Giáo trình quy hoạch và thiết kế hệ thống thủy lợi - Chương 3

Chia sẻ: Nguyen Nhi | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:61

Thêm vào BST

Báo xấu

183
lượt xem 67
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Chế độ tưới và Yêu cầu tưới cho các loại cây trồng Một trong những tài liệu cơ bản để quy hoạch thuỷ lợi là yêu cầu cấp nước của các ngành kinh tế, xã hội. Ngành trồng trọt trong nông nghiệp có yêu cầu về cấp nước rất lớn và rất quan trọng nhằm đáp ứng đầy đủ yêu cầu về nước cho các loại cây trồng để cây trồng phát triển tốt và cho năng suất cao. Để xác định được yêu cầu dùng nước đó, chúng ta phải nghiên cứu, tính toán yêu cầu nước của từng loại...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Giáo trình quy hoạch và thiết kế hệ thống thủy lợi - Chương 3

46 Quy ho¹ch vµ thiÕt kÕ hÖ thèng thñy lîi Ch−¬ng 3 ChÕ ®é t−íi vμ Yªu cÇu t−íi cho c¸c lo¹i c©y trång Mét trong nh÷ng tµi liÖu c¬ b¶n ®Ó quy ho¹ch thuû lîi lµ yªu cÇu cÊp n−íc cña c¸c ngµnh kinh tÕ, x· héi. Ngµnh trång trät trong n«ng nghiÖp cã yªu cÇu vÒ cÊp n−íc rÊt lín vµ rÊt quan träng nh»m ®¸p øng ®Çy ®ñ yªu cÇu vÒ n−íc cho c¸c lo¹i c©y trång ®Ó c©y trång ph¸t triÓn tèt vµ cho n¨ng suÊt cao. §Ó x¸c ®Þnh ®−îc yªu cÇu dïng n−íc ®ã, chóng ta ph¶i nghiªn cøu, tÝnh to¸n yªu cÇu n−íc cña tõng lo¹i c©y trång trong nh÷ng ®iÒu kiÖn cô thÓ nh»m t×m ra mét chÕ ®é cung cÊp n−íc thÝch hîp trong suèt qu¸ tr×nh sinh tr−ëng cña c©y trång ®ã chÝnh lµ chÕ ®é t−íi cho c©y trång. 3.1. ý nghÜa, néi dung tÝnh to¸n chÕ ®é t−íi vµ c¸c yÕu tè ¶nh h−ëng 3.1.1. ý nghÜa vµ néi dung T−íi lµ mét vÊn ®Ò trong c«ng t¸c ®iÒu tiÕt n−íc mÆt ruéng, nh»m cung cÊp tho¶ m·n yªu cÇu vÒ n−íc trong qu¸ tr×nh sinh tr−ëng cña c©y trång. Trong ®iÒu kiÖn tù nhiªn nhÊt ®Þnh nh− thêi tiÕt, khÝ hËu, thæ nh−ìng, ®Þa chÊt thuû v¨n, ®èi víi mét sè lo¹i c©y trång nhÊt ®Þnh sÏ cã mét yªu cÇu vÒ cung cÊp n−íc theo mét chÕ ®é nhÊt ®Þnh gäi lµ chÕ ®é t−íi. ChÕ ®é t−íi lµ mét tµi liÖu quan träng trong viÖc quy ho¹ch, thiÕt kÕ, qu¶n lý, khai th¸c c¸c hÖ thèng c«ng tr×nh vÒ t−íi. Dùa vµo tµi liÖu vÒ yªu cÇu n−íc vµ nguån n−íc ®ång thêi trªn c¬ së ®iÒu kiÖn tù nhiªn cña khu vùc mµ quy ho¹ch bè trÝ hÖ thèng cÊp n−íc vµ tÝnh to¸n thiÕt kÕ hÖ thèng kªnh m−¬ng, c¸c c«ng tr×nh trªn hÖ thèng dÉn n−íc nh»m tho¶ m·n c¸c yªu cÇu vÒ n−íc cho c¸c ngµnh. ChÕ ®é t−íi bao gåm nh÷ng néi dung sau ®©y: 1. Thêi gian cÇn t−íi (ngµy t−íi chÝnh). 2. Møc t−íi mçi lÇn: Møc t−íi mçi lÇn lµ l−îng n−íc t−íi mçi lÇn cho mét ®¬n vÞ diÖn tÝch c©y trång nµo ®ã. Møc t−íi th−êng ®−îc biÓu thÞ b»ng: - L−îng n−íc, ký hiÖu m (m3/ha) - Líp n−íc, ký hiÖu h (mm) Gi÷a møc t−íi m (m3/ha) vµ líp n−íc trªn mÆt ruéng h (mm) cã mèi liªn hÖ nh− sau: m = 10h, (m3/ha) khi h tÝnh b»ng (mm) 3. Sè lÇn t−íi trong suèt qu¸ tr×nh sinh tr−ëng cña c©y trång.
47 Ch−¬ng 3 - ChÕ ®é t−íi vµ yªu cÇu t−íi cho c¸c lo¹i c©y trång 4. Thêi gian t−íi mçi lÇn: Thêi gian thùc hiÖn t−íi hÕt møc t−íi mçi lÇn, th−êng ký hiÖu lµ t (ngµy). 5. Møc t−íi tæng céng: Møc t−íi tæng céng lµ l−îng n−íc t−íi tæng céng cho mét ®¬n vÞ diÖn tÝch c©y trång trong suèt thêi gian sinh tr−ëng cña c©y trång ®ã, th−êng gäi lµ møc t−íi toµn vô, ký hiÖu lµ M (m3/ha). Møc t−íi tæng céng b»ng tæng c¸c møc t−íi mçi lÇn: M = m1 + m2 + m3 + … + mn 6. HÖ sè t−íi: HÖ sè t−íi lµ l−u l−îng n−íc cÇn t−íi cho mét ®¬n vÞ diÖn tÝch trång trät, th−êng ®−îc ký hiÖu lµ q (l/s-ha). Gi¶ sö ta thùc hiÖn møc t−íi m (m3/ha) trong t (ngµy) th× hÖ sè t−íi ®−îc tÝnh b»ng c«ng thøc: m q= , (l/s-ha) 86, 4t 3.1.2. C¸c yÕu tè ¶nh h−ëng tíi chÕ ®é t−íi ChÕ ®é t−íi cho mét lo¹i c©y trång x¸c ®Þnh trong mét ®iÒu kiÖn tù nhiªn nhÊt ®Þnh song c¸c ®iÒu kiÖn tù nhiªn l¹i bao gåm nhiÒu yÕu tè thay ®æi rÊt phøc t¹p. Nh÷ng yÕu tè nµy ¶nh h−ëng trùc tiÕp tíi chÕ ®é t−íi. C¸c yÕu tè ¶nh h−ëng cã thÓ ph©n thµnh hai lo¹i: 1. YÕu tè khÝ hËu: Bao gåm m−a, giã, bèc h¬i, nhiÖt ®é, ®é Èm, bøc x¹ ¸nh s¸ng... 2. YÕu tè phi khÝ hËu: Bao gåm lo¹i c©y trång, chÕ ®é canh t¸c gieo cÊy, thæ nh−ìng, ®Þa chÊt thuû v¨n, ®iÒu kiÖn tæ chøc t−íi... Do cã nhiÒu yÕu tè ¶nh h−ëng, nh÷ng yÕu tè ®ã l¹i hÕt søc phøc t¹p nªn viÖc x¸c ®Þnh mét chÕ ®é t−íi chÝnh x¸c vµ phï h¬p víi thùc tÕ lµ mét ®iÒu hÕt søc khã kh¨n. Th−êng ph¶i dùa vµo tµi liÖu tæng kÕt t−íi l©u n¨m cña c¸c hÖ thèng t−íi, tr¹m thÝ nghiÖm t−íi mµ rót ra mét chÕ ®é t−íi thÝch hîp víi vïng ®ã. Song thùc tÕ víi nh÷ng vïng míi quy ho¹ch t−íi, hoÆc b¾t ®Çu quy ho¹ch th× nh÷ng tµi liÖu vÒ chÕ ®é t−íi kh«ng cã hoÆc cã nh−ng rÊt Ýt ch−a ®ñ ®Ó x¸c ®Þnh mét chÕ ®é t−íi ®¹i biÓu v× vËy b¾t buéc chóng ta ph¶i th«ng qua c¸c yÕu tè ¶nh h−ëng mµ tÝnh to¸n chÕ ®é t−íi cho c¸c lo¹i c©y trång. Nh÷ng kÕt qu¶ tÝnh to¸n cÇn ®−îc kiÓm nghiÖm l¹i víi nh÷ng tµi liÖu ®· tæng kÕt, tiÕn hµnh hiÖu chØnh cho hîp lý. ChÕ ®é t−íi ®−îc x¸c ®Þnh dùa vµo ph−¬ng tr×nh c©n b»ng n−íc, viÕt cho mét khu vùc trong mét thêi ®o¹n nµo ®ã. Trong ®ã xÐt sù t−¬ng quan gi÷a l−îng n−íc ®Õn vµ l−îng n−íc ®i trªn khu ruéng trång trät mµ x¸c ®Þnh ra møc t−íi, thêi gian t−íi vµ sè lÇn t−íi… - L−îng n−íc ®Õn bao gåm: + L−îng m−a; + L−îng n−íc mÆt ch¶y tõ khu vùc kh¸c ch¶y vµo;
48 Quy ho¹ch vµ thiÕt kÕ hÖ thèng thñy lîi + L−îng n−íc ngÇm cã thÓ sö dông ®−îc. - L−îng n−íc ®i bao gåm: + L−îng n−íc bèc h¬i mÆt ruéng; + L−îng n−íc ngÊm xuèng n−íc ngÇm tÇng s©u; + L−îng n−íc mÆt ch¶y khái khu vùc. Chóng ta ph¶i lÇn l−ît x¸c ®Þnh tõng thµnh phÇn trong ph−¬ng tr×nh c©n b»ng n−íc ®ã. Trong c¸c thµnh phÇn ®ã th× l−îng bèc h¬i mÆt ruéng lµ mét ®¹i l−îng phô thuéc vµo nhiÒu yÕu tè vµ khã x¸c ®Þnh. Do ®ã chóng ta ®i s©u vµo nghiªn cøu l−îng n−íc bèc h¬i mÆt ruéng. 3.2. L−îng bèc h¬i mÆt ruéng, ph−¬ng ph¸p x¸c ®Þnh Trªn mét khu ruéng trång trät bao giê còng x¶y ra qu¸ tr×nh hao n−íc do bèc h¬i. L−îng n−íc bèc h¬i mÆt ruéng bao gåm: - L−îng bèc h¬i kho¶ng trèng; - L−îng bèc h¬i qua l¸ c©y vµ th©n c©y ®Ó gióp cho qu¸ tr×nh trao ®æi chÊt, l−îng n−íc nµy ®−îc rÔ c©y hót tõ trong tÇng ®Êt canh t¸c. L−îng n−íc do c©y hót lªn cã mét phÇn rÊt nhá (kho¶ng 0,2 %) sÏ t¹o thµnh th©n vµ l¸, cßn phÇn lín sÏ bèc h¬i qua mÆt l¸. L−îng bèc h¬i kho¶ng trèng vµ l−îng bèc h¬i mÆt l¸ cã liªn quan víi nhau, cïng chÞu ¶nh h−ëng cña nh÷ng yÕu tè t¸c dông qua l¹i lÉn nhau rÊt phøc t¹p. ThÝ dô ®èi víi lo¹i c©y trång kh¸c nhau th× sÏ cã l−îng bèc h¬i mÆt l¸ kh¸c nhau ®ång thêi ®é che phñ còng kh¸c nhau v× vËy l−îng bèc h¬i kho¶ng trèng còng sÏ thay ®æi theo. 3.2.1. C¸c yÕu tè ¶nh h−ëng tíi l−îng bèc h¬i mÆt ruéng 1. YÕu tè khÝ hËu C¸c yÕu tè khÝ hËu cã ¶nh h−ëng râ rÖt ®Õn l−îng bèc h¬i mÆt ruéng, nÕu nhiÖt ®é cµng cao, n¨ng l−îng mÆt trêi cung cÊp cµng nhiÒu, tèc ®é giã cµng lín, ®é Èm t−¬ng ®èi cña kh«ng khÝ cµng nhá th× l−îng bèc h¬i mÆt ruéng cµng lín vµ ng−îc l¹i. C¸c yÕu tè khÝ hËu cßn ¶nh h−ëng qua l¹i lÉn nhau vµ cïng ¶nh h−ëng tíi l−îng bèc h¬i mÆt ruéng. 2. Lo¹i c©y trång vµ giai ®o¹n sinh tr−ëng Víi mçi lo¹i c©y trång, trong mçi thêi kú sinh tr−ëng sÏ cã c¬ cÊu mÆt l¸ kh¸c nhau, do ®ã ®é che phñ mÆt ruéng kh¸c nhau vµ l−îng bèc h¬i mÆt ruéng sÏ thay ®æi theo. Theo tµi liÖu cña Er−ghin (Liªn bang Nga) th× 1m2 l¸ lóa trong 1 giê nh¶ ra 13,2g n−íc, trong khi ®ã 1m2 l¸ b«ng chØ nh¶ ra 8g n−íc. ChÝnh v× vËy hÖ sè c©y trång Kc thay ®æi theo lo¹i c©y trång vµ theo giai ®o¹n sinh tr−ëng. 3. BiÖn ph¸p kü thuËt n«ng nghiÖp C¸c biÖn ph¸p kü thuËt n«ng nghiÖp nh− h×nh thøc canh t¸c, chÕ ®é ph©n bãn, mËt ®é gieo cÊy ®Òu cã ¶nh h−ëng ®Õn l−îng bèc h¬i mÆt ruéng, v× nã ¶nh h−ëng ®Õn chÕ ®é nhiÖt, kh«ng khÝ vµ ®é che phñ mÆt ruéng trång trät.
49 Ch−¬ng 3 - ChÕ ®é t−íi vµ yªu cÇu t−íi cho c¸c lo¹i c©y trång 4. Ph−¬ng ph¸p t−íi vµ kü thuËt t−íi C¸c ph−¬ng ph¸p vµ kü thuËt t−íi ®Òu cã ¶nh h−ëng ®Õn l−îng bèc h¬i mÆt ruéng, v× l−îng n−íc cung cÊp cho c©y trång cã sù kh¸c nhau. Ph−¬ng ph¸p t−íi mÆt sÏ yªu cÇu n−íc lín h¬n t−íi ngÇm, ph−¬ng ph¸p t−íi Èm cÇn n−íc Ýt h¬n c¸c ph−¬ng ph¸p t−íi kh¸c. Kü thuËt t−íi Èm l−îng bèc h¬i vµ ngÊm Ýt h¬n kü thuËt t−íi ngËp. 5. Thæ nh−ìng vµ ®Þa chÊt thuû v¨n Lo¹i ®Êt nÆng hoÆc ®Êt nhÑ, mùc n−íc ngÇm n»m n«ng hay s©u ®Òu cã ¶nh h−ëng ®Õn l−îng bèc h¬i mÆt ruéng. V× c¸c yÕu tè nµy cã ¶nh h−ëng ®Õn viÖc tr÷ n−íc cña ®Êt, sù vËn chuyÓn n−íc trong ®Êt, ®iÒu kiÖn cung cÊp n−íc cho c©y trång, c¬ cÊu c©y trång v× thÕ ¶nh h−ëng tíi l−îng bèc h¬i kho¶ng trèng vµ bèc h¬i mÆt l¸. 3.2.2. C¸c ph−¬ng ph¸p x¸c ®Þnh l−îng bèc h¬i mÆt ruéng ETc Do chç l−îng bèc h¬i mÆt ruéng chÞu ¶nh h−ëng cña nhiÒu nh©n tè kh¸c nhau, nªn viÖc x¸c ®Þnh mét c¸ch chÝnh x¸c lµ t−¬ng ®èi khã kh¨n. V× vËy nguyªn lý chung trong c¸c ph−¬ng ph¸p x¸c ®Þnh l−îng bèc h¬i mÆt ruéng lµ ph©n tÝch mèi quan hÖ gi÷a l−îng bèc h¬i mÆt ruéng víi c¸c yÕu tè ¶nh h−ëng chÝnh, quan träng nµo ®ã råi th«ng qua c¸c yÕu tè ®ã t×m ra c«ng thøc tÝnh to¸n l−îng bèc h¬i mÆt ruéng ETc. Thùc tÕ cho thÊy, tuú theo tõng vïng, tuú theo tõng lo¹i c©y trång, thËm chÝ tuú theo quan ®iÓm cña ng−êi nghiªn cøu coi yÕu tè nµy, hoÆc yÕu tè kia cã ¶nh h−ëng chÝnh ®Õn l−îng bèc h¬i mÆt ruéng mµ cã nhiÒu ph−¬ng ph¸p x¸c ®Þnh ETc kh¸c nhau. Mçi ph−¬ng ph¸p x¸c ®Þnh ETc ®−a ra ®Òu cã nh÷ng −u khuyÕt ®iÓm nhÊt ®Þnh vµ ®−îc ¸p dông thÝch hîp trong nh÷ng ®iÒu kiÖn nhÊt ®Þnh. ë ®©y ta chØ nghiªn cøu mét sè c«ng thøc ®ang ®−îc ¸p dông tÝnh to¸n réng r·i trªn thÕ giíi vµ trong n−íc, hÇu hÕt c¸c ph−¬ng ph¸p nµy ®Ò cËp ®Õn nhiÒu yÕu tè ¶nh h−ëng vµ chñ yÕu lµ c¸c yÕu tè khÝ hËu v× thÕ kÕt qu¶ tÝnh to¸n t−¬ng ®èi phï hîp víi thùc tÕ, mÆt kh¸c c¸c yÕu tè khÝ hËu cã thÓ ®−îc x¸c ®Þnh dÔ dµng th«ng qua c¸c tr¹m khÝ t−îng nªn gióp cho viÖc tÝnh to¸n trë nªn ®¬n gi¶n vµ nhanh. L−îng bèc h¬i mÆt ruéng thùc tÕ ®èi víi c©y trång nµo ®ã ®−îc x¸c ®Þnh theo c«ng thøc tæng qu¸t: ETc = Kc.ET0 (3.1) trong ®ã: ETc - l−îng bèc h¬i mÆt ruéng thùc tÕ theo thêi gian tÝnh to¸n; ET0 - l−îng bèc h¬i tham kh¶o (bèc h¬i chuÈn), tÝnh theo c¸c c«ng thøc dùa trªn kÕt qu¶ thùc nghiÖm trong mét ®iÒu kiÖn ®−îc x¸c ®Þnh nµo ®ã; Kc - hÖ sè c©y trång, phô thuéc vµo lo¹i c©y trång vµ c¸c giai ®o¹n sinh tr−ëng cña c©y trång ®−îc x¸c ®Þnh th«ng qua thùc nghiÖm. Sau ®©y ta sÏ t×m hiÓu c¸c c«ng thøc tÝnh l−îng bèc h¬i mÆt ruéng thùc tÕ vµ bèc h¬i tham kh¶o ET0.
50 Quy ho¹ch vµ thiÕt kÕ hÖ thèng thñy lîi 1. C«ng thøc tÝnh bèc h¬i mÆt ruéng dùa vµo l−îng bèc h¬i mÆt n−íc tù do (gäi lµ ph−¬ng ph¸p hÖ sè α) C¸c tµi liÖu thÝ nghiÖm t−íi ®Òu ®· chøng tá c¸c yÕu tè khÝ t−îng cã quan hÖ mËt thiÕt víi l−îng bèc h¬i mÆt n−íc, mµ bèc h¬i mÆt n−íc tù do l¹i cã quan hÖ nhÊt ®Þnh víi l−îng bèc h¬i t¹i mÆt ruéng trång trät. V× vËy, cã thÓ dïng l−îng bèc h¬i mÆt n−íc tù do lµm c¬ së ®Ó tÝnh l−îng bèc h¬i mÆt ruéng. C«ng thøc cã d¹ng: ETc = αE 0 ⎫ ⎬ hoÆc: (3.2) ETc = aE 0 + b ⎭ trong ®ã: ETc - l−îng bèc h¬i mÆt ruéng trong thêi gian tÝnh to¸n (mm); E0 - l−îng bèc h¬i mÆt tho¸ng trong thêi ®o¹n tÝnh to¸n (mm), gi¸ trÞ nµy cã thÓ lÊy ë tr¹m thÝ nghiÖm t−íi qua ®o ®¹c hoÆc ë tr¹m khÝ t−îng trong vïng tÝnh to¸n; α - hÖ sè cÇn n−íc hoÆc lµ hÖ sè bèc h¬i, lµ tû sè gi÷a l−îng bèc h¬i mÆt ruéng vµ l−îng bèc h¬i mÆt n−íc tù do. Theo tµi liÖu thÝ nghiÖm cña ViÖt Nam, α thay ®æi tõ 1,34 ÷ 1,84; a, b - c¸c hÖ sè ®−îc x¸c ®Þnh th«ng qua thùc nghiÖm. Ph−¬ng ph¸p nµy cã −u ®iÓm lµ ®¬n gi¶n, tµi liÖu bèc h¬i mÆt n−íc tho¸ng dÔ thu thËp tõ c¸c tr¹m ®o ®¹c khÝ t−îng vµ t−¬ng ®èi æn ®Þnh. Ph−¬ng ph¸p ®−îc sö dông phæ biÕn ®èi víi lóa. Tuy nhiªn, víi ph−¬ng ph¸p nµy cÇn l−u ý lµ ngoµi quy c¸ch chËu ®o, ph−¬ng ph¸p bè trÝ, hiÖn tr−êng quan tr¾c cßn ph¶i l−u ý ®Õn ®iÒu kiÖn phi khÝ hËu (®Êt ®ai, ®Þa chÊt thuû v¨n, kü thuËt n«ng nghiÖp vµ biÖn ph¸p thuû lîi...) còng cã ¶nh h−ëng ®Õn gi¸ trÞ α, nÕu kh«ng cã sù ®iÒu chØnh hîp lý th× kÕt qu¶ tÝnh sÏ sai sè t−¬ng ®èi lín, ®©y còng lµ nh−îc ®iÓm cña ph−¬ng ph¸p nµy. 2. Ph−¬ng ph¸p lÊy n¨ng suÊt c©y trång lµm c¬ së (gäi lµ ph−¬ng ph¸p hÖ sè K) N¨ng suÊt c©y trång lµ kÕt qu¶ tæng hîp cña sù tÝch luü n¨ng l−îng mÆt trêi víi sù ®iÒu tiÕt cña c¸c yÕu tè ®Êt, n−íc, ph©n, nhiÖt, kh«ng khÝ vµ biÖn ph¸p n«ng nghiÖp. Trong ®iÒu kiÖn khÝ hËu nhÊt ®Þnh, yªu cÇu n−íc cña c©y trång sÏ t¨ng lªn theo sù gia t¨ng cña n¨ng suÊt, nh−ng kh«ng ph¶i hoµn toµn theo tû lÖ thuËn. §iÒu nµy nãi râ sau khi n¨ng suÊt c©y trång ®¹t møc ®é nhÊt ®Þnh th× viÖc t¨ng n¨ng suÊt kh«ng chØ cÇn t¨ng yªu cÇu n−íc mµ cßn ph¶i nghiªn cøu sù t¸c ®éng cña c¸c ®iÒu kiÖn kh¸c. HÖ thøc x¸c ®Þnh l−îng bèc h¬i mÆt ruéng theo ph−¬ng ph¸p nµy nh− sau: ETc = KY ⎫ ⎪ ⎬ (3.3) hoÆc: ETc = KY n + C ⎪ ⎭ ETc - tæng l−îng bèc h¬i mÆt ruéng trong toµn thêi kú sinh tr−ëng cña c©y trång (m3/ha); K - hÖ sè cÇn n−íc cña mét ®¬n vÞ s¶n l−îng (m3/T); n, C - hÖ sè kinh nghiÖm vµ h»ng sè.
51 Ch−¬ng 3 - ChÕ ®é t−íi vµ yªu cÇu t−íi cho c¸c lo¹i c©y trång C¸c trÞ sè K, n, C sÏ ®−îc x¸c K (T/m3) ETc (m3/ha) ®Þnh b»ng thùc nghiÖm. ETc ~ Y Theo tµi liÖu thÝ nghiÖm t−íi lóa ë H¶i D−¬ng th× K thay ®æi tõ 910 ÷ 2280 m3/T. K~Y L−îng n−íc cÇn cña tõng giai ®o¹n sinh tr−ëng cã thÓ x¸c ®Þnh theo hÖ thøc: 1 ETci = (3.4) K i ETc Y (T/ha) 100 H×nh 3.1: Quan hÖ ETc ~ Y vµ K ~ Y trong ®ã: Ki - hÖ sè biÕn suÊt cña l−îng bèc h¬i mÆt ruéng, lµ tû sè l−îng bèc h¬i mÆt ruéng cña tõng giai ®o¹n so víi tæng l−îng bèc h¬i mÆt ruéng cña c¶ n¨m, x¸c ®Þnh b»ng thÝ nghiÖm, tÝnh theo %. Ph−¬ng ph¸p nµy cã −u ®iÓm lµ ®¬n gi¶n, tuy nhiªn n¨ng suÊt c©y trång kh«ng chØ phô thuéc vµo l−îng n−íc yªu cÇu cÇn cung cÊp v× thÕ quan hÖ nµy kh«ng chÆt chÏ. Do vËy, ph−¬ng ph¸p nµy chØ ®Ó tham kh¶o (hiÖn nay Ýt ®−îc sö dông). 3. Ph−¬ng ph¸p Charov Ph−¬ng ph¸p nµy dùa trªn c¬ së quan hÖ gi÷a l−îng bèc h¬i mÆt ruéng víi tæng nhiÖt ®é trung b×nh ngµy theo giai ®o¹n sinh tr−ëng cña c©y trång. Quan hÖ ®−îc x¸c ®Þnh theo c«ng thøc: ETc = e∑ t , (m3/ha) (3.5) trong ®ã: ETc - l−îng bèc h¬i mÆt ruéng theo giai ®o¹n sinh tr−ëng cña c©y trång (m3/ha); ∑t - tæng nhiÖt ®é trung b×nh ngµy theo giai ®o¹n sinh tr−ëng cña c©y trång (0C); e - hÖ sè cÇn n−íc cña c©y trång øng víi 10C t¨ng lªn, ®−îc x¸c ®Þnh tõ tµi liÖu thÝ nghiÖm ë khu vùc (m3/ha/0C). Theo tµi liÖu thÝ nghiÖm cña §¹i häc N«ng nghiÖp 1, ®èi víi ®ång b»ng B¾c Bé: e = 1,66 (m3/ha/°C); - Lóa xu©n: e = 1,91 (m3/ha/°C). - Lóa mïa: 4. Ph−¬ng ph¸p Thornthwaite Ph−¬ng ph¸p nµy do Thornthwaite ®Ò xuÊt n¨m 1948, lÊy nhiÖt ®é lµm tham sè x¸c ®Þnh l−îng bèc h¬i tiÒm n¨ng. Do vËy, s−u tÇm tµi liÖu tÝnh to¸n dÔ dµng.
52 Quy ho¹ch vµ thiÕt kÕ hÖ thèng thñy lîi C«ng thøc cã d¹ng: a ⎛ 10t ⎞ ET0 = 16 ⎜ ⎟ , (mm/th¸ng) (3.6) ⎝I⎠ trong ®ã: 12 I = ∑i ; I - chØ sè nhiÖt n¨m cña khu vùc, (3.6a) 1 1,514 ⎛t⎞ i=⎜ ⎟ i - chØ sè nhiÖt th¸ng, ®−îc tÝnh theo ; (3.6b) ⎝5⎠ t - nhiÖt ®é b×nh qu©n th¸ng (0C); a - sè mò, ®−îc x¸c ®Þnh theo hÖ thøc sau: 1, 6 a= I + 0,5 khi I < 80 108 8,8 a = x3 − x2 + 2x khi I > 80 víi x = vµ: I (3.6c) 1000 HÖ thøc tÝnh to¸n chØ phô thuéc vµo mét yÕu tè lµ nhiÖt ®é. YÕu tè nµy dÔ dµng t×m thÊy ë c¸c tr¹m khÝ t−îng. 5. Ph−¬ng ph¸p Blaney - Criddle Hai t¸c gi¶ Blaney vµ Criddle ®· tiÕn hµnh thùc nghiÖm nhiÒu n¨m vµ lËp quan hÖ gi÷a l−îng bèc h¬i ET0 vµ c¸c yÕu tè khÝ hËu nh− nhiÖt ®é, ¸nh s¸ng trªn vïng ®Êt h¹n vµ b¸n kh« h¹n, cuèi cïng ®−a ra hÖ thøc: ET0 = 0,458pC(t + 17,8), (mm/th¸ng) (3.7) p - tû sè gi÷a tæng sè giê chiÕu s¸ng cña th¸ng so víi tæng sè giê chiÕu s¸ng cña c¶ n¨m, tÝnh theo %. Nã thay ®æi theo vÜ ®é vµ th¸ng, cã thÓ tra theo b¶ng 3.10 hoÆc theo sè liÖu thùc ®o ë c¸c tr¹m khÝ t−îng. C - hÖ sè hiÖu chØnh theo vïng; C = 1,08 ®èi víi vïng Èm, C = 1,20 ®èi víi vïng kh« h¹n; t - nhiÖt ®é b×nh qu©n th¸ng (0C). 6. C«ng thøc Blaney - Criddle söa ®æi Dùa trªn c¬ së c«ng thøc Blaney - Criddle, tæ chøc L−¬ng thùc cña Liªn hîp quèc ®· tiÕn hµnh hiÖu chØnh c«ng thøc nµy, xÐt thªm c¸c yÕu tè khÝ hËu nh− tèc ®é giã, ®é Èm t−¬ng ®èi tèi thiÓu cña kh«ng khÝ, tû sè giê chiÕu s¸ng cña mÆt trêi thùc tÕ so víi giê n¾ng cùc ®¹i vµ lËp ®å thÞ ET0 quan hÖ víi c¸c yÕu tè trªn. HÖ thøc ®−îc viÕt d−íi d¹ng: ET0 = a + bf , (mm/ngµy) (3.8) víi: f = p(0,46t + 8)
53 Ch−¬ng 3 - ChÕ ®é t−íi vµ yªu cÇu t−íi cho c¸c lo¹i c©y trång trong ®ã: p - sè phÇn tr¨m cña sè giê chiÕu s¸ng ban ngµy cña mçi ngµy so víi tæng sè giê chiÕu s¸ng toµn n¨m phô thuéc vµo vÜ ®é cña tõng vïng vµ tõng th¸ng trong n¨m, ®−îc tra theo b¶ng 3.10; t - nhiÖt ®é b×nh qu©n ngµy (°C) ®−îc tÝnh cho tõng th¸ng; a, b - nh÷ng hÖ sè trong ph−¬ng tr×nh bËc nhÊt quan hÖ gi÷a hai ®¹i l−îng f vµ ET0. HÖ sè a vµ b phô thuéc vµo c¸c yÕu tè nh− tèc ®é giã b×nh qu©n U, ®é Èm kh«ng khÝ b×nh qu©n nhá nhÊt Hrmin, tû sè gi÷a sè giê n¾ng thùc tÕ vµ sè giê n¾ng cã kh¶ n n¨ng lín nhÊt (h×nh 3.2). N C«ng thøc ®· ®−a ®−îc nhiÒu yÕu tè ¶nh h−ëng trùc tiÕp vµ chñ yÕu lµ c¸c yÕu tè khÝ hËu, do ®ã ®é nhËy vµ ®é chÝnh x¸c cña c«ng thøc sÏ ®−îc n©ng cao. §Ó cã thÓ tÝnh to¸n ETc cÇn x¸c ®Þnh hÖ sè Kc theo lo¹i c©y trång th«ng qua thùc nghiÖm cho tõng lo¹i c©y trång vµ tõng vïng cô thÓ, cã nh÷ng ®iÒu kiÖn ®Þa lý vµ ®Êt ®ai thæ nh−ìng nhÊt ®Þnh. 7. C«ng thøc bøc x¹ L−îng bèc h¬i tham kh¶o ®−îc thiÕt lËp quan hÖ víi bøc x¹ mÆt trêi, nhiÖt ®é vµ ®é cao cña vïng t−íi. C«ng thøc cã d¹ng: ET0 = CWRs , (mm/ngµy) (3.9) trong ®ã: W - hÖ sè quan hÖ víi ®é cao khu t−íi vµ nhiÖt ®é tra b¶ng 3.4; Rs - Bøc x¹ mÆt trêi ®−îc quy ®æi t−¬ng øng víi l−îng bèc h¬i (mm/ngµy); ⎛ n⎞ Rs = ⎜ 0, 25 + 0,5 ⎟ R a (3.9a) ⎝ N⎠ Ra - bøc x¹ biªn cña líp khÝ quyÓn, ®−îc x¸c ®Þnh theo b¶ng 3.8; C - hÖ sè hiÖu chØnh, cã quan hÖ víi ®é Èm t−¬ng ®èi cña kh«ng khÝ b×nh qu©n vµ tèc ®é giã ban ngµy; n - tû sè gi÷a giê n¾ng cña mÆt trêi thùc ®o n vµ sè giê n¾ng cã kh¶ n¨ng lín nhÊt N N tra theo b¶ng 3.5.
54 Quy ho¹ch vµ thiÕt kÕ hÖ thèng thñy lîi H×nh 3.2: BiÓu ®å x¸c ®Þnh ET0 theo c«ng thøc Blaney - Criddle [52]
55 Ch−¬ng 3 - ChÕ ®é t−íi vµ yªu cÇu t−íi cho c¸c lo¹i c©y trång 8. C«ng thøc Penman Penman mét nhµ khoa häc Anh lÇn ®Çu tiªn ®Ò xuÊt c«ng thøc cña m×nh (n¨m 1948) ®Õn n¨m 1963 c¶i tiÕn sang d¹ng ®¬n gi¶n. Dùa trªn c¬ së c©n b»ng n¨ng l−îng vµ ®éng lùc kh«ng khÝ ®· giíi thiÖu c«ng thøc kÕt hîp. C¬ së lý luËn lµ ®¸ng tin cËy, ®é chÝnh x¸c tÝnh to¸n cao, cã thÓ ®Þnh l−îng bèc h¬i tham kh¶o tõ 1 ngµy ®Õn 1 th¸ng. NÕu cã sù hiÖu chØnh cã thÓ tÝnh to¸n theo giê. C«ng thøc Penman ®−îc nghiªn cøu hiÖu chØnh qua nhiÒu tr−êng hîp ë thùc tÕ, do ®ã, ®· t×m ra nhiÒu d¹ng c«ng thøc. N¨m 1979 tæ chøc L−¬ng thùc cña Liªn hîp quèc ®· thùc hiÖn nhiÒu kiÓm nghiÖm ë thùc tÕ ®Ó hiÖu chØnh vµ ®−a ra d¹ng c«ng thøc ®¬n gi¶n, dÔ sö dông nh− sau : C«ng thøc cã d¹ng: ET0 = C [ WR n + (1 − W)f(u)(ea − e d )] , (mm/ngµy) (3.10) trong ®ã: W - yÕu tè hiÖu chØnh hiÖu qu¶ cña bøc x¹ ®èi víi bèc h¬i do nhiÖt ®é vµ ®é cao khu t−íi, W = f (nhiÖt ®é, ®é cao khu t−íi), W cã thÓ tra b¶ng 3.4; Rn - chªnh lÖch gi÷a bøc x¹ t¨ng vµ bøc x¹ gi¶m cña sãng ng¾n vµ sãng dµi (mm/ngµy); Rn = Rns − RnL (3.10a) Rns - bøc x¹ cña mÆt trêi ®−îc gi÷ l¹i sau khi ®· ph¶n x¹ ®èi víi mÆt ®Êt trång trät (mm/ngµy): Rns = (1 − α)Rs (3.10b) α - hÖ sè ph¶n x¹ bÒ mÆt diÖn tÝch trång trät, theo FAO th× α = 0,25; Rs - bøc x¹ mÆt trêi (mm/ngµy): ⎛ n⎞ Rs = ⎜ 0, 25 + 0,5 ⎟ R a (3.10c) ⎝ N⎠ Ra - bøc x¹ ë líp biªn cña líp khÝ quyÓn (mm/ngµy), Ra = f (vÜ ®é, th¸ng) vµ Rn tra b¶ng 3.8; RnL - bøc x¹ to¶ ra bëi n¨ng l−îng hót ®−îc ban ®Çu (mm/ngµy): ⎛n⎞ R nL = f(t)f(e d )f ⎜ ⎟ (3.10d) ⎝N⎠ f(t) - hµm hiÖu chØnh vÒ nhiÖt ®é: 118(t + 273)4 10-9 f(t) = víi L = 59,7 − 0,055t (3.10e) L t - nhiÖt ®é b×nh qu©n ngµy; f(ed) - hµm hiÖu chØnh vÒ ¸p suÊt khÝ quyÓn: f(ed ) = 0,34 − 0, 044 ed (3.10f) ed - ¸p suÊt h¬i n−íc thùc tÕ ë nhiÖt ®é kh«ng khÝ trung b×nh (mbar): Hr e d = ea (3.10g) 100
56 Quy ho¹ch vµ thiÕt kÕ hÖ thèng thñy lîi ⎛n⎞ ⎛ n⎞ f ⎜ ⎟ = ⎜ 0,1 + 0, 9 ⎟ (3.10h) ⎝N⎠ ⎝ N⎠ ea - ¸p suÊt h¬i n−íc b·o hoµ, cã quan hÖ víi nhiÖt ®é kh«ng khÝ, tra theo b¶ng 3.7; Hr - ®é Èm t−¬ng ®èi trung b×nh cña kh«ng khÝ (%); C - hÖ sè hiÖu chØnh vÒ sù bï trõ cña tèc ®é giã ban ngµy vµ ban ®ªm còng nh− sù biÕn ®æi cña bøc x¹ mÆt trêi vµ ®é Èm t−¬ng ®èi lín nhÊt cña kh«ng khÝ, tra theo b¶ng 3.6. f(u) - hµm hiÖu chØnh vÒ tèc ®é giã: f(u) = 0,35(1 + 0,54U2) U2 - tèc ®é giã ë ®é cao 2m, khi ®é cao ≠ 2m ph¶i hiÖu chØnh. Do ®ã, khi tÝnh to¸n sö dông hÖ thøc: U2 = KUh Uh - tèc ®é giã ë ®é cao h mÐt (m/s); K - hÖ sè hiÖu chØnh < 1, tra (b¶ng 3.1). B¶ng 3.1 - HÖ sè hiÖu chØnh tèc ®é giã theo ®é cao ®o giã H®o [31] 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 H®o (m) K 0,93 0,88 0,85 0,83 0,81 0,79 0,78 0,77 0,76 0,75 0,74 9. C«ng thøc Penman söa ®æi §Ó tiÖn tÝnh to¸n kh«ng sö dông b¶ng tra, n¨m 1992 FAO ®· d−a ra c«ng thøc Penman ë d¹ng kh¸c. C«ng thøc nµy tiÖn sö dông tÝnh to¸n trªn m¸y vi tÝnh, c«ng thøc cã d¹ng: 900 0, 75Δ(R n − G) + 1,84 γ U (e − e ) 273 + t 2 a d , (mm/ngµy) ET0 = (3.11) Δ + γ(1 + 0,34U 2 ) trong ®ã: t - nhiÖt ®é b×nh qu©n ngµy tÝnh to¸n (0C); Δ - ®é nghiªng cña ®−êng quan hÖ cña nhiÖt ®é víi ¸p suÊt h¬i b·o hoµ t¹i nhiÖt ®é t (K.Pa.0C-1), Δ ®−îc x¸c ®Þnh theo hÖ thøc: 4098ea Δ= (3.11a) (t + 237)2 ea - ¸p suÊt h¬i n−íc b·o hoµ (K.Pa): ⎛ 17, 27t ⎞ ea = 0, 611exp ⎜ ⎟ (3.11b) ⎝ t + 237 ⎠ Rn - gièng ý nghÜa nh− c«ng thøc (3.10): Rn = Rns − RnL
57 Ch−¬ng 3 - ChÕ ®é t−íi vµ yªu cÇu t−íi cho c¸c lo¹i c©y trång ⎛ n⎞ R ns = 0, 77 ⎜ 0,19 + 0,38 ⎟ R a Víi: ⎝ N⎠ Ra = 37,6dr(ωssinψsinδ + cosψcosδsinωs) ωs = arccos(-tanψtanδ), (rad); ψ - gãc vÜ ®é ®Þa lý, (rad); δ - gãc lÖch theo ngµy, (rad): δ = 0,409sin(0,0172J − 1,39) dr - kho¶ng c¸ch t−¬ng ®èi theo ngµy: dr = 1 + 0,033cos(0,0172J) J - sè thø tù theo ngµy tÝnh to¸n; RnL - theo c«ng thøc (3.10): ⎛ n⎞ 118(t + 273)4 10 −9 (0,34 − 0, 044 e d ) ⎜ 0,1 + 0, 9 ⎟ ⎝ N⎠ R nL = 59, 7 − 0, 055t N - sè giê n¾ng cùc ®¹i: N = 7,64Ws(h) G - th«ng l−îng nhiÖt cña ®Êt (MJ/m2ngµy); G = 0,38(ti − ti - 1); NÕu tÝnh G theo ngµy th×: 0 ti, ti -1 - nhiÖt ®é kh«ng khÝ ngµy i vµ i - 1, ( C); NÕu tÝnh G theo nhiÖt ®é b×nh qu©n cña th¸ng th×: G = 0,14(tm − tm - 1) tm, tm -1 - nhiÖt ®é b×nh qu©n cña th¸ng thø m vµ m - 1, (0C) γ - h»ng sè biÓu nhiÖt ®é: P γ = 0, 00163 ; λ 5,26 ⎛ 293 − 0, 0065z ⎞ P = 101,3 ⎜ ⎟ ⎝ ⎠ 293 z - cao ®é so víi mùc n−íc biÓn (m); λ = 2,501 − 2,361.10-3t; U2 - tèc ®é giã ë ®é cao 2 mÐt (m/s) 4,87 U2 = ⋅ Uh ln(67,8.h − 5, 42) h - chiÒu cao cét ®o giã (m); Uh - tèc ®é giã ë ®é cao h (m/s). ¦u ®iÓm cña c«ng thøc c¶i tiÕn lµ c¸c yÕu tè trong c«ng thøc cã thÓ tÝnh trùc tiÕp theo hÖ thøc kh«ng qua b¶ng tra nh−ng viÖc tÝnh to¸n phøc t¹p h¬n so víi c«ng thøc cò. ThÝ dô tÝnh to¸n theo c«ng thøc nµy xem c¸c b¶ng 3.2 vµ 3.3.
58 B¶ng 3.2 - B¶ng tÝnh to¸n bèc h¬i theo c«ng thøc Penman t¹i tr¹m Kú Anh - Hµ TÜnh v N t0 Hr v2 Th¸ng n (h) W 1-W f(v) n/N f(n/N) L f(t) ea ed ea-ed Ra Rs Rns f(ed) RnL Rn C ET0 (C) (%) (m/s) (m/s) (h) 17,7 90 2,2 1,65 2,65 0,66 0,34 0,66 19,99 17,99 2,00 11,14 0,24 0,31 11,70 4,32 3,24 58,73 14,35 0,15 0,69 2,25 1 2,13 I 18,4 92 2,2 1,65 2,08 0,66 0,34 0,66 20,99 19,31 1,68 11,54 0,18 0,26 13,10 4,46 3,34 58,69 14,36 0,15 0,55 2,79 1 2,22 II 20,9 91 1,8 1,35 2,87 0,70 0,30 0,61 24,88 22,64 2,24 12,00 0,24 0,32 14,45 5,34 4,01 58,55 14,53 0,13 0,60 3,41 1 2,79 III 24,5 87 1,8 1,35 5,20 0,74 0,26 0,61 31,34 27,26 4,07 12,56 0,41 0,47 15,60 7,13 5,35 58,35 15,09 0,11 0,79 4,56 1 4,02 IV 28,0 79 2,3 1,73 7,59 0,77 0,23 0,68 38,59 30,49 8,10 12,96 0,59 0,63 16,03 8,70 6,53 58,16 15,89 0,10 0,97 5,56 1 5,54 V 29,6 73 3,1 2,33 7,21 0,78 0,22 0,79 42,23 30,83 11,40 13,16 0,55 0,59 16,05 8,41 6,31 58,07 16,68 0,10 0,95 5,36 1 6,16 VI 29,8 70 3,4 2,55 8,61 0,78 0,22 0,83 42,70 29,89 12,81 13,06 0,66 0,69 16,05 9,30 6,98 58,06 17,04 0,10 1,17 5,80 1 6,87 VII 28,9 76 2,5 1,88 6,11 0,78 0,22 0,70 40,62 30,87 9,75 12,71 0,48 0,53 15,77 7,73 5,80 58,11 17,07 0,10 0,87 4,93 1 5,36 VIII 26,8 83 2,0 1,50 6,79 0,76 0,24 0,63 36,00 29,88 6,12 12,26 0,55 0,60 14,93 7,87 5,90 58,23 16,84 0,10 1,00 4,90 1 4,65 IX 24,4 88 2,4 1,80 4,25 0,73 0,27 0,69 31,14 27,41 3,74 11,74 0,36 0,43 13,68 5,90 4,42 58,36 16,33 0,11 0,76 3,66 1 3,37 X 21,5 88 2,7 2,03 2,66 0,70 0,30 0,73 25,88 22,78 3,11 11,30 0,24 0,31 12,10 4,45 3,34 58,52 15,77 0,13 0,64 2,70 1 2,57 XI 18,8 88 2,5 1,88 2,99 0,67 0,33 0,70 21,58 18,99 2,59 11,04 0,27 0,34 11,23 4,33 3,25 58,67 15,13 0,15 0,77 2,48 1 2,26 XII Quy ho¹ch vµ thiÕt kÕ hÖ thèng thñy lîi
B¶ng 3.3 - B¶ng tÝnh to¸n bèc h¬i theo c«ng thøc Penman söa ®æi t¹i tr¹m Kú Anh - Hµ TÜnh t0 Th¸ng J n(h) N(h) G P Δ δ λ γ ea Hr ed dr ωs Ra Rns RnL Rn vh v2 ET0 (C) I 17,7 1,75 0,085 90 1,57 15 1,03 -0,37 1,45 30,48 2,65 11,05 6,60 1,29 5,31 -0,15 101,16 2,46 0,07 2,2 1,65 2,41 II 18,4 1,82 0,088 92 1,67 46 1,02 -0,23 1,50 32,53 2,08 11,43 6,49 1,08 5,41 0,10 101,16 2,46 0,07 2,2 1,65 2,29 III 20,9 2,09 0,099 91 1,90 74 1,01 -0,05 1,56 35,29 2,86 11,88 7,65 1,33 6,32 0,35 101,16 2,45 0,07 1,8 1,35 2,74 IV 24,5 2,53 0,117 87 2,20 105 0,99 0,17 1,62 38,52 5,20 12,41 10,36 2,08 8,28 0,50 101,16 2,44 0,07 1,8 1,35 3,95 V 28,0 3,05 0,138 79 2,41 135 0,98 0,33 1,68 40,86 7,59 12,84 13,05 2,86 10,19 0,49 101,16 2,43 0,07 2,3 1,73 5,76 VI 29,6 3,31 0,148 73 2,42 166 0,97 0,41 1,71 41,85 7,21 13,06 12,88 2,76 10,12 0,22 101,16 2,43 0,07 3,1 2,33 6,94 VII 29,8 3,34 0,149 70 2,34 196 0,97 0,38 1,70 41,28 8,61 12,97 14,06 3,25 10,81 0,03 101,16 2,43 0,07 3,4 2,55 7,81 VIII 28,9 3,19 0,144 76 2,43 227 0,98 0,24 1,65 39,23 6,11 12,60 11,31 2,46 8,85 -0,13 101,16 2,43 0,07 2,5 1,88 5,90 IX 26,8 2,86 0,130 83 2,37 258 0,99 0,04 1,58 36,18 6,79 12,09 11,23 2,70 8,54 -0,29 101,16 2,44 0,07 2,0 1,50 4,89 Ch−¬ng 3 - ChÕ ®é t−íi vµ yªu cÇu t−íi cho c¸c lo¹i c©y trång X 24,4 2,52 0,117 88 2,22 288 1,01 -0,17 1,52 33,12 4,25 11,59 8,40 1,87 6,54 -0,34 101,16 2,44 0,07 2,4 1,80 3,57 XI 21,5 2,16 0,102 88 1,90 319 1,02 -0,33 1,46 30,81 2,66 11,15 6,66 1,33 5,32 -0,41 101,16 2,45 0,07 2,7 2,03 2,95 XII 18,8 1,86 0,089 88 1,64 349 1,03 -0,41 1,43 29,89 6,77 10,94 6,77 1,43 5,33 -0,38 101,16 2,46 0,07 2,5 1,88 2,72 59
60 B¶ng 3.4 - YÕu tè hiÖu chØnh (W) cña bøc x¹ ®èi víi bèc h¬i ë c¸c nhiÖt ®é vµ ®é cao kh¸c nhau [40] t0C 2 4 6 8 10 12 14 16 18 20 22 24 26 28 30 32 34 36 38 40 Cao ®é 0m 0,43 0,46 0,49 0,52 0,55 0,58 0,61 0,64 0,66 0,68 0,71 0,73 0,75 0,77 0,78 0,80 0,82 0,83 0,84 0,86 500 0,44 0,48 0,51 0,54 0,57 0,60 0,62 0,65 0,67 0,70 0,72 0,74 0,76 0,78 0,79 0,81 0,82 0,84 0,85 0,86 1000 0,46 0,49 0,52 0,55 0,58 0,61 0,64 0,66 0,69 0,71 0,73 0,75 0,77 0,79 0,80 0,82 0,83 0,85 0,86 0,87 2000 0,49 0,52 0,55 0,58 0,61 0,64 0,66 0,69 0,71 0,73 0,75 0,77 0,79 0,81 0,82 0,84 0,85 0,86 0,87 0,88 3000 0,52 0,55 0,58 0,61 0,64 0,66 0,69 0,71 0,73 0,75 0,77 0,79 0,81 0,82 0,84 0,85 0,86 0,87 0,88 0,89 4000 0,54 0,58 0,61 0,64 0,66 0,69 0,71 0,73 0,75 0,77 0,79 0,81 0,82 0,84 0,85 0,86 0,87 0,89 0,90 0,90 Quy ho¹ch vµ thiÕt kÕ hÖ thèng thñy lîi
61 Ch−¬ng 3 - ChÕ ®é t−íi vµ yªu cÇu t−íi cho c¸c lo¹i c©y trång B¶ng 3.5 - §é dµi thiªn v¨n ngµy b×nh qu©n cña giê chiÕu s¸ng (N) theo th¸ng vµ vÜ ®é [40] VÜ B¾c I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII ®é Nam VII VIII IX X XI XII I II III IV V VI 50° 16,3 8,5 15,9 10,1 14,5 11,8 12,7 13,8 10,8 15,4 9,1 8,1 48° 16,0 8,8 15,6 10,2 14,3 11,8 12,6 13,6 10,9 15,2 9,3 9,3 46° 15,7 9,1 15,4 10,4 14,2 11,9 12,6 13,5 10,9 14,9 9,5 8,7 44° 15,4 9,3 15,2 10,5 14,0 11,9 12,6 13,4 11,0 14,7 9,7 8,9 42° 15,2 9,4 14,9 10,6 13,9 11,9 12,6 13,4 11,1 14,6 9,8 9,1 40° 15,0 9,6 14,7 10,7 13,7 11,9 12,5 13,3 11,2 14,4 10,0 9,3 35° 14,5 10,1 14,3 11,0 13,5 11,9 12,4 13,1 11,3 14,0 10,3 9,8 30° 14,0 13,9* 13,2 10,4 11,1 12,0 12,4 12,9 11,5 13,6 10,6 10,2 25° 13,7 10,7 13,5 11,3 13,0 12,0 12,3 12,7 11,6 13,3 10,9 10,6 20° 13,3 11,0 13,2 11,5 12,8 12,0 12,3 12,6 11,7 13,1 11,2 10,9 15° 13,0 11,3 12,9 11,6 12,6 12,0 12,2 12,5 11,8 12,8 11,4 11,2 10° 12,7 11,6 12,6 11,8 12,4 12,0 12,1 12,3 11,8 12,6 11,6 11,5 5° 12,4 11,8 12,3 11,9 12,3 12,0 12,1 12,2 12,0 12,3 11,9 11,8 0° 12,1 12,1 12,1 12,1 12,1 12,1 12,1 12,1 12,1 12,1 12,1 12,1 B¶ng 3.6 - HÖ sè hiÖu chØnh C ®èi víi c«ng thøc Penman [40] §é Èm RHmax = 30% RHmax = 60% RHmax = 90% Ra mm/ngµy 3 6 9 12 3 6 9 12 3 6 9 12 U ngµy m/s (1) (2) (3) (4) (5) (6) (7) (8) (9) (10) (11) (12) (13) U ngµy/®ªm = 4,0 0 0,86 0,90 1,00 1,00 0,96 0,98 1,05 1,05 1,02 1,06 1,10 1,10 3 0,79 0,84 0,92 0,97 0,92 1,00 1,11 1,19 0,99 1,10 1,27 1,32 6 0,68 0,77 0,87 0,93 0,85 0,96 1,11 1,19 0,94 1,10 1,26 1,33 9 0,55 0,65 0,78 0,90 0,76 0,88 1,02 1,14 0,88 1,01 1,16 1,27
62 Quy ho¹ch vµ thiÕt kÕ hÖ thèng thñy lîi (1) (2) (3) (4) (5) (6) (7) (8) (9) (10) (11) (12) (13) U ngµy/®ªm = 3,0 1,10 1,10 1,06 1,02 1,05 1,05 0,98 0,96 1,00 1,00 0,90 0,86 0 1,28 1,18 1,04 0,94 1,12 1,05 0,96 0,87 0,94 0,88 0,81 0,76 3 1,22 1,15 1,01 0,86 1,10 1,02 0,88 0,77 0,88 0,81 0,68 0,61 6 1,18 1,06 0,92 0,78 1,05 0,88 0,79 0,67 0,82 0,72 0,56 0,46 9 U ngµy/®ªm = 2,0 1,10 1,10 1,06 1,02 1,05 1,05 0,98 0,96 1,00 1,00 0,90 0,86 0 1,14* 1,10* 0,98 0,89 0,99* 1,05* 0,91 0,83 0,92 0,85 0,76 0,69 3 1,12 1,05 0,92 0,79 1,02 0,94 0,80 0,70 0,84 0,74 0,61 0,53 6 1,06 0,96 0,81 0,71 0,95 0,84 0,70 0,59 0,76 0,65 0,48 0,37 9 U ngµy/®ªm = 1,0 1,10 1,10 1,06 1,02 1,05 1,05 0,98 0,96 1,00 1,00 0,90 0,86 0 1,05* 1,01* 0,92 0,85 0,94* 0,99* 0,86 0,78 0,89 0,82 0,71 0,64 3 1,00 0,95 0,82 0,72 0,93 0,84 0,70 0,62 0,79 0,68 0,53 0,43 6 0,96 0,87 0,72 0,62 0,87 0,75 0,60 0,50 0,70 0,59 0,41 0,27 9 B¶ng 3.7 - ¸p suÊt h¬i b·o hoµ (ea) quan hÖ víi nhiÖt ®é kh«ng khÝ (t) [40] ¸p suÊt h¬i ¸p suÊt h¬i ¸p suÊt h¬i ¸p suÊt h¬i NhiÖt ®é NhiÖt ®é NhiÖt ®é NhiÖt ®é b·o hoµ b·o hoµ b·o hoµ b·o hoµ (oC) (oC) (oC) (oC) (mbar) (mbar) (mbar) (mbar) 0 6,1 12 14,0 24 29,8 36 59,4 1 6,6 13 15,0 25 31,7 37 62,8 2 7,1 14 16,1 26 33,6 38 66,3 3 7,6 15 17,0 27 35,7 39 69,9 4 8,1 16 18,2 28 37,8 40 73,8 5 8,7 17 19,4 29 40,1 50 123,4 6 9,3 18 20,6 30 42,4 60 199,3 7 10,0 19 22,0 31 44,9 70 311,7 8 10,7 20 23,4 32 47,6 80 473,7 9 11,5 21 24,9 33 50,3 90 701,1 10 12,3 22 26,4 34 53,2 100 1013,3 11 13,1 23 28,1 35 56,2
63 Ch−¬ng 3 - ChÕ ®é t−íi vµ yªu cÇu t−íi cho c¸c lo¹i c©y trång B¶ng 3.8 - Bøc x¹ cña mÆt trêi trªn biªn giíi cña khÝ quyÓn (Ra) mm/ngµy [40] Th¸ng VÜ ®é B¾c I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII 50° 3,8 6,1 9,4 12,7 15,8 17,1 16,4 14,1 10,9 7,4 4,5 3,2 48° 4,3 6,6 9,8 13,0 15,9 17,2 16,5 14,3 11,2 7,8 5,0 3,7 46° 4,9 7,1 10,3 13,3 16,0 17,2 16,6 14,5 11,5 8,3 5,5 4,3 44° 5,3 7,6 10,6 13,7 16,1 17,2 16,6 14,7 11,9 8,7 6,0 4,7 42° 5,9 8,1 11,0 14,0 16,2 17,3 16,7 15,0 12,2 9,1 6,5 5,2 40° 6,4 8,6 11,4 14,3 16,4 17,3 16,7 15,2 12,5 9,6 7,0 5,7 38° 6,9 9,0 11,8 14,5 16,4 17,2 16,7 15,3 12,8 10,0 7,5 6,1 36° 7,4 9,4 12,1 14,7 16,4 17,2 16,7 15,4 13,1 10,6 8,0 6,6 34° 7,9 9,8 12,4 14,8 16,5 17,1 16,6 15,5 13,4 10,8 8,5 7,2 32° 8,3 10,2 12,8 15,0 16,5 17,0 16,8 15,6 13,6 11,2 9,0 7,8 30° 8,9 10,7 13,1 15,2 16,5 17,0 16,8 15,7 13,9 11,6 9,5 8,3 28° 9,3 11,1 13,4 15,3 16,5 16,8 16,7 15,7 14,1 12,0 9,9 8,8 26° 9,8 11,5 13,7 15,3 16,4 16,7 16,6 15,7 14,3 12,3 10,3 9,3 24° 10,2 11,9 13,9 15,4 16,4 16,6 16,5 15,8 14,5 12,6 10,7 9,7 22° 10,7 12,3 14,2 15,5 16,3 16,4 16,4 15,8 14,6 13,0 11,2 10,2 20° 11,2 12,7 14,4 15,6 16,3 16,4 16,3 15,9 14,8 13,3 11,6 10,7 18° 11,6 13,0 14,6 15,6 16,1 16,1 16,1 15,8 14,9 13,6 12,0 11,1 16° 12,0 13,3 14,7 15,6 16,0 15,9 15,9 15,7 15,0 13,9 12,4 11,6 14° 12,4 13,6 14,9 15,7 15,8 15,7 15,7 15,7 15,1 14,1 12,8 12,0 12° 12,6 13,9 15,1 15,7 15,7 15,5 15,5 15,6 15,2 14,4 13,3 12,5 10° 13,2 14,2 15,3 15,7 15,5 15,3 15,3 15,5 15,3 14,7 13,6 12,9 8° 13,4 14,5 15,3 15,6 15,3 15,0 15,1 15,4 15,3 14,8 13,9 13,3 6° 13,9 14,8 15,4 15,4 15,1 14,7 14,9 15,2 15,3 15,0 14,5 13,7 4° 14,3 15,0 15,5 15,5 14,9 14,4 14,6 15,1 15,3 15,1 14,2 13,7 2° 14,7 15,3 15,6 15,3 14,6 14,2 14,3 14,9 15,3 15,3 14,8 14,4 0° 15,0 15,5 15,7 15,3 14,4 13,9 14,1 14,8 15,5 15,4 15,1 14,8
64 Quy ho¹ch vµ thiÕt kÕ hÖ thèng thñy lîi 64 B¶ng 3.9 - ¸p suÊt bèc h¬i (ed) tÝnh theo mbar tõ nhiÖt ®é Èm vµ nhiÖt ®é kh« tÝnh theo °C [40] NhiÖt ®é Èm ë cao ®é tõ 0 ÷ 1000m NhiÖt ®é Èm ë cao ®é tõ 1000 ÷ 2000m NhiÖt ®é kh« 0 2 4 6 8 10 12 14 16 18 20 22 0 2 4 6 8 10 12 14 16 18 20 22 °C 73,8 64,9 56,8 49,2 42,2 35,8 29,8 24,3 19,2 14,4 10,1 6,0 40 73,8 65,2 57,1 49,8 43,0 41,8 31,0 25,6 20,7 16,2 12,0 8,1 66,3 58,1 50,5 43,6 37,1 31,1 25,6 20,5 15,8 11,4 7,3 38 66,3 58,2 50,9 44,1 37,9 36,7 26,8 21,8 17,3 13,2 9,2 5,7 59,4 51,9 44,9 38,4 32,5 26,9 21,8 17,1 12,7 8,6 4,9 36 59,4 52,1 45,2 39,0 33,3 32,1 23,0 18,4 14,3 10,4 6,8 3,5 53,2 46,2 39,8 33,8 28,3 23,2 18,4 14,0 10,0 6,2 34 53,2 46,4 40,1 34,4 29,1 24,1 19,6 15,4 11,5 8,0 4,6 1,5 47,5 41,1 35,1 29,6 24,5 19,8 15,4 11,3 7,5 4,0 32 47,5 41,3 35,5 30,2 25,3 20,7 16,6 12,6 9,1 5,8 2,6 42,4 36,5 30,9 25,8 21,1 16,7 12,6 8,8 5,3 30 42,4 36,7 31,3 26,4 21,9 17,7 13,8 10,2 6,9 3,8 0,9 37,8 32,3 27,2 22,4 18,0 14,0 10,2 6,7 3,4 28 37,8 32,5 27,5 23,0 18,9 14,9 11,4 8,0 4,9 2,1 33,6 28,5 23,8 19,4 15,3 11,5 8,0 4,7 1,6 26 33,6 28,7 24,1 20,0 16,1 12,5 9,2 6,0 3,2 0,5 Quy ho¹ch vµ thiÕt kÕ hÖ thèng thñy lîi 29,8 25,1 20,7* 16,6 12,8 9,3 6,0 2,9 24 29,8 25,3 21,1 17,2 13,9 10,3 7,2 4,3 1,6 26,4 22,0 18,0 14,2 10,6 7,4 4,3 1,4 22 26,4 22,3 18,3 14,3 11,5 8,3 5,5 2,7 0,2 23,4 19,3 15,5 12,0 8,7 5,6 2,7 20 23,4 19,5 15,9 12,6 9,5 6,6 3,9 1,3 20,6 16,8 13,3 10,0 6,9 4,1 1,4 18 20,6 17,1 13,7 10,6 7,8 5,0 2,5 0,1 18,2 14,6 11,4 8,3 5,4 2,7 16 18,2 14,9 11,7 8,9 6,2 3,6 1,3 16,0 12,7 9,6 6,7 4,0 1,5 14 16,0 12,9 10,0 7,3 4,8 2,4 0,3 14,0 10,9 8,1 5,3 2,8 12 14,0 11,2 8,4 5,9 3,6 1,4 12,3 9,4 6,7 4,1 1,7 10 12,3 9,6 7,0 4,7 2,6 0,4 10,7 8,0 5,5 3,1 0,8 8 10,7 8,2 5,8 3,7 1,6 9,3 6,8 4,4 2,1 6 9,3 7,0 4,8 2,7 0,7 8,1 5,7 3,4 1,6 4 8,1 6,0 3,8 1,8 7,1 4,8 2,8 0,8 2 7,1 5,0 2,9 1,0 6,1 4,0 2,0 0 6,1 4,1 2,1
65 Ch−¬ng 3 - ChÕ ®é t−íi vµ yªu cÇu t−íi cho c¸c lo¹i c©y trång B¶ng 3.10 - Sè phÇn tr¨m (p) cña sè giê chiÕu s¸ng b×nh qu©n ngµy so víi sè giê chiÕu s¸ng cña n¨m [40] VÜ B¾c I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII ®é Nam VII VIII IX X XI XII I II III IV V VI 60° 0,32 0,38 0,41 0,40 0,34 0,28 0,22 0,15 0,17 0,20 0,13 0,26 58° 0,32 0,37 0,40 0,39 0,34 0,28 0,23 0,16 0,18 0,21 0,15 0,26 56° 0,32 0,36 0,39 0,38 0,33 0,28 0,23 0,17 0,18 0,21 0,16 0,26 54° 0,31 0,36 0,38 0,37 0,33 0,28 0,23 0,18 0,19 0,22 0,17 0,26 52° 0,31 0,35 0,37 0,36 0,33 0,28 0,24 0,19 0,20 0,22 0,17 0,27 50° 0,31 0,34 0,36 0,35 0,32 0,28 0,24 0,19 0,20 0,23 0,18 0,27 48° 0,31 0,34 0,36 0,35 0,32 0,28 0,24 0,20 0,21 0,23 0,19 0,27 46° 0,30 0,34 0,35 0,34 0,32 0,28 0,24 0,20 0,21 0,23 0,20 0,27 44° 0,30 0,33 0,35 0,34 0,31 0,28 0,25 0,21 0,22 0,24 0,20 0,27 42° 0,30 0,33 0,34 0,33 0,31 0,28 0,25 0,21 0,22 0,24 0,21 0,27 40° 0,30 0,32 0,34 0,33 0,31 0,28 0,25 0,22 0,22 0,24 0,21 0,27 35° 0,29 0,31 0,32 0,32 0,30 0,28 0,25 0,23 0,23 0,25 0,22 0,27 30° 0,29 0,31 0,32 0,31 0,30 0,28 0,26 0,24 0,24 0,25 0,23 0,27 25° 0,29 0,30 0,31 0,31 0,29 0,28 0,26 0,24 0,25 0,26 0,24 0,27 20° 0,28 0,29 0,30 0,30 0,29 0,28 0,26 0,25 0,25 0,26 0,25 0,27 15° 0,28 0,29 0,29 0,29 0,28 0,28 0,27 0,26 0,26 0,26 0,25 0,27 10° 0,28 0,28 0,29 0,29 0,28 0,28 0,27 0,26 0,26 0,27 0,26 0,27 5° 0,27 0,28 0,28 0,28 0,28 0,28 0,28 0,27 0,27 0,27 0,27 0,27 0° 0,27 0,27 0,27 0,27 0,27 0,27 0,27 0,27 0,27 0,27 0,27 0,27 B¶ng 3.11 - HÖ sè Kc cña c©y lóa n−íc t¹i mét sè vïng [40] MiÒn B¾c MiÒn Trung MiÒn Nam Thêi kú §.Xu©n Mïa §.Xu©n HÌ Thu Mïa §.Xu©n HÌ Thu Mïa M¹ 1,34 1,40 1,34 1,45 1,60 1,04 0,91 0,93 CÊy - BÐn rÔ 1,34 1,40 1,34 1,45 1,60 1,08 1,05 0,99 §Î nh¸nh 1,50 1,55 1,50 1,60 1,65 1,08 1,15 1,06 §øng c¸i 1,60 1,70 1,65 1,70 1,75 1,04 1,21 1,17 Lµm ®ßng - Træ b«ng 1,75 1,65 1,70 1,85 1,90 1,02 1,21 1,16 NgËm s÷a - Ch¾c xanh 1,70 1,84 2,06 2,06 2,06 1,02 1,19 1,08 Ch¾c xanh - ChÝn 1,70 1,84 2,06 2,06 2,06 1,03 1,13 0,96