Hành vi quan hệ tình dục ở bệnh nhân nhiễm HIV đang điều trị ngoại trú tại Bệnh Nhiệt Đới TP. Hồ Chí Minh

Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 22 * Số 1 * 2018<br /> <br /> <br /> HÀNH VI QUAN HỆ TÌNH DỤC Ở BỆNH NHÂN NHIỄM HIV<br /> ĐANG ĐIỀU TRỊ NGOẠI TRÚ TẠI<br /> BỆNH VIỆN BỆNH NHIỆT ĐỚI TP.HỒ CHÍ MINH<br /> Võ Văn Tâm*, Huỳnh Ngọc Vân Anh*, Cao Ngọc Nga**, Nguyễn Thành Dũng***<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> <br /> Đặt vấn đề: Tình hình nhiễm Virút gây suy giảm miễn dịch ở người(HIV) trên thế giới diễn biến phức<br /> tạp. Tại Việt Nam từ 2013 đến nay, lây truyền HIV qua quan hệ tình dục (QHTD) chiếm tỷ lệ cao nhất và<br /> có xu hướng tăng. Trong 5 năm gần đây Việt Nam có ít nghiên cứu hành vi QHTD ở người nhiễm HIV.<br /> Mục tiêu: Xác định tỷ lệ bệnh nhân nhiễm HIV điều trị ngoại trú tại bệnh viện Bệnh Nhiệt Đới TP.<br /> Hồ Chí Minh năm 2017 có hành vi QHTD đúng và yếu tố liên quan.<br /> Phương pháp: Nghiên cứu cắt ngang mô tả thực hiện trên 383 đối tượng và được phỏng vấn trực tiếp<br /> bằng bộ câu hỏi soạn sẵn gồm: thông tin nền, quá trình bệnh và điều trị, đánh giá niềm tin thang đo Trust<br /> in Physician Scale, hành vi QHTD và lý do không dùng bao cao su. Kiểm định chi bình phương và hồi quy<br /> Poisson đa biến với ngưỡng ý nghĩa p < 0,05 xác định yếu tố liên quan.<br /> Kết quả: Tỷ lệ hành vi QHTD đúng 64,8%. Phần lớn bệnh nhân >30 tuổi, nam giới, đã kết hôn, học<br /> vấn trên cấp 2, có việc làm ổn định. Đa phần có thời gian chẩn đoán HIV và điều trị ARV từ 1 – < 5 năm,<br /> điều trị ARV, tuân thủ điều trị,TCD4+ ≥ 500 chiếm tỷ lệ cao nhất. Tỷ lệ niềm tin tuyệt đối với bác sĩ 53,5%.<br /> Lý do thường gặp nhất không dùng bao cao su do bạn tình không yêu cầu. Nhóm tuổi, tình trạng hôn nhân,<br /> thời gian chẩn đoán HIV, điều trị ARV, niềm tin với bác sĩ có liên quan với hành vi QHTD.<br /> Kết luận: Đối tượng >30 tuổi, độc thân/góa, thời gian chẩn đoán HIV 30 years, single or widowed, HIV diagnostic time < 1 year, having<br /> ARV treatment and absolute trust in physician had a higher proportion of proper sexual behaviour than<br /> those who did not have these characteristics.<br /> Keywords: HIV, condom, sexual behaviour, Trust in Physician Scale, Ho Chi Minh City.<br /> ĐẶTVẤNĐỀ tình dục (QHTD) với nam là 18%, khách hàng<br /> của hành nghề mại dâm và đối tượng QHTD<br /> Hiện nay, tình hình nhiễm Virút gây suy khác chiếm 24%. Tổng các đối tượng trên<br /> giảm miễn dịch ở người(HIV) trên thế giới chiếm gần 50% nhiễm mới HIV(11). Tại Việt<br /> đang diễn biến phức tạp, tỷ lệ mắc mới và tử Nam đến năm 2011, đường lây truyền chủ yếu<br /> vong còn ở mức cao. Thống kê của tổ chức Y vẫn là đường máu với yếu tố nguy cơ chính<br /> Tế thế giới cuối năm 2015 cho thấy thế giới có dùng chung kim tiêm ở đối tượng nghiện<br /> khoảng 36,7 triệu người nhiễm HIV, nhiễm<br /> chích ma túy 46,4%, qua QHTD 41,8%(3). Năm<br /> mới còn ở mức cao với 2,1 triệu người. Khu 2013, lây truyền qua QHTD chiếm tỷ lệ cao<br /> vực Châu Á - Thái Bình Dương có tỷ lệ hiện<br /> nhất 45%, qua đường máu 42,4%(4). Đến cuối<br /> mắc cao với 5,1 triệu người (gần 15%), tỷ lệ năm 2015, lây truyền HIV qua đường máu chỉ<br /> mắc mới chiếm tỷ lệ tương tự với 290.000<br /> còn 36,1%, qua QHTD tới 50,8%(5). Tỷ lệ lây<br /> người. Việc điều trị thuốc kháng virút từ năm truyền HIV qua QHTD tiếp tục tăng theo báo<br /> 2010 đến nay đã đạt được những thành công cáo công tác phòng chống HIV/AIDS 6 tháng<br /> đáng để, góp phần không nhỏ giảm tỷ lệ tử<br /> đầu năm 2016, lây truyền HIV qua đường máu<br /> vong do AIDS(11). Tại Việt Nam, tỷ lệ mắc mới<br /> còn 34%, qua QHTD đã chiếm tới 56%(7).<br /> có xu hướng giảm những năm gần đây, tuy<br /> Như vậy, hình thái kiểu lây truyền HIV đã<br /> nhiên tỷ lệ hiện mắc HIV và chuyển sang giai<br /> thay đổi nhiều theo thời gian. Lây truyền HIV<br /> đoạn suy giảm miễn dịch còn ở mức cao và<br /> qua QHTD đang chiếm tỷ lệ cao nhất và có xu<br /> tăng dần. Tính đến cuối năm 2015, tỷ lệ hiện<br /> hướng tăng dần(4,5,7). Trong 5 năm trở lại đây ở<br /> mắc HIV khoảng 227.154 người trong đó<br /> Việt Nam có ít nghiên cứu liên quan. Do đó<br /> chuyển sang AIDS 85.194 người. Khu vực<br /> chúng tôi tiến hành nghiên cứu này với mục<br /> Đông Nam Bộ có tỷ lệ hiện mắc HIV/AIDS cao<br /> đích đánh giá hành vi QHTD ở đối tượng<br /> nhất cả nước, trong đó TP.Hồ Chí Minh chiếm<br /> nhiễm HIV để góp phần theo dõi điều trị và có<br /> tỷ lệ cao nhất với 64.982 người hiện mắc và<br /> những biện pháp can thiệp phù hợp phòng<br /> chuyển sang AIDS là 25.525 người(10).<br /> chống lây nhiễm HIV trong cộng đồng.<br /> Theo WHO từ 2010 - 2015, khu vực Châu<br /> Á - Thái Bình Dương có tỷ lệ mắc mới trong PHƯƠNGPHÁPNGHIÊNCỨU<br /> nhóm người ≥ 15 tuổi hầu như không giảm. Thiết kế nghiên cứu<br /> Thống kê mới nhất 2016, trong khu vực này tỷ Nghiên cứu cắt ngang mô tả thực hiện tại<br /> lệ mắc mới HIV ở nhóm hành nghề mại dâm phòng khám ngoại trú HIV bệnh viện Bệnh<br /> là 5%, nhóm nam đồng giới hoặc nam quan hệ<br /> <br /> <br /> Y tế Công cộng 315<br /> Nghiên cứu Y học Y Học TP. Hồ Chí Minh * Phụ Bản Tập 22 * Số 1 * 2018<br /> <br /> Nhiệt Đới TP.HCM. Dùng phương pháp lấy trình nhiễm bệnh và điều trị (thời gian chẩn<br /> mẫu thuận tiện những bệnh nhân nhiễm HIV đoán HIV, điều trị ARV, tuân thủ điều trị,<br /> người lớn (≥ 18 tuổi) trong thời gian nghiên nhóm tế bào TCD4+), niềm tin của bệnh nhân<br /> cứu tháng 04 - 07/2017. Đối tượng tham gia với bác sĩ ngưỡng ý nghĩa p < 0,05. Dùng tỉ số<br /> được phỏng vấn trực tiếp bằng bộ câu hỏi tỷ lệ hiện mắc PR (Prevalance Ratio) với<br /> soạn sẵn gồm các câu về đặc điểm dân số - xã khoảng tin cậy 95% để lượng giá mối liên hệ.<br /> hội, quá trình bệnh và điều trị, thang đo Trust Dùng mô hình hồi quy Poisson đa biến với các<br /> in Physician Scale đánh giá niềm tin của đối biến có giá trị p < 0,2 trong phân tích đơn biến<br /> tượng với bác sĩ điều trị, hành vi QHTD và lý được đưa vào mô hình nhằm xác định các yếu<br /> do không sử dụng bao cao su (BCS) khi tố thực sự có liên quan đến hành vi QHTD với<br /> QHTD. ngưỡng ý nghĩa p < 0,05.<br /> Thang đo Trust in Physician Scale (TPS) KẾTQUẢ<br /> Đây là thang đo đầu tiên được phát triển<br /> Nghiên cứu tiếp cận 388 bệnh nhân, trong<br /> để đo lường sự tin tưởng vào năm 1990. Là<br /> đó 5 bệnh nhân không đồng ý tham gia nghiên<br /> thang đo đánh giá niềm tin của bệnh nhân với<br /> bác sĩ được thiết kế ưu tiên cho nhóm bệnh cứu. Đặc tính của mẫu nghiên cứu được trình<br /> mạn tính đã được nhiều nghiên cứu đánh giá bày ở các bảng bên dưới.<br /> độ tin cậy khá cao với Cronbach’s alpha từ Bảng 1 cho thấy nhóm tuổi chiếm tỷ lệ cao<br /> 0,66 - 0,9. Gồm 11 câu hỏi đánh giá theo Likert nhất từ 30 - 39 tuổi với 45,4%. Đa số đối tượng<br /> 5 điểm từ 1 đến 5. Các câu hỏi 1, 5, 7 và 11<br /> là nam giới 72,1%. Hầu hết có gia đình 45,9%,<br /> đánh giá ngược lại. Tổng số điểm đo lường<br /> niềm tin chuyển đổi điểm trung bình sang hệ độc thân 38,1%, 1,3% sống cùng bạn tình.<br /> 0 - 100 bằng công thức (điểm trung bình – Trình độ học vấn chủ yếu trên cấp 2 với 88,8%<br /> 1)/4*100. Điểm càng cao thì mức độ có niềm và có việc làm ổn định 73,4%.<br /> tin càng lớn(1). Khi phân tích chia thành 2 Bảng 1. Đặc điểm dân số, kinh tế - xã hội của đối<br /> nhóm niềm tin tuyệt đối (100 điểm) và nhóm tượng nghiên cứu(n = 383)<br /> khác (