intTypePromotion=1
zunia.vn Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z zunia.vn zunia.vn
ADSENSE

Giáo trình Nguyên lý kinh tế học vĩ mô: Phần 2

Chia sẻ: Minh Vũ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:125

186
lượt xem
39
download
 
  Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Nối tiếp nội dung phần 1 cuốn sách "Nguyên lý kinh tế học vĩ mô", phần 2 giới thiệu tới người đọc các nội dung: Sản xuất - Chi phí - Lợi nhuận, cấu trúc thị trường, thị trường lao động, những thất bại của thị trường. Mời các bạn cùng tham khảo nội dung chi tiết.

Chủ đề:
Lưu

Nội dung Text: Giáo trình Nguyên lý kinh tế học vĩ mô: Phần 2

  1. C h ư ơ n g V - Sủr xuất - C h i p h í - L ợ i n h u ậ n CHƯƠNG V SẢN XUẤT • CHI PHÍ - L Ợ I N H U Ậ N Các chương trưóc đã tập trung vào khía cạnh cầu của thị trường dựa vào việc p h â n tích h à n h vi của người tiêu d ù n g v à c h ú n g ta đ ã bỏ qua câu hỏi: các h à n g hoa, d ị c h v ụ đ ã đ ư ợ c s ả n x u ấ t r a n h ư t h ế n à o . L ý t h u y ế t l ự a c h ọ n t i ê u d ù n g l à cơ sở c ủ a c ầ u v ề h à n g hoa và dịch v ụ . C h ư ơ n g n à y n g h i ê n c ứ u k h í a c ạ n h cung, h à n h v i của n g ư ờ i s ả n x u ấ t và các quyết định cung của d o a n h n g h i ệ p / h ã n g . L ý t h u y ế t s ả n x u ấ t , c h i p h í l à cơ sở c ủ a đ ư ờ n g c u n g . Tuy nhiên cần lưu ý rằng chương này không đi sâu p h â n tích n h ữ n g đặc điểm kinh t ế kỹ thuật, những h ì n h thức p h á p lý của d o a n h n g h i ệ p m à chỉ n g h i ê n cứu h à n h v i của h ọ v ề c á c h ra các q u y ế t định sản xuất. ì. LÝ THUYẾT SẢN XUẤT 1. C á c k h á i niệm 1.1. Sản xuất S ả n x u ấ t là v i ệ c sử d ụ n g c á c l o ạ i h à n g hoa v à dịch v ụ k h á c n h a u , g ọ i l à c á c đầu vào h o ặ c các yếu tố sản xuất, đ ể t ạ o r a h à n g h o a d ị c h v ụ m ó i , g ọ i l à đầu ra (hay sản phẩm). Nói ngáxi 5 n t h ì sản x u ấ t là việc c h u y ê n hoa c á c đ ầ u v à o - y ế u t ố s ả n x u ấ t t h à n h đ ầ u r a l à h à n g 139 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn
  2. K i n h té học vi m ỏ hoa v à dịch v ụ . s ả n p h ẩ m có t h ể l à h à n g hoa c u ố i cùng hoặc sản p h à m t r u n g gian. N . ư ò i ta c h i a c á c y ế u t ố s ả n x u ấ t t h à n h 3 n h ó m là l a o đ ộ n g (bao g ồ m c ả k h ả n ă n g q u ả n l ý ) , t ư b ả n v à đ ấ t đ a i hoặc tài n g u y ê n t h i ê n n h i ê n . K h i x â y d ự n g m ô hình h à n h v i n g ư ờ i s ả n x u ấ t , c h ú n g t a g i ả đ ị n h c h ỉ có h a i đầu vào - tư bản v à lao d ộ n g - bỏ qua các đầu vào k h á c . Đ i ề u đ ó t h u ậ n t i ệ n cho v i ệ c sử d ụ n g c ô n g c ụ t o á n h ọ c đ ặ c b i ệ t l à c á c p h â n t í c h đ ạ i số. Đ ể x â y d ự n g m ô h ì n h s ả n x u ấ t , c ầ n
  3. C h ư ơ n g V - S ả n x u ấ t - C h i p h í - Lơi n h u ạ n v ố i m ộ t t r ì n h đ ộ công nghệ nhất định h à m ý công nghệ được coi l à k h ô n g đ ổ i t r o n g q u á t r ì n h s ả n x u ấ t x e m xét. N h ư v ậ y k h i x â y d ự n g lý t h u y ế t s ả n x u ấ t v à c h i p h í , c ô n g n g h ệ đ ư ợ c c o i l à m ộ t t h a m s ố cho t r ư ớ c . 1.3. Hãng H ã n g hay d o a n h n g h i ệ p được h i ể u là tô chức k i n h t ế t h u ê , m u a các y ê u t ố sản x u ấ t (đầu vào) sản x u ấ t ra các h à n g hoa, dịch v ụ ( đ ầ u ra) đ ể b á n n h ằ m mục đích s i n h l ờ i . T r o n g t h ư c t ế , c á c d o a n h n g h i ệ p có h ì n h thức và quy m ô k h á c n h a u . M ộ t d o a n h n g h i ệ p có t h ể l à m ộ t người hoặc m ộ t gia đ ì n h t i ế n h à n h công việc sản xuất một h à n g hoa v à dịch v ụ ; ví d ụ , m ộ t n ô n g t r ạ i v à một cửa h à n g n h ỏ . M ộ t d o a n h n g h i ệ p c ũ n g có t h ể l à một công ty đ a quốc gia s ả n x u ấ t m ộ t l o ạ t n h ữ n g sản phàm t r u n g g i a n có t h ể được sử d ụ n g l à m đ ầ u v à o đ ể sàn xuất ra các s ả n p h ẩ m cuối c ù n g . 1.4. Ngắn hạn và Dài hạn N g ắ n h ạ n ( S R ) l à k h o ả n g t h ờ i g i a n t r o n g đ ó có í t n h ấ t m ộ t đ ầ u v à o của d o a n h n g h i ệ p là cố đ ị n h (không thể thay đ ổ i được t r o n g q u á t r ì n h sản x u ấ t đ a n g xem xét). C h ẳ n g h ạ n trong ngắn hạn thường thì số nhân công có t h ể t h a y đ ổ i n h ư n g q u y m ô n h à m á y v à sô m á y móc t h ì k h ô n g t h ể . N g ư ợ c l ạ i , d à i h ạ n (LR) được định n g h ĩ a l à k h o ả n g t h ò i g i a n t r o n g đ ó d o a n h n g h i ệ p có t h ể 141 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn
  4. K i n h tè học vi mò thay đổi tất cả các đầu vào sử dụng trong quá trình sản xuất. 1.5. Hàm sản xuất H à m s ả n x u ấ t l à m ố i q u a n h ệ k ỹ t h u ậ t b i ê u thị l ư ợ n g h à n g hoa t ố i đ a m à d o a n h n g h i ệ p có t h ê s ả n xuất được t ừ c á c t ậ p hợp k h á c n h a u c ủ a c á c y ế u t ố đ ầ u vào (lao đ ộ n g , v ố n . . . ) v ớ i m ộ t t r ì n h đ ộ c ô n g n g h ệ n h ấ t đ ị n h . D ạ n g tổng q u á t của hàm sản x u ấ t l à Q = f(x„ X ...\J 2 t r o n g đ ó : Q l à s ả n l ư ợ n g ( đ ầ u r a ) , X ị , Xa,... x n là c á c y ế u t ố s ả n x u ấ t ( đ ầ u v à o ) c ò n k h i d o a n h n g h i ệ p chỉ s ả n x u ấ t v ớ i 2 đ ầ u v à o cơ b ả n l à l a o đ ộ n g ( L ) v à t ư bản/vốn (K), thì h à m sản x u ấ t p h ổ b i ế n v à h ữ u dụng nhất là h à m Cobb- D o u g l a s có d ạ n g : Q = f(K,L) = a . K . Ư ; t r o n g đó: a là m ộ t h ằ n g ^ s ố t u ỳ a t h u ộ c v à o đơn v ị đ o l ư ờ n g đ ầ u v à o v à đ ầ u r a ; a v à p l à n h ữ n g h ệ số cho b i ế t v ề t ầ m q u a n t r ọ n g t ư ơ n g đ ố i c ủ a lao đ ộ n g v à vốn trong quá trình sản xuất 2. S ả n x u ấ t v ớ i m ộ t đ ầ u v à o b i ê n đ ổ i Chúng ta h ã y l ấ y m ộ t ví d ụ v ề h à m sản xuất t r o n g n g ắ n h ạ n , c ó n g h ĩ a l à cô đ ị n h í t n h ấ t m ộ t y ê u t ô đ ầ u v à o . G i ả t h i ế t có m ộ t d o a n h n g h i ệ p m a y q u ầ n á o . Đ ể v ấ n đ ề được đ ơ n g i ả n ở đ â y ta chỉ x é t 2 y ê u t ố đ ầ u vào: Lao động và m á y k h â u . S ố m á y k h â u c ố đ ị n h : ỊKỊ = Ì S ố lao đ ộ n g sử d ụ n g m ỗ i n g à y L Số bộ quần áo m ỗ i n g à y Q 142 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn
  5. C h ư ơ n g V - Sản x u ấ t - C h i p h í - L ợ i n h u á n B ả n g 5.1: H à m sản xuất ngắn h ạ n Số lượng lao đ ộ n g (L) S ô bộ q u ầ n á o (Q) 0 0 1 lõ 2 34 3 44 4 48 5 50 6 51 7 47 K h i n g h i ê n c ứ u h à m s ả n x u ấ t n g ắ n h ạ n c h ú n g ta sẽ g i ả đ ị n h r ằ n g c h ỉ c ó l ư ợ n g đ ầ u v à o l a o đ ộ n g s ử d ụ n g trong s ả n x u ấ t l à có t h ế t h a y đ ổ i được c ò n l ư ợ n g t ư b ả n sử d ụ n g l à c ố đ ị n h ở [KỊ. D O đ ó h à m s ả n x u ấ t l à hàm một b i ế n số theo L được b i ể u t h ị là: Q = f (ỊKỊ,L). Đ ể p h â n t í c h sự đ ó n g góp của y ế u t ố đ ầ u v à o b i ế n đ ổ i l à l a o đ ộ n g v à o q u á t r ì n h s ả n x u ấ t n g ư ờ i t a sử d ụ n g các k h á i n i ệ m n ă n g s u ấ t b ì n h q u â n và n ă n g s u ấ t cận biên. 2.1 Năng suất bình quân Nàng suất bình q u â n hay sản phẩm bình quân của lao đ ộ n g (ÁPị) l à s ố đ ầ u ra t í n h t h e o m ộ t đ ơ n vị đ ầ u v à o lao đ ộ n g . N ă n g s u ấ t b ì n h q u â n được x á c đ ị n h 143 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn
  6. K i n h tẽ học vi m ô b ằ n g c á c h l ấ y s ả n l ư ợ n g đ ầ u r a c h i a cho s ố lao đ ộ n g m à d o a n h n g h i ệ p đ ã sử d ụ n g đ ê s ả n x u ấ t r a s ố đ ầ u r a đó. s ả n *->hẩm b ì n h Số lượng sản p h ẩ m đ ầ u ra 1 - ĩ —- — — = Q/ L quân (ÁP) s ố l ư ợ n g lao đ ộ n g đ ầ u v à o T r o n g đó: - A P : n ă n g s u ấ t b ì n h q u â n của lao động L - Q : Sản lượng đ ầ u ra - L : số lao đ ộ n g đ ầ u v à o C h ẳ n g h ạ n k h i sử d ụ n g 2 đ ơ n vị lao đ ộ n g đ ể sản x u ấ t r a 3 4 b ộ q u ầ n á o t h ì n ă n g s u ấ t b ì n h q u â n c ủ a lao đ ộ n g sẽ là: AP L = Q / L = 34/2 = 17 b ộ q u ầ n á o T ư ơ n g t ự k h i 50 b ộ q u ầ n á o đ ư ợ c s ả n x u ấ t r a với s ố lao đ ộ n g đ ã được sử d ụ n g là 5 đ ơ n v ị t h ì n ă n g suất b ì n h q u â n của lao đ ộ n g là: AP L = Q / L = 50/5 = 10 b ộ q u ầ n á o 2.2. Năng suất cận biên Đ ể n g h i ê n cứu n ă n g s u ấ t c ậ n b i ê n , c h ú n g ta hãy b ỏ q u a c á c y ế u t ố s ả n x u ấ t k h á c ( c h ẳ n g h ạ n COI m á y m ó c , t h i ế t b ị . . . l à cố đ ị n h ) v à c h ỉ x e m x é t m ố i q u a n h ệ g i ữ a lao đ ộ n g v à s ả n l ư ợ n g h à n g h o a s ả n x u ấ t r a . Theo b i ể u t r ê n t a t h ấ y , s ả n l ư ợ n g t ă n g l ê n 15 b ộ q u ầ n á o k h i s ử d ụ n g n g ư ờ i l a o đ ộ n g t h ứ 1. T a g ọ i đ ấ y l à s ả n phẩm c ậ n b i ê n c ủ a n g ư ờ i lao đ ộ n g t h ứ n h ấ t ( M P ) . s ả n phẩm c ậ n b i ê n c ủ a n g ư ờ i l a o đ ộ n g t h ứ h a i s ẽ l à 19 b ộ q u ầ n á o (=34-15). 144 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn
  7. C h ư ơ n g V - Sán xuất - Chi phí - L ợ i nhuận ì * S á n p h à m c ậ n b i ê n ( M a r g i n a l Product) là thước đ o cơ b ả n c ủ a n ă n g s u ấ t p h ả n á n h s ố s ả n p h ẩ m t ă n g t h ê m do m ộ t đ ơ n v ị đ ầ u v à o b ô s u n g m a n g l ạ i v à đ ư ợ c tính b ằ n g c ô n g thức sau đ â y : Sản phẩm cận biên Thay dổi của tông sản lượng (MP) T h a y đ ổ i của l ư ợ n g đ ầ u v à o N ê u đ ầ u v à o l à lao đ ộ n g t h ì ta có c ô n g t h ứ c xác định n ă n g s u ấ t c ậ n b i ê n h a y s ả n p h ẩ m c ậ n b i ê n của lao động ( M P L ) n h ư sau: T h a y đ ổ i của t ổ n g AQ Sản p h à m c ậ n sản lượng _ biên lượng của T h a y đôi sô AL lao đ ộ n g ( M P O l ư ợ n g lao đ ộ n g Trong đó: - M P [ : n ă n g s u ấ t c ậ n b i ê n của lao đ ộ n g - AQ : T h a y đ ổ i c ủ a t ổ n g s ả n l ư ợ n g ( đ ầ u ra) - A L : T h a y đ ổ i c ủ a l ư ợ n g lao đ ộ n g ( đ ầ u v à o ) Nêu đ ầ u v à o là t ư b ả n thì sản p h ẩ m cận biên hay năng suất cận b i ê n của tư b ả n cũng xây dựng tương tự. T r o n g ví d ụ của c h ú n g ta, với các số l i ệ u ở B ả n g 5.1 g i ả đ ị n h k h i l ư ợ n g t ư b ả n K c ố đ ị n h ở m ứ c b ằ n g Ì đ ơ n vị t h ì k ế t q u ả t í n h t o á n n ă n g s u ấ t b ì n h q u â n v à n ă n g s u ấ t c ậ n b i ê n của lao đ ộ n g được t h ể h i ệ n ở B ả n g 5.2 sau đ â y : 145 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn
  8. K i n h tẽ hoe vi m ó B ả n g 5.2; N ă n g s u ấ t b ì n h q u â n v à n ă n g s u ấ t cận b i ê n c ủ a lao d ộ n g L K Q ÁP, (Q/L) MP| (AQ/AL) 0 1 0 - - 1 1 15 15 lõ 2 1 34 17 19 3 1 44 14,33 10 4 1 48 12 4 5 1 50 10 2 6 1 51 8,5 1 7 1 47 6,71 -4 Hình 5.1: Sứ/í phàm cận biên của ì ao (íõní> 146 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn
  9. Chưcrng V - Sàn xuất - Chi phí - L ợ i n h u ầ n C ă n c ứ v à o H ì n h 5.1 t a t h ấ y n g ư ờ i l a o đ ộ n g t h ứ 2 l à m t ă n g t ổ n g s ả n l ư ợ n g t ừ 15 b ộ q u ẩ n á o ( đ i ể m B ) đ ế n 34 b ộ q u ầ n á o ( đ i ể m C ) . N h ư v ậ y s ả n p h ẩ m c ậ n biên của n g ư ờ i l a o đ ộ n g t h ứ 2 l à 19 b ộ q u ầ n á o . C â u h ỏ i đ ặ t ra l à t ạ i sao n ă n g s u ấ t c ậ n b i ê n M P c ủ a n g ư ờ i t h ứ hai l ạ i n h i ề u h ơ n n g ư ờ i t h ứ n h ấ t ? . Đ ấ y l à do c ó s ự phân công lao đ ộ n g t r o n g q u á t r i n h s ả n x u ấ t . T r o n g trường hợp c h ỉ c ó Ì n g ư ờ i l a o đ ộ n g t h ì p h ả i l à m t ấ t c ả c á c c ô n g việc n h ư t r ả i v ả i , đ o c ắ t v à m a y . K h i c ó t h ê m m ộ t n g ư ờ i lao đ ộ n g t h ì x u ấ t h i ệ n s ự p h â n c ô n g v à c h u y ê n môn hoa l à m c h o n ă n g s u ấ t t ă n g l ê n . T ó m l ạ i s ả n p h ẩ m cận biên k h á c n h a u của n g ư ờ i lao đ ộ n g được lý g i ả i b ở i c á c h thức t ô c h ứ c q u á t r ì n h l a o đ ộ n g c h ứ k h ô n g p h ả i do k h ả n ă n g của r i ê n g h ọ . T u y n h i ê n n ế u cứ gia t ă n g m ã i lao động t h ì đ i ề u gì x ả y r a v ớ i s ả n p h ẩ m c ậ n b i ê n MP? 2.3. Quy luật năng suất cận biên giảm dần Đổi với h ầ u h ế t các q u á trình sản xuất, sản phẩm cận b i ê n của lao đ ộ n g g i ả m d ầ n ở m ộ t t h ờ i đ i ể m nhất định (và đ i ể u n à y c ũ n g đ ú n g với s ả n phẩm cận biên của c á c đ ầ u v à o k h á c ) . Q u y luật n ă n g suất cận biên giảm d ầ n p h á t b i ê u r ằ n g : n ă n g s u ấ t c ậ n b i ê n của một đ ầ u v à o b i ế n đ ổ i sẽ g i ả m d ẩ n k h i sử d ụ n g n g à y càng nhiều h ơ n đ ầ u v à o đó trong q u á t r ì n h sản xuất (với điều k i ệ n g i ữ n g u y ê n lượng sử dụng các đ ầ u vào cố đ ị n h k h á c ) . L ý do l à v ì k h i c à n g n h i ề u đ ơ n v ị đ ầ u vào b i ế n đ ổ i c h ẳ n g h ạ n l a o đ ộ n g đ ư ợ c s ử d ụ n g t h ì sẽ k h ô n g 147 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn
  10. K i n h té hoe vi m ô _____ có các yếu tố cố định như vốn, đất đai, nhà xưởng, k h ô n g gian... đ ể k ế t hợp v ớ i lao đ ộ n g t r o n g q u á trình s ả n x u ấ t đó. T h ự c t ế đ ú n g n h ư v ậ y , n ế u c á c y ê u t ố đầu v à o k h á c c ố đ ị n h , m à s ố l a o đ ộ n g s ử d ụ n g c à n g t ă n g lên t h ì t h ò i g i a n c h ờ đ ợ i , t h ờ i g i a n " c h ế t " s ẽ n h i ề u h ơ n và do đ ó s ố s ả n p h ẩ m cận biên của l a o đ ộ n g s ẽ g i ả m đi. Đ i ề u n à y x ả y r a v ì v i ệ c đ ư a t h ê m m ộ t đ ơ n v ị l a o động nữa vào dây chuyên sẽ l à m c ả n t r ổ việc s ả n x u ấ t (5 n g ư ờ i có t h ể v ậ n hành một dây chuyền sản x u ấ t tốt hơn 2 người, n h ư n g đến 10 n g ư ờ i t h ì c h ỉ l à m vưống c h â n n h a u ) do đ ơ n v ị l a o đ ộ n g b ổ s u n g ấ y p h ả i c h i a sẻ c á c đ ầ u v à o v à o c ố đ ị n h v ố i c á c đ ơ n v ị l a o đ ộ n g t r ư ớ c đó để k ế t hợp tạo ra sản p h ẩ m v à n ê u tiếp tục t ă n g thêm lao đ ộ n g có t h ể sẽ l à m g i ả m t ổ n g s ả n l ư ợ n g , c ũ n g có nghĩa là n ă n g s u ấ t c ậ n b i ê n của lao đ ộ n g l à â m . Q u y l u ậ t n ă n g s u ấ t c ậ n b i ê n g i ả m d ầ n là quy luật cơ b ả n của k ỹ t h u ậ t v à c ô n g n g h ệ c ũ n g có t h ể hiểu r ằ n g : m ỗ i m ộ t đơn vị đ ầ u v à o b i ế n đ ổ i t ă n g t h ê m được sử d ụ n g t r o n g q u á t r ì n h s ả n x u ấ t sẽ đ e m l ạ i l ư ợ n g sản p h ẩ m b ổ s u n g (sản p h ẩ m c ậ n b i ê n ) ít h ơ n đ ơ n vị đầu vào trước đó C ă n c ứ v à o c á c b i ể u v à h ì n h t r ê n t a t h ấ y : sự gia t ă n g của s ả n l ư ợ n g k h ô n g được duy t r ì k h i doanh nghiệp t i ế p t ụ c t h u ê t h ê m l a o đ ộ n g . S ô s ả n p h ẩ m c ậ n b i ê n (bộ q u ầ n á o t ă n g t h ê m ) g i ả m d ầ n t ừ đ i ể m c đ ế n đ i ể m D vối M P của n g ư ờ i l a o đ ộ n g t h ứ 3 l à 10 b ộ q u ầ n á o , lý do: t h ê m lao đ ộ n g n h ư n g k h ô n g t h ê m m á y may nên phát 148 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn
  11. Chương V - Sàn xuất - Chi phí - Lợi nhuận sinh thời gian "chết". Vói 4 lao động thì năng suất cận biên M P c ủ a n g ư ờ i t h ứ 4 c h ỉ l à 4 b ộ q u ầ n á o v à n ă n g s u ấ t cận b i ê n M P c ủ a n g ư ờ i t h ứ 7 l à â m ( đ i ể m H ) . R õ r à n g l à k h i t h ê m n h i ề u lao đ ộ n g t h ì m ỗ i l a o đ ộ n g c h ỉ có í t v ố n v à diện t í c h s ả n x u ấ t đ ê l à m v i ệ c . N h ư v ậ y n ă n g s u ấ t c ậ n biên sẽ g i ả m d ầ n . 2.4. Quan hệ giữa năng suất bình quân và năng suất cận biên Q u y l u ậ t n ă n g s u ấ t c ậ n b i ê n g i ả m d ầ n cho biết rằng k h i sử d ụ n g n g à y c à n g n h i ề u m ộ t s ố l ư ợ n g đầu vào b i ế n đ ổ i v ớ i m ộ t l ư ợ n g đ ã c h o đ ầ u v à o c ố đ ị n h thì sau m ộ t t h ò i đ i ể m n à o đ ó n ă n g s u ấ t c ủ a đ ầ u v à o b i ê n đổi g i ả m d ầ n . Đ ư ờ n g t ổ n g s ả n l ư ợ n g T P m ô t ả s ự t h a y đổi của đ ầ u r a k h i l ư ợ n g đ ầ u v à o b i ế n đ ổ i (lao động) được sử d ụ n g t r o n g q u á t r ì n h s ả n x u ấ t t ă n g l ê n có d ạ n g h ì n h c h u ô n g do t í n h đ ơ n đ i ệ u t ă n g c ủ a h à m s ả n xuất. S ả n p h ẩ m c ậ n b i ê n c ủ a đ ầ u v à o b i ê n đ ổ i l à đ ộ dốc của đ ư ờ n g T P , t ă n g s a u đ ó g i ả m đ ế n 0 k h i s ả n l ư ợ n g Q là l ớ n n h ấ t v à t i ế p đ ó l à â m . N ế u m ỗ i l a o đ ộ n g tăng thêm l à m ra được n h i ề u s ả n p h ẩ m h ơ n n h ữ n g đ ơ n vị lao động t r ư ó c đ ó ( n ă n g s u ấ t c ậ n b i ê n t à n g ) t h ì n ă n g s u ấ t b ì n h q u â n sẽ t ă n g l ê n . N g ư ợ c l ạ i n ế u m ỗ i lao đ ộ n g bổ sung l à m r a đ ư ợ c í t s ả n p h ẩ m h ơ n đ ơ n v ị l a o đ ộ n g trước đó ( n ă n g s u ấ t c ậ n b i ê n g i ả m ) t h ì n ă n g s u ấ t b ì n h quân giảm x u ố n g . 149 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn
  12. K i n h tê hoe vi m ò H ì n h 5.2: M ố i q u a n h ệ g i ữ a N ă n g s u ấ t b ì n h q u â n v à N ă n g suất cận biên Đường biểu diễn sản phẩm bình quân cũng có dạng h ì n h chuông, sản p h ẩ m bình q u â n lúc đ ầ u tăng khi n ă n g suất cận biên n ằ m trên n ă n g suất bình quân, sau đ ó s ả n p h ẩ m b ì n h q u â n sẽ g i ả m k h i n ă n g s u ấ t cận biên n ằ m dưới n ă n g suất b ì n h q u â n và cuối cùng năng s u ấ t b ì n h q u â n đ ạ t giá trị l ò n n h ấ t k h i n ă n g suất cận biên b ằ n g n ă n g suất bình quân. Nói một cách khác khi n ă n g suất cận biên lớn hơn n ă n g suất bình q u â n thì đay n ă n g suất b ì n h q u â n lên, k h i n ă n g suất cận biên nhỏ h ơ n n ă n g suất bình q u â n thì kéo n ă n g suất bình quân xuống; k h i n ă n g suất cận biên bằng n ă n g suất 150 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn
  13. Chương V - Sán xuất - Chi phí - Lợi nhuận bình q u â n thì n ă n g suất bình q u â n k h ô n g tăng, không giảm và ở vào đ i ể m lớn n h ấ t . Môi quan h ệ giữa n ă n g suất b ì n h q u â n và năng suất c ậ n b i ê n của lao đ ộ n g c ũ n g n h ư x u h ư ớ n g t h a y đôi của c h ú n g c ó t h ê p h â n t í c h v à m i n h h o a t r ê n h ì n h 5.2 và c ũ n g có t h ể c h ứ n g m i n h b ằ n g đ ạ i s ố đ ố i vói n h ữ n g sinh v i ê n có k i ê n t h ứ c v ề t o á n học. li. LÝ THUYẾT CHI PHÍ 1. C á c c h i p h í v ề t à i n g u y ê n (hay là chi phí bằng h i ệ n vật) Để sản x u ấ t ra h à n g hoa v à dịch v ụ n h ấ t thiết p h ả i có n h ữ n g c h i p h í v ề t à i n g u y ê n . M u ố n s ả n x u ấ t ra thóc l ú a n g ư ờ i n ô n g d â n p h ả i có đ ấ t đai, nước, thóc giống, p h â n b ó n , l a o đ ộ n g . . . M u ố n s ả n x u ấ t r a q u ầ n á o doanh n g h i ệ p p h ả i có d i ệ n t í c h n h à x ư ở n g , m á y may, v ả i , lao đ ộ n g . . . Quy l u ậ t n ă n g suất cận b i ê n g i ả m d ầ n t r ì n h b à y ở t r ê n có m ố i q u a n h ệ m ậ t t h i ế t với các chi p h í v ề tài nguyên. Trở l ạ i ví d ụ t r ê n ta t h ấ y rõ: n ế u doanh n g h i ệ p sản x u ấ t q u ầ n á o sử d ụ n g m ộ t m á y k h â u v à m ộ t lao đ ộ n g sẽ c ó t ổ n g s ả n l ư ợ n g l à 15 b ộ q u ầ n á o . V ậ y d o a n h n g h i ệ p đ ã sử d ụ n g bao n h i ê u lao đ ộ n g cho m ộ t b ộ q u ầ n áo. Đ ó l à 1/15 n g à y lao đ ộ n g tức l à 0,067 đ ơ n vị lao động. N ế u d o a n h n g h i ệ p t h u ê t h ê m m ộ t lao đ ộ n g họ thu t h ê m được 19 b ộ q u ầ n á o . S ố l ư ợ n g l a o đ ộ n g cần 151 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn
  14. K i n h tố hoe vi m ỏ thiết cho Ì bộ quần áo được sản xuất thêm lúc này là 1/19 hay là 0,053 đ ơ n vị lao động. Như v ậ y v i ệ c sử dụng 2 người thợ may sẽ t ố n í t l a o đ ộ n g h ơ n so v ố i Ì thợ may đ ể s ả n x u ấ t ra Ì bộ q u ầ n áo. Tuy n h i ê n n h ư c h ú n g ta đ ã b i ế t , t r o n g n ề n sản x u ấ t h à n g h ó a h i ệ n đ ạ i , t i ề n t ệ l à t h ư ớ c đ o c h u n g cho m ọ i giá trị. Vì v ậ y các doanh nghiệp p h ả i q u a n t â m r ấ t n h i ề u tới các chi p h í b ằ n g tiền. Đ ể n g h i ê n cứu v ấ n để n à y cần p h â n b i ệ t chi phí k i n h t ế với chi p h í t í n h toán hay chi p h í k ế t o á n . 2. Chi phí kỉnh tế v à chi phí tính toán C h i p h í k i n h t ế là giá trị t o à n bộ các n g u ồ n tài n g u y ê n sử d ụ n g đ ể s ả n x u ấ t r a h à n g h ó a v à dịch vụ. Chi phí k i n h t ế k h á c với chi p h í t í n h t o á n hay chi phí k ế toán, đó là những chi phí bằng tiền mà doanh n g h i ệ p đ ã t h ự c sự b ỏ r a đ ể s ả n x u ấ t c á c h à n g h ó a dịch v ụ k h ô n g t í n h đ ế n c á c c h i p h í cơ h ộ i c ủ a c á c y ế u t ố đ ầ u v à o đ ã sử d ụ n g t r o n g q u á t r ì n h s ả n xuất. C h i p h í k i n h t ế bao g ồ m c ả c h i p h í h i ệ n ( đ ư ợ c c h i t r ả ) v à chi p h í ẩ n ( k h ô n g chi t r ả ) vì v ậ y c h i p h í k i n h tê l à c h i p h í cơ h ộ i c ủ a c á c n g u ồ n l ự c đ ư ợ c d ù n g t r o n g s ả n x u ấ t . C h i p h í t í n h t o á n chỉ g ồ m n h ữ n g c h i p h í m à chủ doanh n g h i ệ p t h ự c sự p h ả i bỏ ra (còn g ọ i l à các chi p h í t ư ờ n g m i n h h a y c h i p h í có t í n h c h ấ t m i n h n h i ê n ) . N h ư v ậ y , chi p h í k i n h t ế v à chi p h í t í n h t o á n sẽ k h á c n h a u k h i b ấ t cứ m ộ t y ế u t ố s ả n x u ấ t n à o k h ô n g được t í n h đ ế n . 152 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn
  15. C h ư ơ n g V - Sản xuất -.Chi phí - L ợ i n h u ậ n ớ đ â y , v ấ n đ ề có Ý n g h ĩ a k i n h t ê q u a n t r ọ n g là bao nhiêu n g u ồ n t à i n g u y ê n của x ã h ộ i đ ã được sử dụng trong s ả n x u ấ t r a h à n g h ó a v à dịch v ụ . V í d ụ m ộ t n g ư ờ i t h ợ m a y q u ầ n á o b ậ c cao l à m v i ệ c cho c ô n g t y t h i ế t k ê t h ò i t r a n g v ó i m ứ c t h u n h ậ p l à 60.000 n g à n đồng m ỗ i n ă m . O n g ta mở một doanh nghiệp m a y q u â n á o r i ê n g của m ì n h . O n g ta d ự t í n h rằng t i ề n t h u ê đ ị a đ i ể m đ ặ t n h à m á y là 10.000 ngàn đồng m ỗ i n á m , t i ề n t h u ê l a o đ ộ n g l à 2 0 . 0 0 0 n g à n đồng mỗi n ă m , t i ề n m u a n g u y ê n v ậ t l i ệ u ( v ả i , c h ỉ . . . ) l à 15.000 ngàn đồng m ỗ i n ă m v à các chi p h í k h á c n h ư tiên điện, nước, đ i ệ n t h o ạ i . . . ư ớ c t í n h l à 5 . 0 0 0 n g à n đồng. Chủ doanh n g h i ệ p n à y h o à n t o à n b à n g q u a n g i ữ a v i ệ c l à m cho c ô n g t y t h i ế t k ế t h ò i t r a n g h a y m ở c ô n g t y r i ê n g c h o mình. K h i đó c h i p h í k ế t o á n của việc m ở doanh n g h i ệ p may l à 5 0 . 0 0 0 n g à n đ ồ n g ( = 1 0 . 0 0 0 + 2 0 . 0 0 0 + 1 5 . 0 0 0 + 5.000) c ò n c h i p h í k i n h t ế của việc m ở doanh nghiệp may l à 1 1 0 . 0 0 0 n g à n đ ồ n g ( = 5 0 . 0 0 0 + 6 0 . 0 0 0 ) 3. C h i p h í n g ắ n h ạ n Chi p h í n g ắ n h ạ n là n h ữ n g chi p h í của thời k ỳ m à trong đó s ố l ư ợ n g ( v à c h ấ t lượng) của m ộ t v à i đ ầ u v à o không thay đ ổ i . C ụ t h ể t r o n g ví d ụ đ ã d ẫ n ở t r ê n t h ì quy mô n h à m á y , d i ệ n t í c h s ả n x u ấ t là k h ô n g t h a y đôi. 153 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn
  16. K i n h t ế học vi m ỏ 3.1. Tổng chì phí, chi phí cố định, chi phí biến đổi T ổ n g c h i p h í ( T C ) c ủ a v i ệ c s ả n x u ấ t r a m ộ t sản phẩm bao g ồ m giá trị thị t r ư ờ n g của t o à n b ộ các tài n g u y ê n sử d ụ n g đ ể s ả n x u ấ t ra s ả n p h ẩ m đó. C h ú n g t a h ã y l ấ y m ộ t v í d ụ cụ t h ể v ề s ả n x u ấ t quần á o t r ẻ em. Đ ể đ ơ n g i ả n v ấ n đ ể c h ú n g t a c h ỉ x é t các nguồn t à i n g u y ê n ( đ ầ u v à o ) sau đ â y : N h à m á y , m á y k h â u , vải v à l a o đ ộ n g . G i ả s ử đ ể s ả n x u ấ t 15 b ộ q u ầ n á o t r ẻ e m m ỗ i n g à y , c ầ n Ì m á y k h â u , Ì l a o đ ộ n g , 7,5 m é t v ả i . N h à m á y được d o a n h n g h i ệ p t h u ê theo hợp đ ồ n g , g i á t r ị t h ị trường của t ừ n g y ê u t ố được x á c đ ị n h n h ư sau: Đấu vào Giả tri thi trường (1000 đồng) - Thuê nhà máy 100 - Máy khâu 20 - Lao động 10 -Vải 115 Tổng chi p h í 245 Để sản xuất ra 15 bộ quần áo trẻ em mỗi ngày d o a n h n g h i ệ p p h ả i c h i ra 245 n g h ì n đ ồ n g . T u y n h i ê n t ổ n g chi p h í sẽ t h a y đ ổ i m ộ t k h i mức s ả n lượng thay đôi. Song k h ô n g p h ả i m ọ i chi p h í đ ề u t ă n g l ê n theo sản 154 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn
  17. C h ư ơ n g V - Sản xuất - C h i p h í - L ọ i n h u ậ n lượng. N g ư ờ i t a p h â n b i ệ t h a i l o ạ i c h i p h í : C h i p h í cố định (FC) v à c h i p h í b i ế n đ ổ i ( V C ) . - Chi p h í cố đ ị n h là n h ữ n g chi p h í k h ô n g t h a y đ ổ i khi sản lượng t h a y đ ổ i . T r o n g ví d ụ t r ê n đ á y t h ì t i ề n t h u ê nhà máy, t i ề n k h ấ u hao m á y k h â u là chi p h í cố định. Nói r ộ n g ra chi p h í c ố đ ị n h là n h ữ n g chi p h í mà doanh n g h i ệ p p h ả i t h a n h t o á n d ù k h ô n g s ả n x u ấ t r a Ì sản p h ẩ m n à o . Í C = T C Ị Q = 0 - Chi phí b i ế n đ ổ i là n h ữ n g chi phí p h ụ thuộc vào các m ứ c s ả n l ư ợ n g , t ă n g g i ả m c ù n g v ớ i v i ệ c t ă n g g i ả m của s ả n l ư ợ n g . C h ẳ n g h ạ n n h ư t i ề n m u a n g u y ê n , n h i ê n vật liệu, t i ề n l ư ơ n g c ô n g n h â n . T r o n g ví d ụ của chúng ta c h i p h í b i ế n đ ổ i b a o g ồ m : t i ề n c ô n g , t i ề n v ả i . N h ư vậy, t ổ n g chi p h í t ă n g chỉ p h ụ thuộc v à o các chi p h í b i ế n đ ổ i . H ì n h 5.3 d ư ó i đ â y c h o t h ấ y c á c l o ạ i c h i phí k h á c n h a u c h ị u ả n h h ư ở n g của mức s ả n lượng như thế nào. C h ú ý: N ế u s ả n l ư ợ n g b ằ n g 0, t ổ n g c h i p h í giảm xuống 120 n g à n m ỗ i n g à y t ứ c l à b ằ n g m ứ c c h i p h í c ố đ ị n h (điểm A ) . T ổ n g c h i p h í s ả n x u ấ t 15 b ộ q u ầ n á o t r ẻ em (điểm B). C ô n g s u ấ t c ủ a n h à m á y v ớ i Ì m á y k h â u l à ÔI 155 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn
  18. K i n h tê học vi m ô b ộ q u ầ n á o m ô i n g à y . G i ớ i h ạ n c ủ a n ă n g l ự c s ả n x u ấ t này được m i n h hoa b ằ n g đ i ể m G t r ê n đ ư ờ n g t ổ n g chi phí. Chi phí (ngàn dồng) Chi phí biến dổi 15 30 45 60 75 Sản lượng (bộ quần áo mỗi ngày) H ì n h 5.3: Chi phí sản xuất quần áo 3.2. Chi phí bình quân C h i p h í b ì n h q u â n hay gọi đ ầ y đ ủ T ổ n g chi p h í bình q u â n (ký h i ệ u Á C hoặc A T C ) là chi p h í s ả n x u ấ t t í n h trên m ộ t đ ơ n vị s ả n p h ẩ m . T r o n g ví d ụ của c h ú n g ta là chi phí sản x u ấ t ra m ộ t b ộ q u ầ n á o t r ẻ em. TC ATC = — Q 156 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn
  19. C h ư ơ n g V - Sán xuất - Chi phí - L ợ i nhuận Đ ể t í n h được chi p h í sản x u ấ t b ì n h q u â n , ta lấy tổng chi p h í c h i a cho s ả n l ư ợ n g . C h ẳ n g h ạ n t ạ i m ứ c sản l ư ợ n g 15 b ộ q u ầ n á o t r ẻ e m m ỗ i n g à y . c h i p h í s ả n xuất bình q u â n là 1 6 . 3 3 0 đ ( = 2 4 5 . 0 0 0 đ : 15 b ộ ) Trong k h i đó chi p h í cố định b ì n h q u â n (AFC) là tổng chi p h í c ố đ ị n h t í n h t r ê n m ộ t đ ơ n vị s ả n p h ẩ m : FC AFC = — Q Chi p h í b i ế n đ ổ i b ì n h q u â n (AVC) là tổng chi p h í biến đ ổ i t í n h t r ê n m ộ t đ ơ n vị s ả n p h ẩ m : ve AVC= — Q Chi phí biến đổi bình quân có thể tính bằng tổng của chi p h í c ố đ ị n h b ì n h q u â n v à c h i p h í b i ế n đ ổ i b ì n h q u â n . ATC = AFC + AVC ở m ứ c s ả n l ư ợ n g 15 b ộ q u ầ n á o t r ẻ e m t h ì c ũ n g c ó A T C = 8 0 0 0 đ + 8 3 3 0 đ = 16.330 đồng. B ả n g 5.3 v à h ì n h 5. 4 d ư ớ i đ â y m i n h hoa s ự b i ê n động c ủ a c h i p h í s ả n x u ấ t b ì n h q u â n ở c á c m ứ c s ả n l ư ợ n g . 157 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn
  20. K i n h t ế học vi mô B ả n g 5.3: C á c l o ạ i c h i p h í n g ắ n h ạ n Chi phí Chi phí Chi Chi phí Tổng Mức Chi Tổng cận cố phí biến đổi chi phí phí cố chi biên định sản biến bình bình định phí (MC) lượng bình đổi quân quân Q FC TC quân ve AVC ATC AFC 1 2 3 4 5 6 7 8 H 0 120 0 120 - - - - ì 10 120 85 205 8,5 12 8.5 20.5 J 15 120 125 245 8 8 8.33 16.38 K 20 120 150 270 5 6 7.5 13.5 L 30 120 240 360 9 4 8 12 M 40 120 350 470 li 3 8.75 11.75 N 50 120 550 670 20 2.4 li 13.4 V ề m ố i q u a n h ệ v à x u h ư ớ n g v ậ n đ ộ n g c ủ a c á c chi p h í b ì n h q u â n t a t h ấ y : t ạ i m ứ c s ả n l ư ợ n g t h ấ p (15 bộ 158 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc-tnu.edu.vn
ADSENSE

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

 

Đồng bộ tài khoản
2=>2