưng m c phát tri n trên th gi i l i không ng u và các nư c có thu nh p th p hơn ư c giúp phát tri n b n v ng và b o v môi trư ng c a mình. C n thi t ph i: - Tăng cư ng lu t pháp qu c t - Giúp các nư c có thu nh p th p hơn xác nh ư c nh ng ưu tiên v môi trư ng. - Xoay vòng các dòng tài chính B-N. - Tăng cư ng nh ng cam k t và quy n l c qu c t t ư c s b n v ng. 3. Các m c tiêu phát tri n thiên niên k (MDGs): Vào tháng 9 năm 2000 các nhà lãnh o Th gi i ã t p trung t i m t h i ngh l n nh t t trư c t i nay và thông qua m t tuyên b l ch s v nh ng giá tr , nguyên t c và các m c tiêu phát tri n. Tuyên b Thiên niên k ã ưa ra m t chương trình ngh s qu c t c th và ch t ch cho th k 21 ng th i tái kh ng nh s tin tư ng c a các nư c thành viên vào Hi n chương Liên h p qu c (LHQ) và vào tôn ch c a t ch c là thúc y hòa bình, bình ng và quy n con ngư i. Thông qua Tuyên b , các nhà lãnh o th gi i ã quy t tâm hoàn thành tám M c tiêu Phát tri n Thiên niên k (MDGs) vào năm 2015. Các MDGs có giá tr như là m t l i kh ng nh v quy n phát tri n và m t m c s ng àng hoàng cho t t c m i ngư i. Trong s nh ng m c tiêu ã ư c ng ý t i H i ngh thư ng nh là cam k t gi m s ngư i có thu nh p dư i m t ô la m t ngày xu ng còn m t n a; m b o m i ngư i ư c ti p c n v i nư c s ch và an toàn, cung c p giáo d c ti u h c cho t t c tr em và công b ng trong ti p c n giáo d c cho tr em gái và tr em trai; và gi m ba ph n tư t l bà m t vong khi sinh. Các m c tiêu cũng nh n m nh t m quan tr ng c bi t c a vi c ngăn ch n s lan truy n c a HIV/AIDS, s t rét và các b nh khác, và trách nhi m c a các qu c gia trong vi c thúc y cách ti p c n m i trong vi c qu n lý và b o t n môi trư ng. * Các m c tiêu và ch tiêu Phát tri n Thiên niên k c a Liên hi p Qu c. M c tiêu 1. Xóa b nghèo cùng c c và thi u ói Ch tiêu 1. Trong giai o n 1990 - 2015, gi m m t n a s ngư i có thu nh p dư i m t ô la m t ngày Ch tiêu 2. Trong giai o n 1990 - 2015, gi m m t n a s ngư i b ói M c tiêu 2. t ph c p giáo d c ti u h c Ch tiêu 3. m b o r ng n năm 2015 tr em các nơi c nam và n u ư ch c h t chương trình ti u h c.
97 M c tiêu 3. Tăng cư ng bình ng nam n và nâng cao v th c a ph n Ch tiêu 4. Xóa b chênh l ch gi i c p ti u h c và trung h c n năm 2005 và t t c các c p h c n năm 2015 M c tiêu 4. Gi m t l t vong tr em Ch tiêu 5. Trong giai o n t 1990 – 2015, gi m hai ph n ba t l tr t vong dư i 5 tu i. M c tiêu 5. Tăng cư ng s c kh e bà m Ch tiêu 6. Trong giai o n 1990 – 2015, gi m ba ph n tư t l t vong bà m M c tiêu 6. Phòng ch ng HIV/AIDS, s t rét và các b nh khác Ch tiêu 7. n năm 2015 ch n ng và y lùi lây nhi m HIV/AIDS Ch tiêu 8. n năm 2015 ch n ng và y lùi t l m c b nh s t rét và các căn b nh ch y u khác M c tiêu 7. m b o b n v ng môi trư ng Ch tiêu 9. L ng ghép các nguyên t c phát tri n b n v ng vào trong các chính sách và chương trình qu c gia và y lùi các t n th t v tài nguyên môi trư ng. Ch tiêu 10. n năm 2015, gi m m t n a t l ngư i không ư c ti p c n v i nư c an toàn và v sinh Ch tiêu 11. n năm 2020, t ư c nh ng ti n b áng k v cu c s ng c a ít nh t là 100 tri u ngư i ang s ng trong nh ng khu nhà chu t M c tiêu 8. Phát tri n Quan h i tác toàn c u vì Phát tri n Ch tiêu 12. Phát tri n t t hơn m t h th ng tài chính và thương m i m , d a theo lu t và không phân bi t i x . Ch tiêu 13. áp ng nh ng nhu c u c bi t c a các nư c kém phát tri n nh t. Ch tiêu 14. Gi i quy t các nhu c u c bi t c a các nư c ang phát tri n không có bi n và các qu c o (thông qua Chương trình Hành ng vì Phát tri n B n v ng c a các qu c o ang phát tri n và k t qu c a phiên h p th 22 c a i H i ng) Ch tiêu 15. X lý toàn di n các v n v n c a nh ng nư c ang phát tri n thông qua các bi n pháp qu c gia và qu c t nh m làm cho n tr nên b n v ng v dài h n Ch tiêu 16. H p tác v i các nư c ang phát tri n, phát tri n và th c thi các chi n lư c t o vi c làm h p pháp và h u ích cho thanh niên Ch tiêu 17. H p tác v i các công ty dư c, cung c p ti p c n v i các lo i thu c ch y u giá r nh ng nư c ang phát tri n Ch tiêu 18. H p tác v i khu v c tư nhân, cung c p ti n ích c a các k thu t m i, c bi t là thông tin và truy n thông 6.2. Th c tr ng môi trư ng và b o v môi trư ng Vi t Nam 1. Th c tr ng môi trư ng nư c ta nh ng năm g n ây Nhìn chung, ch t lư ng môi trư ng nư c ta ti p t c b xu ng c p, có nơi ã n m c báo ng. 1.1. Môi trư ng t Thoái hoá t là xu th ph bi n trên toàn lãnh th nư c ta t ng b ng n trung du, mi n núi do xói mòn, r a trôi, m t ch t h u cơ; khô h n và sa m c hoá, ng p úng, lũ; trư t, s tl t; m n hoá, phèn hoá,... Thoái hoá t d n n nhi u vùng t b c n c i không còn kh năng canh tác và làm tăng di n tích t b hoang m c hoá.
98 Vi c l m d ng hoá ch t và thu c tr sâu trong canh tác nông nghi p, canh tác không úng k thu t ang gây ô nhi m và suy thoái nghiêm tr ng nhi u vùng t trên ph m vi c nư c. Bên c nh ó, m t s vùng t b nhi m c ch t da cam iôxin do h u qu c a chi n tranh. 1.2. Môi trư ng nư c Nhìn chung ch t lư ng nư c thư ng lưu các con sông còn khá t t, nhưng vùng h lưu ph n l n ã b ô nhi m, có nơi m c nghiêm tr ng. Nguyên nhân là do nư c th i c a các cơ s s n xu t, kinh doanh, nư c th i sinh ho t không ư c x lý ã và ang th i tr c ti p ra các dòng sông. Ch t lư ng nư c suy gi m m nh, nhi u ch tiêu như BOD, COD, NH4, t ng N, t ng P cao hơn tiêu chu n cho phép nhi u l n. Nư c ven bi n ã có d u hi u b ô nhi m. Hàm lư ng các ch t h u cơ, kim lo i n ng, hoá ch t b o v th c v t m t s nơi vư t quá tiêu chu n cho phép. Hàm lư ng d u trong nư c bi n có xu hư ng tăng nhanh do x y ra nhi u s c tràn d u. Nư c ng m m t s vùng, c bi t là các khu công nghi p và ô th có nguy cơ c n ki t vào mùa khô và m t s nơi ã có d u hi u b ô nhi m. Nguyên nhân là do khai thác b a bãi và không úng k thu t. 1.3. Môi trư ng không khí Ch t lư ng không khí c a nư c ta nói chung là còn khá t t, c bi t là khu v c nông thôn, mi n núi. Tuy nhiên, các ô th và khu công nghi p ô nhi m b i ang tr thành v n c p bách. Vi c gia tăng các phương ti n giao thông cũng ang gây ô nhi m không khí nhi u nơi. T i m t s nút giao thông l n, n ng chì, khí CO khá cao, tr c ti p gây h i n s c kho c a nh ng ngư i tham gia giao thông. Ch trương s d ng xăng không pha chì c a Chính ph ã cơ b n kh c ph c tình tr ng gia tăng b i chì trong không khí các ô th và khu công nghi p. Bên c nh ó, nhi u v cháy r ng l n trong th i gian g n ây ã làm suy gi m ch t lư ng môi trư ng không khí và gây ra m t s hi n tư ng t nhiên không bình thư ng khác. 1.4. R ng và che ph th m th c v t Theo s li u th ng kê, nư c ta hi n có kho ng 11.575.400 ha t có r ng, trong ó có kho ng 9.700.000 ha r ng t nhiên và 1.600.000 ha r ng tr ng. Do có các ch trương úng n và nh ng gi i pháp k p th i, t năm 1990 n nay, che ph r ng trên toàn lãnh th ã tăng lên áng k , t 27,2% năm 1990 lên 33,2% năm 2001 và trên 34% năm 2003. M c dù v y, ch t lư ng r ng chưa ư c c i thi n, v n ti p t c b suy gi m, r ng t nhiên u ngu n và r ng ng p m n v n còn b tàn phá nghiêm tr ng. R ng giàu, r ng kín và r ng nguyên sinh ch còn chi m kho ng 13% trong khi r ng nghèo và r ng tái sinh chi m t i 53% t ng di n tích r ng. Các v cháy r ng g n ây U Minh Thư ng, U Minh H và nhi u nơi khác ã và ang làm suy gi m di n tích và ch t lư ng r ng nư c ta. 1.5. a d ng sinh h c Vi t Nam là m t trong s các qu c gia có a d ng sinh h c thu c lo i cao nh t trên Th gi i v i các h sinh thái c thù, nhi u gi ng, loài c h u có giá tr kinh t cao và nhi u ngu n gen quý hi m. M t s loài ng v t l n u tiên trên th gi i ư c phát hi n Vi t Nam như Sao la, Mang l n,... Nhà nư c ã ch trương khoanh vùng b o v i v i các h sinh thái c thù, phát tri n các khu r ng c d ng,... b o v da d ng sinh h c. Hi n nay danh sách các khu b o t n Vi t Nam ã lên n 126 khu, trong ó có 28 Vư n Qu c gia, 48 khu d tr thiên nhiên, 11 khu b o t n loài sinh c nh và 39 khu b o v c nh quan ư c phân b u trong c nư c v i t ng di n tích kho ng 2,54 tri u ha chi m 7,7% di n tích lãnh th .
99 Tuy nhiên, trong nh ng năm g n ây a d ng sinh h c nư c ta b suy gi m m nh. Nguyên nhân ch y u là do cháy r ng, chuy n i m c ích s d ng t ai d n t i thu h p nơi cư trú c a các gi ng loài; khai thác và ánh b t quá m c, tình tr ng buôn bán trái phép ng v t, th c v t quý hi m; ô nhi m môi trư ng. Trong g n 5 th p k qua, di n tích r ng ng p m n ã gi m 80%, kho ng 96% các r n san hô ang b e do b hu ho i nghiêm tr ng, nhi u gi ng loài hoang dã ã vĩnh vi n bi n m t. 1.6. Môi trư ng ô th và khu công nghi p Môi trư ng nhi u ô th nư c ta b ô nhi m do h th ng tiêu nư c, thoát nư c l c h u, xu ng c p nhanh nên không áp ng ư c yêu c u; năng l c thu gom ch t th i r n còn th p kém, trung bình ch t 60-70%, c bi t là ch t th i nguy h i chưa ư c thu gom và x lý theo úng quy nh. Trong khi ó, b i, khí th i, ti ng n,... do ho t ng giao thông v n t i n i th và m nh lư i các cơ s s n xu t quy mô v a và nh , cùng v i h t ng cơ s y u kém là nguyên nhân làm cho v n môi trư ng nhi u ô th ang m c báo ng. Vi c phát tri n h t ng ô th không theo k p v i s gia tăng dân s nhi u thành ph làm n y sinh các v n b t c p v m t xã h i và v sinh môi trư ng ô th . 1.7. Môi trư ng nông thôn và mi n núi Nư c ta có hơn 75% dân s sinh s ng nông thôn, mi n núi. Vi c m b o nư c sinh ho t và v sinh môi trư ng ang là v n l n. T l h có h xí h p v sinh ch chi m 28 - 30% và s h ư c cung c p nư c s ch ch t kho ng 50%. Nhi u h t c l c h u, cách s ng thi u v sinh còn ph bi n nhi u a phương trên c nư c cũng ang là nguyên nhân gây ô nhi m và suy thoái môi trư ng. các làng ngh , ô nhi m môi trư ng ang là v n h t s c b c xúc và là m t trong các v n môi trư ng c p bách c a nư c ta. Vi c l m d ng thuóc tr sâu, hoá ch t b o v th c v t trong canh tác nông nghi p ã và ang làm suy thoái t canh tác, ô nhi m các ngu n nư c và suy gi m a d ng sinh h c. N n phá r ng làm r y v n còn khá ph bi n, s nghèo ói và nh ng hành vi xâm h i môi trư ng ang di n ra thư ng xuyên các vùng sâu, vùng xa. 1.8.Môi trư ng bi n và ven b Vi t Nam có b bi n dài hơn 3.200 km v i nhi u h sinh thái r ng ng p m n c thù có tính a d ng sinh h c cao. Trong nh ng năm qua, do khai thác quá m c và s d ng các bi n pháp ánh b t mang tính hu di t làm cho ngu n l i th y s n b suy gi m nghiêm tr ng d n n vi c khai thác g n b t hi u qu th p. Vi c nuôi tr ng thu s n ven bi n tràn lan i li n v i n n phá r ng ng p m n ã làm suy thoái m nh các h sinh thái ven bi n. Ch trong vòng 20 năm qua, di n tích r ng ng p m n nư c ta gi m hơn m t n a. H u qu là lũ quét, tri u cư ng, sóng bi n ã làm s t l b bi n d n n các loài sinh v t b m t nơi cư trú và suy gi m m nh v ch ng lo i và s lư ng. Phát tri n công nghi p trên b và các lưu v c sông l n làm cho vùng bi n ven b và c a sông nư c ta b ô nhi m, có nơi m c nghiêm tr ng. Nhi u r n san hô b ch t, hi n tư ng thu tri u xu t hi n m t s nơi. S c tràn d u và các ho t ng kinh t trên bi n (giao thông, du l ch, khai thác d u khí,...) ang gây ô nhi m và suy thoái môi trư ng bi n và a d ng sinh h c vùng bi n ven b . 1.9. Môi trư ng lao ng Môi trư ng lao ng trong nh ng năm g n ây ã ư c c i thi n m t bư c, có tác ng tích c c n s c kho ngư i lao ng, t o i u ki n thu n l i cho ho t ng s n xu t và kinh doanh. Tuy v y, còn nhi u khu v c s n xu t không m b o tiêu chu n v sinh an toàn lao ng. Tình tr ng ô nhi m b i, hoá ch t c h i, ti ng n, nhi t ã làm gia tăng t l công
100 nhân m c b nh ngh nghi p, nh t là các ngành hoá ch t, luy n kim, v t li u xây d ng, khai thác m ,... 2. Nguyên nhân ô nhi m và suy thoái môi trư ng Có nhi u nguyên nhân d n n tình tr ng suy thoái và ô nhi m môi trư ng ngày càng tr m tr ng Vi t Nam. Các nguyên nhân ch y u là: 2.1. H u qu chi n tranh Nhi u ch t c h i dùng trong chi n tranh có th i gian phân hu ch m như các h p ch t clo, dioxin và các kim lo i n ng... n nay v n còn t n t i. c bi t t i các khu căn c lưu gi a v t tư khí tài chi n tranh trư c ây như: Bình Long, ng Nai, à N ng... ho c các vùng x y ra chi n tranh ác li t như vùng gi i tuy n Tây Nguyên, ông Nam B ,...Tình hình s c kho và b nh t t c thù m t s vùng hi n nay có th có liên quan n các h u qu này. 2.2. Các ho t ng kinh t B n thân n n s n xu t hàng hoá d a vào nguyên li u t nhiên luôn kèm theo m t ph n ch t th i không s d ng ư c và trong nhi u trư ng h p là ch t c. M i quan h gi a tăng trư ng kinh t và b o v môi trư ng là n n s n xu t càng phát tri n theo hư ng m r ng thì càng có nhi u ch t th i, còn phát tri n theo chi u sâu thì s h n ch b t ch t th i. Trong th i gian qua, quy mô s n xu t Vi t Nam ư c phát tri n ch y u là theo hư ng phát tri n chi u r ng, ph n l n v i thi t b và công ngh l c h u, cho nên có nhi u ch t th i hơn. Trong công ngh hoá ch t, luy n kim, ch bi n lương th c, th c ph m,... ph li u trong nhi u trư ng h p là r t l n và r t c. 2.3. S thi u thông tin và hi u bi t Môi trư ng là m t lĩnh v c m i không ch i v i Vi t Nam mà c th gi i. Nhi u thông tin v lĩnh v c này còn thi u. V n cơ b n trong b o v môi trư ng là ph i n m ư c nhân t nào là nhân t "không i u khi n ư c" và nhân t nào là " i u khi n ư c" ho ch nh chính sách úng t m vĩ mô. 2.4. Qu n lý môi trư ng y u kém i ngũ chuyên gia còn thi u v s lư ng, kém v ch t lư ng và còn ít kinh nghi m ch o th c ti n. Y u kém trong qu n lý, h th ng th ch còn ch ng chéo, thi u và chưa c th . B máy chưa ng b và ho t ng còn y u kém chưa tương x ng v i yêu c u c a nhi m v . Nhi u s c môi trư ng x y ra chưa có kh năng ánh giá và ng x k p th i. Phương ti n, công c thi u th n chưa kh năng phát hi n, ánh giá th c tr ng và d báo di n bi n ch t lư ng môi trư ng ho ch nh các gi i pháp qu n lý h u hi u. 2.5. Quá trình m c a còn thi u h p lý Xu th chuy n d ch ô nhi m t các nư c phát tri n sang các nư c ch m phát tri n ang di n ra trên th gi i. V i m c tiêu l i nhu n, nhi u nhà u tư ã l i d ng m t b ng môi trư ng còn th p nư c ta chuy n giao công ngh cũ, l c h u, có nhi u kh năng gây ô nhi m. Chuy n giao công ngh sinh h c, nh p các ngu n gen không b o m an toàn sinh h c ã gây các h u qu sinh thái nghiêm tr ng, các d ch b nh i v i v t nuôi, cây tr ng. 2.6. Tình hình phát tri n kinh t N n kinh t c a nư c ta ang trong th i kỳ chuy n i theo m t cơ c u mà t tr ng nông nghi p v n chi m ch y u, công nghi p l c h u, dân s tăng nhanh, ói nghèo còn nhi u, ngu n tài chính còn h n ch . Thêm vào ó ngân sách u tư cho môi trư ng là quá ít. ó là nh ng nguyên nhân tác ng n vi c gi i quy t nh ng v n môi trư ng Vi t Nam. 3. K t qu th c hi n các M c tiêu Phát tri n Thiên niên k (MDGs) Vi t Nam
101 Trong 5 năm u th c hi n Chi n lư c phát tri n kinh t - xã h i 10 năm (2001- 2010), Chính ph Vi t Nam ã ban hành nhi u cơ ch , chính sách nh m huy ng t i a các ngu n l c t trong nư c, ng th i chú tr ng thu hút ngu n v n t bên ngoài tăng cư ng kh năng phát tri n kinh t - xã h i, t o ra nh ng kh năng to l n th c hi n các MDG và ã t ư c nh ng thành t u quan tr ng sau ây: V m c tiêu xoá ói gi m nghèo Vi t Nam ã t ư c nh ng k t qu xu t s c ư c qu c t công nh n trong lĩnh v c xoá ói, gi m nghèo: theo chu n nghèo qu c t t l h nghèo c a Vi t Nam ã gi m m nh, t 58,1% năm 1993 xu ng 24,1% năm 2004. Như v y, t năm 1993 n năm 2004, Vi t Nam ã gi m g n 60% s h nghèo. T l h nghèo u gi m t t c các vùng trong c nư c, tuy v im c khác nhau. Nhanh nh t là vùng ông B c B , t l h nghèo gi m t 86,1% năm 1993 xu ng còn 31,7% năm 2004 và ch m nh t là vùng Tây Nguyên 47,1% và 32,7%; Phương th c th c hi n xoá ói gi m nghèo ã ư c thay i phù h p theo Chi n lư c toàn di n v Tăng trư ng và Xoá ói gi m nghèo, t o cơ h i và i u ki n cho ngư i nghèo ti p c n v i các d ch v xã h i cơ b n; làm t t công tác truy n thông, nâng cao dân trí; tăng vi c làm, thu nh p, c i thi n i s ng nhân dân. Tăng cư ng h p tác qu c t trong xoá ói gi m nghèo và vi c làm; chú tr ng ào t o cán b cho các xã nghèo, c cán b t nh, huy n và i ngũ trí th c tr v giúp các h nghèo, xã nghèo... V m c tiêu ph c p giáo d c Vi t Nam ư c ánh giá là qu c gia có nh ng thành t u áng k v giáo d c, ào t o so v i nhi u nư c có cùng trình phát tri n. M t h th ng giáo d c qu c dân khá hoàn ch nh ư c hình thành, bao g m các c p h c, b c h c và các lo i hình nhà trư ng như công l p và dân l p, tư th c. Năm 2000, Vi t Nam tuyên b ã t chu n qu c gia v xoá mù ch và ph c p giáo d c ti u h c. T l h c sinh ti u h c nh p h c úng tu i tăng t kho ng 90% trong nh ng năm 1990 lên 94,4% năm h c 2003-2004. T l h c sinh trung h c cơ s i h c úng tu i, năm h c 2003-2004 t 76,9%. Hi u qu giáo d c có nh ng chuy n bi n tích c c; t l lưu ban, b h c gi m d n t t c các c p h c ph thông. c bi t, vi c d y ch dân t c ã ư c y m nh v i 8 th ti ng 25 t nh, thành ph ; t l ngư i dân t c ít ngư i mù ch ã gi m m nh. V m c tiêu bình ng gi i và nâng cao v th cho ph n Vi t Nam ã t ư c nh ng thành t u áng ghi nh n trong lĩnh v c bình ng gi i và nâng cao v th cho ph n . T l n chi m kho ng 51% t ng dân s c nư c và 48,2% l c lư ng lao ng xã h i; óng vai trò quan tr ng trong i s ng xã h i và trong công cu c phát tri n t nư c. Giá tr ch s phát tri n gi i (GDI) c a Vi t Nam tăng t 0,668 năm 1998 lên 0,689 năm 2004. Vi t Nam thu c nhóm nư c có thành t u t t trong khu v c v Ch s phát tri n gi i. Trong lĩnh v c giáo d c và ào t o, năm 2002, t l n so v i nam trong s nh ng ngư i bi t ch tu i t 15-24 là 0,99. Chênh l ch t l h c sinh nam-n trong t t c các c p b c h c tương i nh . T l n tham gia trong công tác qu n lý, lãnh o các c p tăng lên áng k . Vi t Nam v n ti p t c d n u các nư c trong khu v c Châu Á v t l n tham gia Qu c h i nhi m kỳ 2002-2007 là 27,3%. V m c tiêu b o v s c kho c a tr em S c kho c a tr em ư c c i thi n áng k : t l t vong tr em ã gi m rõ r t - năm 1990, t l t vong tr em dư i 5 tu i là 58‰, t l t vong tr em dư i 1 tu i là 44,4‰; n năm 2004 các t l này tương ng ch còn 31,4‰ và 18‰. Vi t Nam ã th c hi n t t Chương trình tiêm ch ng m r ng, Chương trình phòng ch ng suy dinh dư ng, phòng ch ng tiêu ch y, phòng ch ng nhi m khu n hô h p, Chương
102 trình l ng ghép chăm sóc tr m,... T l tr em ư c tiêm ch ng y sáu lo i v cxin năm 2003 t t l 96,7%, m c cao so v i các nư c trong khu v c. T l suy dinh dư ng c a tr em dư i 5 tu i, m c dù ã gi m nhi u nhưng v n còn cao so v i các nư c trong khu v c. V m c tiêu b o v và tăng cư ng s c kho bà m S c kho c a ph n khi mang thai và lúc sinh ư c chăm sóc chu áo và c i thi n áng k . T l t vong bà m khi sinh ã gi m t 1,2‰ trong giai o n 1989-1994 xu ng còn 0,85‰ vào năm 2004. T l ph n khi sinh ư c cán b y t chăm sóc duy trì m c trên dư i 95%; trong ó khu v c thành th và các vùng ng b ng t l này t trên 98%. V m c tiêu phòng ch ng HIV/AIDS và các b nh nguy hi m khác Chính ph Vi t Nam ã ban hành Chi n lư c Qu c gia phòng ch ng HIV/AIDS n năm 2010 và t m nhìn năm 2020. U ban Qu c gia cùng các Ban ch o c p t nh, thành ph v phòng ch ng HIV/AIDS và C c Y t d phòng và phòng ch ng HIV/AIDS ư c thành l p. Hi n Vi t Nam có 41 phòng xét nghi m t i 34 t nh, thành ph ph c v cho công tác giám sát, phát hi n nh ng ngư i b nhi m HIV/AIDS. H u h t các b nh vi n t nh, thành ph ã có khoa, phòng làm nhi m v ti p nh n, i u tr b nh nhân AIDS. Cách th c tri n khai công tác phòng ch ng HIV/AIDS ã ư c i m i: không ch các cơ quan nhà nư c, t ch c xã h i (như H i Liên hi p Ph n , oàn Thanh niên,..), mà c c ng ng và gia ình ã tham gia m nh m và tích c c hơn trong công tác phòng ch ng HIV/AIDS. Không bài tr , kỳ th nh ng ngư i b nhi m HIV/AIDS, luôn t o i u ki n thu n l i giúp h s ng có ích và hoà nh p c ng ng là m c tiêu và cách th c tuyên truy n ang ư c Vi t Nam th c hi n, bư c u ã có k t qu t t. B nh s t rét ã và ang ư c kh ng ch khá hi u qu . T năm 1995 n năm 2004, s ca m c b nh trên 100 nghìn dân gi m 4,5 l n và s ca t vong trên 100 nghìn dân gi m 9 l n. T năm 1995, Chương trình phòng ch ng lao ã ư c xem là m t trong nh ng Chương trình y t Qu c gia tr ng i m c a Vi t Nam và ã thu ư c nh ng k t qu tích c c, ư c th gi i ánh giá cao. n năm 1999, chi n lư c DOTS (Hoá tr li u ng n ngày có giám sát tr c ti p) ã bao ph 100% s huy n trên c nư c. Trong giai o n 1997-2002, ã có kho ng 261 nghìn b nh nhân lao ph i AFB (+) ư c i u tr v i t l kh i b nh là 92% s ngư i ư c phát hi n m c b nh lao. V m c tiêu m b o b n v ng v môi trư ng Thông qua Chương trình Ngh s 21 c a Vi t Nam các nguyên t c phát tri n b n v ng ã ư c l ng ghép vào nhi u chính sách, các chương trình qu c gia, ư c c th hoá trong các k ho ch phát tri n kinh t - xã h i c a t nư c và ã t ư c m t s k t qu bư c u. T l ngư i dân Vi t Nam ư c s d ng nư c s ch tăng t 26,2% năm 1993 lên 70% năm 2004. Riêng t l này nông thôn ã tăng m nh, t 18% năm 1993 lên 58% năm 2004. Như v y, khu v c nông thôn Vi t Nam ã vư t ch tiêu trong MDG v m c tăng g p ôi s lư ng ngư i dân ư c ti p c n ngu n nư c s ch ch trong vòng 10 năm. M t thành tích áng k là di n tích t có r ng che ph liên t c tăng, t 27,2% năm 1990 lên 37% năm 2004, m c dù trong kho ng th i gian ó hàng năm v n còn hàng ch c nghìn hecta r ng b cháy và b ch t phá b a bãi. Công tác b o t n thiên nhiên và b o v a d ng sinh h c có bư c ti n b rõ r t. Các khu b o t n tăng nhanh c v s lư ng và di n tích. Trong s 126 khu b o t n có 28 vư n qu c gia, nhi u khu ã ư c công nh n là di s n t nhiên c a th gi i, là khu d tr sinh quy n qu c t và là di s n t nhiên c a ASEAN. V m c tiêu thi t l p m i quan h i tác toàn c u vì phát tri n Vi c thi t l p m i quan h i tác toàn c u vì m c ích phát tri n là m c tiêu nh t quán trong chính sách i ngo i và phát tri n kinh t i ngo i c a Vi t Nam. Vi t Nam th c
103 hi n chính sách m c a và ch ng h i nh p v i khu v c và th gi i theo tinh th n s n sàng làm b n v i t t c các nư c trong c ng ng th gi i, ph n u cho hoà bình c l p và phát tri n. n nay, Vi t Nam ã ký k t hơn 80 hi p nh thương m i và u tư song phương và có quan h h p tác kinh t v i trên 170 qu c gia và vùng lãnh th . Vi t Nam ã t p trung i m i th ch kinh t , rà soát các văn b n pháp qui, s a i, b sung và hoàn ch nh h th ng pháp lu t phù h p v i các quy nh và thông l qu c t . Chính sách thương m i ngày càng thông thoáng, khuy n khích s tham gia bình ng c a các thành ph n kinh t , nh t là t sau năm 2000. Vi t Nam ang xây d ng và s thông qua Lu t u tư chung nh m góp ph n t o môi trư ng u tư h p d n và công b ng cho các nhà u tư trong và ngoài nư c. Vi t Nam hi n ang n l c àm phán, cam k t tuân th y các nguyên t c cơ b n c a WTO khi tr thành thành viên, có th s m gia nh p T ch c này. Vi t Nam ã t ư c nh ng ti n b trong lĩnh v c gi i quy t toàn di n v n vay n , tr n ; b o m qu n lý n b n v ng và lâu dài v i s h tr và tư v n qu c t . 4. Các m c tiêu phát tri n v xã h i và gi m nghèo c a Vi t Nam n 2010 (VDGs) 4.1. Các m c tiêu c th : 1. Gi m t l h nghèo (1) n năm 2010 gi m 1/2 t l nghèo theo chu n qu c t so v i năm 2000, có nghĩa là gi m t 32% năm 2000 còn còn 15-16% vào năm 2010; (2) Gi m 3/4 t l nghèo v lương th c th c ph m so v i năm 2000, có nghĩa là gi m t 12% năm 2000 xu ng còn 2-3% vào năm 2010; (3) n năm 2010 gi m 3/5 t l h nghèo so v i năm 2000 theo chu n c a Chương trình m c tiêu qu c gia Xoá ói gi m nghèo và vi c làm. 2. Ph c p và c i thi n ch t lư ng giáo d c (1) Tăng t l nh p h c ti u h c úng tu i lên t i 99% năm 2010 (2) Hoàn thành vi c nâng cao ch t lư ng giáo d c ti u h c và tăng s lư ng trư ng h c c ngµy c p ti u h c vào năm 2010. (3) Tăng t l nh p h c trung h c cơ s úng tu i lên 90% năm 2010 (4) Tăng t l h c sinh trung h c ph thông trong tu i lên 50% vào năm 2010 (5) Ph n u xoá mù ch cho 100% s ph n b mù ch tu i dư i 40 vào năm 2010. 3. Bình ng gi i, nâng cao v th cho ph n và b o m quy n cho tr em n (1) Xoá b chênh l ch v gi i c p giáo d c ti u h c và trung h c c a các dân t c ít ngư i vào năm 2010. (2) Tăng s i bi u ph n trong các cơ quan dân c các c p. (3) Tăng thêm 3-5% s ph n tham gia trong các cơ quan, các ngành (k c các B , cơ quan Trung ương, các doanh nghi p) t t c các c p trong 10 năm t i. (4) Th c hi n qui nh ghi tên c a c ch ng và v trong gi y ch ng nh n quy n s d ng t. (5) Gi m m c d b t n thương c a ph n trư c các hành vi b o hành trong gia ình. 4. Gi m t l sinh, t l t vong và suy dinh dư ng c a tr em (1) Gi m t l sinh t m c thay th bình quân trong c nư c ch m nh t vào năm 2005; vùng sâu, vùng xa, vùng nghèo ch m nh t vào năm 2010. (2) Gi m t vong c a tr dư i 1 tu i xu ng còn 20/1000 vào năm 2010 (3) Gi m t su t t vong tr dư i 5 tu i xu ng còn 27/1000 vào năm 2010 (4) Gi m t l tr em suy dinh dư ng dư i 5 tu i xu ng dư i 20% năm 2010
104 (5) Gi m t l tr sinh thi u cân (dư i 2,5kg) xu ng còn 5% năm 2010. 5. S c kho sinh s n c a các bà m (1) Gi m t l t vong các bà m xu ng còn 70/100.000 vào năm 2010 trong ó c bi t chú tr ng t i các vùng khó khăn. (2) C i thi n tình tr ng s c kho bà m sau khi sinh n . 6. Phòng ch ng HIV/AIDS, s t rét và các b nh khác (1) Ki m ch m c tăng t l lây nhi m HIV/AIDS vào năm 2005 và n 2010 gi m m t n a m c tăng t l lây nhi m. (2) Duy trì k t qu thanh toán b nh b i li t; gi m th p nh t t l m c và ch t c a b nh t , thương hàn, s t xu t huy t, s t rét, d ch h ch. (3) Phòng ch ng tai n n, ch n thương và tác h i c a thu c lá. 7. m b o b n v ng v môi trư ng (1) Ph xanh t tr ng, i núi tr c, ưa t l che ph r ng lên trên m c 43% năm 2010, tăng di n tích cây xanh các khu ô th . (2) T ng bư c s d ng công ngh s ch trong các ngành kinh t , xã h i; ph n u n 2010 t 100% các cơ s s n xu t m i xây d ng ph i áp d ng công ngh s ch ho c ư c trang b các thi t b gi m thi u ô nhi m, m b o x lý ch t th i t tiêu chu n môi trư ng; 50% các cơ s s n xu t kinh doanh t tiêu chu n môi trư ng. (3) Cơ b n hoàn thành vi c c i t o và nâng c p h th ng tiêu thoát nư c mưa và nư c th i các khu ô th , các khu công nghi p, khu ch xu t; 40% các khu ô th và 70% các khu công nghi p, khu ch xu t có h th ng x lý nư c th i t p trung t tiêu chu n môi trư ng, 80-90% ch t th i r n ư c thu gom; x lý ư c trên 60% ch t th i nguy h i và 100% ch t th i b nh vi n. X lý cơ b n s c môi trư ng trên các dòng sông. 95% dân cư thành th và 85% dân cư nông thôn s d ng nư c s ch. 8. B o m các công trình h t ng thi t y u cho ngư i nghèo, c ng ng nghèo và xã nghèo. (1) C i t o, nâng c p, m r ng và xây d ng m i các công trình h t ng thi t y u (thu l i nh , trư ng h c, tr m y t xã, ư ng giao thông, i n chi u sáng, nư c sinh ho t, ch , bưu i n văn hoá xã, như h i h p..) b o m n năm 2010 cho 100% xã nghèo có các cơ s h t ng thi t y u. (2) n năm 2010, 85% dân s nông thôn ư c s d ng nư c h p v sinh v i s lư ng 60lít/ngư i/ngày, 75% gia ình có h xí h p v sinh. 9. T o vi c làm (1) Gi i quy t thêm vi c làm cho kho ng 1,6 tri u lao ng/năm, t t ng s trong 5 năm 2006-2010 là 8 tri u vi c làm. Nâng t l lao ng n trong t ng s vi c làm m i lên 50% vào năm 2010. (2) Nâng t l lao ng qua ào t o lên 40% vào năm 2010. (3) Gi m t l lao ng chưa có vi c làm thành th xu ng dư i 5% trong t ng s lao ng trong tu i vào năm 2010. 10. Phát tri n Văn hoá thông tin, nâng cao i s ng tinh th n c a nhân dân; b o t n Văn hoá c a ng bào các dân t c ít ngư i. (1) Tăng th i lư ng chương trình và gi phát sóng phát thanh, truy n hình chương trình ti ng dân t c.
105 (2) Nâng cao i s ng dân trí, b o t n và phát huy nh ng giá tr văn hoá truy n th ng c a ng bào các dân t c ít ngư i. B o t n và phát tri n kh năng c, vi t ti ng dân t c nh ng vùng có t l dân t c ít ngư i cao. (3) H tr ngư i dân thu c nhóm dân t c ít ngư i tham gia nhi u hơn vào làm vi c t i các cơ quan nhà nư c. (4) m b o giao quy n s d ng t cho t p th , cá nhân vùng dân t c ít ngư i và mi n núi. C ng c và m r ng các ho t ng y t , văn hoá, thông tin v cơ s ph c v ng bào dân t c. 11. Gi m kh năng d b t n thương và phát tri n m ng lư i an sinh xã h i tr giúp cho các i tư ng y u th và ngư i nghèo. (1) C i thi n tình tr ng thu nh p c a ngư i nghèo, nh t là các h nghèo do ph n làm ch . (2) n năm 2010, b o m các gia ình trong các khu v c ô th ư c c p ch ng nh n quy n s d ng t và quy n s h u như trên khu t h p pháp. (3) C i cách chính sách và cơ ch b o hi m xã h i, khuy n khích s tham gia c a c ng ng vào các hình th c b o hi m t nguy n. (4) Nâng cao s lư ng, ch t lư ng vi c làm và b o m an toµn vi c làm cho ngư i nghèo và các i tư ng có hoàn c nh c bi t khó khăn. (5) Tăng cư ng b o v tr em v thành niên, gi i quy t tri t tình tr ng tr em lao ng s m. (6) Xây d ng chi n lư c phòng ch ng và gi m nh thiên tai. n năm 2010 gi m 1/2 s ngư i b tái nghèo do thiên tai và các r i ro khác. 12. y m nh c i cách hành chính, cung c p ki n th c v pháp lý cho ngư i nghèo. (1) C i thi n kh năng ti p c n c a ngư i nghèo n v i m t Chính quy n minh b ch, có tinh th n trách nhi m, có s tham gia c a ngư i dân. (2) Ti p t c hoàn thi n các th ch chính sách có nh hư ng n ngư i nghèo, nh hư ng m c tiêu và phân b ngu n l c t t hơn cho các chương trình có l i cho ngư i nghèo. (3) Hoàn thi n vi c xây d ng các chi n lư c c i cách liên quan n khu v c công, pháp quy n và qu n lý tài chính h tr t t hơn cho ngư i nghèo. (4) Gi m thi u quan liêu, y lùi tham nhũng, th c hi n qu n lý Nhà nư c dân ch có s tham gia c a ngư i dân. 4.2. K t qu th c hi n các m c tiêu phát tri n v xã h i và gi m nghèo c a Vi t Nam (VDGs) Vi t Nam ang n l c th c hi n Chi n lư c phát tri n kinh t - xã h i th i kỳ 2001- 2010 nh m ưa t nư c ra kh i tình tr ng kém phát tri n; nâng cao rõ r t i s ng v t ch t, văn hoá, tinh th n c a nhân dân; hình thành v cơ b n n n kinh t th trư ng nh hư ng xã h i ch nghĩa; t o n n t ng n năm 2020 Vi t Nam cơ b n tr thành m t nư c công nghi p theo hư ng hi n i. D a trên các M c tiêu Phát tri n Thiên niên k (MDG) mà các v ng u Nhà nư c và Chính ph c a 190 nư c thành viên ã cùng nhau cam k t th c hi n t i H i ngh Thư ng nh tháng 9 năm 2000 t i New - York và nh hư ng phát tri n c a t nư c, Vi t Nam ã xây d ng 12 M c tiêu Phát tri n (VDGs) c a mình bao g m các v n xã h i và gi m nghèo n năm 2010 t p trung ch o th c hi n có hi u qu hơn. Các VDG v a ph n ánh khá y các MDG, v a tính n m t cách sâu s c nh ng c thù phát tri n c a Vi t Nam, các m c tiêu ó không ch ư c l ng ghép vào chi n lư c và các chương trình phát tri n kinh t - xã h i t nư c, mà còn ư c xây d ng v i các ch tiêu c th . ây chính là nh ng căn c quan tr ng cho phép theo dõi và ánh giá k t qu th c hi n các MDG m t cách sâu sát, k p th i và có hi u qu .
106 Nhi u văn b n c a Chính ph Vi t Nam v tri n khai th c hi n các MDG và VDG ã ư c ban hành như: Chi n lư c toàn di n v tăng trư ng và xoá ói gi m nghèo (năm 2002) và nh hư ng Chi n lư c phát tri n b n v ng (hay còn g i là Chương trình Ngh s 21 c a Vi t Nam năm 2004). Hàng lo t chương trình kinh t - xã h i cũng ã ư c tri n khai th c hi n trên ph m vi toàn qu c. Trong vòng 15 năm 1990-2004, t ng s n ph m trong nư c (GDP) c a Vi t Nam ã tăng g n g p 3 l n; t c tăng trư ng GDP bình quân 7,5%/năm; t l h nghèo ã gi m t 58% năm 1993 xu ng còn 24% năm 2004; các ngu n l c phát tri n trong nư c ư c tăng cư ng; quan h kinh t qu c t , nh t là v thương m i và thu hút u tư tr c ti p ngoài, ti p t c ư c m r ng; i s ng v t ch t và tinh th n c a nhân dân ư c c i thi n; tình hình chính tr - xã h i n nh. V tăng trư ng kinh t Tc tăng trư ng kinh t liên t c ư c duy trì m c cao: trong giai o n 1990- 2004, bình quân hàng năm GDP tăng kho ng 7,5%; công nghi p tăng 11%; tuy g p nhi u khó khăn v th i ti t, khí h u, nông nghi p v n duy trì ư c t c tăng trư ng 4%; giá tr các ngành d ch v tăng kho ng 7%; xu t kh u tăng nhanh t 16,2%. V n u tư phát tri n tăng nhanh, t 38% GDP năm 2004. Cơ c u kinh t có s chuy n d ch theo hư ng tích c c, phát huy l i th so sánh trong t ng ngành, t ng vùng và t ng s n ph m. N n kinh t phát tri n v i s óng góp và s an xen a d ng c a các lo i hình s h u và các thành ph n kinh t . V t o vi c làm Trong 4 năm 2001-2004, s lao ng ư c gi i quy t vi c làm ư c t kho ng 5,9 tri u ngư i, ch y u là ngành nông, lâm, ngư nghi p. Ph n l n vi c làm ư c gi i quy t b i các chương trình phát tri n kinh t - xã h i và khu v c tư nhân. T l th t nghi p khu v c thành th có xu hư ng gi m, t 6,4% năm 2000 xu ng 5,6% năm 2004, trong khi t l th i gian lao ng ư c s d ng khu v c nông thôn tăng tương ng t 74,2% lên 78,3%. V cung c p d ch v cơ s h t ng thi t y u cho các xã c bi t khó khăn T năm 1998 Chính ph Vi t Nam ã th c hi n chương trình Phát tri n kinh t - xã h i cho 2.347 xã nghèo, trong ó có 1.919 xã c bi t khó khăn (vùng ng bào các dân t c mi n núi, biên gi i và vùng sâu, vùng xa). n năm 2004, g n 97% s xã c bi t khó khăn có ư ng ô tô n trung tâm xã; 100% s xã có tr m y t ; 90% s xã có trư ng ti u h c, nhà tr m u giáo; 80% s xã có trư ng trung h c cơ s kiên c ; 36% s xã có ch xã và ch liên xã; g n 70% s xã có i m bưu i n văn hoá; trên 70% s xã có i n tho i; 90% s xã có tr m truy n thanh; 65% s xã có công trình ph c v nư c sinh ho t, trong ó 50% s h ư c s d ng nư c s ch. V nâng cao m c s ng, b o t n và phát tri n văn hoá các dân t c ít ngư i T l cán b ngư i dân t c ít ngư i trong các cơ quan dân c và chính quy n các c p ngày càng tăng. Hi n nay 17,3% s i bi u Qu c h i là ngư i dân t c. Vi t Nam có 30 dân t c có ch vi t, trong ó 8 th ti ng dân t c ang ư c tri n khai d y trên 25 t nh, thành ph . Năm h c 2004-2005, Vi t Nam có g n 500 trư ng t c p ti u h c n ph thông trung h c, v i g n 100 nghìn h c sinh và hơn 2,2 nghìn giáo viên d y và h c ti ng dân t c. V gi m thi u kh năng d b t n thương Năm 2004, t l ngư i nghèo ư c c p th khám ch a b nh mi n phí và th b o hi m y t là 88%. Hàng năm trên 3 tri u h c sinh nghèo và dân t c ít ngư i ư c mi n gi m h c phí và các kho n óng góp xây d ng trư ng. Các h nghèo có th ti p c n khá d dàng v n vay ưu ãi t Ngân hàng Chính sách xã h i c a chính ph . V i quy t nh h tr t s n xu t cho các h ng bào dân t c ít ngư i, tính n tháng 6 năm 2003 ã có 10,5 nghìn h ư c h tr v i t ng s 5,1 nghìn ha t.
107 5. Nh ng thách th c i v i môi trư ng nu c ta trong th i gian t i Trong giai o n t nay n 2010 môi trư ng nư c ta ng trư c nhi u thách th c l n c v m t khách quan và ch quan. M t s nh ng thách th c chính: 5.1. Nhi u v n môi trư ng b c xúc chưa ư c gi i quy t, trong khi d báo ô nhi m ti p t c gia tăng Nh ng h u q a do chi n tranh l i, tác ng x u do m t th i gian dài phát tri n kinh t không chú tr ng y , úng m c n môi trư ng cùng vi c các ngu n l c b o v môi trư ng ang còn h n h p, là nguyên nhân d n n vi c t n t i các v n môi trư ng b c xúc chưa ư c gi i quy t. Nhi u ngu n nư c b ô nhi m nghiêm tr ng, c bi t là các ao h , các dòng sông ch y qua các ô th l n, các khu công nghi p; ch t th i r n ô th và khu công nghi p có t l ch t th i nguy h i cao phát sinh ngày càng l n trong khi năng l c thu gom và x lý còn h n ch ; ch t th i b nh vi n chưa ư c x lý th i ra môi trư n làm lây lan d ch b nh; kh i lư ng ch t th i nguy h i t n t i dư trong khuôn viên các cơ s s n xu t r t l n song chưa có bi n pháp gi i quy t. Nhi u cơ s s n xu t cũ n m xen k trong các khu dân cư, các làng ngh ang gây ô nhi m môi trư ng nghiêm tr ng; s bùng n giao thông cơ gi i thư ng gây ách t c, tai n n giao thông và ô nhi m không khí ô th ; vi c nuôi tr ng thu s n tràn lan, thi u quy ho ch ang làm suy thoái môi trư ng và các h sinh thái ven bi n; t l m d ng hoá ch t, thu c tr sâu trong nông nghi p ang gây ô nhi m các ngu n nư c, suy thoái t và a d ng sinh h c nông nghi p. Vi c nh p máy móc, thi t b cũ, nh p kh u ch t th i ư c che d u dư i nhi u hình th c trao i thương m i ang có nguy cơ bi n nư c ta thành bãi th i c a các nư c công nghi p phát tri n. N n khai thác khoáng s n và ch t phá r ng b a bãi, l y t canh tác cũng gây ra nhi u v n b c xúc v môi trư ng, làm suy gi m a d ng sinh h c. Ngh quy t i h i IX c a ng ã ra ch tiêu tăng trư ng GDP trung bình trong giai o n t i t m c 7,5%/năm và ư c tăng d n vào các năm ti p theo. V i nh hư ng trên, vào năm 2010 GDP c a nư c ta tăng g p ôi so v i năm 2000. Theo tính toán c a các chuyên gia Qu c t và th c ti n di n ra nhi u nư c, trung bình n u GDP tăng g p ôi thì m c ô nhi m môi trư ng s tăng g p 3 n 4 l n. i u này nói lên r ng, trong giai o n t i, n u không có các bi n pháp h u hi u phòng ng a và ki m soát ô nhi m thì h u qu là môi trư ng nư c ta s b ô nhi m và suy thoái nghiêm tr ng. 5.2. Thách th c trong vi c l a ch n các l i ích trư c m t v kinh t và lâu dài v môi trư ng và phát tri n b n v ng Th i gian t i, yêu c u i v i nư c ta là ti p t c y m nh ti n trình công nghi p hoá hi n i hoá n năm 2020 cơ b n tr thành nư c công nghi p theo hư ng hi n i. Trong i u ki n cơ s h t ng th p kém, thi u v n, thi u ngu n nhân l c, ti m l c khoa h c và công ngh còn h n ch ã d n t i ánh i nhi u giá tr , l i ích v môi trư ng th c hi n các m c tiêu trư c m t. ây là thách th c l n nh t i v i môi trư ng nư c ta, vì khi ã x y ra theo chi u hư ng này thì vi c kh c ph c s r t t n kém, thâm chí trong nhi u trư ng h p không th th c hi n ư c. 5.3. K t c u h t ng k thu t b o v môi trư ng l c h u, ngu n l c b o v môi trư ng c a nhà nư c và các doanh nghi p u b h n ch Hi n nay, tình tr ng k t c u h t ng k thu t b o v môi trư ng ô th và nông thôn, cũng như trang thi t b x lý ô nhi m môi trư ng các cơ s s n xu t, c bi t các xí nghi p v a và nh còn r t l c h u và th p kém. gi i quy t các v n môi trư ng ang t n
108 t i và h n ch m c gia tăng ô nhi m trong th i gian t i òi h i ph i có ngu n l c u tư r t l n cho môi trư ng trong khi kh năng tài chính c a nhà nư c cũng như c a các doanh nghi p u r t h n h p t ra thách th c r t l n i v i môi trư ng nư c ta. 5.4. S gia tăng dân s di dân t do và ói nghèo Dân s nư c ta v n tăng m c cao, d báo n năm 2020 s x p x 100 tri u ngư i. N n di dân t do và ch t phá r ng làm nương r y, tr ng cây công nghi p còn khá ph bi n. V n nghèo ói các vùng sâu, vùng xa chưa ư c gi i quy t tri t , ây là thách th c s gây s c ép l n i v i c tài nguyên và môi trư ng trên ph m vi toàn qu c và òi h i ph i có chi n lư c tài nguyên, môi trư ng phù h p, i ôi v i chi n lư c dân s và chi n lư c tăng trư ng và xoá ói gi m nghèo. 5.5. Ý th c b o v môi trư ng trong xã h i còn th p Nh n th c v trách nhi m b o v môi trư ng c a các c p lãnh o, các nhà qu n lý, các doanh nhân và c ng ng còn chưa y . Ý th c t giác b o v môi trư ng trong c ng ng còn th p nên các hành vi gây ô nhi m, suy thoái môi trư ng, tác ng x u n môi trư ng còn khá ph bi n. H u qu trong nhi u trư ng h p là r t l n. Cháy r ng trong nh ng năm g n ây, nhi u s c môi trư ng l n x y ra, ô nhi m do rác th i nơi công c ng,... ã báo ng v các hành vi vô ý th c và c có ý th c ang gây h u qu r t l n cho môi trư ng. Tình tr ng này có th còn kéo dài và s ph c t p, ch m tr trong vi c gi i quy t các v n môi trư ng t t c các c p, các ngành, các a phương và vì v y s d n t i vi c môi trư ng b hu ho i c v quy mô và m c cùng t ra thách th c l n i v i môi trư ng nư c ta th i gian t i. 5.6. T ch c và năng l c qu n lý môi trư ng chưa áp ng yêu c u H th ng t ch c qu n lý môi trư ng chưa ư c hoàn thi n theo chi u d c t trên xu ng dư i, cũng như theo chi u ngang các b / ngành; năng l c qu n lý môi trư ng còn nhi u b t c p v c nhân l c, v t l c, trang b k thu t và v cơ ch qu n lý. Vi c phân công, phân nhi m trong công tác qu n lý môi trư ng và tài nguyên gi a các cơ quan qu n lý Trung ương cũng như a phương còn có s ch ng chéo, trùng l p, trong khi có ch l i b tr ng. S ph i h p công tác gi a các b , ban, ngành trung ương, gi a các s , ban, ngành t nh/thành, cũng như gi a các a phương v i nhau thi u hi u qu , trong khi các v n môi trư ng thư ng ph c t p, m c nh hư ng l n, mu n gi i quy t v n tt c n có cơ ch ph i h p liên ngành hi u qu . ây cũng là nh ng t n t i ư c coi là thách th c i v i môi trư ng nư c ta trong nh ng năm t i. 5.7. H i nh p kinh t qu c t t ra các v n ngày càng cao v môi trư ng Trong xu th h i nh p kinh t qu c t nhi u th trư ng ti m năng trên th gi i, các b n hàng qu c t ã ưa ra các yêu c u ngày càng cao v môi trư ng trong giao d ch thương m i. ây là thách th c l n i v i các doanh nghi p trong nư c khi mu n m r ng th trư ng và h i nh p kinh t qu c t . vư t qua các thách th c này, Vi t nam c n ch ng nghiên c u xây d ng các chính sách áp ng theo hư ng c i ti n liên t c h tr các doanh nghi p b o v môi trư ng và h i nh p kinh t qu c t . 5.8. Tác ng c a các v n môi trư ng toàn c u, khu v c ngày càng l n và ph c t p hơn Các v n môi trư ng toàn c u và các v n môi trư ng khu v c, chung biên gi i ang tr c ti p tác ng x u n môi trư ng nư c ta. ó là hi u ng nhà kính, rác th i vũ tr , suy gi m t ng ôzôn, mưa axit, bi n i khí h u, hi n tư ng El Nino, La Nina, khói mù do cháy r ng, ô nhi m bi n và a dương, d ch chuy n ô nhi m, m t r ng và suy thoái a d ng sinh h c,... Các v n môi trư ng xuyên biên gi i, các v n môi trư ng lưu v c sông Mê Kông và sông H ng cũng ang nh hư ng x u n môi trư ng trong nư c và t o nên nh ng thách th c trong th i gian t i.
109 M u hình tiêu th lãng phí, trào lưu văn hoá không lành m nh, t n n ma tuý, m i dâm theo dòng toàn c u hoá s tác ng m nh n hành vi c a con ngư i cũng s tr c ti p thách th c i v i môi trư ng nư c ta. 6. Các m c tiêu b o v môi trư ng qu c gia n năm 2010 T i h i ngh thư ng nh c a Liên Hi p Qu c v môi trư ng và phát tri n t ch c Rio de Janeiro (Braxin) vào năm 1992, Vi t Nam ã trình bày m t báo cáo quan tr ng v môi trư ng trong ó nêu rõ quan i m c a Vi t Nam v Môi trư ng và phát tri n b n v ng. Báo cáo ã nêu rõ hi n tr ng tài nguyên môi trư ng Vi t Nam, k ho ch qu c gia v môi trư ng và phát tri n b n v ng cho n năm 2000, nguy n v ng c a Vi t Nam v h p tác qu c t trong vi c gi i quy t các v n môi trư ng. G n ây, Ngh quy t i h i ng toàn qu c l n th VIII ã ch trương ti p t c y m nh công cu c phát tri n kinh t và quy t tâm ưa nư c ta, v cơ b n, tr thành nư c công nghi p vào năm 2020. Trong b i c nh như v y, công tác b o v môi trư ng ph i ư c tăng cư ng, ph i tr thành m t trong nh ng nhi m v tr ng tâm trong công tác k ho ch hoá, ng th i ph i xác nh các v n môi trư ng ưu tiên cho giai o n 10 năm t i (2001 - 2010). 6.1. Các quan i m và nguyên t c ch o Quan i m v phát tri n b n v ng ã ư c ng và Nhà nư c l n u tiên th hi n rõ nét nh t, n i b t nh t trong n i dung Ch th 36 - CP/TW c a B chính tr . ây là chính sách môi trư ng hư ng t i phát tri n b n v ng có t m chi n lư c, xuyên su t th i kỳ công nghi p hoá và hi n i hóa t nư c. Nó t o ra môi trư ng pháp lý thu n l i cho s nghi p b o v môi trư ng trong th i gian t i. ây cũng là căn c quan tr ng xác nh chi n lư c, k ho ch và các chương trình hành ng qu c gia v b o v môi trư ng trong th p niên u th k 21. Vi t Nam xác nh r ng b o v môi trư ng là v n s ng còn c a t nư c, c a nhân lo i, là nhi m v có tính xã h i sâu s c, g n v i cu c u tranh xoá ói gi m nghèo nư c ta v i cu c u tranh vì hòa bình và ti n b trên ph m vi toàn th gi i. Ch th 36-CP/TW th hi n ư ng l i, ch trương v b o v môi trư ng trong phát tri n nư c ta trong th i gian t i "Coi công tác b o v môi trư ng là s nghi p c a toàn ng, toàn dân và toàn quân; là n i dung cơ b n không th tách r i trong ư ng l i, ch trương và k ho ch kinh t xã h i c a t t c các c p, các ngành, là cơ s quan tr ng b o m phát tri n b n v ng, th c hi n th ng l i s nghi p công nghi p hoá, hi n i hóa t nư c". Ch th cũng th hi n s v n d ng các nguyên t c cơ b n c a Chương trình ngh s 21 trong i u ki n c th Vi t nam:"Coi phòng ng a và ngăn ch n ô nhi m là nguyên t c ch ok t h p v i x lý ô nhi m, c i thi n môi trư ng và b o t n thiên nhiên; k t h p phát huy n i l c v i tăng cư ng h p tác qu c t trong b o v môi trư ng và phát tri n b n v ng" Căn c vào các quan i m ch o c a Ch th 36 - CP/TW c a ng, vi c xây d ng chi n lư c b o v môi trư ng qu c gia giai o n 2001 - 2010 ph i quán tri t các nguyên t c c th sau: - Chi n lư c b o v môi trư ng không tách r i chi n lư c phát tri n kinh tê - xã h i, mà là m t b ph n c u thành c a chi n lư c phát tri n t nư c. - Chi n lư c b o v môi trư ng ph i d a trên vi c phân tích hi n tr ng và xu th môi trư ng t nư c trong b i c nh c a th i kỳ công nghi p hóa và hi n i hóa t nư c di n ra trong th p niên u c a th k 21. - Chi n lư c b o v môi trư ng ph i phù h p v i ngu n l c c a qu c gia. - Chi n lư c b o v môi trư ng ư c xây d ng trên cơ s ti p thu các bài h c kinh nghi m c a các nư c.
110 - Chi n lư c b o v môi trư ng ph i là cơ s pháp lý cho vi c xây d ng các k ho ch môi trư ng qu c gia trung h n, ng n h n và thu hút u tư nư c ngoài. 6.2. Các m c tiêu c a chi n lư c a. M c tiêu chung M c tiêu chung c a Chi n lư c b o v môi trư ng n năm 2010 là b o m môi trư ng ph c v yêu c u phát tri n t nư c trong th i kỳ công nghi p hóa và hi n i hóa t nư c. Nói cách khác, các ho t ng b o v môi trư ng u nh m y nhanh s phát tri n kinh t trong khi v n gi ư c môi trư ng lành m nh. b. Các m c tiêu c th T m c tiêu chung, Chi n lư c b o v môi trư ng giai o n 2001 - 2010 xác nh các m c tiêu c th sau: - Phòng ng a ô nhi m - B o t n thiên nhiên, a d ng sinh h c và s d ng h p lý tài nguyên thiên nhiên - C i thi n môi trư ng ô th , khu công nghi p và nông thôn - Nâng cao nh n th c môi trư ng 6.3. Các ưu tiên c a chi n lư c Các v n tác h i do suy thoái môi trư ng và ô nhi m môi trư ng i v i con ngư i và thiên nhiên là r t to l n, th m chí có th nh hư ng n an ninh qu c gia, tuy v y l i là nh ng v n có th phòng ng a, ngăn ch n, gi m thi u tác h i, b o v có hi u qu , làm cho môi trư ng trong s ch, b o m cu c s ng c a m i sinh v t trên lãnh th nư c ta và t o ra i u ki n phát tri n b n v ng cho các th h hi n t i và tương lai. Các v n ưu tiên c n xem xét và có bi n pháp h u hi u là: - Các v n môi trư ng liên quan n s gia tăng qui mô và t c công nghi p hóa, hi n i hóa, ô th hóa. Bao g m các v n v khai thác tài nguyên t, nư c, khí h u, sinh v t v i các d ng ô nhi m t ch t th i, nh t là các ch t th i c h i, ti ng n, b i, kim lo i n ng, ô nhi m nhi t và các v n v c p nư c s ch, v sinh nhà , x lý ch t th i, tiêu thoát nư c... - Các v n v môi trư ng có liên quan n thâm canh nông nghi p v i vi c m r ng di n tích canh tác, s d ng phân hóa h c, thu c sát trùng, thu c kích thích sinh trư ng... - Các v n môi trư ng có liên quan n tăng cư ng khai thác vùng bi n và th m l c a, ngu n gây ô nhi m t i ch , c bi t là tràn d u và k ho ch qu c gia ng c u s c tràn d u, các ngu n ô nhi m t t li n ra bi n và t các dòng h i lưu t xa mang n. Các h sinh thái nh y c m d b h y ho i do ô nhi m môi trư ng bi n. - Các h sinh thái có giá tr c bi t, các vùng b o v , các khu b o t n a d ng sinh h c. - Các v n môi trư ng có liên quan n s c kh e môi trư ng, duy trì s s ng c a con ngư i, các ngu n gây ra b nh t t. Các uy hi p i v i s c kh e thư ng là thi u nư c s ch và v sinh nhà , không khí b ô nhi m, vi c chăm sóc s c kh e ban u kém, các véctơ gây b nh t sâu b , ng v t. Ho t ng b o v môi trư ng c a nư c ta ã t ư c nh ng k t qu bư c u và có nhi u chuy n bi n tích c c. Tuy nhiên, b o v môi trư ng nư c ta hi n chưa áp ng yêu c u c a phát tri n kinh t -xã h i trong giai o n m i. Nhìn chung, môi trư ng nư c ta v n ti p t c b suy thoái, có nơi r t nghiêm tr ng. Có th nói môi trư ng ang ng trư c các nguy cơ và tác ng l n như sau: - T l phát tri n dân s còn cao cùng v i vi c di dân t do, không ki m soát ư c.
111 - Quá trình phát tri n công nghi p và ô th hóa nhi u khu v c, vùng lãnh th chưa quán tri t y ho c quán tri t chưa úng quan i m phát tri n b n v ng, t c là chưa tính toán y ho c tính úng các y u t môi trư ng trong phát tri n kinh tê - xã h i c a nhi u ngành, a phương. - Các v n môi trư ng toàn c u như bi n i khí h u, suy gi m t ng ozon, dâng cao m c nư c bi n, ô nhi m xuyên biên gi i, suy gi m ch t lư ng nư c c a các dòng sông l n và th m r ng chung biên gi i, hi n tư ng mưa acid, hi n tư ng El Nino,..ngày càng nh hư ng x u và rõ r t i v i môi trư ng nư c ta. - Công tác qu n lý nhà nư c v môi trư ng c trung ương và a phương chưa áp ng v i yêu c u. Chính ph , các b , ngành, a phương còn ch m tr và kém hi u qu trong vi c t ch c th c hi n Lu t B o v môi trư ng; các văn b n pháp qui v b o v môi trư ng v a thi u v a ch ng chéo, l i không ng b . u tư cho môi trư ng th p l i thi u t p trung nên h u qu h n ch . Vi c tuyên truy n giáo d c nâng cao nh n th c v b o v môi trư ng chưa t yêu c u, còn chưa ư c quan tâm úng m c, chưa phát huy m nh vai trò c a các oàn th , các t ch c chính tr xã h i, các h i qu n chúng, các phong trào qu n chúng v b o v môi trư ng 7. Khuôn kh hành ng chi n lư c b o v môi trư ng giai o n 2001 - 2010 Chi n lư c b o v môi trư ng giai o n 2001 - 2010 xác nh các khuôn kh hành ng sau: 7.1. S d ng b n v ng ngu n nư c - X lý các ngu n nư c th i gây ô nhi m: x lý tri t các ngu n nư c th i ô nhi m trong ho t ng công nghi p, ti u th công nghi p, nông nghi p nh ng khu v c tr ng i m. N o vét các dòng sông, kênh, mương - Qu n lý ngu n m t, nư c ng m: xây d ng k ho ch khai thác t ng th , hi u qu và ti t ki m các ngu n nư c. L p quy ho ch cân b ng nư c cho các lưu v c sông chính. Hoàn thi n h th ng pháp lu t qu n lý các ngu n nư c. Thi t l p b máy qu n lý ngu n nư c các lưu v c sông l n. Xây d ng k ho ch khai thác và b o v môi trư ng nư c các h l n. Xây d ng tiêu chu n, thi t l p m ng quan tr c ch t lư ng nư c t i các dòng sông, lưu v c. - Xây d ng và phát tri n cơ s h t ng cung c p nư c và tiêu thoát nư c cho c ng ng dân cư: c i t o và phát tri n các h th ng cung c p nư c t i các khu v c ô th và dân cư t p trung 7.2. B o v môi trư ng không khí - Gi m thi u phát th i khí nhà kính, ch t phá h y t ng ozôn trong ho t ng công nghi p, năng lư ng, xây d ng và nông nghi p: i u tra các ngu n khí th i gây ô nhi m môi trư ng không khí. Thi t l p h th ng quan tr c và ki m kê khí nhà kính. X lý các ngu n ô nhi m không khí trong các ho t ng công nghi p, năng lư ng, xây d ng. u tư xây d ng h th ng giám sát ô nhi m không khí trong khu v c ho t ng công nghi p, năng lư ng, xây d ng. u tư h th ng giám sát ô nhi m không khí trong khu v c ho t ng c a các doanh nghi p - Gi m thi u phát th i khí nhà kính, ch t phá h y ng ozôn trong ho t ng giao thông: lo i tr vi c s d ng xăng pha chì. Các phương ti n giao thông ph i có h th ng l c khí, gi m thi u khí, khói th i theo tiêu chu n. Các phương ti n giao thông ph i có trang thi t b ngăn ch n b i trong v n chuy n. Xây d ng tiêu chu n và tăng cư ng năng l c v k thu t, nhân l c trong ki m soát ô nhi m giao thông - H p tác qu c t : th c hi n các d án và các cam k t qu c t v bi n i khí h u và b o v t ng ozôn. Tăng cư ng h p tác qu c t và khu v c trong vi c ng c u, x lý các s c môi trư ng
112 7.3. Qu n lý ch t th i r n - X lý ch t th i r n ô th , khu công nghi p: ki m kê, phân lo i, ánh giá các ngu n th i nguy hi m: xu t x i m, s lư ng, ch ng lo i. X lý ch t th i nguy h i, ch t th i b nh vi n. Tái ch ch t th i h u cơ làm phân bón - Qu n lý ch t th i nguy h i: hoàn thi n h th ng văn b n pháp quy v qu n lý và b o v các ngu n th i nguy hi m trong s n xu t, v n chuy n, lưu tr và x lý. Xây d ng và ban hành chính sách cư ng ch , k t h p v i bi n pháp khuy n khích kinh t gi m thi u các ngu n th i nguy hi m, khuy n khích áp d ng công ngh s ch hơn, công ngh thu h i và tái ch . u tư trang thi t b thu gom, x lý ch t th i nguy h i. - Giáo d c nâng cao nh n th c c ng ng: nâng cao nh n th c v ch t th i nguy h i cho c ng ng, cho các b ph n lànm vi c tr c ti p v i ch t th i nguy h i. Thông tin k p th i cho qu n chúng các ngu n th i nguy h i phòng tránh và x lý. - H p tác qu c t : tăng cư ng năng l c qu n lý c a b ph n u m i qu c gia th c hi n công ư c Basel v qu n lý các ch t th i nguy h i. Trao i thông tin, kinh nghi m trong qu n lý và phòng tránh các ch t th i nguy h i. 7.4. B o v a d ng sinh h c - B o v r ng và phát tri n r ng: b o v nghiêm ng t r ng u ngu n. Khôi ph c r ng u ngu n ã b phá h y. Ph xanh t tr ng i núi tr c. B o v r ng nguyên sinh, các khu b o t n thiên nhiên, các lưu v c sông và h ch a. - B o v và phát tri n a d ng sinh h c: b o t n và ph c h i các ngu n gen quí hi m. Qu n lý các khu b o t n thiên nhiên, c nh quan thiên nhiên. Xây d ng và qu n lý hi u qu các vư n qu c gia. B o v các h sinh thái c thù. Thành l p ngân hàng d li u b o v ngu n gen. Xây d ng h th ng thông tin v a d ng sinh h c. - B o t n và phát huy a d ng sinh h c bi n: ph c h i r ng ng p m n, các h sinh thái c a sông, ven bi n. B o v các r n san hô, các th m c bi n. B o v và phát huy a d ng sinh h c bi n, o. B o v các ngư trư ng, các bãi cá l n nh m khai thác lâu b n ngu n l i h i s n. K t h p b o t n bi n v i phát tri n du l ch sinh thái, du l ch l n m t s khu v c tr ng i m và có ti m năng. - Qu n lý a d ng sinh h c: i u tra, ánh giá a d ng sinh h c toàn qu c, theo vùng, theo t nh và theo ki u lo i sinh thái. Qui ho ch, xây d ng h th ng khu b o t n thiên nhiên, vư n qu c gia. Xây d ng h th ng t ch c qu n lý các khu b o t n thiên nhiên theo hư ng liên ngành và ti p c n c ng ng. Xây d ng h th ng pháp lu t b o v a d ng sinh h c. Tăng cư ng kh năng phòng ng a và ng c u a d ng sinh h c k p th i khi g p tai bi n. Nghiên c u áp d ng công ngh sinh h c, ph c h i và b o t n a d ng các ngu n gen quý hi m qu c gia. - ào t o, giáo d c và nâng cao nh n th c: giáo d c c ng ng nh n th c giá tr và nhi m v b o v a d ng sinh h c. ào t o i ngũ chuyên gia nghiên c u qu n lý, b o v và phát tri n qu a d ng sinh h c và qu gen. - H p tác qu c t : th c hi n các cam k t và Công ư c qu c t v b o t n a d ng sinh h c và ngu n gen quý hi m. Xây d ng chính sách xu t nh p kh u các ngu n gen quý hi m. B o v các quy n l i kinh t i v i tài nguyên a d ng sinh h c và ngu n gen quý hi m. Ph i h p b o v a d ng sinh h c xuyên biên gi i v i các nư c láng gi ng. 7.5. S d ng h p lý tài nguyên bi n - i u tra t ng h p và nghiên c u khoa h c bi n và môi trư ng bi n: i u tra cơ b n môi trư ng bi n, ánh giá ti m năng bi n i v i các ngành kinh t , qu c phòng, ánh giá a d ng sinh h c và các h sinh thái bi n. Xây d ng quy ho ch s d ng và khai thác các ngu n
113 l i sinh v t bi n và ven bi n. Nghiên c u và xu t các hình th c qu n lý t ng h p tài nguyên bi n và ven b , xây d ng các mô hình phát tri n kinh t ven bi n và h i o. - Xây d ng h th ng chính sách và th ch v s d ng b n v ng tài nguyên bi n: xây d ng h th ng văn b n pháp quy hư ng d n các ho t ng khai thác các ngu n l i bi n và ven bi n như khai thác d u khí, khai thác ngu n l i h i s n, du l ch, giao thông trên bi n, khai thác r ng ng p m n và các vùng c a sông ven bi n. Ban hành quy nh v c m ánh b t h y di t các ngu n l i sinh v t bi n. Tăng cư ng hi u l c c a Pháp l nh b o v ngu n l i th y s n. L p và th c hi n k ho ch qu n lý t ng h p bi n và vùng ven b . Thành l p t ch c qu n lý t ng h p các ho t ng trên bi n, ven b và an ninh qu c gia trên bi n trong ó có vai trò c a c nh sát bi n. T ch c h th ng ng c u s c tràn d u trên bi n và vùng ven b . Tăng cư ng và hoàn thi n h th ng quan tr c môi trư ng bi n. - y m nh h p tác qu c t trong b o v môi trư ng bi n: th c hi n các cam k t qu c t v bi n. Tham gia các d án khu v c v b o t n bi n, quan tr c th y tri u , ánh giá nh hư ng c a El-Nino. H p tác qu n lý bi n v i các nư c láng gi ng. 7.6. Quy ho ch s d ng t h p lý - Ki m kê tài nguyên t: ki m kê, phân lo i t: r ng, t nông nghi p, t lâm nghi p, t ng p nư c, t công nghi p... i u tra ánh giá và xác nh nguyên nhân gây ô nhi m, suy thoái, sa m c hóa, hoang m c hóa. i u tra, ánh giá các tác ng kinh t - xã h i n các h sinh thái và môi trư ng t. - S d ng h p lý: l p quy ho ch s d ng t h p lý các c p và các vùng lãnh th , qu n lý nghiêm ng t vi c th c hi n quy ho ch s d ng t. Xây d ng và áp d ng r ng rãi các mô hình phát tri n kinh t - xã h i theo vùng sinh thái. S d ng các bi n pháp t ng h p trong canh tác c i thi n môi trư ng t. - Qu n lý b o v môi trư ng t: tăng cư ng năng l c qu n lý môi trư ng t theo các vùng sinh thái. H n ch s d ng phân bón hóa h c, thu c tr sâu có nh hư ng x u t i môi trư ng t và các h sinh thái. L ng ghép chương trình xoá ói gi m nghèo như xây d ng các mô hình kinh t trang tr i v a t hi u qu kinh t , v a b o v môi trư ng. Nghiên c u, quy ho ch vùng di dân và tái nh cư, qu n lý di dân t do. Áp d ng các bi n pháp khôi ph c và c i t o t tr ng, i núi tr c, t cát ven bi n, t hoang m c hóa, sa m c hóa. 7.7. B o v môi trư ng nông nghi p và phát tri n nông thôn - Cung c p nư c s ch và v sinh môi trư ng nông thôn: th c hi n hi u qu Chương trình qu c gia v cung c p nư c s ch và v sinh môi trư ng nông thôn, ưu tiên các vùng núi và h i o khó khăn v ngu n nư c. Áp d ng mô hình k thu t v v sinh môi trư ng phù h p các vùng kinh t sinh thái. - Ngăn ng a ô nhi m môi trư ng trong s n xu t nông nghi p, ti u th công nghi p, các làng ngh : x lý ô nhi m môi trư ng nư c trong các ho t ng s n xu t, ch bi n nông s n, h i s n. X lý rác th i, ch t th i r n trong các ho t ng s n xu t nông nghi p, ti u th công nghi p, các làng ngh . - S d ng h p lý các hóa ch t, thu c tr sâu trong nông nghi p: qu n lý ch t ch vi c nh p kh u và s d ng hóa ch t, thu c tr sâu trong nông nghi p. Nghiên c u s n xu t thu c tr sâu t ngu n g c th c v t. - Phát tri n các mô hình kinh t -sinh thái nông tr i: phát tri n công nghi p ch bi n các s n ph m t nông, lâm nghi p; th y, h i s n. Nghiên c u áp d ng các công ngh sinh h c trong nông nghi p. Xây d ng các mô hình hinh t -sinh thái nông tr i theo các vùng sinh thái. Chuy n giao công ngh phát tri n nông nghi p b n v ng. 7.8. B o v môi trư ng ô th và khu công nghi p