Giáo trình Trắc địa mỏ (Ngành Trắc địa) - Trường ĐH Công nghiệp Quảng Ninh

Chia sẻ: Dương Hàn Thiên Băng | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:55

Thêm vào BST

Báo xấu

31
lượt xem 6
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Giáo trình Trắc địa mỏ (Ngành Trắc địa) cung cấp cho học viên những kiến thức về: công tác trắc địa ở mỏ lộ thiên; lưới khống chế mỏ lộ thiên; đo vẽ chi tiết trên mỏ lộ thiên; các công tác trắc địa phục vụ khai thác; tính khối lượng khai thác; công tác trắc địa ở mỏ hầm lò; công tác cơ sở đo vẽ ở mỏ hầm lò; công tác trắc địa phục vụ khai thác mỏ hầm lò;... Mời các bạn cùng tham khảo!

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Giáo trình Trắc địa mỏ (Ngành Trắc địa) - Trường ĐH Công nghiệp Quảng Ninh

TRƯỜNG ĐẠI HỌC CÔNG NGHIỆP QUẢNG NINH -------------------------------------- Chủ biên. Th.s Ngô Thị Hài GIÁO TRÌNH TRẮC ĐỊA MỎ DÙNG CHO SINH VIÊN ĐẠI HỌC TRẮC ĐỊA (LƯU HÀNH NỘI BỘ) Năm 2018
PHÇN 1: C¤NG T¸C TR¾C §ÞA ë Má Lé THI£N Ch-¬ng 1: l-íi khèng chÕ má lé thiªn 1.1. Kh¸i niÖm vÒ c«ng t¸c tr¾c ®Þa trªn má lé thiªn 1.1.1 kh¸i niÖm vÒ tr¾c ®Þa má lé thiªn C«ng t¸c tr¾c ®Þa ë má khai th¸c lé thiªn phô thuéc nhiÒu bëi kü thuËt khai th¸c trªn bÒ mÆt cña má bao gåm c¸c yÕu tè vÒ ®Þa h×nh ®Þa vËt vµ c¸c c«ng tr×nh cã trªn tÇng bËc má. §Þa h×nh cña má phÇn lín lµ c¸c tÇng bËc chóng lu«n thay ®æi theo thêi gian do sù khai th¸c ®Êt ®¸ vµ tµi nguyªn cña má C«ng t¸c tr¾c ®Þa má lé thiªn ®-îc b¾t ®Çu tõ viÖc ®o vÏ ®Þa h×nh lËp b¶n ®å cho toµn khu má, c«ng viÖc nµy ®-îc tiÕn hµnh ngay tõ thêi kú th¨m dß vµ trong suèt qu¸ tr×nh khai th¸c. §Ó ®o vÏ ph¶i tiÕn hµnh x©y dùng l-íi khèng chÕ c¬ së, l-íi khèng chÕ ®o vÏ vµ ®o vÏ chi tiÕt, thµnh lËp c¸c b¶n ®å, mÆt c¾t c¸c tÇng bËc ®Ó phôc vô kÕ ho¹ch khai th¸c cña tõng xÝ nghiÖp má. 1.1.2. Môc ®Ých, ý nghÜa: C«ng t¸c tr¾c ®Þa phôc vô toµn bé qu¸ tr×nh c«ng nghÖ tõ th¨m dß, thiÕt kÕ, x©y dùng vµ khai th¸c má cho ®Õn khi khai th¸c hÕt tµi nguyªn, gi¶i thÓ má. Tr¾c ®Þa ®ãng vai trß hoa tiªu trong tiÕn tr×nh khai th¸c má, ®-îc vÝ nh- con m¾t cña ngµnh má v× thÕ nã chÝnh lµ kh©u kü thuËt then chèt trong toµn bé qu¸ tr×nh c«ng nghÖ khai th¸c cña má. 1.1.3.NhiÖm vô cña c«ng t¸c tr¾c ®Þa má lé thiªn - X©y dùng vµ tiÕp tôc ph¸t triÓn l-íi khèng chÕ c¬ së, l-íi khèng chÕ ®o vÏ bao trïm khu má, thµnh lËp b¶n ®å má. -§o chi tiÕt tÇng bËc má bao gåm: ch©n tÇng, mÐp tÇng, c¸c vÞ trÝ ®Æc tr-ng cña tÇng… - X©y dùng vµ liªn tôc bæ xung nh÷ng b×nh ®å, mÆt c¾t cña c«ng tr-êng khai th¸c, lËp hå s¬ c«ng t¸c tr¾c ®Þa cÊp tho¸t n-íc vµ b·i th¶i. -TÝnh khèi l-îng ®Êt bãc vµ kho¸ng s¶n khai th¸c hµng th¸ng, hµng quý theo kÕ ho¹ch s¶n xuÊt cña má. Tæ chøc nghiªn cøu qu¸ tr×nh dÞch chuyÓn ®Êt ®¸ ®ång thêi t×m biÖn ph¸p b¶o vÖ c¸c c«ng tr×nh trªn mÆt ®Êt. - §o cËp nhËt theo ®Þnh kú vµ tÝnh to¸n tr÷ l-îng khai th¸c, tån kho, hao hôt ®ång thêi kiÓm tra c¸c sè liÖu thèng kª. 1.2. L-íi khèng chÕ c¬ së mÆt b»ng trªn má lé thiªn 1.2.1. §Æc ®iÓm cña l-íi khèng chÕ tr¾c ®Þa trªn má lé thiªn: L-íi khèng chÕ c¬ së mÆt b»ng bao gåm c¸c ®iÓm cña l-íi tam gi¸c nhµ n-íc cÊp I, II, II, IV, c¸c ®iÓm cña l-íi gi¶i tÝch vµ c¸c ®iÓm cña ®-êng chuyÒn ®a gi¸c cã ®é chÝnh x¸c t-¬ng ®-¬ng.Trªn c¬ së c¸c ®iÓm tam gi¸c Nhµ n-íc cã trªn bÒ mÆt má, c¸c má lé thiªn tù thµnh lËp c¸c lo¹i l-íi cÊp thÊp h¬n ®Ó phôc vô trùc tiÕp cho kÕ ho¹ch khai th¸c, th«ng dông lµ l-íi gi¶i tÝch vµ ®-êng chuyÒn ®a gi¸c . -2-
a. L-íi gi¶i tÝch . L-íi gi¶i tÝch ®-îc thà nh lËp vµ ph¸t triÓn tõ c¸c ®iÓm cña l-íi tam gi¸c Nhµ n-íc .ë ViÖt Nam ,c¸c khu má tËp trung ë c¸c vïng cã ®Þa h×nh phøc t¹p : ®åi nói dèc th¼m ,rõng rËm ,s«ng suèi chia c¾t ,®iÒu kiÖn khÝ hËu thay ®æi ,…nªn viÖc x©y dùng ®å h×nh gi¶i tÝch th-êng ¸p dông c¸c d¹ng tam gi¸c nh- sau : B C P D C 45 6 6 7 8 7 5 13 3 12 O14 A 2 11 15 8 α  9 D A B 4 1 3 2 1 10 A E a/. b/. c/. B C § C1 C3 C5 C C4 A C2 D d/. e/. H×nh 1.1 : Mét sè ®å h×nh l-íi gi¶i tÝch trªn má lé thiªn . a/- Tam gi¸c ®¬n . b/- Tø gi¸c tr¾c ®Þa . c/- §a gi¸c trung t©m . d/- Chuçi tam gi¸c gi÷a mét c¹nh cøng . e/- Chuçi tam gi¸c gi÷a hai c¹nh cøng . Theo quy ph¹m tr¾c ®Þa má cña Nhµ n-íc, l-íi gi¶i tÝch ë ViÖt Nam ®-îc chia lµm 3 cÊp: 1, 2 vµ 3, trong ®iÒu kiÖn ®Þa h×nh phøc t¹p, víi trang thiÕt bÞ truyÒn thèng ,viÖc ph©n cÊp l-íi gi¶i tÝch khu má nh- hiÖn nay lµ hoµn toµn hîp lý, b¶o ®¶m t-¬ng quan vÒ ®é chÝnh x¸c, phï hîp víi ®iÒu kiÖn khã kh¨n trong c«ng t¸c tr¾c ®Þa ë vïng má . Quy ph¹m t¹m thêi tr¾c ®Þa má cña bé c«ng nghiÖp viÖt nam quy ®Þnh c¸c chØ tiªu kü thuËt yªu cÇu ®èi víi l-íi gi¶i tÝch nh- sau: -3-
B¶ng 1.1.C¸c chØ tiªu kü thuËt cña l-íi gi¶I tÝch c¸c cÊp. Tªn chØ tiªu L-íi tr¾c ®Þa má CÊp 1 CÊp 2 CÊp 3 L-íi tam gi¸c nhá ChiÒu dµi c¹nh tam gi¸c -lín nhÊt 5km 4km 3km -nhá nhÊt 1km 0,8km 0,5km 0 0 -gãc gi÷a c¸c h-íng cïng cÊp kh«ng nhá 20 20 200 h¬n -sè l-îng tam gi¸c gi÷a c¸c c¹nh khëi 10 10 10 tÝnh -sai sè khÐp gãc lín nhÊt trong tam gi¸c 20” 30” 40” -sai sè trung ph-¬ng ®o gãc tÝnh theo sai 4” 6” 9” sè khÐp tam gi¸c -sai sè trung ph-¬ng c¹nh khëi tÝnh 1:50.000 1:30.000 1:15.000 -Sai sè t-¬ng ®èi c¹nh yÕu nhÊt 1:30.000 1:15.000 1:8.000 L-íi ®a gi¸c - Sè l-îng c¹nh +tõ ®iÓm gèc ®Õn ®iÓm gèc 15 15 15 + tõ ®iÓm gèc ®Õn ®iÓm nót 10 10 + tõ ®iÓm nót ®Õn ®iÓm nót 7 7 - ChiÒu dµi c¹nh (m) +Trung b×nh 800 200 150 +Dµi nhÊt 1:500 500 300 +Ng¾n nhÊt 200 100 80 - ChiÒu dµi lín nhÊt ®-êng chuyÒn 2.500 1.200 phï hîp (m) - Sai sè trung ph-¬ng ®o gãc 4” 7” 12” Khi tÝnh to¹ ®é c¸c ®iÓm cña m¹ng l-íi ph¶i dùa vµo: -To¹ ®é ®iÓm gèc -ChiÒu dµi c¹nh gèc -Gãc ph-¬ng vÞ c¹nh gèc -c¸c gãc trong tam gi¸c cña m¹ng l-íi. Trong thùc tÕ, cã tr-êng hîp trªn bÒ mÆt khu má kh«ng cã c¸c ®iÓm tam gi¸c nhµ n-íc hoÆc viÖc ®o nèi gÆp nhiÒu khã kh¨n, kh«ng thùc tÕ th× l-íi khèng chÕ c¬ së ®-îc x©y dùng ë d¹ng l-íi gi¶i tÝch ®éc lËp. Khi ®ã ®Ó tÝnh to¹ ®é c¸c ®iÓm cña m¹ng l-íi ph¶i ®o trùc tiÕp c¹nh gèc, x¸c ®Þnh gãc ph-¬ng vÞ vµ gi¶ ®Þnh to¹ ®é cho mét ®iÓm. Khi x©y dùng l-íi khèng chÕ c¬ së cÇn l-u ý c¸c yªu cÇu sau: - C¸c ®iÓm ph¶i ®-îc ph©n bè ®Òu ®Æn trªn toµn bé diÖn tÝch khu ®o - C¸c ®iÓm ph¶i cã tÇm bao qu¸t lín nhÊt, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc ph¸t triÓn l-íi khèng chÕ ®o vÏ - C¸c ®iÓm n»m xa khu vùc bÞ ¶nh h-ëng cña ph¸ ho¹i ®Ó ®¶m b¶o sù tån t¹i l©u dµi -4-
b. L-íi ®-êng chuyÒn ®a gi¸c . Tr-íc ®©y, ®-êng chuyÒn ®a gi¸c Ýt ®-îc ¸p dông ë c¸c vïng má n-íc ta .Nguyªn nh©n chÝnh lµ do c«ng t¸c ®o chiÒu dµi c¹nh gÆp khã kh¨n, ®Õn nay cïng víi sù ra ®êi cña c¸c m¸y ®o xa ®iÖn tö, ®-êng chuyÒn ®a gi¸c ®-îc ¸p dông kh¸ nhiÒu ë c¸c má ®Æc biÖt lµ c¸c vïng cã ®Þa h×nh khã kh¨n, kh¶ n¨ng th«ng nhiÒu h-íng trong mét tr¹m m¸y kh«ng thuËn lîi mµ ph-¬ng ph¸p gi¶i tÝch l¹i khã thùc hiÖn. Khi thiÕt kÕ l-íi ®-êng chuyÒn ®a gi¸c cÇn l-u ý tho¶ m·n c¸c ®iÒu kiÖn sau: - C¸c gãc cña ®-êng chuyÒn ph¶i lín h¬n 1350 - ChiÒu dµi c¹nh lín h¬n 250m. - §o gãc ph¶i ®-îc tiÕn hµnh víi c¸c m¸y mãc cã ®é chÝnh x¸c cao. - Sai sè gãc ph¶i tho¶ m·n : + §èi víi ®-êng chuyÒn cÊp I : f    10" n + §èi víi ®-êng chuyÒn cÊp II : f    20" n Trong ®ã : n - Sè gãc ngoÆt cña ®-êng chuyÒn ®a gi¸c. - ChiÒu dµi cña ®-êng chuyÒn cÊp I ®-îc ®o b»ng d©y inva, th-íc thÐp hoÆc m¸y ®o dµi ®iÖn tö . - ChiÒu dµi tèi ®a gi÷a hai ®iÓm khëi tÝnh kh«ng v-ît qu¸ 10 km. - M¸y ®o gãc cã ®é chÝnh x¸c ®Õn 1”. 1.3. L-íi khèng chÕ ®é cao trªn má lé thiªn. 1.3.1.§Æc ®iÓm l-íi khèng chÕ c¬ së ®é cao. L-íi khèng chÕ ®é cao ë má lé thiªn lµ tËp hîp c¸c ®iÓm thuéc m¹ng l-íi thuû chuÈn Nhµ n-íc cÊp I, II, III vµ IV. C¸c ®iÓm nµy lµm c¬ së cho viÖc chuyÒn ®é cao cho c¸c ®iÓm ®o vÏ trªn tÇng khai th¸c. Th«ng th-êng trªn khu vùc má chØ cã c¸c ®iÓm ®é cao cÊp I vµ II, nªn c¸c má ph¶i x©y dùng thªm c¸c ®iÓm cã ®é chÝnh x¸c cÊp III vµ cÊp IV ®Ó phôc vô trùc tiÕp cho c«ng t¸c ®o vÏ cña má .Mét sè chØ tiªu kü thuËt khi x©y dùng c¸c m¹ng l-íi thuû chuÈn nh- sau : -ChiÒu dµi tuyÕn thuû chuÈn cÊp III kh«ng ®-îc v-ît qu¸ 60 km, sai sè khÐp ®é cao trong toµn tuyÕn kh«ng v-ît qu¸ giíi h¹n sau : fH GH = ± 10 L (mm). - ChiÒu dµi tuyÕn thuû chuÈn cÊp IV kh«ng ®-îc v-ît qu¸ 25 km, sai sè khÐp ®é cao trong toµn tuyÕn kh«ng v-ît qu¸ giíi h¹n : fH GH = 20. L (mm), hoÆc ± 5. n (mm) Trong ®ã L chiÒu dµi tÝnh b»ng km vµ n lµ sè tr¹m m¸y trong toµn tuyÕn. - L-íi thuû chuÈn kü thuËt: §-îc ph¸t triÓn tõ l-íi khèng chÕ c¬ së ®é cao .§èi víi tuyÕn thuû chuÈn kü thuËt sai sè khÐp ®é cao cho phÐp kh«ng v-ît qu¸ giíi h¹n : fH GH = ± 50. L (mm). -5-
1.3.3. L-íi khèng chÕ ®o vÏ ®é cao. §-îc thµnh lËp ®Ó x¸c ®Þnh ®é cao cho c¸c ®iÓm ®o vÏ mÆt b»ng . §é cao ®-îc x¸c ®Þnh b»ng thuû chuÈn h×nh häc hoÆc thuû chuÈn l-îng gi¸c víi ®é chÝnh x¸c cÊp kü thuËt . TuyÕn ®é cao ®-îc bè trÝ gi÷a c¸c mèc ®é cao c¬ së vµ kh«ng ®-îc dµi qu¸ 4km Sai sè khÐp ®é cao cña tuyÕn ph¶i ®¶m b¶o ..fhcp ≤±50 l (mm) L ChiÒu dµi tuyÕn tÝnh b»ng km NÕu ®o cao l-îng gi¸c ®é chªnh cao ph¶i x¸c ®Þnh theo hai chiÒu thuËn vµ nghÞch vµ chªnh lÖch gi÷a hai lÇn ®o kh«ng v-ît qu¸ 0,03 L( m ) L:lµ chiÒu dµi c¹nh ®o tÝnh b»ng tr¨m mÐt. 1.4. l-íi khèng chÕ ®o vÏ trªn má lé thiªn 1.4.1. Kh¸i NiÖm: L-íi khèng chÕ ®o vÏ ë má lé thiªn lµ tËp hîp c¸c ®iÓm ph¸t triÓn tõ l-íi khèng chÕ c¬ së mÆt b»ng vµ ®-îc bè trÝ trªn mÆt tÇng, trong lßng má ®Ó trùc tiÕp ®o vÏ c¸c lo¹i b¶n ®å, b×nh ®å, mÆt c¾t vµ tÝnh khèi l-îng. L-íi khèng chÕ ®o vÏ cßn cã nhiÖm vô phôc vô c¸c c«ng viÖc hµng ngµy cña khai th¸c má nh- ®µo hµo,c ¾m giíi h¹n khai th¸c, khoan næ m×n ,… C¸c ®iÓm cña l-íi khèng chÕ ®o vÏ ®-îc bè trÝ trªn mÆt tÇng cña má nªn th-êng bÞ ph¸ huû do c¸c ho¹t ®éng khai th¸c. ChÝnh v× vËy hµng th¸ng, hµng quý ph¶i tiÕn hµnh ®o ®¹c bæ sung, kh«i phôc kÞp thêi ®Ó ®ñ c¸c ®iÓm ®o vÏ cho khu má. MËt ®é cña ®iÓm khèng chÕ ®o vÏ phô thuéc vµo ®iÒu kiÖn ®Þa h×nh ,møc ®é phøc t¹p ®èi t-îng ®o vÏ vµ tû lÖ b¶n ®å cÇn thµnh lËp cña má. Quy ph¹m tr¾c ®Þa má quy ®Þnh nh- sau : B¶ng 1.2.Quy ®Þnh mËt ®é ®iÓm cho mét sè tû lÖ b¶n ®å Tû lÖ b¶n ®å MËt ®é ®iÓm / km2 1:5000 4 1:2000 10 1:1000 16 Tuú theo yªu cÇu vµ ®iÒu kiÖn cô thÓ l-íi khèng chÕ ®o vÏ cã thÓ thµnh lËp theo mét trong c¸c h×nh thøc: l-íi tam gi¸c nhá , l-íi ®-êng chuyÒn kinh vÜ, l-íi c¸c ®iÓm giao héi 1.4.2 L-íi tam gi¸c nhá L-íi tam gi¸c nhá ®-îc thµnh lËp d-íi d¹ng mét hÖ thèng hoÆc mét chuçi tam gi¸c liªn kÕt víi c¸c c¹nh cña l-íi khèng chÕ c¬ së. §©y lµ ph-¬ng ph¸p ph¸t triÓn l-íi khèng chÕ ®o vÏ ®Ó thµnh lËp b¶n ®å ®Þa h×nh má lé thiªn .L-íi tam gi¸c nhá cã thÓ chØ khèng chÕ trong khu vùc hÑp ,cho nªn nã kh«ng bÞ ¶nh h-ëng cña ®é cong tr¸i ®Êt .§«i khi nã ®-îc thµnh lËp ®éc lËp ®Ó khèng chÕ ®o vÏ cho mét khu nµo ®ã ,lóc ®ã -6-
gãc ph-¬ng vÞ cã thÓ sö dông ph-¬ng vÞ tõ vµ ph¶i ®o ®-êng ®¸y lµm c¬ së cho viÖc x¸c ®Þnh to¹ ®é cho c¸c ®iÓm cña l-íi . §Ó thiÕt kÕ l-íi ta cÇn s-u tÇm b¶n ®å ®· cã trong khu ®o ®Ó tiÕn hµnh thiÕt kÕ s¬ bé l-íi khèng chÕ tam gi¸c nhá trªn ®ã. C¸c ®iÓm cÇn chän ë n¬i cao r¸o cã tÇm ng¾m th«ng víi c¸c h-íng cña l-íi. ChiÒu dµi c¹nh vµ sè tam gi¸c trong l-íi ph¶i b¶o ®¶m c¸c yªu cÇu nªu ë b¶ng sau: B¶ng 1.3 Tû lÖ b¶n ®å Sè tam gi¸c lín nhÊt §é dµi c¹nh lín nhÊt §é dµi c¹nh nhá nhÊt 1:500 10 600 150 1:1.000 15 700 150 1:2000 17 800 150 1:5.000 20 1.000 150 Ngoµi ra l-íi khèng chÕ tam gi¸c nhá cßn ph¶i ®¶m b¶o mét sè yªu cÇu vÒ ®å h×nh nh- : + C¸c tam gi¸c cè g¾ng bè trÝ cã d¹ng gÇn ®Òu. Gãc trong tam gi¸c bè trÝ n»m trong kho¶ng 300 ≤  ≤ 1200 . + Sai sè khÐp gãc giíi h¹n ≤ 90'' . + Sai sè trung ph-¬ng ®o gãc ≤ 30''. + Sai sè t-¬ng ®èi c¹nh khëi ®Çu 1:5.000 + Sai sè t-¬ng ®èi c¹nh yÕu nhÊt 1:2.000 Chän ®å h×nh: §å h×nh cña l-íi phô thuéc vµo h×nh d¹ng ,kÝch th-íc, sè l-îng tÇng khai th¸c , vÞ trÝ c¸c ®iÓm khèng chÕ c¬ së vµ kh¶ n¨ng th«ng h-íng gi÷a c¸c ®iÓm. ë má lé thiªn , l-íi tam gi¸c nhá th-êng ®-îc thµnh lËp ë d¹ng ®a gi¸c trung t©m, tø gi¸c tr¾c ®Þa, chuçi tam gi¸c… +Tø gi¸c tr¾c ®Þa ®-îc sö dông khi tÇng khai th¸c cã chiÒu dµo kh«ng lín ( D < 300m), sè l-îng tÇng Ýt kho¶ng 2 ®Õn 3 tÇng. + L-íi ®a gi¸c trung t©m ®-îc sö dông khi cÇn thiÕt ph¶I ®o vÏ chi tiÕt 3 tÇng trë lªn, chiÒu dµi tÇng nhá, chiÒu s©u khai th¸c kh«ng lín. + L-íi khèng chÕ ®o vÏ ®-îc x©y dùng theo ®å h×nh chuçi tam gi¸c khi chiÒu dµi tÇng khai th¸c lín( D > 500 ) vµ ph¶I ®-îc bè trÝ gi÷a 2 c¹nh hoÆc 2 ®iÓm cña l-íi khèng chÕ c¬ së. §å h×nh l-íi khèng chÕ tam gi¸c nhá cã thÓ chän mét trong c¸c lo¹i sau : D C 2 3 4 5 1 6 8 7 A B a)- b)- c)- C A 2 3 B 1 0 C1 C3 C5 4 '0 5 C4 -7- A C2 9 8 D 7 6 B d)- O
H×nh 1.3 : Mét sè ®å h×nh l-íi khèng chÕ tam gi¸c nhá . a)- L-íi trung t©m b)- L-íi tø gi¸c tr¾c ®Þa . c)- Chuçi tam gi¸c gi÷a hai ®iÓm cÊp cao . d)- Chuçi tam gi¸c gi÷a hai c¹nh cøng . e)- Chuçi tam gi¸c rÎ qu¹t . . 1.4.3. L-íi ®-êng chuyÒn kinh vÜ . Trong khu ®o ®¹c ta lùa chän c¸c ®iÓm cÇn thiÕt ,®ãng cäc gç lµm dÊu mèc thµnh c¸c ®iÓm gÉy khóc trªn bÒ mÆt cña tÇng .Dïng m¸y kinh vÜ ®o tÊt c¶ c¸c gãc ngoÆt vµ chiÒu dµi c¸c c¹nh ,råi dùa vµo to¹ ®é ®iÓm ®· biÕt ,gãc ph-¬ng vÞ to¹ ®é c¹nh ®Çu ®Ó tÝnh ra to¹ ®é cho tÊt c¶ c¸c ®iÓm . Tuú theo kh¶ n¨ng nèi víi c¸c ®iÓm khèng chÕ c¬ së mµ ®-êng chuyÒn kinh vÜ ë má lé thiªn th-êng ®-îc chia thµnh c¸c d¹ng ®å h×nh sau : +§-êng chuyÒn kinh vÜ khÐp kÝn . +§-êng chuyÒn kinh vÜ phï hîp . ChiÒu dµi ®-êng chuyÒn phô thuéc vµo tû lÖ b¶n ®å cÇn thµnh lËp. Th«ng th-êng ®èi víi tû lÖ 1:5000 chiÒu dµi ®-êng chuyÒn kh«ng lín h¬n 4 km, kh«ng lín h¬n 2 km ®èi víi tû lÖ 1:2.000 vµ 1km ®èi víi tû lÖ 1:1.000. Mét sè ®å h×nh cña ®-êng chuyÒn kinh vÜ nh- sau: H×nh 1.2: §-êng chuyÕn kinh vÜ ë má lé thiªn -8-
Sau khi ®· hoµn thµnh viÖc bè trÝ c¸c mèc cña ®-êng chuyÒn kinh vÜ ,ta tiÕn hµnh ®o gãc b»ng, gãc ®øng vµ chiÒu dµi c¹nh cña ®-êng chuyÒn . + §o gãc b»ng (gãc ngang) . Tr-íc khi ®o ph¶i kiÓm nghiÖm vµ hiÖu chØnh m¸y kinh vÜ vµ c¸c dông cô ®o . Gãc ®-êng chuyÒn kinh vÜ ®o b»ng c¸c lo¹i m¸y kinh vÜ cã ®é chÝnh x¸c tõ 30'' trë lªn, ®o 3 lÇn, gi÷a c¸c lÇn ®o thay ®æi vÞ trÝ bµn ®é ®i 600 . + §o chiÒu dµi ®-êng chuyÒn kinh vÜ . ChiÒu dµi c¹nh ®-êng chuyÒn kinh vÜ ®-îc ®o b»ng th-íc thÐp, ph¶i ®o ®i vµ ®o vÒ. Sù chªnh lÖch gi÷a hai lÇn ®o cña mét c¹nh ph¶i nhá h¬n 1: 2.000 . NÕu ®o c¹nh b»ng mia Bala th× ®o mét hoÆc hai chiÒu. Khi c¹nh dµi ®Õn 100 m ,dïng ®å h×nh a ,b ; nÕu c¹nh dµi h¬n 100 m ,dïng c¸c ®å h×nh ®o c¹nh gi¸n tiÕp c ,d ,e ,f ®å h×nh më réng ,tr-êng hîp nµy tÊt c¶ c¸c gãc thÞ sai trong ®å h×nh ®Òu ph¶i lín h¬n 30. NÕu c¹nh cã ®é dèc lín ph¶i ®o gãc nghiªng V ®Ó tÝnh chuyÓn thµnh chiÒu dµi n»m ngang . TÊt c¶ c¸c sè liÖu ®o ®¹c ph¶i ®-îc ghi chÐp ®Çy ®ñ vµo sæ theo mÉu ®· quy ®Þnh ,c¸c h¹n sai quy ®Þnh ph¶i b¶o ®¶m ,kh«ng tÈy xãa vµ ph¶i kiÓm tra chÆt chÏ . + TÝnh to¸n b×nh sai ®-êng chuyÒn kinh vÜ . Môc ®Ých cuèi cïng cña viÖc tÝnh to¸n ®-êng chuyÒn lµ t×m ra to¹ ®é chÝnh x¸c cña c¸c ®iÓm cÇn x¸c ®Þnh trong ®-êng chuyÒn. Do kÕt qña ®o cßn tån t¹i sai sè, nªn tr-íc khi tÝnh to¹ ®é chÝnh thøc cÇn t×m c¸ch ph¸t hiÖn sai sè sau ®ã tÝnh to¸n hiÖu chØnh kÕt qña ®o ®Ó c¸c ®¹i l-îng tho¶ m·n ®iÒu kiÖn to¸n häc. C«ng viÖc ®ã gäi lµ b×nh sai ®-êng chuyÒn. §èi víi m¹ng l-íi cã ®é chÝnh x¸c cao cÇn sö dông c¸c ph-¬ng ph¸p b×nh sai chÆt chÏ . §-êng chuyÒn kinh vÜ cã ®é chÝnh x¸c thÊp nªn chØ dïng ph-¬ng ph¸p b×nh sai gÇn ®óng. Sau ®©y giíi thiÖu ph-¬ng ph¸p b×nh sai gÇn ®óng ®-êng chuyÒn kinh vÜ . *. TÝnh sai sè khÐp gãc vµ gãc ®o sau hiÖu chØnh. V× c¸c gãc ®o cã sai sè, nªn c¸c gi¸ trÞ gãc ®o ®-îc cßn cã sai sè, ch-a ®óng víi trÞ thùc cña nã. - TÝnh sai sè khÐp gãc ®o: f n n f    i d    i lt i 1 i 1 n Trong ®ã:  i 1 d   1   2  ....   n n  i 1 lt : ®-îc tÝnh theo d¹ng cña ®-êng chuyÒn. * §-êng chuyÒn khÐp kÝn: -9-
n  i 1 lt  1800 (n  2) n: sè gãc ®o trong ®-êng chuyÒn; LÊy (n+2) khi ®o c¸c gãc ngoµi cña ®-êng chuyÒn khÐp kÝn; LÊy (n-2) khi ®o c¸c gãc trong cña ®-êng chuyÒn khÐp kÝn. * §-êng chuyÒn phï hîp: + NÕu ta ®o gãc tr¸i cña ®-êng chuyÒn: n  i 1 lt   C   d  n.1800 + NÕu ta ®o gãc ph¶i cña ®-êng chuyÒn: n  i 1 lt   d   C  n.1800 n lµ sè gãc ®o. ® : gãc ®Þnh h-íng c¹nh ®Çu cña ®-êng chuyÒn c : gãc ®Þnh h-íng c¹nh cuèi cña ®-êng chuyÒn. * §-êng chuyÒn treo: Ta tÝnh sai sè ®o gãc cho tõng ®iÓm cña ®-êng chuyÒn th«ng qua viÖc ®o c¶ gãc ph¶i, gãc tr¸i cña ®-êng chuyÒn t¹i mçi ®iÓm theo c«ng thøc: fi = i Tr¸i + i Ph¶i - 3600 fi sai sè ®o gãc t¹i ®iÓm i cña ®-êng chuyÒn. i Tr¸i : gãc bªn tr¸i t¹i ®iÓm i cña ®-êng chuyÒn. i Ph¶i : gãc bªn ph¶i t¹i ®iÓm i cña ®-êng chuyÒn. - TÝnh sai sè khÐp giíi h¹n: f Cf  1,5.t. n Trong ®ã: n: lµ sè gãc ®o, t: ®é chÝnh x¸c cña m¸y. So s¸nh sai sè khÐp gãc vµ sai sè khÐp gãc cho phÐp, nÕu f  < f βcf th× tiÕn hµnh ph©n phèi sai sè khÐp gãc - TÝnh sè hiÖu chØnh gãc ®o : Sè hiÖu chØnh c¸c gãc ®o ®-îc ph©n phèi theo nguyªn t¾c : + Sè hiÖu chØnh ph¶i tr¸i dÊu víi sai sè. + Sè hiÖu chØnh tû lÖ nghÞch víi gi¸ trÞ gãc ®o. Nh-ng th«ng th-êng ®Ó ®¬n gi¶n ta chia ®Òu cho c¸c gãc, tøc lµ: f Vi   ; n - TÝnh gi¸ trÞ gãc ®o sau hiÖu chØnh:  'i   i  V i - 10 -
*/. TÝnh gãc ®Þnh h-íng cña c¸c c¹nh. - NÕu ®o c¸c gãc ph¶i ®-êng chuyÒn i+1 = i + ’i - 1800 - NÕu ®o c¸c gãc tr¸i ®-êng chuyÒn i+1 = i - ’i + 1800 */. TÝnh chiÒu dµi ngang cña c¸c c¹nh ®-êng chuyÒn: Si,i+1 = Li,i+1. CosVi,i+1 Trong ®ã: Si,i+1 lµ chiÒu dµi ngang cña c¹nh. Li,i+1 lµ chiÒu dµi nghiªng cña c¹nh Vi,i+1 lµ gãc nghiªng cña c¹nh. Chó ý: nÕu ta dïng ph-¬ng ph¸p ®o trùc tiÕp chiÒu dµi b»ng th× kh«ng ph¶i thùc hiÖn b-íc tÝnh nµy. */. TÝnh c¸c gia sè to¹ ®é gi÷a c¸c ®iÓm cña ®-êng chuyÒn: X ii 1  S i ,i 1 .Cos i ,i 1 ; Yi i 1  S i ,i 1 .Sin i ,i 1 */. TÝnh sai sè khÐp to¹ ®é: fX, fY Sè gia to¹ ®é ®-îc tÝnh bëi 2 yÕu tè lµ chiÒu dµi S vµ gãc . Gãc  tÝnh qua gãc  ®o ®· ®-îc ®iÒu chØnh hÕt sai sè, nh-ng cßn c¸c c¹nh ®o còng cã sai sè nªn gia sè to¹ ®é tÝnh ®-îc còng cã sai sè nªn ph¶i b×nh sai. - TÝnh sè gia to¹ ®é: + §-êng chuyÒn khÐp kÝn: n n f X   X ii 1 ; f Y   Yi i 1 i 1 i 1 + §-êng chuyÒn phï hîp: n n f X   X ii 1  ( X C  X D ) ; f Y   Yi i 1  (YC  YD ) i 1 i 1 Trong ®ã: XC lµ to¹ ®é X cña ®iÓm cuèi ®-êng chuyÒn. X® lµ to¹ ®é X cña ®iÓm ®Çu ®-êng chuyÒn. YC lµ to¹ ®é Y cña ®iÓm cuèi ®-êng chuyÒn. Y® lµ to¹ ®é Y cña ®iÓm ®Çu ®-êng chuyÒn. + §èi víi ®-êng chuyÒn treo ta chØ tÝnh sè gia to¹ ®é theo 2 chiÒu ®o thuËn vµ nghÞch, råi lÊy trung b×nh chø kh«ng tÝnh sai sè khÐp to¹ ®é fX, fY. §Ó tÝnh fX, fY sau khi tÝnh c¸c gia sè to¹ ®é ng-êi ta ph¶i xÐt dÊu cho nã. - TÝnh sai sè khÐp chiÒu dµi: fS  f X2  f Y2 - 11 -
fS 1 Sai sè khÐp chiÒu dµi t-¬ng ®èi: . So s¸nh víi sai sè khÐp giíi h¹n , nÕu [S ] Tcf fS 1  th× ta ®-îc phÐp ®iÒu chØnh.(TCf tuú theo yªu cÇu ®é chÝnh x¸c ®o vÏ). S  Tcf - Ph©n phèi sai sè khÐp to¹ ®é: fX fY VXi = - .S i i ; VYi = - .S i ; [S ] [S ] - TÝnh gia sè to¹ ®é sau hiÖu chØnh: Xi’ = Xi + VXi Yi’ = Yi + VYi */. TÝnh to¹ ®é cho c¸c ®iÓm cña ®-êng chuyÒn: Xi + 1 = Xi + Xi’ Yi + 1 = Yi + Yi’ 1.4.5. Giao héi ®iÓm Giao héi lµ ph-¬ng ph¸p th-êng dïng ®Ó bæ sung ®iÓm ®o vÏ trªn má lé thiªn .Nã ®-îc sö dông trong ®iÒu kiÖn má lé thiªn cã ®Þa h×nh phøc t¹p ,chiÒu s©u khai th¸c lín vµ c¸c ®iÓm khèng chÕ ë xa .Trªn má lé thiªn th-êng dïng hai ph-¬ng ph¸p giao héi ,®ã lµ giao héi thuËn vµ giao héi nghÞch . * Giao héi thuËn . Gäi lµ ph-¬ng ph¸p giao héi thuËn v× ta dÆt m¸y kinh vÜ t¹i c¸c ®iÓm ®· biÕt ®Ó ®o c¸c gãc ,sau ®ã dïng c¸c c«ng thøc cña bµi to¸n thuËn ®Ó tÝnh ra to¹ ®é cho ®iÓm cÇn x¸c ®Þnh . Trong h×nh vÏ (1.4) ®Ó x¸c ®Þnh to¹ ®é cho ®iÓm P ,ta ®Æt m¸y kinh vÜ t¹i hai ®iÓm khèng chÕ cÊp cao lµ A vµ B ®Ó ®o ra hai x P gãc α vµ β råi dïng c«ng thøc tÝnh to¹ ®é cho ®iÓm P,gäi lµ ph-¬ng ph¸p gi¶i giao héi . - Gi¶i giao héi thuËn b»ng ph-¬ng SAP ph¸p gi¶i tam gi¸c vµ tÝnh to¹ ®é SBP AB   §Ó x¸c ®Þnh vÞ trÝ cña ®iÓm P ,ng-êi ta A SAB B ®Æt m¸y kinh vÜ t¹i hai ®iÓm khèng chÕ A vµ B ®· biÕt to¹ ®é ®Ó ®o c¸c gãc b»ng  vµ  .To¹ H×nh 1.4 : S¬ ®å ph-¬ng ph¸p ®é ®iÓm P ®-îc tÝnh tõ hai h-íng A vµ B tíi . giao héi thuËn + §Çu tiªn ta ph¶i tÝnh chiÒu dµi vµ gãc ®Þnh h-íng c¹nh AB: Dùa vµo c«ng thøc cña bµi to¸n ng-îc ta cã : YB - YA tgRAB = X - X B A - 12 -
XÐt dÊu YB- YA vµ XB- XA ®Ó ®æi RAB ra αAB XB - XA YB - YA vµ SAB = cos αAB = sin αAB + Dïng c¹nh SAB vµ hai gãc ®o α vµ β ®Ó tÝnh ra hai c¹nh SAP , SBP . sin β sin α SAP = SAB sin(α+β) ; SBP = SAB sin(α+β) + TÝnh gãc ®Þnh h-íng cho hai c¹nh AP, BP: αAP = αAB - α vµ αAP = αBA + β + TÝnh to¹ ®é cho ®iÓm P : TÝnh tõ A ®Õn : XP = XA + SAP .cos αAP . YP = YA + SAP .sin αAP . TÝnh tõ B ®Õn : XP = XB + SBP.cos αAP . XP = XB + SBP.cos αAP . - TÝnh to¹ ®é theo c«ng thøc IUNG: Trong gi¶i giao héi ,ng-êi ta cã thÓ sö dông m¸y tÝnh vµ lËp c¸c hµm ®Ó thùc hiÖn viÖc gi¶i giao héi . Tõ c«ng thøc tÝnh to¹ ®é cho ®iÓm P theo hai h-íng tíi ,ta cã : VÝ dô : TÝnh tõ A ®Õn : XP = XA + SAP .cos αAP . YP = YA + SAP .sin αAP . Thay c¸c c«ng thøc tÝnh S AP vµ αAP ,ta nhËn ®-îc : sin β XP = XA +SAB .cos(αAB - α) sin(α+β) sin β YP = YA +SAB .sin(αAB - α) sin(α+β) BiÕn ®æi : cos(AB - ) = cosABcos + sinABsin . XB - XA YB - YA Trong ®ã : cosαAB= SAB vµ sin αAB = SAB Thay vµo ta nhËn ®-îc : sin β (XB - XA)cos α (YB - YA)sin α XP = XA +SAB sin(α+β). SAB + SAB Sau qu¸ tr×nh biÕn ®æi ta cã c«ng thøc tÝnh giao héi ®iÓm theo c«ng thøc IUNG - 13 -
(XA-XB)cotg β - (YA - YB) XAcotgβ + XBcotg α - (YA- YB) XP = XB + cotgα + cotgβ = cotgα + cotgβ cotgα + cotgβ (YA - YB)cotgβ + (XA - XB) YAcotgβ + YBcotg α +(XA - XB) YP = YB + cotgα + cotgβ = cotgα + cotgβ VÝ dô ¸p dông : Gi¶i giao héi thuËncotgαb»ng +ph-¬ng cotgβ ph¸p gi¶i tam gi¸c, tÝnh täa ®é. H·y gi¶i giao héi thuËn, biÕt to¹ ®é c¸c ®iÓm: A(461.6681; 291.6691 ) P B(305.1123; 380.5148 ) Gãc  = 78044'16'' vµ  = 40017' 03'' Gi¶i: α  - TÝnh sè liÖu gèc: A B - TÝnh gãc ®Þnh h-íng αAB: YB - YA tgRAB = XB - XA Thay sè liÖu, ta cã: 380.5148-291.6691 +88.8457 tgRAB = 305.1123-461.6681 = -156.5558 = 0,56750181 (lÊy gi¸ trÞ tuyÖt ®èi) Tra arctg gi¸ trÞ trªn ,ta nhËn ®-îc : RAB = 290 34' 30'' V× ∆XAB mang dÊu “©m” vµ ∆YAB mang dÊu “ d¬ng” nªn gãc ®Þnh híng ë cung phÇn t- thø hai, ta cã quan hÖ : αAB = 1800 – RAB = 180 0 - 290 34' 30'' = 1500 25' 30'' - TÝnh chiÒu dµi ngang SAB ,ta sö dông c«ng thøc : YB - YA XB - XA SAB = sin αAB = cosαAB +88,8457 + TÝnh theo ∆Y : SAB = sin1500 25' 30'' = 180,009 (m) -156,5568 + TÝnh theo ∆X : SAB = cos1500 25' 30'' = 180,0091 (m) - TÝnh gãc ®Þnh h-íng αAP ,α BP : αAP = α AB - α = 1500 25' 30'' - 78044'16'' = 71041' 14'' αBP = α BA + β = (1500 25' 30'' +180o) + 40017'03'' = 10042' 33'' - TÝnh c¸c chiÒu dµi tõ ®iÓm khèng chÕ ®Õn ®iÓm giao héi ,tõ c¸c c«ng thøc : sin β sin400 17' 03'' sin(α + β) sin (78044'16'' + 400 17' 03'' ) - 14 -
SAP = SAB. = = 133,1034 (m) sin α sin 78044'16'' SBP = SAB. = = 201,8938 (m) sin(α + β) sin (78044'16'' + 400 17' 03'' ) - TÝnh chuyÒn täa ®é tõ ®iÓm khèng chÕ ®Õn ®iÓm giao héi , theo b¶ng : KÝ hiÖu A B XP 503,4897 503,4897 XGèc 461,6681 305,1123 S.cos α +41,8216 +198,3774 α 710 41' 14'' 100 42' 33'' S 133,1034 201,8938 S.sin α +126,3624 +37,5167 YGèc 291,6641 380.5148 YP 418,0315 418,0315 * Giao héi nghÞch . §Ó x¸c ®Þnh vÞ trÝ ®iÓm P (h×nh 1.5) B ,ng-êi ta ®Æt m¸y t¹i chÝnh nã ng¾m vÒ ba ®iÓm khèng chÕ c¬ së A ,B ,C vµ ®o c¸c gãc  vµ  . To¹ ®é ®iÓm P ®-îc x¸c ®Þnh b»ng A φ ψ C nhiÒu ph-¬ng ph¸p. Nh-ng th«ng dông lµ hai ph-¬ng ph¸p sau : (1)- Ph-¬ng ph¸p gãc phô . Tõ h×nh vÏ ta cã : φ + ψ +  +  + γ = 3600 (1) αβ φ + ψ = 3600- ( +  + γ) (2) P Trong ®ã γ lµ gãc cè ®Þnh gi÷a hai H×nh 1.5 : S¬ ®å ph-¬ng ph¸p ®iÓm khèng chÕ . giao héi nghÞch XÐt hai tam gi¸c ABP vµ BCP ,ta cã : Sinα sin φ = SBP. (3) SAB sin ψ = SBP. (4) Sinβ S BC Chia c«ng thøc (3) cho c«ng thøc (4) ,ta ®-îc : sin φ SBC.sin  = - 15 -
sin ψ SAB.sin  §Æt : sin φ 1 (5) BiÕn ®æi ph©n sè : = sin ψ tgM sin φ - sin ψ = 1 - tg M (6) sin φ + sin ψ 1 + tg M Hay lµ : 2cos φ + ψ .sin φ - ψ 2 2 0 = tg450 - tgM (7) 2sin φ + ψ .cosφ - ψ tg45 +tgM 2 2 TiÕp tôc biÕn ®æi ,ta nhËn ®-îc : cotg φ + ψ .tg φ - ψ = sin(450 -M ) 0 (8) 2 2 sin(45 + M) ¸p dông tÝnh chÊt hai gãc phô nhau: Thay sin(450 + M) = cos(450 - M) vµo c«ng thøc trªn ,ta ®-îc : φ-ψ φ+ψ tg 2 = tg 2 tg(450 - M) (9) Thay gi¸ trÞ (φ + ψ ) tõ c«ng thøc (2) vµ M tõ c«ng thøc (5) vµo c«ng thøc (9) ,ta tÝnh ®-îc φ - ψ . BiÕt φ + ψ vµ φ - ψ gi¶i hÖ ph-¬ng tr×nh bËc nhÊt nµy ta tÝnh ®-îc hai gãc φ ,ψ . Khi ®ã to¹ ®é ®iÓm P ®-îc tÝnh theo c«ng thøc : Sin(φ +α ) TÝnh tõ A ®Õn : XP = XA+ SAB .cos (AB + φ ) sinα Sin(φ +α ) YP = YA+ SAB .sin (AB + φ ) sinα Sinφ TÝnh tõ B ®Õn : XP = XB+ SAB .cos (AB + φ + α ) sinα Sinφ YP = YB+ SAB sinα .sin (AB + φ + α ) Sin ψ TÝnh tõ C ®Õn : XP = XC+ SAB .cos (CB - ψ ) sin β YP = YC+ SABSin ψ .sin (CB – ψ ) sin β - 16 -
Trong ph-¬ng ph¸p giao héi nghÞch ,tr-êng hîp bÊt lîi khi ®iÓm P n»m trªn vßng trßn ®i qua ba ®iÓm A ,B ,C th× cã v« sè ®iÓm Pi cïng nh×n xuèng c¸c ®¸y S AB, SBC c¸c gãc ®Òu b»ng  vµ  .Tøc lµ lóc nµy viÖc gi¶i bµi to¸n sÏ cho ta v« sè nghiÖm ,v× vËy sÏ kh«ng x¸c ®Þnh ®-îc vÞ trÝ cña ®iÓm giao héi P . §-êng trßn ®i qua ba ®iÓm A ,B ,C gäi lµ ''®-êng trßn nguy hiÓm'' .Khi P n»m trªn ''®-êng trßn nguy hiÓm '' ,ta cã :  +  + γ =1800 hay φ +ψ còng b»ng 1800 Suy ra : φ = 1800 - ψ sin φ = sin ψ sin φ Nh- vËy : cotg M = sin ψ = 1 . Tøc lµ M = 450 tg( φ - ψ ) tg( φ +ψ ) VËy 2 = 2 .tg(450 - M) = 0 §©y lµ d¹ng kh«ng x¸c ®Þnh nªn kh«ng gi¶i ®-îc φ vµ ψ ,nh- vËy sÏ kh«ng tÝnh ®-îc to¹ ®é ®iÓm giao héi P. Khi thiÕt kÕ ®å h×nh giao héi nghÞch, ®iÓm P th-êng chän xa vßng trßn nguy hiÓm Ýt nhÊt mét kho¶ng R/5 . Trong ®ã R lµ b¸n kÝnh cña vßng trßn ngo¹i tiÕp víi tø gi¸c ABCP ¦u ®iÓm næi bËt cña ph-¬ng ph¸p giao héi nghÞch lµ c«ng t¸c ngo¹i nghiÖp Ýt ,cã thÓ kÕt hîp víi thêi gian giao héi víi thêi gian ®o vÏ chi tiÕt t¹i tr¹m m¸y .Quy ph¹m tr¾c ®Þa má quy ®Þnh : Khi thùc hiÖn ph-¬ng ph¸p giao héi nghÞch, ph¶i ng¾m vÒ bèn ®iÓm khèng chÕ c¬ së. §iÒu nµy lµm gi¶m kh¶ n¨ng øng dông cña ph-¬ng ph¸p giao héi nghÞch v× kh¶ n¨ng ng¾m th«ng bèn h-íng ë ®iÓm P gÆp nhiÒu khã kh¨n ,®Æc biÖt lµ má khai th¸c lé thiªn khai th¸c xuèng s©u . VÝ dô ¸p dông: Gi¶i giao héi nghÞch ,biÕt c¸c sè liÖu nh- sau : To¹ ®é c¸c ®iÓm khèng chÕ : B A(1.461,6681 ;1.291,6641) B (1.496,9249 ;1.416,7854  C (1.446,9873 ;1.504,0411) A   C C¸c gãc ®o t¹i P lµ : 1 = 400 17' 03'' 2 = 300 20' 14'' 2 1 Gi¶i : -TÝnh sè liÖu gèc : P + TÝnh gãc ®Þnh h-íng αAB : tgRAB = YB - YA H×nh 1.6.Ph-¬ng ph¸p giao héi nghÞch XB - XA Thay sè liÖu ,ta cã : - 17 -
416,7854-291,6641 +125,1213 tgRAB = 496,9249-461,6681 = +35,2568 = 3,548855824 (tÝnh gi¸ trÞ tuyÖt ®èi ) Tra arctg gi¸ trÞ trªn ,ta nhËn ®-îc : RAB = 740 15' 47''43 V× ∆XAB vµ ∆YAB ®Òu mang dÊu “ d¬ng” nªn gãc ®Þnh híng ë cung phÇn t thø nhÊt,ta cã quan hÖ : αAB = RAB = 740 15' 47''43 - TÝnh chiÒu dµi ngang SAB ,ta sö dông c«ng thøc : YB - YA XB - XA SAB = sin αAB = cosαAB +125,1213 + TÝnh theo ∆Y : SAB = sin74015'47''43 = 129,9938 (m) +35,3568 + TÝnh theo ∆X : SAB = cos74015'47''43 = 129,9938 (m) -TÝnh gãc ®Þnh h-íng αBC : YC - YB tgRBC = XC - XB Thay sè liÖu ,ta cã : 504,0411-416,7854 + 87,2557 tgRBC = 446,9873-496,9249 = - 49,9376 = 1,747294624 (tÝnh theo gi¸ trÞ tuyÖt ®èi ) Tra arctg gi¸ trÞ trªn, ta nhËn ®-îc : RBC = 600 13' 00''91 V× ∆XBC mang dÊu “©m” vµ ∆YBC mang dÊu “ d¬ng” nªn gãc ®Þnh híng ë cung phÇn t- thø hai,ta cã quan hÖ : αBC = 1800 - RBC = 1800 - 600 13' 00''91 = 1190 46' 59'' - TÝnh chiÒu dµi ngang SBC ,ta sö dông c«ng thøc : YC - YB XC – SBC = sin αBC = XB cosαBC +87,2557 + TÝnh theo ∆Y : SBC = sin119046'59''01 = 100,5352 (m) + TÝnh theo ∆X : SBC = 100,5352 (m) - TÝnh gãc kÑp gi÷a hai ph-¬ng h-íng γ : - 18 -
γ = αBA - αBC ,Thay sè ®· cã ,ta nhËn ®-îc : γ = 740 15' 47''4 + 1800 - 1190 46' 59'' = 1340 28' 48''4 - TÝnh gãc φ .Ψ : §Ó tÝnh ®-îc φ vµ Ψ ta ¸p dông c«ng thøc : φ-Ψ φ+Ψ tg = tg 2 . tg(450 – M ) (a),Ta lÇn l-ît tÝnh vÕ ph¶i cña (a) 2 + Trong tø gi¸c ABCP ,ta cã : φ + Ψ = 3600 - ( γ + β1 + β2 ) φ + Ψ = 3600 - (1340 28' 48''4 + 400 17' 03'' + 300 20' 14'' ) φ + Ψ = 1540 53' 54''6 (A) φ+Ψ 0 φ+Ψ 2 = 77 26' 57''3 vµ tg = 4,491875989 . (b) 2 1 SBC sin β1 + §Ó tÝnh gãc M ,ta tõ c«ng thøc : tgM = SAB sin β Thay sè liÖu : 2 1 100,5352.sin 400 17' 03'' tgM = 129,9938.sin 300 20' 14'' = 0,990033034 . 1 tgM = 0,990033034 . = 1,010067308 M = 450 17' 13''06 vµ tg(450 - M ) = tg(450 - 450 17' 13''06 ) = - 0,005008458 (c) Thay kÕt qña tõ (b) , (c) vµo (a) , ta nhËn ®-îc : φ-Ψ tg 2 = 4,491875989 .( - 0,005008458 ) = - 0,022497372 ) φ-Ψ 2 = - 010 17' 19''63 ) vËy φ – Ψ = - 020 34' 39''27 (B) GhÐp (A) víi (B) thµnh hÖ ph-¬ng tr×nh bËc nhÊt : φ + Ψ = 1540 53' 54''6 φ - Ψ = - 020 34' 39''27 Gi¶i ra ta nhËn ®-îc c¸c gãc : φ = 760 09' 37''67 Ψ = 780 44' 16''93 - TÝnh c¸c gãc ®Þnh h-íng tõ ®iÓm khèng chÕ ®Õn ®iÓm giao héi ,dùa vµo s¬ ®å : αAP = αAB + φ = 740 15' 47''43 + 760 09' 37''67 = 1500 25' 25''1 αBP = αAP + β1 = 1500 25' 25''1 + 400 17' 03'' = 1900 42' 28''1 αCP = αBP + β2 = 1900 42' 28''1 + 300 20' 14'' = 2210 02' 42''1 - 19 -
KiÓm tra gãc αCP : αCP = α BC-Ψ +1800=119046'59''-780 44'16''93+1800 = 2210 02' 42''1 - TÝnh c¸c chiÒu dµi tõ ®iÓm khèng chÕ ®Õn ®iÓm giao héi ,tõ c¸c c«ng thøc : 0 0 sin(β1+ φ) sin(40 17' 03'' +76 09' 37''67) SAP = SAB. sin β = sin 400 17' 03'' =180,0119 (m) 1 sin φ sin760 09' 37''67 SBP = SAB. sin β = sin 400 17' 03'' =195,2120 (m) 1 0 0 sin(β2+Ψ) sin(30 20'14''+78 44' 16''93 ) SCP = SBC. sin β = sin 300 20' 14'' =188,1152 (m) 2 - TÝnh chuyÒn täa ®é tõ ®iÓm khèng chÕ ®Õn ®iÓm giao héi , theo b¶ng sau : KÝ hiÖu A B C XP 305,1120 305,1120 305,1120 XGèc 461,6681 496,9249 446,9873 S.cos α -156,5561 -191,8129 -141,8753 α 1500 25' 25''1 1900 42' 28''1 2210 02' 42''1 S 180,0119 (m) 195,2120 188,1152 S.sin α +88,8508 -36,2705 -123,5262 YGèc 291,6641 416,7854 504,6411 YP 380,5149 380,5149 380,5149 Chương 2. §o vÏ chi tiÕt trªn má lé thiªn 2.1 §èi t-îng ®o vÏ chi tiÕt Sau khi ®· hoµn thµnh viÖc x©y dùng l-íi khèng chÕ ®o vÏ, tr¾c ®Þa tiÕn hµnh ®o ®¹c chi tiÕt ®Ó thµnh lËp b×nh sai ®Þa h×nh trªn má lé thiªn . Néi dung c¬ b¶n cña ph-¬ng ph¸p ®o vÏ chi tiÕt lµ th«ng qua c¸c phÐp ®o ®¹c, tÝnh to¸n vµ biªn vÏ biÓu diÔn ®Çy ®ñ vµ chÝnh x¸c thùc tr¹ng cña ®Þa h×nh khai th¸c trªn b¶n ®å, b¶n vÏ. ViÖc ®o chi tiÕt ®-îc tiÕn hµnh tõ c¸c ®iÓm cña l-íi khèng chÕ ®o vÏ. Thêi gian tiÕn hµnh ®o vÏ chi tiÕt lµ vµo nh÷ng ngµy cuèi th¸ng, cuèi quý vµ cuèi n¨m. Thµnh qu¶ cuèi cïng cña c«ng t¸c ®o vÏ chi tiÕt lµ c¸c b¶n ®å, b×nh ®å, mÆt c¾t - 20 -