Hạ tầng xanh cho đô thị thích ứng với hạn hán - Trường hợp tỉnh Ninh Thuận, Việt Nam

Chia sẻ: Trinhthamhodang1214 Trinhthamhodang1214 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:5

Thêm vào BST

Báo xấu

26
lượt xem 6
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Bài viết trình bày đô thị phục hồi và hạ tầng xanh đô thị; bài học kinh nghiệm về ứng dụng mạng lưới hạ tầng xanh; bối cảnh của khu vực nghiên cứu và kết quả.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Hạ tầng xanh cho đô thị thích ứng với hạn hán - Trường hợp tỉnh Ninh Thuận, Việt Nam

QuY hOaïCh & taÙC giaÛ Haï taàng xanH cHo ñoâ tHò tHícH öùng vôùi Haïn Haùn tröôøng hôïp tænh ninh thuaän, Vieät nam nguYeãn QuOáC Vinh Khoa Kyõ thuaät Xaây döïng, Ñaïi hoïc Baùch khoa, Ñaïi hoïc Quoác gia TP.HCM, Vieät Nam T he emerging concepts of sustainability, resilience have been studied during the past decades. Basing on the eclogocal science, a city is considered as ecological-social systems. Of which, urban spaces must naturally be planned, taking advantage of ecosystem services in order to self-organise and balance with local extreme wearther events, moving towards sustainability. Many researches proved that the most moderate and flexible spaces are Green Infrastructure (GI) [1]. This study selected the case of capital city Phan Rang – Thap Cham (PR-TC) - the most urbanized area of Ninh Thuan province (NT), in the center of Vietnam, which has been known as one of the coastal cities that are affected by CC, drought, storms, flash floods, and sea level rise - to examine its GI’s structure and adaptive possibility. Maps and figures are extracted from Normalised Difference Vegetation Index (NDVI) of remote sensing image. Results illustrates that green spaces in PR-TC are very potential to become a flexible and adaptive GI, towards drought resilience and sustainability. Key words: sustainability, adaptive, resilience, green space, green infrastructure. Trong nhöõng thaäp kyû qua, caùc khaùi nieäm beàn Ninh Thuaän, ven bieån mieàn Trung, voán ñöôïc vöõng (sustainability), phuïc hoài (resilience) xem laø moät thaønh phoá ven bieån chòu nhieàu taùc ñöôïc raát nhieàu hoïc giaû nghieân cöùu. Theo neàn ñoäng lôùn cuûa bieán ñoåi khí haäu (BÑKH), haïn haùn, taûng khoa hoïc sinh thaùi naøy, ñoâ thò (ÑT) ñöôïc baõo, luõ queùt, xaâm ngaäp maën vaø nöôùc bieån daâng xem laø moät heä thoáng hôïp nhaát giöõa töï nhieân - ñeå khaûo saùt caáu truùc vaø khaû naêng thích öùng vaø xaõ hoäi. Theo ñoù, khoâng gian ñoâ thò (KGÑT) cuûa HTX. Hình aûnh vaø soá lieäu ñöôïc chieát xuaát caàn ñöôïc quy hoaïch döïa treân neàn taûng cuûa töø chæ soá thöïc vaät chuaån hoùa (Normalinsed töï nhieân, taän duïng ñöôïc caùc chöùc naêng sinh Difference Vegetation Index - NDVI) cuûa hình thaùi ñeå coù theå töï ñieàu tieát vaø caân baèng vôùi caùc aûnh vieãn thaùm. Keát quaû cho thaáy khoâng gian ñieàu kieän khí haäu khaéc nghieät taïi ñòa phöông, xanh taïi PR-TC raát coù tieàm naêng ñeå phaùt trieån höôùng ñeán phaùt trieån beàn vöõng. Nhieàu nghieân thaønh maïng löôùi HTX linh hoaït vaø thích öùng, cöùu chöùng minh raèng khoâng gian trung hoøa höôùng tôùi phuïc hoài vôùi haïn haùn vaø phaùt trieån vaø linh hoaït nhaát ñeå ñoâ thò ñaït ñöôïc ñieàu naøy beàn vöõng. chính laø Haï taàng xanh (HTX) [1]. Nghieân cöùu naøy choïn thaønh phoá Phan Rang – Thaùp Chaøm Töø khoùa: beàn vöõng, thích öùng, phuïc hoài, khoâng gian xanh, haï (PR-TC) - khu vöïc ñoâ thò hoùa cao nhaát taïi tænh taàng xanh. 56 SË 100 . 2019
Quy h oπc h & t∏c gi∂ I Giôùi thieäu toång quan hoài, khung Sendai coù nhaän ñònh: khaû naêng cuûa moät thaønh phoá ñoái Vôùi aùp löïc veà moâi tröôøng ngaøy moät taêng taïi caùc khu vöïc ÑT, caùc maët vôùi caùc moái nguy hieåm ñeå choáng laïi, haáp thuï, thích nghi vaø phuïc hoïc giaû ñaõ taäp trung nghieân cöùu veà tính beàn vöõng vaø khaû naêng hoài sau taùc ñoäng cuûa moái nguy ñoù [9]. S. Meerow mieâu taû khaû naêng thích nghi, phuïc hoài cuûa noù. Nhöõng khaùi nieäm naøy ñeàu döïa treân thích öùng cuûa ÑT laø khaû naêng duy trì hoaëc nhanh choùng trôû laïi caùc neàn taûng cuûa khoa hoïc sinh thaùi, theo ñoù moät thaønh phoá veà cô chöùc naêng mong muoán, thích öùng vôùi thay ñoåi vaø chuyeån bieán caùc baûn ñöôïc xem nhö laø moät heä sinh thaùi - xaõ hoäi phöùc hôïp. Ñaëc bieät, heä thoáng giôùi haïn khaû naêng thích öùng hieän taïi hoaëc töông lai[10]. khaùi nieäm phuïc hoài nhaán maïnh raèng heä sinh thaùi ÑT phaûi traûi qua Trong quy hoaïch, moät soá hoïc giaû cho raèng quy hoaïch khoâng gian boán giai ñoaïn töø hình thaønh ñeán khai thaùc, duy trì, thay ñoåi vaø taùi toå ñoùng vai troø quan troïng ñeå thuùc ñaåy khaû naêng phuïc hoài cuûa ÑT[11]. chöùc, ñeå coù theå trôû laïi traïng thaùi oån ñònh sau caùc taán coâng gaây xaùo Moät nghieân cöùu cho thaáy vôùi moät caáu truùc phuø hôïp, ÑT coù theå giaûm troän töø beân ngoaøi. Ñeå ñaït ñöôïc ñieàu ñoù, ÑT phaûi ñöôïc quy hoaïch thieåu caùc moái nguy hieåm töø beân ngoaøi, thoâng qua caùc chæ soá ñaùnh vaø thieát keá chuù troïng vaøo vai troø vaø chöùc naêng cuûa caùc khoâng gian giaù khaû naêng thích öùng[11]. Moät soá nghieân cöùu khaùc ñeà xuaát giöõ vaøi töï nhieân, voán coù khaû naêng linh hoaït cao giuùp taêng cöôøng khaû naêng khu vöïc trong thaønh phoá khoâng phaùt trieån nhö: khoâng gian môû, thích öùng vôùi nhöõng bieán ñoäng cuûa ñieàu kieän khí haäu (ÑKKH) ñòa khoâng gian xanh, khoâng gian maët nöôùc… nhö moät moâ hình ña daïng phöông, vaø BÑKH. Cuøng vôùi caùc khaùi nieäm ÑT beàn vöõng vaø phuïc sinh hoïc, laø moät phaàn cuûa chieán löôïc thích öùng thoâng qua “caùc ñieàu hoài, khaùi nieäm HTX döïa treân nhöõng quan ñieåm cô baûn cuûa khoa kieän nuoâi döôõng ñeå thích öùng vaø ñoåi môùi sau xaùo troän” [12]. Hôn nöõa, hoïc sinh thaùi, cung caáp nhöõng nguyeân taéc cô baûn, laø coâng cuï quy taêng cöôøng khoâng gian xanh ÑT ñöôïc xem laø moät phöông phaùp hoaïch thích öùng, phuïc hoài vaø beàn vöõng höõu hieäu, thu huùt quan söï tieáp caän coù theå giaûm thieåu hieän töôïng ñaûo nhieät ñoâ thò (ÑNÑT)[13], taâm lôùn cuûa giôùi quy hoaïch vaø quaûn trò ÑT. ña daïng sinh hoïc vaø taêng khaû naêng choáng chòu ruûi ro haïn haùn [14]. Trong boái caûnh cuûa Ninh Thuaän noùi chung vaø PR-TC noùi rieâng, II.2 Haï taàng xanh ñoâ thò khoâ haïn, noùng böùc laø moät trong nhöõng ñieàu kieän ñaày thaùch thöùc Caûnh quan töï nhieân vaø taùc ñoäng nhieàu ñeán ñôøi soáng ngöôøi daân, caûn trôû vaø haïn cheá vai Theo quan ñieåm cuûa Victor Gruen, caûnh quan ñoâ thò (cityscape) troø hoã trôï cuûa heä sinh thaùi. Nguyeân nhaân chuû yeáu do söï gia taêng laø moâi tröôøng ñoâ thò (MTÑT) goàm coâng trình, MKT vaø haï taàng kyõ khoâng gian xaây döïng - hay maët khoâng thaám (MKT)[2], khoâng gian thuaät, coøn caûnh quan töï nhieân (landscape) laø moâi tröôøng töï nhieân xanh thaáp vaø thieáu keát noái. Nhieàu nghieân cöùu veà quaù trình ñoâ thò (MTTN) maø caûnh quan thieân nhieân chieám öu theá. Nhö vaäy hai caûnh hoùa (ÑTH) ñaõ nhaän ñònh coù söï töông quan nghòch giöõa nhieät ñoä quan naøy hoaøn toaøn khaùc bieät veà maët yù nghóa. vôùi khoâng gian xanh, vaø töông quan thuaän vôùi MKT[2][3]. Beân caïnh ñoù, nhieät ñoä cao cuõng ñöôïc xem laø moät trong nhöõng haäu quaû cuûa Vaäy caûnh quan ÑT vaø caûnh quan töï nhieân coù theå tích hôïp trong haïn hoaëc lieân quan ñeán haïn, vaø ñöôïc duøng laøm chæ soá ñeå ñaùnh giaù MTÑT. Trong cuoán saùch “Design with Nature” xuaát baûn naêm 1969, möùc ñoä haïn[4][5]. Nhö vaäy, khoâng gian xanh ñöôïc xem laø moät trong Mc Harg ñaõ ñeà xuaát nhieàu nguyeân taéc sinh thaùi ñeå quy hoaïch vaø nhöõng yeáu toá coát loõi ñeå giaûi quyeát thaùch thöùc veà ñieàu kieän noùng thieát keá ÑT[15]. Nhöng trong moät thôøi gian daøi, do nhieàu lyù do, sinh vaø khoâ haïn taïi PR-TC. Baøi baùo goàm ba phaàn: (i) Caùc khaùi nieäm thaùi chæ ñöôïc söû duïng haïn cheá theo ngöõ nghóa cuûa caùi goïi laø “moâi veà ÑT phuïc hoài vaø HTX ÑT, (ii) Caùc baøi hoïc kinh nghieäm veà trieån tröôøng” (environment), voán ñöôïc cho raèng laø caùi gì ñoù “töï nhieân” maø khai maïng löôùi HTX treân theá giôùi, (iii) Boái caûnh khu vöïc nghieân cöùu khoâng thuoäc veà thaønh phoá. Nhöng chaéc chaén raèng caùc moâi tröôøng vaø keát quaû ñaùnh giaù. Döïa vaøo keát quaû hình aûnh vaø soá lieäu töø coâng kinh teá, xaõ hoäi, vaên hoùa ñeàu ñöôïc bao boïc bôûi MTTN. ngheä vieãn thaùm vaø GIS, hình aûnh Google, moät ñaùnh giaù böôùc ñaàu veà quy moâ vaø tính keát noái ñöôïc thöïc hieän: PR-TC coù nhieàu tieàm Töø coâng vieân tôùi haï taàng xanh ñoâ thò naêng ñeå phaùt trieån thaønh ÑT thích öùng do coù dieän tích thöïc phuû Coâng vieân: Laø moät loaïi caûnh quan töï nhieân trong loøng ÑT. Quy moâ cao, nhöng ñöôïc phaân boå raûi raùc thieáu taäp trung vaø thieáu keát noái, khaùc vai troø seõ khaùc[16]. ñaëc bieät laø thieáu keát noái vôùi thuûy heä treân ñòa baøn thaønh phoá. Coâng vieân nhoû - coâng vieân ñoâ thò. Thöôøng chæ ñeå gôïi veà hoaëc ñaïi II Ñoâ thò phuïc hoài vaø haï taàng xanh ñoâ thò dieän cho töï nhieân ôû vaøi chöùc naêng naøo ñoù, do chuùng khoâng coù quaù II.1 Thích öùng vaø ñoâ thò thích öùng vôùi haïn haùn trình tieán hoùa töï ñieàu chænh, cuõng khoâng laø nhöõng heä sinh thaùi thích Khaùi nieäm thích öùng xuaát hieän laàn ñaàu tieân vaøo naêm 1973, ñeà caäp öùng höôùng ñeán phaùt trieån beàn vöõng. Noù nhö laø moät bieåu töôïng töø ñeán caùc heä thoáng vaø khaû naêng ñoái phoù vôùi caùc taán coâng vaø xaùo troän chính tö duy sinh thaùi cuûa ngöôøi thieát keá (Designer Ecology) hôn laø töø beân ngoaøi khi vaãn giöõ nguyeân caáu truùc vaø chöùc naêng cuõ[6]. Sau thieát keá mang tính sinh thaùi (Ecological Design). Chuùng chæ ñöôïc ñoù, caùc hoïc giaû laïi dieãn giaûi noù theo chu trình thích nghi (adaptive xem laø moät thaønh phaàn cuûa töï nhieân khi chuùng ñöôïc keát noái vôùi cycle) traûi qua boán giai ñoaïn: (i) taêng tröôûng vaø khai thaùc, (ii) duy trì, nhöõng coâng vieân vôùi quy moâ töông töï veà maët chöùc naêng, thoâng qua (iii) suïp ñoå hoaëc phoùng thích, (iv) thay ñoåi vaø taùi caáu truùc [7]. moät maïng löôùi HTX ñuû maïnh. Giôùi quy hoaïch ÑT baét ñaàu quan taâm ñeán khaùi nieäm naøy vaøo cuoái nhöõng naêm 1990. Theo ñoù, thaønh phoá ñöôïc xem laø moät heä thoáng Coâng vieân lôùn: Laø nhöõng heä sinh thaùi phöùc hôïp. Noù coù khaû naêng sinh thaùi töï nhieân - xaõ hoäi (SES), ñöôïc hoã trôï bôûi caùc vai troø cuûa töï phuïc hoài khi caàn phaûi thích öùng ñeå thay ñoåi. Thöôøng coù quy moâ lôùn nhieân, goàm: (i) cung caáp thöïc phaåm vaø nöôùc, (ii) ñieàu tieát luõ luït, haïn hôn nhieàu so vôùi nhöõng coâng vieân ÑT caû veà söï ña daïng sinh hoïc. haùn vaø beänh taät, (iii) hoã trôï hình thaønh ñaát vaø chu kyø dinh döôõng, vaø Neân chuùng coù theå cuøng vôùi maïng löôùi HTX, vôùi heä sinh thaùi ñieàu tieát (iv) mang laïi giaù trò vaên hoùa nhö giaûi trí, tinh thaàn, toân giaùo vaø caùc raát hieäu quaû caùc ÑKKH taïi ñòa phöông. lôïi ích phi vaät theå khaùc [8]. Trong soá nhieàu ñònh nghóa veà ÑT phuïc SË 100 . 2019 57
Quy h oπch & t∏c gi∂ Haï taàng xanh ñoâ thò. Veà maët khoâng gian laø Vaønh ñai thuûy taïi Staten, thaønh phoá New nhöõng khoâng gian môû, maët nöôùc, coâng vieân York: HTX caáp khu vöïc. Daân soá thaáp, sinh trung taâm, röøng, haønh lang xanh, caây leà thaùi töï nhieân ít bò xaâm phaïm. ñöôøng, vaø keå caû nhöõng khoâng gian môû taïi vuøng noâng thoân. Nhöõng naêm 80, chính quyeàn tích hôïp quaûn lyù nguoàn nöôùc vôùi vuøng ngaäp roäng 4.000ha. Keát noái caùc coâng vieân lôùn nhoû trong ÑT Quy hoaïch goàm 2 thaønh phaàn cô baûn taùch taïo thaønh maïng löôùi HTX seõ mang laïi bieät: heä thoáng coáng thoaùt vaø thu nöôùc möa. nhieàu lôïi ích cho MTÑT. Noù hoã trôï caùc quaù Heä thoáng nöôùc möa ñöôïc xem laø moät ví duï trình sinh lyù cuûa töï nhieân nhö: thuûy vaên, ña veà HTX hôïp nhaát giöõa thu nöôùc möa ña daïng sinh hoïc, keát noái caùc doøng thoâng tin, naêng vaø caùc vuøng ngaäp vaøo quy hoaïch haï vaät chaát… Ngoaøi ra, vôùi nhöõng ÑT toïa laïc taàng ÑT moät caùch hoaøn chænh. taïi caùc vuøng coù ÑKKH khoâ haïn nhö PR- TC, khoâng gian xanh coøn giuùp giaûm nhieät Tieâu chí xanh taïi thaønh phoá Berlin: HTX ñoä, giaûm hieän töôïng ÑNÑT, giaûm nhu caàu caáp coâng trình. Thuoäc khu vöïc khaù bieät laäp söû duïng nöôùc, trung hoøa söï phaân hoùa veà nhö moät hoøn ñaûo ñoâ thò. khoâng gian vaø naâng cao khaû naêng thích Theo chöông trình naøy, moãi khu ñaát phaûi Hình 1: Vò trí thaønh phoá PR-TC trong tieåu vuøng khí haäu. öùng[1][3]. Nhìn chung, nhöõng ñieåm caàn löu giaûm thieåu ñöôïc taùc ñoäng cuûa chính noù taïi (Nguoàn: taùc giaû) yù trong quy hoaïch heä thoáng HTX: “tieáp caän khu vöïc. Muïc tieâu chính laø choáng laïi vieäc ña caáp ñoä”, “caáu truùc moâ hình caûnh quan” “roø ræ” nöôùc, quy ñònh caùc coâng trình xaây haïn haùn vôùi löôïng möa töø 750 ñeán 1.200 vaø “tính keát noái”. môùi hoaëc caûi taïo phaûi ñaït tieâu chí xanh. mm/naêm. Khu vöïc mieàn nuùi (I) coù löôïng “Xanh” nhaèm vaøo caùc chöùc naêng: giaûm boác möa 1.000 - 1.700 mm/naêm. III Baøi hoïc kinh nghieäm veà öùng hôi, giöõ hoaëc thaám nöôùc maët, loaïi boû taïp duïng maïng löôùi haï taàng xanh chaát, buïi, taùi taïo thoå nhöôõng vaø gia taêng IV.2 Khoâng gian xanh vaø maët nöôùc taïi Nhöõng baøi hoïc kinh nghieäm döôùi ñaây veà moâi tröôøng soáng cho thöïc vaät vaø ñoäng vaät. Ninh Thuaän vaø thaønh phoá Phan Rang – vieäc trieån khai HTX taïi nhieàu caáp, ñöôïc thu Thaùp Chaøm thaäp töø caùc chaâu luïc khaùc nhau treân theá IV Boái caûnh khu vöïc nghieân cöùu Neàn taûng giuùp taêng cöôøng naêng löïc thích giôùi (chaâu AÙ, chaâu AÂu vaø chaâu Myõ), cho vaø keát quaû öùng cuûa MTÑT vôùi caùc ruûi ro töø thieân tai, thaáy söï ña daïng veà ñòa lyù, boái caûnh nhöng IV.1 Boái caûnh tænh Ninh Thuaän vaø thaønh phoá töø BÑKH chính laø caùch thöùc toå chöùc khoâng ñònh höôùng chung vaãn laø phaùt trieån phuø Phan Rang – Thaùp Chaøm gian môû, khoâng gian xanh, khoâng gian maët hôïp, thích nghi vôùi ñieàu kieän töï nhieân cuûa Ninh Thuaän laø moät tænh ven bieån vuøng nöôùc vaø caùc khoâng gian xaây döïng trong ñòa phöông[1]. Duyeân haûi Nam Trung boä Vieät Nam, toïa ÑT[12], voán lieân quan chaët cheõ vôùi nhieät ñoä[3]. laïc taïi: 11o18’14” ñeán 12o 09’15” ñoä vó Baéc, Caùc yeáu toá treân seõ ñöôïc tieán haønh khaûo Thaønh phoá Taizhou, Trung Quoác: HTX 108o 09’08” ñeán 109o 14’25” ñoä kinh Ñoâng. saùt, phaân tích vaø ñaùnh giaù taïi 02 caáp ñoä: caáp ÑT. Thaønh phoá coù daân soá 5.5 trieäu löu vöïc soâng Dinh vaø thaønh phoá PR-TC. daân, dieän tích 1.000km2 Thuûy vaên: toång dieän tích caùc löu vöïc soâng ÑT chòu aûnh höôûng cuûa ngaäp luït thöôøng laø 3.092km2, goàm 46 soâng, suoái vaø 04 Caáp ñoä löu vöïc xuyeân. Hieän ñang chòu nhieàu aùp löïc töø quaù taàng chöùa nöôùc chính, trong ñoù löu vöïc Caùc baûn ñoà ñaùnh giaù ñieàu kieän töï nhieân löu trình ÑTH vaø phaùt trieån haï taàng. Ñeå giaûi soâng Dinh chieám phaàn lôùn dieän tích vôùi vöïc soâng Dinh goàm: baûn ñoà ñòa hình, baûn ñoà quyeát vaán ñeà naøy, Kongian Yu - kieán truùc 3.000km2, caùc löu vöïc coøn laïi chieám 92km2. maïng löôùi thuûy vaên, baûn ñoà phaân boá nhieät sö caûnh quan cuûa ÑH Beijing ñaõ quy hoaïch ñoä beà maët (Land Surface Temperature - thaønh phoá döïa treân haï taàng sinh thaùi nhaèm Khí töôïng: khoâ (75% - 77%), noùng (26oC - LST) ñöôïc thu thaäp töø nhieàu nguoàn khaùc hoã trôï cho caùc chöùc naêng cuûa töï nhieân: voâ 27oC) vaø gioù maïnh (2,3m/s - 5 m/s maïnh nhau nhö aûnh vieãn thaùm, GIS… ñeå khaûo saùt sinh (abiotic), höõu sinh (biotic) vaø vaên hoùa nhaát laø 25m/s) vaø toác ñoä boác hôi cao. toång theå veà tænh Ninh Thuaän (Hình 2). (cultural). Quy hoaïch giôùi haïn söï phaùt trieån traøn lan thieáu kieåm soaùt cuûa ÑT, vôùi teân goïi Khí haäu cöïc ñoan: xen keõ giöõa haïn haùn vaø 02 loaïi maët phuû quan troïng cuûa maïng löôùi “caùc hình maãu an toaøn” (security patterns): luõ luït. Tuy nhieân luõ luït giaûm nhieàu nhôø vieäc HTX laø thöïc vaät (daøy - röøng hoaëc caây troàng (i) toái thieåu, (ii) trung bình, vaø (iii) toái ña. quy hoaïch vaø xaây döïng nhieàu hoà chöùa, ñaäp laâu naêm, vaø thöa - caây buïi, ñoàng coû, hoaëc Saûn phaåm naøy goàm boä höôùng daãn sinh thaùi vaø ñeâ treân ñòa baøn. ñaát noâng nghieäp) vaø maët nöôùc ñöôïc khaûo caûnh quan veà: (i) tieáp caän ña caáp ñoä, (ii) moái saùt veà quy moâ vaø tính keát noái (Hình 3). Baûn lieân heä vaø quaù trình cuûa hình maãu, vaø (iii) Khoâng gian tænh ñöôïc chia thaønh ba tieåu ñoà vaø soá lieäu ñöôïc chieát xuaát töø hình aûnh söï keát noái, ñaëc bieät vôùi caùc maïng löôùi thuûy vuøng khí haäu. Khu vöïc ven bieån (III) coù möùc vieãn thaùm, döïa theo chæ soá thöïc vaät chuaån vaên ña naêng. Nhöõng höôùng daãn quy hoaïch ñoä haïn haùn toài teä nhaát vôùi löôïng möa trung hoùa cuûa Ninh Thuaän (NDVI) taïi thôøi ñieåm HTX vôùi ñeà xuaát quan ñieåm khoâng gian raát bình khoaûng 500 - 700 mm/naêm, khu vöïc 11/4/2019 (Earth Explorer), baûn ñoà Google roõ raøng cuõng bao goàm trong saûn phaåm naøy. nghieân cöùu - thaønh phoá PR-TC - thuoäc tieåu (8/2019), vaø moät soá hình aûnh khaûo saùt tröïc vuøng naøy. Khu vöïc ñoàng baèng (II) cuõng bò quan taïi ñòa ñieåm (9/2019). 58 SË 100 . 2019
Ñaùnh giaù - Nhaän xeùt Khoâng gian xanh: (i) thöïc phuû daøy (röøng, caây laâu naêm): chieám tæ leä khaù cao dieän tích toaøn thaønh phoá (23,01%), ña phaàn laø caùc khu vöïc chöa phaùt trieån ÑT, phaân taùn taïi khu vöïc trung taâm, daøy hôn ôû phía Taây Baéc, (ii) thöïc phuû thöa (caây buïi, ñoàng coû hoaëc noâng nghieäp): chieám tæ leä cao (55,38%), raûi ñeàu treân ñòa baøn. Khoâng gian maët nöôùc: chuû yeáu laø soâng Dinh, Ñaàm Naïi vaø moät soá hoà ñieàu tieát trong noäi thaønh. Tính keát noái: (i) Quy moâ: nhìn chung dieän tích khoâng gian xanh khaù cao do PR-TC khoâng phaûi laø ÑT troïng ñieåm taïi khu vöïc mieàn Trung, vaø môùi ÑTH töø nhöõng naêm 1990. (ii) Keát noái: Theo baûn ñoà maïng löôùi thuûy vaên treân löu vöïc soâng Dinh (Hình 2b) vaø thuûy heä (Hình 3c), doøng chaûy coù xu höôùng ñoå töø Taây Baéc xuoáng Ñoâng Nam theo soâng Dinh ra bieån Ñoâng. Nhöng söï keát noái cuûa khoâng gian xanh vôùi nhau vaø vôùi thuûy heä raát yeáu (Hình 3a). Caùc truïc giao thoâng ñoái noäi vaø ñoái ngoaïi phaân hoùa maïnh khoâng gian töï nhieân löu vöïc[17]: taïi PR-TC, truïc Quoác Loä 1A theo höôùng Taây Nam- Ñoâng Baéc, caùc truïc giao thoâng chính cuûa PR-TC theo höôùng Ñoâng Nam-Taây Baéc xeù khoâng gian töï nhieân thaønh caùc tieåu vuøng nhoû, thieáu keát noái. Nhìn chung, veà quy moâ, söï phaân boå dieän tích khoâng gian xanh, maët nöôùc vaø khoâng gian môû treân toaøn thaønh phoá laø khaù cao. Veà tính keát noái, maëc duø coù dieän tích khaù cao nhöng laïi ñöôïc phaân boá khoâng ñeàu, phaân Hình 3: Khoâng gian maët phuû thaønh phoá taùn vaø thieáu keát noái. Tuy nhieân, vôùi thöïc PR-TC. (a) Thöïc phuû daøy, (b) Thöïc phuû thöa, traïng naøy, PR-TC hoaøn toaøn coù tieàm naêng (c) Thuûy heä. (Nguoàn: Taùc giaû) Hình 2: Ñieàu kieän töï nhieân löu vöïc soâng Dinh, vuøng tænh Ninh Thuaän. (a) Baûn ñoà ñòa hình, (b) Baûn ñoà maïng löôùi thuûy vaên, (c) Baûn ñoà phaân boá nhieät ñoä. (Nguoàn: Taùc giaû) Caáp ñoä ñoâ thò SË 100 . 2019 59
ñeå phaùt trieån maïng löôùi HTX thích öùng vôùi haïn haùn. Conf., vol. 45, p. 00095, 2018. [5] WMO and GWP, Handbook of drought indicators and indices, no. V Keát luaän 1173. 2016. Thaønh phoá - “SES”, laø moät heä thoáng sinh thaùi - xaõ hoäi phöùc [6] C. S. Holling, “Resilience and stability of ecological systems. Annual hôïp, khoâng chæ naêng ñoäng maø coøn töï toå chöùc vaø chuû ñoäng Review of Ecology and Systematics,” 1973. ñieàu chænh ñeå thích öùng vôùi caùc taán coâng töø beân ngoaøi nhö [7] C. S. Holling and L. H. Gunderson, “Resilience and adaptive cycles,” thieân tai hoaëc BÑKH, coù theå hoaëc khoâng theå döï baùo. Tröôøng Panarchy Underst. Transform. Hum. Nat. Syst., pp. 25–62, 2002. hôïp cuûa PR-TC, moät thaønh phoá ngheøo coù möùc ñoä khoâ haïn [8] Millenium Ecosystem Assessment, Millenium Ecosystem Assessment: vaø noùng böùc nhaát taïi Vieät Nam cuõng coù theå ñöôïc ñònh höôùng ecosystems and human well-being. 2005. vaø phaùt trieån ñeå thích öùng vôùi moïi hoaøn caûnh. Töø caùc nhaän [9] S. Framework and D. R. Reduction, “Sendai Framework for Disaster ñònh veà moái quan heä giöõa vieäc gia taêng nhieät ñoä ñoâ thò vôùi Risk Reduction 2015-2030,” no. March, pp. 1–25, 2015. khoâng gian xanh vaø MKT, baøi baùo tieán haønh khaûo saùt thöïc [10] S. Meerow, J. P. Newell, and M. Stults, “Defining urban resilience: A traïng khoâng gian xanh, khoâng gian maët nöôùc treân ñòa baøn review,” Landsc. Urban Plan., vol. 147, pp. 38–49, 2016. thaønh phoá ñeå böôùc ñaàu ñaùnh giaù quy moâ, caáu truùc vaø khaû [11] Fleischhauer and M. Fleischhauer, “The role of spatial planning in naêng keát noái cuûa nhöõng khoâng gian naøy. Keát quaû cho thaáy strengthening urban resilience,” Resil. Cities to Terror. other Threat. Proc. PR-TC hoaøn toaøn coù theå ñònh höôùng vaø phaùt trieån thaønh ÑT NATO Adv. Res. Work. Urban Struct. Resil. under Multi-Hazard Threat. thích öùng vôùi haïn haùn. Noù seõ laø tieàn ñeà ñeå xaây döïng heä thoáng Lessons 9/11 Res. Issues Futur. Work, pp. 273–298, 2008. nguyeân taéc toå chöùc maïng löôùi HTX caùc caáp taïi Ninh Thuaän, [12] N. M. Ni’mah and S. Lenonb, “Urban greenspace for resilient city in naâng cao khaû naêng thích öùng vôùi ÑKKH noùi chung vaø vôùi haïn the future: Case study of Yogyakarta City,” in IOP Conference Series: Earth haùn noùi rieâng, höôùng ñeán phaùt trieån beàn vöõng. and Environmental Science, 2017, vol. 70, no. 1, pp. 0–8. [13] Dissanayake, Morimoto, Ranagalage, and Murayama, “Land-Use/ Taøi lieäu Tham khaûo: Land-Cover Changes and Their Impact on Surface Urban Heat Islands: [1] J. Ahern, “Green infrastructure for cities: the spatial dimension,” Cities Case Study of Kandy City, Sri Lanka,” Climate, vol. 7, no. 8, p. 99, 2019. Futur. Integr. Sustain. Water Landsc. Manag., no. May, pp. 267–283, 2007. [14] N. D. Crossman, “Drought Resilience , Adaptation and Management [2] T. T. Vaân, “Nghieân cöùu bieán ñoåi nhieät ñoä ñoâ thò döôùi taùc ñoäng cuûa quaù Policy (DRAMP) Framework,” Support. Tech. Guidel., no. July, p. 17, 2018. trình ñoâ thò hoùa baèng phöông phaùp vieãn thaùm vaø GIS, tröôøng hôïp khu vöïc [15] I. McHarg, Design with nature. New York, USA: John Wiley & Sons, thaønh phoá Hoà Chí Minh,” 2011. Inc, 1992. [3] N. Q. Vinh, N. T. Khanh, and P. T. Anh, “The inter-relationships [16] N. M. Lister, “Sustainable large park: Ecological design or design between LST, NDVI, NDBI in Remote Sensing to Achieve Drought ecology?,” in Large Park, 2007, pp. 35–57. Resilience in Ninh Thuan, Vietnam,” 2019. [17] Forman, R.T., and D.Sperling, “Road ecology: science and solutions,” [4] W. Szalińska, I. Otop, and T. Tokarczyk, “Urban drought,” E3S Web Choice Rev. Online, vol. 40, no. 11, pp. 40-6438-40–6438, 2003. 60 SË 100 . 2019