Hành vi tìm kiếm các hình thức khám chữa bệnh viêm đường sinh dục của phụ nữ tại Chí Linh, Hải Dương

| TOÅNG QUAN & NGHIEÂN CÖÙU |<br /> <br /> Haønh vi tìm kieám caùc hình thöùc khaùm chöõa<br /> beänh vieâm ñöôøng sinh duïc cuûa phuï nöõ<br /> taïi Chí Linh, Haûi Döông<br /> Ths.<br /> Mai<br /> Hoa<br /> Ths.Bs.<br /> BS.Ĉӛ<br /> Ñoã<br /> Mai<br /> Hoa<br /> <br /> Vieâm ñöôøng sinh duïc (VÑSD) laø moät trong nhöõng vaán ñeà söùc khoeû caàn phaûi quan taâm cuûa phuï nöõ<br /> Vieät Nam. Moät cuoäc ñieàu tra naêm 2000 do tröôøng Ñaïi hoïc Y teá Coâng coäng tieán haønh vôùi 378 phuï nöõ<br /> ñaõ töøng laáy choàng töø 18-49 tuoåi, taïi huyeän Chí Linh, tænh Haûi Döông cho thaáy tæ leä maéc beänh VÑSD<br /> döïa treân chaån ñoaùn laâm saøng laø 42,6%. Nhaèm moâ taû vieäc khaùm chöõa beänh (KCB) VÑSD cuûa phuï<br /> nöõ huyeän Chí Linh vaø tìm hieåu caùc yeáu toá lieân quan, nghieân cöùu naøy ñaõ keát hôïp giöõa phöông phaùp<br /> nghieân cöùu nhaân hoïc vaø phaân tích saâu caùc keát quaû töø cuoäc ñieàu tra naêm 2000. Soá lieäu ñieàu tra cho<br /> thaáy, maëc duø coù tôùi 161 phuï nöõ (42,6%) ñöôïc chaån ñoaùn bò beänh VÑSD, chæ coù 72 phuï nöõ cho raèng<br /> hoï coù caùc daáu hieäu cuûa caùc beänh VÑSD, vaø chæ coù 36% trong soá phuï nöõ naøy (26/72) ñi khaùm chöõa<br /> beänh. Trong khi ñoù, nghieân cöùu nhaân hoïc ñaõ ñöôïc tieán haønh treân cuøng nhoùm ñoái töôïng naøy cuõng tìm<br /> ra moät trong nhöõng yeáu toá laøm cho phuï nöõ khoâng ñieàu trò beänh sôùm laø do hoï khoâng nhaän bieát ñöôïc<br /> caùc daáu hieäu beänh hoaëc hoï cho raèng caùc daáu hieäu cuûa beänh VÑSD nhö khí hö aâm ñaïo hoaëc ñau haï<br /> vò laø nhöõng daáu hieäu bình thöôøng töï nhieân. Ngoaøi ra, caùc cuoäc phoûng vaán saâu vôùi caùc nhoùm ñoái<br /> töôïng khaùc nhau nhö phuï nöõ, nam giôùi vaø caùc caùn boä y teá coøn cho thaáy caùc ñôït chieán dòch "keá hoaïch<br /> hoùa gia ñình" ñöôïc tieán haønh saùu thaùng moät laàn cuõng laøm cho phuï nöõ trôû neân thuï ñoäng vôùi beänh maø<br /> mình ñang maéc vì hoï thöôøng coá chôø ñeán caùc ñôït chieán dòch ñeå ñöôïc nhaän thuoác vaø khaùm phuï khoa<br /> khoâng maát tieàn. Caùc yeáu toá khaùc, nhö chaát löôïng dòch vuï y teá chöa toát, can thieäp giaùo duïc söùc khoeû<br /> khoâng phuø hôïp, haïn cheá veà thôøi gian, ngheøo tuùng vaø baát bình ñaúng veà giôùi cuõng ñaõ ñöôïc tìm thaáy laø<br /> nhöõng yeáu toá caûn trôû phuï nöõ taïi Chí Linh ñieàu trò beänh VÑSD sôùm vaø ñuùng caùch. Döïa treân caùc keát<br /> quaû tìm ra töø nghieân cöùu naøy, caàn giaûm bôùt caùc yeáu toá caûn trôû treân vaø taêng cöôøng caùc can thieäp<br /> phoøng choáng beänh VÑSD nöõ nhö giaùo duïc söùc khoûe, ñaøo taïo, tö vaán.<br /> Reproductive Tract Infections (RTIs) are the major women's health problem in Viet Nam. A community-based survey was conducted in 2000 by the Hanoi School of Public Health with 378 married<br /> women at the age between 18 - 49 in Chi Linh district of Hai Duong province and revealed a RTI<br /> prevalence rate of 42.6% based on clinical diagnosis. In order to explore women's health seeking<br /> behaviors and related contextual factors, this study combined an in-depth analysis of 2000 survey<br /> data and another ethnographic research. The survey data showed that though 161 women (42.6%)<br /> were diagnosed with RTIs, only 72 women reported experiencing RTI symptoms and only 36% of them<br /> (26/72) sought care from health providers. Other women either ignored their symptoms or practiced<br /> self-treatment (64%). On the other hand, the ethnographic study with the same target group of women<br /> found out that reasons for women not seeking early treatment included the lack of their recognitions<br /> of RTI symptoms or their perception that vaginal discharge and pelvic discomfort were natural<br /> occurrences. Besides, interviews with different groups of women, men and health staff revealed that<br /> most women with RTIs did not seek treatment immediately because they passively waited for the family planning campaigns, regularly conducted twice a year, where they could get free consultations<br /> and medicines. Contextual factors such as poor quality of health services, inappropriate health education, time constraint, poverty and gender inequity are barriers that have contributed to women's<br /> poor utilization of health services. It is necessary to mitigate these barriers and strengthen more<br /> effective RTI interventions such as health education, formation and counseling.<br /> Taïp chí Y teá Coâng coäng,11.2005, Soá 4 (4)<br /> <br /> 11<br /> <br /> | TOÅNG QUAN & NGHIEÂN CÖÙU |<br /> <br /> 1. Ñaët vaán ñeà<br /> VÑSD laø moät loaïi beänh nhieãm khuaån bao goàm<br /> vieâm noäi sinh (laø caùc loaïi vieâm gaây ra bôûi söï taêng<br /> tröôûng quaù möùc bình thöôøng cuûa caùc teá baøo thuoäc<br /> ñöôøng sinh duïc vaø vieâm ngoaïi sinh do caùc can thieäp<br /> y teá gaây ra. VÑSD coøn bao goàm caû caùc beänh laây<br /> truyeàn qua ñöôøng tình duïc trong ñoù coù caû nhieãm<br /> HIV/AIDS (1,2,3).<br /> Taïi Vieät Nam, ñaõ coù nhieàu nghieân cöùu cho thaáy<br /> VÑSD laø beänh raát phoå bieán ôû phuï nöõ, ñaëc bieät laø taïi<br /> caùc vuøng noâng thoân, nôi ñieàu kieän veä sinh vaø caùc<br /> phong tuïc taäp quaùn vaãn coøn nhieàu haïn cheá (1,4). Tuy<br /> nhieân, vaãn chöa coù nhöõng con soá chính xaùc veà tæ leä<br /> maéc beänh treân daân soá toaøn quoác. Tuøy thuoäc vaøo caùc<br /> vuøng ñòa dö hoaëc caùc phöông phaùp chaån ñoaùn beänh,<br /> caùc con soá veà tæ leä beänh thu ñöôïc laø raát khaùc nhau.<br /> Ñoái vôùi caùc nghieân cöùu ñöôïc chaån ñoaùn döïa vaøo caùc<br /> xeùt nghieäm, tæ leä beänh dao ñoäng töø 30 ñeán 63% vôùi<br /> caùc phuï nöõ ñeán khaùm taïi caùc cô sôû y teá. Coøn vôùi caùc<br /> nghieân cöùu döïa treân chaån ñoaùn laâm saøng, thì tæ leä<br /> maéc cuûa phuï nöõ noùi chung laø 21 ñeán 61%(3). Moät<br /> ñieàu tra coäng ñoàng do tröôøng Ñaïi hoïc Y teá Coâng<br /> coäng tieán haønh vôùi 378 phuï nöõ ñaõ töøng laáy choàng<br /> trong ñoä tuoåi 18-49 taïi caùc hoä gia ñình thuoäc huyeän<br /> Chí Linh, tænh Haûi Döông cho thaáy tæ leä maéc beänh<br /> VÑSD döïa treân chaån ñoaùn laâm saøng laø 42,6%(5). Vôùi<br /> tæ leä maéc beänh cao nhö vaäy, vieäc tìm hieåu veà vieäc<br /> khaùm vaø ñieàu trò beänh VÑSD cuûa caùc phuï nöõ ôû ñaây<br /> vaø caùc yeáu toá lieân quan laø hoaøn toaøn caàn thieát.<br /> Nghieân cöùu naøy ñaõ ñöôïc tieán haønh vôùi hai muïc<br /> tieâu laø moâ taû haønh vi khaùm chöõa beänh cuûa caùc phuï<br /> nöõ bò VÑSD taïi Chí Linh vaø xaùc ñònh moät soá yeáu toá<br /> lieân quan ñeán vieäc maéc beänh VÑSD vaø haønh vi<br /> khaùm chöõa beänh cuûa hoï ñeå ñeà xuaát caùc khuyeán<br /> nghò nhaèm naâng cao chaát löôïng ñieàu trò vaø phoøng<br /> beänh VÑSD taïi Chí Linh.<br /> <br /> 2. Phöông phaùp<br /> Nghieân cöùu naøy ñaõ keát hôïp giöõa vieäc phaân tích<br /> saâu caùc döõ lieäu lieân quan töø cuoäc ñieàu tra naêm 2000<br /> vaø thu thaäp theâm caùc thoâng tin vaø soá lieäu caàn thieát<br /> thoâng qua caùc kó thuaät nghieân cöùu nhaân hoïc vaøo<br /> naêm 2001.<br /> Döõ lieäu cuûa cuoäc ñieàu tra: Phöông phaùp nghieân<br /> cöùu ñaõ ñöôïc söû duïng trong cuoäc ñieàu tra naøy laø<br /> phöông phaùp choïn maãu cuïm. Ba möôi cuïm (öùng<br /> vôùi ñôn vò laø laøng) ñaõ ñöôïc choïn töø taát caû caùc xaõ<br /> trong huyeän Chí Linh thoâng qua quaù trình choïn maãu<br /> 12<br /> <br /> Taïp chí Y teá Coâng coäng, 11.2005, Soá 4 (4)<br /> <br /> baèng phöông phaùp "Choïn maãu xaùc xuaát tæ leä theo<br /> kích thöôùc quaàn theå - PPS". Toång soá 378 phuï nöõ ñaïi<br /> dieän cho quaàn theå nghieân cöùu laø caùc phuï nöõ ñaõ töøng<br /> laáy choàng, khoâng mang thai, tuoåi töø 18 ñeán 49 ñaõ<br /> ñöôïc phoûng vaán veà tieàn söû maéc beänh VÑSD, vieäc<br /> söû duïng caùc bieän phaùp traùnh thai, caùc yeáu toá lieân<br /> quan ñeán beänh VÑSD vaø vieäc löïa choïn caùc caùch<br /> ñieàu trò beänh. Beân caïnh ñoù, taát caû caùc phuï nöõ naøy<br /> coøn ñöôïc khaùm phuï khoa ñeå chaån ñoaùn xem hoï coù<br /> bò maéc beänh VÑSD taïi thôøi ñieåm ñieàu tra hay<br /> khoâng. Thoâng tin thu ñöôïc ñaõ ñöôïc phaân tích baèng<br /> phaàn meàm SPSS. Caùc thuaät toaùn thoáng keâ nhö phaân<br /> boá taàn soá ñaõ ñöôïc söû duïng ñeå moâ taû vaø so saùnh caùc<br /> ñaëc ñieåm cuûa nhoùm phuï nöõ maéc beänh vaø khoâng<br /> maéc beänh VÑSD vaø ñaëc ñieåm cuûa caùc nhoùm phuï nöõ<br /> löïa choïn caùc hình thöùc ñieàu trò VÑSD khaùc nhau.<br /> Ngoaøi ra, phaân tích hoài quy logistics ñöôïc söû duïng<br /> ñeå tìm kieám moái lieân quan giöõa caùc yeáu toá vôùi beänh<br /> VÑSD vaø caùc hình thöùc ñieàu trò cuûa phuï nöõ taïi Chí<br /> Linh.<br /> Tuy nhieân, do muïc tieâu cuûa cuoäc ñieàu tra naêm<br /> 2000 khaùc vôùi nghieân cöùu naøy neân caùc thoâng tin thu<br /> ñöôïc chöa ñeà caäp ñeán taát caû caùc yeáu toá coù lieân<br /> quan. Theâm vaøo ñoù, trong toång soá 378 phuï nöõ, soá<br /> löôïng phuï nöõ trong caùc nhoùm söû duïng caùc hình thöùc<br /> ñieàu trò khaùc nhau laø quaù nhoû neân khoâng theå tieán<br /> haønh phaân tích caùc yeáu toá lieân quan ñöôïc. Ngoaøi ra,<br /> beänh VÑSD vaø vieäc ñieàu trò beänh VÑSD laø nhöõng<br /> chuû ñeà töông ñoái nhaïy caûm, lieân quan tôùi caùc yeáu<br /> toá taâm lyù, caûm xuùc, bình ñaúng giôùi hay caùc yeáu toá<br /> vaên hoaù ñaõ khoâng ñöôïc khai thaùc thoâng qua boä caâu<br /> hoûi cuûa cuoäc ñieàu tra.<br /> Nghieân cöùu nhaân hoïc: Ñeå khaéc phuïc moät soá<br /> haïn cheá treân, caùc kó thuaät nghieân cöùu nhaân hoïc ñaõ<br /> ñöôïc tieán haønh nhaèm thu thaäp ñöôïc caùc thoâng tin<br /> saâu hôn vaø caùc thoâng tin coøn ñang thieáu giuùp cho<br /> nghieân cöùu ñaït ñöôïc muïc tieâu ñeà ra. Ñoái töôïng<br /> chính cuûa nghieân cöùu nhaân hoïc cuõng chính laø nhoùm<br /> ñoái töôïng cuûa cuoäc ñieàu tra 2000, hoï laø caùc phuï nöõ<br /> ñaõ töøng laáy choàng, khoâng mang thai, trong ñoä tuoåi<br /> sinh ñeû töø 18 ñeán 49. Ñeå coù cô sôû ñoái chieáu vaø lieân<br /> keát caùc thoâng tin thu ñöôïc töø caùc nguoàn khaùc nhau,<br /> 22 phuï nöõ ñaõ ñöôïc yeâu caàu tham gia nhieàu kó thuaät<br /> nghieân cöùu nhaân hoïc khaùc nhau (nhö "lieät keâ töï<br /> do", "phaân nhoùm", "phoûng vaán saâu", "thaûo luaän<br /> nhoùm"). Theâm vaøo ñoù, kó thuaät phoûng vaán saâu coøn<br /> ñöôïc tieán haønh vôùi nhieàu loaïi ñoái töôïng khaùc nhö<br /> ñaøn oâng vaø caùc caùn boä y teá tuyeán huyeän vaø xaõ cuûa<br /> Chí Linh. Vieäc löïa choïn caùc ñoái töôïng nhaèm muïc<br /> <br /> | TOÅNG QUAN & NGHIEÂN CÖÙU |<br /> <br /> ñích thu nhaän ñöôïc thoâng tin ña daïng nhaát trong<br /> ñieàu kieän thôøi gian vaø nguoàn löïc cho pheùp. Vì vaäy,<br /> kó thuaät löïa choïn ñoái töôïng döïa treân söï khaùc bieät veà<br /> tuoåi, giôùi, ñòa baøn nôi hoï sinh soáng vaø vai troø cuûa<br /> hoï trong vieäc söû duïng caùc dòch vuï y teá ñeå ñieàu trò<br /> beänh.<br /> Vieäc tham gia cuûa caùc ñoái töôïng ñeàu laø hoaøn<br /> toaøn töï nguyeän. Tröôùc khi caùc cuoäc phoûng vaán ñöôïc<br /> tieán haønh, caùc ñoái töôïng ñeàu ñöôïc giaûi thích roõ veà<br /> muïc tieâu, yù nghóa cuûa nghieân cöùu, vaø quaù trình<br /> phoûng vaán maø hoï seõ tham gia. Sau ñoù hoï ñöôïc yeâu<br /> caàu kí vaøo "Phieáu ñoàng yù tham gia nghieân cöùu". Ñeå<br /> giuùp cho caùc ñoái töôïng caûm thaáy ñöôïc thoaûi maùi<br /> hôn trong khi chia seû caùc thoâng tin ñaëc bieät laø caùc<br /> vaán ñeà nhaïy caûm, vieäc thu thaäp thoâng tin ñaõ ñöôïc<br /> tieán haønh do nghieân cöùu vieân cuøng giôùi vôùi ñoái<br /> töôïng. Caùc cuoäc phoûng vaán ñeàu ñöôïc ghi aâm laïi sau<br /> ñoù ñöôïc gôõ baêng vaø phaân tích baèng phaàn meàm<br /> Open code. Caùc kó thuaät nhö "maõ hoaù theo baäc" vaø<br /> "baûng ma traän" ñaõ ñöôïc söû duïng trong quaù trình<br /> phaân tích ñeå moâ taû vaø tìm hieåu moái quan heä giöõa caùc<br /> phöông thöùc ñieàu trò beänh VÑSD maø phuï nöõ ôû Chí<br /> Linh löïa choïn vaø caùc yeáu toá lieân quan ñeán söï quyeát<br /> ñònh cuûa hoï trong vieäc söû duïng caùc hình thöùc ñoù.<br /> <br /> 3. Keát quaû vaø baøn luaän<br /> 3.1. Nhaän bieát vaø quan nieäm cuûa phuï nöõ Chí<br /> Linh veà beänh VÑSD vaø caùc yeáu toá lieân quan ñeán<br /> beänh VÑSD<br /> 3.1.1. Nhaän bieát veà caùc daáu hieäu hoaëc caùc trieäu<br /> chöùng beänh<br /> Keát quaû ñieàu tra cho thaáy, khi phoûng vaán 378<br /> phuï nöõ thì coù 72 (19%) cho raèng hoï coù daáu hieäu cuûa<br /> beänh VÑSD trong 3 thaùng qua. Caùc daáu hieäu ñöôïc<br /> moâ taû bao goàm baát thöôøng cuûa dòch aâm ñaïo, ñau haï<br /> vò, ngöùa vaø vieâm loeùt boä phaän sinh duïc. Coøn keát<br /> quaû thaêm khaùm phuï khoa cho thaáy 161 phuï nöõ<br /> (42,6%) ñöôïc chaån ñoaùn laø maéc caùc beänh VÑSD,<br /> tuy nhieân chæ coù 31,7% soá phuï nöõ naøy (51/161) keå<br /> raèng hoï coù caùc daáu hieäu cuûa beänh VÑSD. Ñieàu naøy<br /> chöùng toû, trong soá nhöõng phuï nöõ ñöôïc chaån ñoaùn laø<br /> maéc caùc beänh VÑSD, coù ñeán 68,3% (110 phuï nöõ)<br /> hoaëc ñaõ khoâng nhaän bieát ñöôïc caùc daáu hieäu veà<br /> beänh cuûa mình hoaëc laø hoï ñaõ töï chaáp nhaän caùc daáu<br /> hieäu beänh laø nhöõng daáu hieäu bình thöôøng töï nhieân.<br /> Keát quaû treân cuõng hoaøn toaøn phuø hôïp vôùi keát<br /> quaû cuûa nghieân cöùu nhaân hoïc. Nhieàu phuï nöõ ôû Chí<br /> Linh tin raèng beänh VÑSD (hay coøn goïi laø beänh<br /> <br /> "phuï khoa", beänh "vieâm", beänh "phuï nöõ", beänh<br /> "huyeát traéng" theo ngoân ngöõ ñòa phöông) laø "bình<br /> thöôøng", "khoâng quan troïng", ñoù laø beänh "maõn<br /> tính", "thöôøng xuyeân", "ai chaúng maéc". Do vaäy maø<br /> nhieàu phuï nöõ khoâng ñi KCB, khoâng tìm ñeán dòch vuï<br /> y teá hoaëc boû thuoác trong quaù trình ñieàu trò. Moät phuï<br /> nöõ ôû thò traán Sao Ñoû thöôøng bò VÑSD vaø chò ta coù<br /> suy nghó veà beänh cuûa mình nhö sau "beänh cuûa toâi<br /> chaúng naëng, chæ coù hôi ñau vaø baån moät chuùt, maø phuï<br /> nöõ coù choàng, ai chaúng theá, neân toâi khoâng duøng<br /> thuoác vaø chaéc luùc naøo ñoù roài noù töï heát thoâi...." (43<br /> tuoåi, SD2).<br /> Khí hö hay coøn ñöôïc goïi laø huyeát traéng ñaõ ñöôïc<br /> caùc phuï nöõ keå ñeán nhö laø moät trong nhöõng daáu hieäu<br /> thöôøng gaëp nhaát cuûa beänh vieâm VÑSD. Caùc phuï nöõ<br /> thöôøng nhaän bieát khí hö thoâng qua maøu saéc vaø muøi<br /> cuûa noù. Caùc ñaëc tính naøy cuõng coù aûnh höôûng ñeán<br /> quyeát ñònh cuûa nhieàu phuï nöõ veà vieäc ñi khaùm beänh.<br /> "Neáu nhö toâi coù khí hö muøi hoâi haùm, khoù chòu nghóa<br /> laø toâi ñang bò vieâm vaø toâi seõ phaûi ñi khaùm beänh ôû<br /> ñaâu ñoù" (28 tuoåi - SD1).<br /> Nhieàu phuï nöõ cuõng thöôøng khoâng ñeå yù ñeán caùc<br /> daáu hieäu sôùm cuûa beänh VÑSD nhö ngöùa boä phaän<br /> sinh duïc, ñau khi giao hôïp hay khí hö trong, loaõng<br /> ôû giai ñoaïn ñaàu. Chæ ñeán khi beänh ñaõ naëng maø phuï<br /> nöõ ôû ñaây cho laø "caáp tính" hay "nghieâm troïng" laø<br /> khi caùc daáu hieäu ñe doïa ñeán söï soáng, hoaëc laø aûnh<br /> höôûng ñeán khaû naêng lao ñoäng cuûa hoï thì hoï môùi cho<br /> laø coù beänh vaø tìm caùch chöõa. Moät phuï nöõ 32 tuoåi ôû<br /> xaõ Thaùi Hoïc noùi: "Tröôùc ñaây, toâi cuõng thaáy ra nhieàu<br /> huyeát traéng, luùc ñoù noù cuõng gôïn gôïn ñuïc ñuïc, muøi<br /> hoâi nhöng toâi laïi cöù cho ñoù laø dòch bình thöôøng neân<br /> chaúng laøm gì, cuõng coù nhöõng luùc ngöùa vaø khoù chòu<br /> laém... nhöng vaãn ñi laøm bình thöôøng, chæ ñeán khi noù<br /> chuyeån thaønh maøu vaøng, roài xanh, ngöôøi thì gaøy<br /> moøn, meät moûi, chaúng laøm ñöôïc vieäc gì... toâi môùi ñi<br /> khaùm" (34 tuoåi-TH3).<br /> 3.1.2. Caùc yeáu toá lieân quan ñeán beänh VÑSD<br /> Khi ñöôïc yeâu caàu lieät keâ caùc nguyeân nhaân gaây<br /> beänh VÑSD, phaàn lôùn phuï nöõ ôû Chí Linh cho raèng<br /> bò maéc beänh laø do veä sinh taém röûa (67%), veä sinh<br /> kinh nguyeät (52%) vaø caùc yeáu toá khaùc nhö quan heä<br /> tình duïc, hoaëc lao ñoäng döôùi nöôùc, do nguoàn nöôùc,<br /> hoaëc do ñaët voøng. Trong caùc cuoäc thaûo luaän nhoùm<br /> vaø phoûng vaán saâu, caùc phuï nöõ cuõng ñaõ ñöa ra ñöôïc<br /> khaù nhieàu nguyeân nhaân coù theå daãn ñeán beänh VÑSD<br /> vaø theo hoï coù ba nguyeân nhaân chính. Nguyeân nhaân<br /> ñaàu tieân laø do veä sinh caù nhaân khoâng ñöôïc saïch seõ.<br /> Taïp chí Y teá Coâng coäng,11.2005, Soá 4 (4)<br /> <br /> 13<br /> <br /> | TOÅNG QUAN & NGHIEÂN CÖÙU |<br /> <br /> Vieäc khoâng thöôøng xuyeân röûa raùy "caùi choã aáy",<br /> nhaát laø "sau khi lao ñoäng" trong moâi tröôøng khoâng<br /> ñaûm baûo veä sinh, trong chu kyø kinh hay tröôùc hoaëc<br /> sau khi "quan heä vôï choàng" ñaõ ñöôïc thöôøng xuyeân<br /> nhaéc ñeán nhö laø nguyeân nhaân cuûa beänh VÑSD. Ví<br /> duï nhö moät phuï nöõ taïi xaõ Thaùi Hoïc ñaõ noùi: "Cöù<br /> khoâng chòu röûa raùy tröôùc hoaëc sau khi quan heä,<br /> hoaëc chôø ñôïi cho ñeán saùng roài môùi röûa seõ gaây ra<br /> ngöùa ngaùy vaø beänh taät. Khoâng chòu röûa noù (boä phaän<br /> sinh duïc) haøng ngaøy cuõng coù theå gaây beänh ñaáy...."<br /> (42 tuoåi - THG3)<br /> Ngaâm mình, hoaëc laøm vieäc trong nöôùc ngoaøi<br /> ruoäng ñoàng laø moät nguyeân nhaân cuûa beänh VÑSD<br /> cuõng thöôøng ñöôïc caùc phuï nöõ ôû vuøng noâng thoân ñeà<br /> caäp ñeán. Coù tôùi 13/22 phuï nöõ nhaéc tôùi vieäc söû duïng<br /> voøng traùnh thai laø moät nguyeân nhaân khoâng tröïc tieáp<br /> gaây ra beänh nhöng coù theå laøm taêng nguy cô bò vieâm<br /> nhieãm. "Tröôùc ñaây, khi chöa ñaët voøng, em khoûe<br /> laém... nhöng khoâng hieåu sao töø khi coù voøng, ngöôøi<br /> em yeáu ñi nhieàu, ra nhieàu huyeát traéng laém, maø laïi<br /> coøn lieân tuïc ñau buïng nöõa" (25 tuoåi-TH1)<br /> Moät soá quan nieäm treân cuûa caùc phuï nöõ cuõng ñaõ<br /> ñöôïc chöùng minh baèng caùc thoâng tin thu ñöôïc töø<br /> cuoäc ñieàu tra 2000. Thuaät toaùn "hoài quy logistics"<br /> ñaõ ñöôïc söû duïng ñeå phaân tích moái lieân quan giöõa<br /> caùc yeáu toá veà kieán thöùc vaø thöïc haønh cuûa phuï nöõ<br /> vôùi beänh VÑSD. Hai yeáu toá ñieàu kieän lao ñoäng<br /> ngaâm mình döôùi nöôùc vaø vieäc söû duïng baêng veä sinh<br /> ñaõ ñöôïc tìm ra coù lieân quan vôùi beänh VÑSD coù yù<br /> nghóa thoáng keâ. Keát quaû cho thaáy, nhöõng phuï nöõ<br /> laøm vieäc lieân tuïc trong nöôùc bò maéc beänh VÑSD<br /> cao gaáp 8 laàn so vôùi nhöõng phuï nöõ khoâng bao giôø<br /> laøm vieäc ngaâm mình trong nöôùc, vaø nhöõng phuï nöõ<br /> khoâng söû duïng baêng veä sinh trong chu kì kinh<br /> nguyeät bò VÑSD cao gaáp 1,7 laàn so vôùi nhöõng ngöôøi<br /> söû duïng.<br /> 3.2. Phuï nöõ Chí Linh thöôøng laøm gì khi nhaän<br /> thaáy bò maéc beänh VÑSD<br /> Trong soá lieäu ñieàu tra naêm 2000, chæ coù 19%<br /> (72/378) phuï nöõ cho raèng hoï coù daáu hieäu cuûa caùc<br /> beänh VÑSD. Trong soá ñoù, chæ coù 26 phuï nöõ (36%)<br /> ñi khaùm beänh taïi caùc cô sôû y teá nhaø nöôùc nhö traïm<br /> y teá hay trung taâm y teá (TTYT) (33,2%) hoaëc taïi caùc<br /> thaày thuoác tö nhaân (2,8%). Vôùi nhöõng phuï nöõ coøn<br /> laïi, coù ñeán gaàn 21% (15/72) boû qua caùc daáu hieäu<br /> beänh cuûa mình hoaëc laø khoâng ñieàu trò baát keå moät<br /> loaïi thuoác naøo vaø coù ñeán 43% (31/72) töï mua thuoác<br /> ñieàu trò maø khoâng coù chæ daãn cuûa baùc só hoaëc nhaân<br /> 14<br /> <br /> Taïp chí Y teá Coâng coäng, 11.2005, Soá 4 (4)<br /> <br /> vieân y teá.<br /> Khi ñöôïc hoûi kó hôn trong caùc cuoäc phoûng vaán<br /> saâu vaø thaûo luaän nhoùm, trong soá 22 phuï nöõ coù ñeán<br /> 10 phuï nöõ ñaõ töøng ñöôïc khaùm chaån ñoaùn bò maéc<br /> beänh VÑSD. Trong soá ñoù, coù tôùi 7 phuï nöõ ñöôïc<br /> phaùt hieän taïi traïm y teá xaõ trong caùc ñôït chieán dòch<br /> Keá hoaïch hoùa gia ñình (KHHGÑ), 2 ngöôøi ñöôïc<br /> khaùm vaø chaån ñoaùn taïi Trung taâm y teá huyeän, vaø<br /> moät ngöôøi coøn laïi ñöôïc chaån ñoaùn do thaày thuoác tö<br /> nhaân. Haàu heát caùc phuï nöõ ñöôïc phoûng vaán ñeàu ñeà<br /> caäp nhieàu ñeán goùi boät Gynopic, thöôøng ñöôïc goïi laø<br /> goùi "hoa hoàng", laø moät caùch thoâng thöôøng nhaát maø<br /> phuï nöõ Chí Linh thöôøng duøng ñeå ñieàu trò beänh. Ñaây<br /> laø moät loaïi thuoác saùt khuaån duøng röûa boä phaän sinh<br /> duïc ngoaøi, tuy nhieân nhieàu phuï nöõ ôû Chí Linh laïi<br /> duøng ñeå thuït röûa saâu vaøo beân trong, "Cöù moãi laàn em<br /> thaáy ngöùa, khoâng chòu ñöôïc, hay nhöõng luùc maø ra<br /> nhieàu huyeát traéng, em chæ mua vaøi goùi hoa hoàng veà<br /> pha vaøo nöôùc, roài röûa... vì ngöùa laém, neân em cöù<br /> phaûi thoïc saâu vaøo beân trong ñeå röûa... cöù laøm nhö theá<br /> laø thaáy ñôõ ngay, nhöng hay bò laïi laém... caøng ngaøy<br /> laïi caøng naëng hôn..." (30 tuoåi, TH10)<br /> Ngoaøi ra, nhieàu phuï nöõ coøn duøng nöôùc laù traàu<br /> khoâng hay nöôùc traø ñaëc ñeå röûa boä phaän sinh duïc khi<br /> bò ngöùa, hoaëc nhieàu ngöôøi cuõng duøng sau khi hoï ñi<br /> laøm ruoäng veà nhö moät phöông phaùp phoøng beänh.<br /> Khi coù trieäu chöùng naëng hôn, hoï coù theå töï ñi mua<br /> "moät væ hoaëc vaøi vieân con nhoäng ñeå uoáng cho ñôõ".<br /> Vieäc töï ñieàu trò beänh maø khoâng coù söï chæ daãn vaø<br /> giaùm saùt cuûa thaày thuoác seõ deã daøng daãn ñeán haäu<br /> quaû chæ taïm thôøi giaûm bôùt trieäu chöùng maø khoâng<br /> ñieàu trò ñöôïc nguyeân nhaân gaây ra beänh. Ngoaøi ra<br /> coøn gaây ra tình traïng nguy hieåm laø beänh nhaân<br /> khaùng thuoác. Vieäc khoâng ñieàu trò beänh trong giai<br /> ñoaïn sôùm deã daãn tôùi tình traïng beänh naëng hôn, taïo<br /> ra nhieàu bieán chöùng, hoaëc trôû thaønh maïn tính, seõ<br /> laøm cho beänh trôû neân khoù chöõa hôn, ñieàu trò seõ toán<br /> keùm hôn. Beân caïnh ñoù, haàu heát caùc phuï nöõ trong<br /> nghieân cöùu naøy ñeàu khoâng tuaân thuû chaët cheõ vieäc<br /> ñieàu trò, hoï thöôøng queân hoaëc duøng thuoác khoâng<br /> ñuùng caùch, khoâng ñuùng thôøi gian, ví duï nhö vieäc söû<br /> duïng khaùng sinh nhö ñaõ neâu treân. Ñieàu naøy chöùng<br /> toû, caùc phuï nöõ ñaõ khoâng ñaùnh giaù ñuùng veà beänh cuûa<br /> mình vaø luoân cho raèng "VÑSD laø beänh ñôn giaûn".<br /> Theâm vaøo ñoù, söï höôùng daãn khoâng ñaày ñuû cuûa caùc<br /> nhaân vieân y teá cuõng laøm cho vieäc tuaân thuû ñieàu trò<br /> caøng toài teä hôn.<br /> Treân ñòa baøn thò traán Chí Linh, tuy cuõng coù<br /> nhieàu phoøng khaùm beänh tö nhaân, nhöng phuï nöõ ôû<br /> <br /> | TOÅNG QUAN & NGHIEÂN CÖÙU |<br /> <br /> Chí Linh khoâng söû duïng caùc dòch vuï naøy vì hoï<br /> "khoâng ñuû tieàn chi traû cho khaùm beänh vaø mua thuoác<br /> ôû ñoù" (27 tuoåi, SD8). Khoâng phuï nöõ naøo tìm ñeán<br /> thaày thuoác ñoâng y, hoaëc thaày lang ñeå chöõa trò<br /> VÑSD, hoï cho raèng "ñoâng y khoâng coù hieäu quaû<br /> trong vieäc chöõa trò beänh vieâm naøy" (42 tuoåi-THG2).<br /> 3.3. Caùc yeáu toá aûnh höôûng ñeán vieäc khaùm vaø<br /> ñieàu trò VÑSD<br /> Cuõng nhö caùc ñòa phöông khaùc cuûa Vieät Nam,<br /> traïm y teá xaõ taïi Chí Linh laø nôi cung caáp caùc dòch<br /> vuï KCB cô baûn cho ngöôøi daân vaø cuõng laø nôi thöïc<br /> hieän caùc chöông trình y teá quoác gia nhö tieâm chuûng<br /> môû roäng, vieâm phoåi caáp, KHHGÑ, tieâu chaûy,v.v...<br /> Caùc traïm y teá xaõ thöôøng môû cöûa töø 7h saùng ñeán<br /> 4h30 chieàu haøng ngaøy töø thöù 2 ñeán thöù 6, vaø cöû caùn<br /> boä y teá tröïc trong thôøi gian coøn laïi.Tuy nhieân vieäc<br /> khaùm vaø chöõa beänh phuï khoa thì chæ tieán haønh moät<br /> ngaøy trong tuaàn khi coù caùc nhaân vieân töø TTYT<br /> huyeän xuoáng hoã trôï caùn boä taïi traïm thöïc hieän caùc<br /> dòch vuï KHHGÑ maø chuû yeáu laø ñaët voøng neân ngöôøi<br /> daân coøn thöôøng goïi laø "ngaøy ñaët voøng". Phuï nöõ ñeán<br /> khaùm taïi traïm y teá haøng ngaøy, khoâng phaûi traû tieàn<br /> khaùm nhöng neáu hoï duøng thuoác thì phaûi traû tieàn.<br /> Moät naêm 2 laàn, caùc caùn boä TTYT huyeän cuøng<br /> vôùi nhaân vieân traïm y teá toå chöùc caùc ñôït chieán dòch<br /> KHHGÑ. Trong chieán dòch ñoù, taát caû phuï nöõ trong<br /> ñoä tuoåi sinh ñeû (15-49) ñeàu ñöôïc cung caáp caùc dòch<br /> vuï KHHGÑ, ví duï nhö ñaët hoaëc thaùo voøng traùnh<br /> thai, huùt ñieàu hoaø kinh nguyeät, ngoaøi ra coøn khaùm<br /> vaø ñieàu trò VÑSD. Vieäc khaùm VÑSD chæ döïa treân<br /> vieäc thaêm khaùm laâm saøng vaø phaàn nhieàu quyeát ñònh<br /> do kinh nghieäm cuûa caùc nhaân vieân y teá. Phuï nöõ<br /> ñöôïc chaån ñoaùn laø VÑSD seõ ñöôïc cung caáp moät ít<br /> thuoác ñeå ñieàu trò vaø hoï khoâng phaûi traû tieàn trong caùc<br /> "chieán dòch" naøy. Khi ñöôïc hoûi veà caùc "chieán dòch"<br /> naøy, 20/22 phuï nöõ tham gia vaøo nghieân cöùu naøy ñeàu<br /> ñaõ ñeán ñeå ñöôïc khaùm vaø ñieàu trò duø laø hoï coù hoaëc<br /> khoâng coù beänh. Ñeå söû duïng hình thöùc KCB naøy, caùc<br /> phuï nöõ thöôøng phaûi chôø ñôïi laâu vì "chieán dòch" chæ<br /> ñöôïc thöïc hieän 6 thaùng 1 laàn. Tuy nhieân, ñaây vaãn<br /> laø moät hình thöùc khaùm vaø ñieàu trò VÑSD phoå bieán<br /> cuûa phuï nöõ taïi Chí Linh. Nhieàu caâu traû lôøi vôùi yù<br /> töông töï "vì laø beänh thoâng thöôøng, khoâng nguy<br /> hieåm, neân ñôïi ñeán khaùm vaø laáy thuoác trong caùc ñôït<br /> chieán dòch cuõng ñöôïc..." (34 tuoåi-TH3) ñaõ ñöôïc caùc<br /> phuï nöõ traû lôøi trong khaù nhieàu cuoäc phoûng vaán.<br /> Nguyeân nhaân chuû yeáu khieán caùc phuï nöõ saün saøng<br /> chôø ñôïi ñeå ñöôïc KCB trong caùc ñôït chieán dòch laø<br /> vieäc tuyeân truyeàn vaän ñoäng cuûa caùc ñôït chieán dòch<br /> <br /> thöôøng ñöôïc tieán haønh raát raàm roä, thoâng qua nhieàu<br /> hình thöùc nhö qua loa phaùt thanh, panoâ, aùp-phích,<br /> khaåu hieäu, qua maïng löôùi coäng taùc vieân daân soá, hoäi<br /> phuï nöõ, y teá thoân,v.v... Ñöôïc khaùm vaø phaùt thuoác<br /> mieãn phí cuõng laø moät lí do haáp daãn cuoán huùt caùc<br /> phuï nöõ ñeán vôùi caùc ñôït chieán dòch. Coù phuï nöõ taâm<br /> söï:"Cöù laàn naøo coù chieán dòch laø toâi cuõng ñi khaùm,<br /> chaúng toäi gì.... ñeán laàn naøo toâi cuõng xin ñöôïc moät ít<br /> thuoác ñeå duøng khi maáy ñöùa con bò ho hay ñi<br /> ngoaøi"(34 tuoåi, TH9) hoaëc "Ñeán vaøo caùc ñôït chieán<br /> dòch, vöøa ñöôïc khaùm, laáy thuoác khoâng maát tieàn maø<br /> laïi coøn caûm thaáy thoaûi maùi vì luùc ñoù ai cuõng ñeán ñoù<br /> khaùm phuï khoa, chaúng ngaïi gì saát.... chöù ñeán traïm<br /> y teá vaøo ngaøy thöôøng ñeå khaùm "caùi ñoù" thì ngaïi<br /> laém, cöù nhö bò laøm sao aáy" (24 tuoåi, TH2). Nhö vaäy<br /> ñeán KCB vaøo caùc "ñôït chieán dòch", phuï nöõ seõ caûm<br /> thaáy thoaûi maùi hôn vì "khoâng khí cuûa ngaøy chieán<br /> dòch" thöôøng laøm cho caùc phuï nöõ thaáy thaân thieän<br /> hôn vaø ngöôøi phuï nöõ thöôøng coù caûm giaùc laø "ñi<br /> khaùm ñeå kieåm tra söùc khoûe chöù khoâng phaûi laø ñi<br /> chöõa beänh". Tuy nhieân, moãi ñôït chieán dòch nhö vaäy<br /> chæ keùo daøi trong moät ngaøy, ñöôïc thöïc hieän vôùi moät<br /> hoaëc hai caùn boä y teá ñeán töø TTYT cuøng söï tham gia<br /> cuûa nhieàu nhaát 5 caùn boä taïi traïm, maø coù ñeán vaøi<br /> traêm phuï nöõ ñeán khaùm, nhö vaäy, chaát löôïng khaùm,<br /> phaùt hieän vaø ñieàu trò beänh chaéc chaén laø khoâng baûo<br /> ñaûm. Theâm vaøo ñoù, söï thöôøng quy cuûa caùc ñôït<br /> chieán dòch cöù 6 thaùng 1 laàn ñaõ laøm cho phuï nöõ ôû Chí<br /> Linh trôû neân thuï ñoäng, chôø ñôïi ngöôøi khaùc ñeán<br /> khaùm cho, maø khoâng coi ñoù laø nhu caàu cuûa baûn<br /> thaân mình.<br /> Caùc thoâng tin veà beänh VÑSD chæ ñöôïc phaùt ñi<br /> trong ngaøy chieán dòch, coøn ngaøy thöôøng thì haàu nhö<br /> khoâng coù. Thöïc ra, caùc thoâng tin ñöôïc truyeàn ñi<br /> trong ngaøy chieán dòch thöôøng taäp trung vaøo caùc dòch<br /> vuï KHHGÑ nhö huùt ñieàu hoaø kinh nguyeät, ñaët<br /> voøng, thaùo voøng, bao cao su, thuoác traùnh thai... chöù<br /> khoâng noùi nhieàu ñeán dòch vuï khaùm vaø ñieàu trò<br /> VÑSD. Phaàn ñoâng caùc chò em ñeàu cho raèng hoï<br /> thieáu caùc thoâng tin veà vieäc khaùm vaø ñieàu trò beänh<br /> VÑSD taïi coäng ñoàng. Noäi dung vaø hình thöùc cuûa<br /> caùc ñôït truyeàn thoâng thöôøng laø ngheøo naøn vaø khoâng<br /> ñöôïc thöïc hieän thöôøng xuyeân. Caùc hoaït ñoäng tö vaán<br /> taïi traïm thì haàu nhö khoâng coù. Do vaäy, caùc phuï nöõ<br /> thöôøng bò haïn cheá hoaëc hieåu chöa ñuùng veà caùc nguy<br /> cô nhieãm VÑSD, caùc daáu hieäu beänh, haäu quaû,<br /> phöông phaùp phoøng vaø ñieàu trò beänh VÑSD.<br /> Trong nhöõng ngaøy thöôøng, phuï nöõ ôû Chí Linh,<br /> ñaëc bieät laø ôû vuøng noâng thoân, khoâng hay ñeán traïm<br /> Taïp chí Y teá Coâng coäng,11.2005, Soá 4 (4)<br /> <br /> 15<br /> <br />