Hành trình truy tìm bản thể trong tiểu thuyết Bài ca Solomon của Toni Morrison

TAÏP CHÍ KHOA HOÏC ÑAÏI HOÏC SAØI GOØN Soá 30 (55) - Thaùng 7/2017<br /> <br /> <br /> Hành trình truy tìm bản thể trong tiểu thuyết<br /> Bài ca Solomon của Toni Morrison<br /> A journey towards the identity in Toni Morrison’s Song of Solomon<br /> ThS. Nguyễn Thị Tuyết,<br /> Trường Đại học An Giang<br /> <br /> Nguyen Thi Tuyet, M.A.,<br /> An Giang University<br /> <br /> Tóm tắt<br /> Trong tiểu thuyết Bài ca Solomon, Toni Morrison đã đặt ra câu hỏi người da đen họ là ai trên đất Mỹ.<br /> Hành trình truy tìm bản thể của Milkman, một thanh niên điển hình cho người Mỹ gốc Phi đương đại, sẽ<br /> cho ta câu trả lời thấu đáo. Người da đen đã từng là nô lệ, song để là một người tự do thật sự, họ phải<br /> hiểu biết sâu sắc về cội nguồn tổ tiên và xem đó như là nền tảng của tương lai. Vượt lên câu chuyện của<br /> một cá nhân, một chủng tộc, Bài ca Solomon còn là câu chuyện chung của nhân loại trong hành trình<br /> tìm kiếm chính mình bằng sự hòa hợp với tự nhiên trong nữ tính Vĩnh hằng.<br /> Từ khóa: Toni Morrison, Bài ca Solomon, bản thể, nữ tính.<br /> Abstract<br /> In the novel Song of Solomon, Toni Morrison posed the question on Blacks’ identity in America. The<br /> seeking journey of Milkman, a typical African-American young man, will offer the ultimate answer.<br /> Blacks were once slaves, but to become truly free men, they must have a deep understanding of their<br /> ancestral origin and see it as the foundation of their future. Beyond the story of an individual, and of a<br /> race, Song of Solomon is the common story of humanity in the process of seeking for their identity by<br /> harmonizing with the nature in eternal femininity.<br /> Keywords: Toni Morrison, Song of Solomon, identity, femininity.<br /> <br /> <br /> 1. Mở đầu các màu da, các bảng giá trị văn hóa và<br /> Toni Morrison (1931-), một nhà văn giới tính. Trong đó, Bài ca Solomon (Song<br /> đương đại danh tiếng nhất của dòng văn of Solomon, 1977) là một trong những tác<br /> học người Mỹ gốc Phi. Bằng cảm quan phẩm xuất sắc nhất, được cựu tổng thống<br /> sáng tạo, Morrison nỗ lực viết lịch sử của Mỹ, Barack Obama, xem là sách gối đầu<br /> chủng tộc mình trên đất Mỹ, từ lịch sử đó, giường.<br /> bà chỉ ra những hiện tồn trong đời sống và Câu hỏi truy tìm bản thể: Ta là ai (?)<br /> viễn ảnh tương lai thân phận người da đen. vẫn là câu hỏi muôn thuở của con người có<br /> Trong cái nhìn toàn cảnh ấy mỗi tác phẩm ý thức, đặc biệt là khi ý thức đứng chênh<br /> của bà1, từ The Bluest Eye đến God Help vênh trên đồi số phận. Và mỗi nhà tư tưởng<br /> the Child đều tập trung khám phá cội có cách quan niệm riêng thì có lời giải đáp<br /> nguồn văn hóa Phi châu như một giải pháp riêng, Toni Morrison đã đặt ra câu hỏi:<br /> hữu hiệu cho những vấn nạn phân biệt người da đen, họ là ai và Bài ca Solomon là<br /> chủng tộc, và hơn nữa là sự bình đẳng giữa một câu trả lời rốt ráo.<br /> <br /> 134<br />  NGUYỄN THỊ TUYẾT<br /> <br /> <br /> Nhân vật chính của Bài ca Solomon là về giá trị đời sống lẫn cách ứng xử với<br /> Milkman Dead (Macon Dead III), thế hệ da thiên nhiên: nếu dinh thự của Macon hào<br /> đen thứ tư trên đất Mỹ, cũng là thế hệ của nhoáng, sang trọng mà tù túng thì ngôi nhà<br /> Morrison. Thời gian cốt truyện của tác trong khu ổ chuột của Pilate toát lên vẻ<br /> phẩm kéo dài 32 năm, từ 1931 đến 1963. thanh đạm giản dị tuyệt đối, song lại giàu<br /> Cuốn tiểu thuyết gồm 15 chương, được chia tiếng hát, tiếng cười. Nếu Macon Dead II<br /> thành hai phần: phần đầu là cuộc sống giàu coi tiền là chân lý, là ý nghĩa sinh tồn<br /> sang của Milkman và gia đình tại miền bắc, (Money is freedom. The only real freedom<br /> một thành phố thuộc bang Michigan, phần there is” [5; tr.163], và đất đai là của cải thì<br /> sau là hành trình về phương nam (bang Pilate chỉ gắn bó với mảnh giấy ghi tên<br /> Pennsylvania, Virginia) của anh để tìm mình cái tên xuất phát từ Kinh thánh, một<br /> “vàng”. Ngược dòng thời gian và không đôi bông tai, một cuốn sách địa lý, một bộ<br /> gian, Milkman không chỉ khám phá ra kho sưu tập đá và một bao vải màu xanh đựng<br /> báu về cội nguồn gia tộc, chủng tộc, mà còn hài cốt, và bài hát về O Sugarman. Gia<br /> tìm thấy chính mình trong sự hiểu biết sâu đình Dead như chính bản thể của người Mỹ<br /> sắc và sự hòa hợp với tự nhiên như viễn gốc Phi, bị phân thân, giằng xé giữa hai<br /> ảnh về tương lai con người. nền văn hóa: văn hóa Mỹ trắng và văn hóa<br /> 2. Nội dung cội nguồn châu Phi.<br /> 2.1. Truy tìm nguồn gốc gia đình: Sinh ra và lớn lên trong sự giàu có xa<br /> Một huyền thoại của người Mỹ gốc Phi hoa, và tập nhiễm tư tưởng sùng bái vật<br /> Bài ca Solomon của Toni Morrison là chất, tuy nhiên, con người Milkman vẫn<br /> câu chuyện bốn đời của dòng họ Solomon tiềm ẩn những năng lực siêu nhiên chưa<br /> (Dead) như câu chuyện bảy đời của dòng họ được đánh thức được thừa hưởng từ dòng<br /> Buendia trong Trăm năm cô đơn của Garcia máu huyền thoại của tổ tiên. Và cuộc sống<br /> Marquez. Tuy nhiên, nếu gia phả của dòng của anh bị cuốn đi bởi cả hai trường lực đó,<br /> họ Buendia được viết theo trật tự biên niên mặc dù anh không ý thức, hành trình về<br /> nhưng bằng sự tiên tri về sự hủy diệt vì tội phương nam là đỉnh điểm trong cuộc truy<br /> loạn luân thì lịch sử của dòng họ Solomon tìm bản ngã của nhân vật chính, rút cục anh<br /> bị đứt gãy vì những lầm lạc, và chỉ khi giải là ai: Macon Dead hay Milkman Dead,<br /> mã được bài hát của tổ tiên thì gia phả của Macon hay Milkman?<br /> gia tộc mới được viết lại đúng đắn. Bị thôi thúc bởi giấc mơ tìm vàng của<br /> Sự lầm lẫn trong tên tuổi gia tộc (từ họ người cha, (Macon Dead II coi trọng con<br /> Solomon bị đổi thành Dead) không chỉ cắt bê vàng, và xem sự sở hữu của cải là mục<br /> đứt mối liên hệ giữa con cháu với di sản đích tối hậu), Milkman đã nuôi hy vọng<br /> của tổ tiên mà còn tiên báo cuộc sống của chiếm được vàng để thoát khỏi sự áp đặt<br /> mỗi cá nhân gắn với cái chết tinh thần như của cha, người mà anh vốn không yêu<br /> cái tên quái gở của họ. Milkman được sinh thương và kính trọng. Nếu vàng là biểu<br /> ra trong gia đình Macon Dead II giàu có tượng của giá trị vật chất, khát vọng giàu<br /> song thiếu vắng tình yêu thương, lớn lên sang, tiêu biểu cho giấc mơ Mỹ của mỗi<br /> anh bị thu hút bởi cuộc sống giản dị của con người khi tự nguyện đặt chân đến<br /> người cô, Pilate Dead, mà cha anh đã tuyệt mảnh đất dưới chân tượng Nữ thần Tự do<br /> giao. Cuộc sống trong hai gia đình Macon thì với mỗi người da đen theo đuổi khát<br /> và Pilate thể hiện hai quan niệm khác nhau vọng đó là họ đã quên đi lịch sử tủi nhục<br /> <br /> <br /> 135<br /> HÀNH TRÌNH TRUY TÌM BẢN THỂ TRONG TIỂU THUYẾT BÀI CA SOLOMON CỦA TONI MORRISON<br /> <br /> <br /> và sự cướp đoạt, đọa đày trên những thị trấn nhỏ vẫn giữ được những truyền<br /> chuyến tàu xuyên đại dương, trên mảnh đất thống cổ xưa của châu Phi, là quê hương<br /> nô lệ này. của ông tổ anh. Ở đây, mọi người đều có họ<br /> Đến thị trấn Danville thuộc bang là Solomon, trẻ con hát bài hát về Solomon,<br /> Pennsylvania vốn là của quê hương của bài hát quen thuộc mà Pilate vẫn từng hát<br /> ông nội, Jack Solomon/Macon Dead, có sự quyến rũ đặc biệt đối với Milkman<br /> Milkman được biết câu chuyện dòng họ mà anh không thể giải thích được. Trong<br /> anh, về ông nội khai hoang “thiên đường thế giới của tổ tiên, giá trị cộng đồng và<br /> Lincoln”, về cha anh con người “đáng yêu thần thoại đã chiến thắng hoàn toàn chủ<br /> quý và tin tưởng”, và cả về Pilate là “cô gái nghĩa cá nhân và chủ nghĩa duy vật,<br /> của núi rừng”... Anh cũng biết được cái Milkman phát triển một phần trên sự hiểu<br /> chết đẫm máu tội ác phân biệt chủng tộc biết về cuộc đời của mình trong mối liên<br /> của ông nội, và tức giận khi không được quan với kinh nghiệm của người khác và<br /> pháp luật quan tâm, trừng trị kẻ da trắng một phần trên sự thiết lập mối quan hệ thân<br /> giết người, vì pháp luật nằm trong tay thiết với vùng đất mà tổ tiên của anh đã<br /> người da trắng. sống. Anh đã đánh thức được những năng<br /> Milkman tiếp tục hành trình đến thị lực tiềm ẩn trong con người mình và giải<br /> trấn Shalimar thuộc bang Virginia, là một mã được Bài ca Solomon bí ẩn:<br /> <br /> Jake the only son of Solomon Jack đứa con trai duy nhất của Solomon<br /> Come booba yalle, come booba tambee Đến đây booba yalle, đến đây booba tambee<br /> Whirled about and touched the sun Bay xoay quanh và chạm vào mặt trời<br /> Come konka yalle, come konka tambee Đến đây booba yalle, đến đây booba tambee<br /> Left that baby in a white man’s house Bỏ lại bé đó tại nhà người da trắng<br /> Come booba yalle, come booba tambee Đến đây booba yalle, đến đây booba tambee<br /> Heddy took him to a red man’s house Heddy đem nó đến nhà người da đỏ<br /> Come konka yalle, come konka tambee Đến đây booba yalle, đến đây booba tambee<br /> Black lady fell down on the ground Người phụ nữ da đen ngã lăn xuống đất<br /> Come booba yalle booba tambee Đến đây booba yalle, đến đây booba tambee<br /> Threw her body all around Ngã sóng soài chân tay<br /> Come konka yalle, come konka tambee Đến đây booba yalle, đến đây booba tambee<br /> Solomon and Ryna Belali, Shalut Solomon và Ryna Belali, Shalut<br /> Yaruba, Medina, Muhammet, too. Cả Yaruba, Medina, Muhammet, nữa.<br /> Nestor, Kalina, Saraka cake. Nestor, Kalina, bánh Saraka<br /> Twenty-one children, the last one Jake! Hai mươi mốt đứa con, Jack là đứa cuối!<br /> O Solomon don’t leave me here Ôi Solomon đừng để em ở lại đây<br /> Cotton balls to choke me Những đụn bông làm em nghẹt thở<br /> <br /> <br /> 136<br />  NGUYỄN THỊ TUYẾT<br /> <br /> <br /> O Solomon don’t leave me here Ôi Solomon đừng để em ở lại đây<br /> Buckra’s arms to yoke me Bọn da trắng ôm ghì lấy em<br /> Solomon done fly, Solomon done gone Solomon bay rồi, Solomon đi rồi<br /> Solomon cut across the sky, Solomon gone home. Solomon vút ngang trời, Solomon đã trở về nhà.<br /> [5; tr.303]<br /> Hiểu hết bài hát, Milkman đã hiểu nhiều điểm gần như trùng khít với cuộc đời<br /> được nguồn cội tổ tiên và nếu dòng họ bảy Morrison. Thời gian Robert Smith viết lời<br /> thế hệ Buendia (trong Trăm năm cô đơn, ghi chú trùng với ngày tháng năm sinh của<br /> G. Marquez) bị hủy hoại sau khi giải mã Morrison, điều này trở thành một mối liên<br /> tấm da cừu của Melquiades thì trái lại dòng hệ mật thiết: thời đại mà Milkman sống<br /> họ Solomon mở ra một tương lai mới khi cũng là thời đại của nữ văn sĩ.<br /> được Milkman giải mã và viết lại phả hệ Vào lúc 3 giờ chiều thứ Tư ngày 18<br /> gia đình mình. Và từ đó, chúng ta hiểu tháng Hai năm 1931, tôi sẽ bay đi từ Mercy<br /> những ẩn ý trong lời đề từ của Morrison: và bay trên đôi cánh của riêng tôi. Xin hãy<br /> “The fathers may soar/And the children tha thứ cho tôi. Tôi yêu tất cả các bạn.<br /> may know their names” (Những người cha (At 3:00 p.m. on Wednesday the 18th<br /> có thể bay/và những đứa con có thể biết tên of February, 1931, I will take off from<br /> của họ). Mercy and fly away on my own wings.<br /> Xuôi về phương nam không chỉ giúp Please forgive me. I loved you all [5; tr.3]).<br /> Milkman khám phá ra lịch sử của gia đình Nếu ngày 18 tháng Hai năm 1931 là<br /> với dòng họ Solomon đáng kính mà còn ngày Robert Smith “cất cánh” và là ngày<br /> biết được huyền thoại bay về châu Phi sinh của Milkman thì đó cũng là ngày sinh<br /> thoát khỏi kiếp nô lệ của ông tổ. Với nhật của nữ văn sĩ. Thêm nữa, Morrison<br /> Milkman huyền thoại ấy cũng gắn bó sâu cũng đã từng hối hận khi bà đã đổi tên khai<br /> sắc với bản thân anh như một định mệnh: sinh Chloe Anthony (Wofford) thành<br /> ngày anh ra đời là ngày Robert Smith, nhân Toni… Qua sự “trùng hợp có chủ ý” này<br /> viên bảo hiểm với “chuyến bay” tự sát từ cho ta thấy dường như câu chuyện dòng họ<br /> nóc nhà bệnh viện Mercy mà người da đen Solomon, hành trình của Milkman cũng<br /> mỉa mai gọi là “Không từ thiện” đến hồ chính là câu chuyện gia đình Morrison, là<br /> Thượng đẳng (Lake Superior). “Chuyến hành trình truy tìm bản sắc của nữ văn sĩ.<br /> bay” của Smith như tiên báo sứ mệnh của Nếu Milkman chịu ảnh hưởng từ những<br /> Milkman đối với gia đình, cộng đồng, và câu chuyện, bài hát của Pilate như một mê<br /> cuối cùng với sự hướng dẫn của Pilate, anh lực thì những câu chuyện, truyền thuyết về<br /> đã giác ngộ về ý nghĩa của huyền thoại tổ người da đen, người nô lệ được ông ngoại,<br /> tiên: nếu ông tổ Solomon bay là để thoát John Solomon, và bà ngoại, Ardelia<br /> khỏi cánh đồng bông nô lệ thì Milkman và Willis, kể cũng hấp dẫn Morrison ngay từ<br /> những người như anh bay là để thoát khỏi thuở ấu thơ. Ông ngoại Morrison và ông tổ<br /> sự nô lệ về văn hóa, bản sắc. của Milkman có cùng tên là Solomon, và<br /> Khao khát của Milkman cũng là trăn có lẽ Bài ca Solomon cũng là bài ca của gia<br /> trở của Morrison và những người cùng thế đình Morrison. Nếu gia đình Milkman di<br /> hệ với nữ nhà văn. Dù không phải là câu cư từ miền nam, bang Virginia, ra miền<br /> chuyện tự thuật, song nhân vật Milkman có bắc, bang Michigan, thì gia đình ông ngoại<br /> <br /> <br /> 137<br /> HÀNH TRÌNH TRUY TÌM BẢN THỂ TRONG TIỂU THUYẾT BÀI CA SOLOMON CỦA TONI MORRISON<br /> <br /> <br /> nữ văn sĩ di cư từ Alabama lên tiểu bang Từ những nghiên cứu lịch sử nhân loại<br /> Ohio, họ đều mong muốn một cuộc sống đến những bản hóa thạch và phân tích<br /> tốt hơn trong những chuyến di cư này. ADN, giới khoa học đều kết luận, châu Phi<br /> Những gần gũi ấy cho ta thấy câu chuyện là “vùng đất nhau thai” của loài người. Ở<br /> của Milkman không chỉ là câu chuyện của đây không chỉ tồn tại một nền văn minh rực<br /> một cá nhân Morrison mà là câu chuyện rỡ với chế mẫu hệ nguyên thủy mà niềm tin<br /> của thế hệ bà, của chủng tộc bà, của người phụ nữ có mối quan hệ sâu sắc với tự nhiên<br /> Mỹ gốc Phi. cũng được hình thành và ăn sâu vào tiềm<br /> 2.2. Truy tìm bản thể: Hòa hợp với thức khởi nguồn từ hoạt động sản xuất<br /> tự nhiên trong nữ tính Vĩnh hằng nông nghiệp. Xa xưa, người châu Phi tin<br /> Có lẽ vượt qua câu chuyện người da rằng: phụ nữ (một mình) tạo ra cuộc sống<br /> đen, đây cũng là câu chuyện của mọi con mới như chính hạt giống nảy mầm và<br /> người, mọi chủng tộc. Nếu “huyền thoại trưởng thành khi được gieo xuống đất. Tiến<br /> bay” của người da đen trong Bài ca sĩ Finch trong công trình Tiếng vang của<br /> Solomon thường được hiểu là khát vọng vùng đất cũ: Các chủ đề từ địa đàng Châu<br /> vượt thoát sự phong tỏa của văn hóa châu Phi (Echoes of the Old Darkland: Themes<br /> Âu thì những huyền thoại gắn với thần from the African Eden, 1999) đã kết luận:<br /> thoại Hy Lạp và Thánh kinh lại nhắc nhở ta “vì vậy khởi thủy của khái niệm thần –<br /> rằng tiểu thuyết thứ ba của Morrison không đấng sáng tạo chính là phụ nữ, phụ nữ được<br /> chỉ là câu chuyện của một chủng tộc, mà là như là mô hình của Hữu thể tối cao” [2].<br /> một cuốn tiểu thuyết về quá trình tìm kiếm Gần gũi với quan niệm trên, nhân vật<br /> bản thể của mỗi con người. Hành trình của nữ trong tiểu thuyết của Morrrison là<br /> Milkman về miền nam thường được các những nhân vật có giá trị kết nối chủng tộc<br /> nhà nghiên cứu so sánh với huyền thoại và gia đình họ gắn bó chặt chẽ với đất tổ,<br /> Ulysses tìm về quê hương Ithaca; từ tên tác hiệp nhất với thiên nhiên trong một niềm<br /> phẩm (Song of Solomon) đến tên các nhân cảm ứng lạ lùng như Baby Suggs (Người<br /> vật nữ (Pilate, Ruth, Lena, Hagar, First yêu dấu), Eva, Sula (Sula), Pilate, Circe<br /> Corinthians) đều gợi nhớ những câu (Bài ca Solomon)... Một điều đặc biệt trong<br /> chuyện trong Kinh thánh. cảm quan của Morrison là: Milkman (nam<br /> Hơn nữa, tiểu thuyết của Morrison còn giới) muốn hiệp thông được với thiên<br /> như một chỉ dẫn để loài người tìm về “quê nhiên thì phải trải qua sự hướng dẫn, cộng<br /> hương” của mình, khi Milkman về phía thông với nữ giới, và chính trong quá trình<br /> nam nước Mỹ để truy tìm bản thể, truy tìm đó Milkman tìm thấy bản thể của mình. Có<br /> nguồn gốc, và Solomon bay về châu Phi lẽ, người phụ nữ mang tiềm năng của cảm<br /> cũng là về nhà: “Solomon cut across the xúc một cách dồi dào bởi họ gần gũi với<br /> sky, Solomon gone home” [5; tr.303], phải khởi nguyên; khởi nguyên của vũ trụ là<br /> chăng Morrison đang muốn nói đến châu hỗn mang, là đất, là nước, là bóng tối,… có<br /> Phi là quê hương của loài người như các trước mọi sự vĩnh hằng. Đất, nước, bóng<br /> nhà khoa học đã chỉ ra? Châu Phi nằm ở tối linh hoạt, mềm yếu, dẻo dai như yếu tố<br /> phía Nam của bề mặt trái đất, trở về châu nữ, với sự sống như Lão Tử đã đúc rút:<br /> Phi cũng là trở về hòa hợp với thiên nhiên, “mềm yếu là cùng loài với sự sống” (Đạo<br /> đây là một chủ đề mới khi xã hội hiện đại đức kinh).<br /> đang đối mặt với sự lâm nguy không thể Nữ tính vĩnh hằng là thuật ngữ được<br /> cứu vãn. dùng để “chỉ lực cuốn hút ước vọng của<br /> <br /> <br /> 138<br />  NGUYỄN THỊ TUYẾT<br /> <br /> <br /> con người tới cái siêu tại, siêu phàm” và hình mẫu tổ tiên để chuyển giao và hướng<br /> “biểu hiện khát vọng siêu thăng” dẫn con cháu truy tìm di sản của ông cha.<br /> [1; tr.707]. Pierre Teilhard de Chardin Pilate trong cách viết và phát âm của tiếng<br /> (1881-1995) nghe thấy trong âm hưởng nữ Anh gần gũi với Pilot với ý nghĩa là người<br /> tính ấy là tên gọi của tình yêu như sức phi công, người hướng dẫn, đúng như vai<br /> mạnh vĩ đại của vũ trụ. Trong tâm lý học, trò to lớn của bà đối với Milkman. Mặc dù<br /> theo Carl Jung, nữ tính hiện thân cho một không phải là người mẹ sinh học của<br /> phương diện của vô thức gọi là anima. Milkman, nhưng bằng hiểu biết về y học cổ<br /> “Anima luôn khao khát thực hiện một chức truyền châu Phi bà đã giúp Ruth (mẹ<br /> năng môi giới giữa cái tôi và cái phi tôi” Milkman) mang thai và bảo vệ bào thai<br /> [1; tr.708]; phải chăng vì vậy mà từ xa xưa, thoát khỏi mọi hành động quyết phá thai<br /> trong Thần thoại Hy Lạp những nữ giáo sĩ, của Macon Dead II. Đúng đắn hơn, bà là<br /> như Sibylle, luôn là người được chọn đến người mẹ tinh thần định hướng và thúc đẩy<br /> thăm dò ý muốn và giao thiệp với các thần. tâm thức anh một cách phù hợp, hướng dẫn<br /> Hay trong Thần khúc, Beatrice - người phụ anh tham gia vào huyền thoại tổ tiên, bằng<br /> nữ lý tưởng, đã dẫn đường cho Dante du cách “bay mà chân không rời mặt đất” và<br /> hành qua tam thế… Cũng vậy, nhân vật “không thể bay đi mà bỏ lại một cái xác”.<br /> Milkman trong Bài ca Solomon của Và cái chết của Pilate cũng là hiện thân cho<br /> Morrison trước khi đạt được sự thấu hiểu hành động của một người mẹ, che chở bảo<br /> bản thân tuyệt đối, anh đã trải qua ba quá vệ đứa con mình. Bà đã lấy ngực mình đỡ<br /> trình hướng dẫn, cộng thông với phụ nữ: lấy viên đạn của Guitar để bảo vệ<br /> Pilate, Circe và Sweet. Milkman, dòng máu chảy từ cổ tay Pilate<br /> Pilate một cái tên có từ Kinh thánh, xuống tay Milkman như một biểu tượng<br /> nhưng ý nghĩa của tên bà đối lập hoàn toàn của trao truyền và kết nối… Milkman đã<br /> với tội ác giết chúa, mà bà là hiện thân của hát bài hát của tổ tiên như một nghi lễ:<br /> <br /> Sugargirl don’t leave me here Người thương ơi đừng để tôi ở lại đây<br /> Cotton balls to choke me Những đụn đông làm tôi nghẹt thở<br /> Sugargirl don’t leave me here Người thương ơi đừng để tôi ở lại đây<br /> Buckra’s arms to yoke me Bọn da trắng ôm ghì lấy tôi<br /> <br /> Hơn nữa, Pilate là hiện thân của tự biểu tượng đặc biệt: nó vừa có thể giao tiếp<br /> nhiên, của khởi đầu… Bà ra đời sau khi mẹ với người sống, vừa đi vào thế giới của<br /> đã chết, và vì vậy không có rốn (ngụ ý người chết. Vì vật, tên của Pilate trong tiểu<br /> không có mối liên hệ với nguồn cội, tổ thuyết có một ý nghĩa kép: vừa là người<br /> tiên, bởi chính bà là mẹ tự nhiên của muôn giám hộ của văn hóa truyền thống, vừa kế<br /> loài), các nhà nghiên cứu xem Pilate là thừa văn hóa truyền thống, kết nối quá khứ<br /> biểu tượng của đất đai, tên của bà có ý và hiện tại. Pilate như một cổ mẫu bước ra<br /> nghĩa là một cái cây đẹp, bảo vệ một hàng từ thần thoại, một vị thần tự ra đời và<br /> cây nhỏ (Pilate… that looked like a tree trưởng thành và nuôi dưỡng, dẫn dắt những<br /> hanging in some princely but protective thế hệ sau: Reba, Hagar và đặc biệt là<br /> way over a row of smaller trees [5; tr.18]). Milkman.<br /> Trong huyền thoại châu Phi, cây mang tính Ở Danville, Milkman gặp Circe trong<br /> <br /> <br /> 139<br /> HÀNH TRÌNH TRUY TÌM BẢN THỂ TRONG TIỂU THUYẾT BÀI CA SOLOMON CỦA TONI MORRISON<br /> <br /> <br /> căn nhà đang lụi tàn của gia đình Butler. Bà cộng đồng. Biểu hiện cao nhất cho việc anh<br /> không chỉ biết về lịch sử gia đình anh mà đã hiệp thông với vũ trụ được thể hiện<br /> gần như trẻ em trong thị trấn đều do bà đỡ thông qua mối quan hệ giữa anh với Sweet<br /> ra đời. Milkman được biết bà là ân nhân (ngọt ngào) trong sự hòa hợp và đồng điệu<br /> của gia đình anh, bà đã chăm sóc Macon tuyệt vời; bởi theo các nhà tâm lý học, khả<br /> Dead II và Pilate, khi bà nội người Ấn Độ, năng cộng thông với thế giới bên ngoài của<br /> Sing Bird, xinh đẹp đã chết trong lúc sinh bản nguyên nữ (anima) tốt hơn bản nguyên<br /> con và ông nội, Jack Solomon/Macon nam (animus), như Carl Jung khẳng định,<br /> Dead, bị người da trắng giết hại dã man. tính nữ hiện thân cho “những tâm trạng mơ<br /> Như Circe trong Thần thoại Hy Lạp hướng hồ, những trực giác tiên đoán, tính nhạy<br /> dẫn Ulysses vượt qua “thế giới những linh cảm về sự phi lý, năng lực tình yêu cá<br /> hồn”, lách qua eo biển của quái vật,… để nhân, tình cảm đối với thiên nhiên, những<br /> tìm đường về quê hương Ithaca, Circe trong mối liên hệ đối với vô thức” [1; tr.708].<br /> Bài ca Solomon đã giúp Milkman lần ra Sweet như môi giới để Milkman nhận thức<br /> dấu vết của quá khứ khi anh đi qua con về sự sinh tồn của anh trong mối quan hệ<br /> kênh, như một tử cung tượng trưng cho sự hài hòa giữa cộng đồng và vũ trụ: lần đầu<br /> sinh nở, anh được dẫn đi vào cái hang, cạnh tiên anh chia sẻ công việc với một người<br /> “thiên đường Lincoln” nơi xác của Jack đã đàn bà đã cho anh những giây phút êm ái,<br /> trôi vào vì Macon Dead II đã chôn quá và anh cảm thấy mình được “nối liền” với<br /> nông. Cái hang không chỉ là ngôi mộ mà Mặt đất dưới chân. Cùng lúc đó, anh nhận<br /> còn là biểu tượng cho bụng mẹ, cho mọi sự thấy trước đây mình đã ích kỷ biết bao<br /> chở che nương náu. Nếu con người từ bụng trong mối quan hệ với Hagar, và với gia<br /> mẹ sinh ra thì sau hành trình dương thế đình, mọi nỗi sợ hãi trong anh đều tan biến,<br /> cũng trở về với đất mẹ, trở về với tự nhiên anh sẵn sàng đối đầu với Guitar.<br /> nguyên thủy. Ý nghĩa của biểu tượng này Nếu miền bắc Michigan là khu công<br /> (như ngụ ngôn cái hang của Plato) trở thành nghiệp gắn với văn minh vật chất thì miền<br /> một cổ mẫu, thành vô thức tập thể, không nam còn giữ nét hoang sơ của thiên nhiên,<br /> chỉ trong văn hóa châu Phi mà còn rất phổ và để dễ dàng hiệp thông với tự nhiên ấy<br /> biến trong văn hóa nhiều dân tộc trên thế Milkman phải từng bước vứt bỏ những<br /> giới. Có lẽ đây chính là kho báu anh đã dốc phương tiện mà anh cho là văn minh: giày,<br /> công tìm kiếm, dẫu nó không phải là vàng, tất, thuốc lá, cà vạt, đồng hồ, bật lửa, áo sơ<br /> nhưng nó còn quý hơn vàng, cho anh, cho mi, quần dài. Quan trọng hơn, anh phải loại<br /> dòng họ anh và cho cả chủng tộc người da bỏ thái độ tự mãn, tâm thế cao ngạo, tự cho<br /> đen đau khổ đã từng là nô lệ. mình là văn minh hơn những kẻ nigger miền<br /> Milkman tham gia cuộc đi săn với anh nam lạc hậu, chỉ khi đó anh mới nhận được<br /> em địa phương ở Shalimar như một thử kho báu tinh thần của mình: sự sẻ chia, đồng<br /> thách mới cho bản thân, lần đầu tiên trong cảm của những người cùng màu da.<br /> đời thái độ hèn nhát đã được loại bỏ. Anh Trải qua những hướng dẫn, thụ pháp từ<br /> có thể hòa nhập được với thiên nhiên và nữ giới Milkman hiểu rõ hơn về truyền<br /> cộng đồng người dân ở Shalimar, trong thống của gia tộc, bản sắc của tổ tiên và<br /> cuộc đi săn, mọi người đã nhường quan trọng hơn, anh ý thức rất rõ về vai trò<br /> Milkman vinh dự tự tay móc trái tim con giữ gìn và tiếp nối di sản của cha ông. Bên<br /> báo là hành động tượng trưng cho việc mọi cạnh đó, anh cũng nhận thức lại bản thân<br /> người xem anh như một thành viên trong mình, thấy mình thật ích kỷ và xấu xa với<br /> <br /> <br /> 140<br />  NGUYỄN THỊ TUYẾT<br /> <br /> <br /> mẹ (Ruth), với các chị gái (First cảm với người phụ nữ là con đường nhanh<br /> Corinthians và Magdalene), và đặc biệt là nhất để tìm thấy chính mình trong phúc lạc.<br /> đối với Hagar. Mối tình loạn luân với cháu Không chỉ là câu chuyện riêng của<br /> gái, sau mười bốn năm, Hagar đã trao cho người da đen Bài ca Solomon là bài ca về<br /> Milkman tất cả tình yêu và sự sống vậy mà cuộc sống của con người nói chung. Nhà<br /> anh chỉ ích kỷ hưởng thụ, và nhẫn tâm rũ văn đã đặt ra và giải quyết các câu hỏi lớn<br /> bỏ Hagar vì cảm thấy bây giờ nàng chỉ là của triết học nhân sinh rằng Con người là<br /> loại rượu hạng ba, là chiếc kẹo cao su đã ai, và làm cách nào để có được an vui trong<br /> hết hương vị. Chính vì sự vô tình của anh đời sống này. Là một nhà văn được vinh<br /> mà Hagar đã vỡ tim chết… Những khoảnh danh với nhiều giải thưởng cao quý, song<br /> khắc cùng chia sẻ ngọt ngào với Sweet đã đáng ngưỡng mộ nhất ở Toni Morrison, có<br /> thức tỉnh tội lỗi mà Milkman đã gây ra cho lẽ, là sự mạnh mẽ của một phụ nữ thiểu số<br /> Hagar, và dẫu muộn màng, song anh vẫn luôn đấu tranh vì sự tiến bộ của cuộc sống<br /> khao khát cứu chuộc, sửa chữa lỗi lầm. con người.<br /> Chính vì vậy, Trudier Harris trong nghiên Chú thích:<br /> cứu của mình đã khẳng định: “Thành công 1<br /> trong cuộc hành trình của Milkman phụ Morrison đã xuất bản mười một cuốn tiểu<br /> thuyết: Mắt biếc - The Bluest Eye, 1970; Sula,<br /> thuộc phần lớn vào thân thể của nhiều phụ 1973; Bài ca của Solomon - Song of Solomon,<br /> nữ (string of female bodies) theo nghĩa đen 1977; Tar Baby, 1981; Người yêu dấu -<br /> và nghĩa bóng, từ đó anh tìm ra con đường Beloved, 1987; Jazz, 1992; Thiên đường -<br /> của chính mình” [3; tr.23]. Paradise, 1997; Tình yêu - Love, 2003; Lòng<br /> Chịu ảnh hưởng sâu sắc của văn hóa nhân - A Mercy, 2008; Nhà - Home, 2012, God<br /> Help the Child, 2015.<br /> truyền thống châu Phi, trong Bài ca<br /> Solomon, Morrison đã tạo lập một mối quan TÀI LIỆU THAM KHẢO<br /> hệ đặc biệt giữa thiên nhiên và con người,<br /> 1. Chevalier, Jean & Gheerbrant, Alain (Phạm<br /> giữa nam giới và phụ nữ, chủng tộc và văn<br /> Vĩnh Cư chủ biên, dịch, 2002) Từ điển biểu<br /> hóa. Và theo nhà văn, con người chỉ có thể tượng văn hóa thế giới, Nxb Đà Nẵng, Đà Nẵng.<br /> giác ngộ khi hiệp nhất bản thể với thiên<br /> 2. Finch, Charles (1999), Echoes of the Old<br /> nhiên trong nữ tính vĩnh hằng; điều này rất<br /> Darkland: Themes from the African Eden,<br /> phù hợp với niềm tin và quan niệm của Georgia, Khenti Inc.<br /> người xưa, được Alice Lucy Trent trình bày<br /> 3. Harris, Trudier (2009), Song of Solomon, in<br /> trong công trình nổi tiếng của mình [6]. Interpretations Toni Morrison’s Song of<br /> 3. Kết luận Solomon (Edited by Harold Bloom), Infobase<br /> Từ câu chuyện truy tìm nguồn gốc tổ Published, New York.<br /> tiên và bản sắc chủng tộc của một thanh 4. Lê Huy Hòa & Nguyễn Văn Bình (biên soạn,<br /> niên người Mỹ gốc Phi, Bài ca Solomon 2002), Những bậc thầy văn chương, Nxb Văn<br /> không chỉ là lịch sử về hành trình của học, Hà Nội.<br /> người da đen trên đất Mỹ mà còn đặt ra 5. Morrison, Toni (1987), Song of Solomon,<br /> nhiều vấn nạn sắc tộc. Theo Morrison, để Plume, New York.<br /> giải quyết được những vấn nạn đó trước 6. Trent, Alice Lucy (2010), The Feminine<br /> hết người Mỹ gốc Phi phải ý thức và bảo Universe: An Exposition of the Ancient<br /> vệ các giá trị văn hóa truyền thống, trở về Wisdom from the Primordial Feminine<br /> hòa hợp với thiên nhiên và chia sẻ, đồng Perspective, The golden order press.<br /> <br /> Ngày nhận bài: 17/7/2017 Biên tập xong: 15/7/2017 Duyệt đăng: 20/7/2017<br /> <br /> 141<br />