Hiệu quả quản trị doanh nghiệp và hành vi điều chỉnh lợi nhuận: Tổng quan và mô hình nghiên cứu dự kiến

Hiệu quả quản trị doanh nghiệp và hành vi ...<br /> <br /> HIỆU QUẢ QUẢN TRỊ DOANH NGHIỆP VÀ HÀNH VI ĐIỀU CHỈNH<br /> LỢI NHUẬN: TỔNG QUAN VÀ MÔ HÌNH NGHIÊN CỨU DỰ KIẾN<br /> Ngô Nhật Phương Diễm*<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> <br /> Bài viết này đề xuất mô hình dự kiến về tác<br /> động của hiệu quả quản trị doanh nghiệp đến<br /> hành vi điều chỉnh lợi nhuận thông qua lược<br /> khảo tất cả nghiên cứu trước và các lý thuyết<br /> về hành vi điều chỉnh lợi nhuận. Bài viết cung<br /> cấp tổng quan cơ bản cho các nhà quản lý<br /> hạn chế hành vi điều chỉnh lợi nhuận thông<br /> qua hoạt động quản trị doanh nghiệp, đồng<br /> thời gia tăng hoạt động của quản trị doanh<br /> nghiệp với mục tiêu nâng cao chất lượng báo<br /> cáo tài chính. Bài viết căn cứ vào các bằng<br /> chứng thực nghiệm nghiên cứu trước, với lập<br /> luận riêng cho rằng hiệu quả quản trị doanh<br /> <br /> nghiệp thông qua hai yếu tố hội đồng quản trị<br /> và ban kiểm soát có tác động tiêu cực làm hạn<br /> chế hành vi điều chỉnh lợi nhuận. Cụ thể hội<br /> đồng quản trị với quy mô nhỏ, thành viên độc<br /> lập nhiều, có kinh nghiệm về tài chính và họp<br /> thường xuyên thì hiệu quả giám sát càng cao;<br /> ban kiểm soát với nhiều thành viên, đa số độc<br /> lập, có kinh nghiệm về tài chính và hoạt động<br /> tích cực hơn làm gia tăng hiệu quả giám sát,<br /> hạn chế hành vi điều chỉnh lợi nhuận.<br /> Từ khóa: quản trị doanh nghiệp, điều chỉnh<br /> lợi nhuận, hội đồng quản trị, ban kiểm soát<br /> <br /> THE EFFECTIVENESS OF CORPORATE GOVERNANCE AND EARNINGS<br /> MANAGEMENT: LITERATURE REVIEW AND PROPOSED FRAMEWORK<br /> ABSTRACT<br /> This paper proposes a model of the<br /> impact corporate governance effectiveness<br /> to earnings management through a literature<br /> review of all prior research and theories of<br /> behavior of earnings management. The article<br /> provides a basic overview for managers<br /> to limit the earnings management through<br /> corporate governance while increasing the<br /> performance of corporate governance with<br /> the aim establishing a high level of financial<br /> reporting’s quality.  The paper is based on<br /> previous empirical research evidence, with<br /> individual arguments that the effectiveness<br /> of corporate governance through two factors<br /> *<br /> <br /> that are the boards of directors and the<br /> audit committees which affects and limits<br /> the earnings management in a negative way.<br /> The boards of directors who are smaller in<br /> size, have more independent directors, are<br /> equipped with financial expertise and frequent<br /> meetings are effective in their monitoring<br /> role. In the same way, audit committees who<br /> are with more members, mostly independent,<br /> more financial expertise and more active are<br /> suggested to have a higher oversight function<br /> and earnings management will be limited.<br /> Keywords: corporate governance, earnings<br /> management, boards of director, audit committees.<br /> <br /> ThS. Giảng viên khoa Kế toán-Kiểm toán, trường Đại học Tài chính Marketing, ĐT: 0914308588<br /> Email: ngodiem@ufm.edu.vn;<br /> 45<br /> <br /> Tạp chí Kinh tế - Kỹ thuật<br /> <br /> 1. GIỚI THIỆU<br /> <br /> BCTC hay là những nhân tố làm hạn chế hành<br /> vi điều chỉnh lợi nhuận.<br /> <br /> Hiện nay các vấn đề về quản trị doanh<br /> nghiệp (QTDN) và điều chỉnh lợi nhuận đều<br /> đang nhận được sự quan tâm rất lớn từ chính<br /> phủ, tổ chức nghề nghiệp kế toán, kiểm toán<br /> viên cũng như sự quan tâm của công chúng.<br /> Đặc biệt từ sau sự sụp đổ hay sự bê bối của các<br /> công ty hàng đầu như Enron, Worldcom… thì<br /> các câu hỏi về vai trò giám sát của Hội đồng<br /> quản trị (HĐQT), Ban kiểm soát (BKS) đối với<br /> thông tin trên báo cáo tài chính như thế nào?<br /> Theo nghiên cứu của Defond và Francis (2005)<br /> cho rằng chính sự sụp đổ của các doanh nghiệp<br /> cần phải có góc nhìn mới về QTDN. Hơn nữa<br /> các nhà quản lý cũng tin rằng hiệu quả của hoạt<br /> động QTDN chính là hiệu quả của hội đồng<br /> quản trị, Ban kiểm soát mang lại lợi ích cho cổ<br /> đông, tạo sự tin tưởng của các cổ đông.<br /> <br /> Bài viết này tổng hợp lại các nghiên cứu<br /> thực nghiệm trên thế giới về hiệu quả của<br /> QTDN (QTDN) tác động đến hành vi điều<br /> chỉnh lợi nhuận với kết quả dự kiến của tác<br /> giả là các công ty có hoạt động của HĐQT<br /> và BKS càng hiệu quả thì khả năng hạn chế<br /> hành vi điều chỉnh lợi nhuận càng lớn và phù<br /> hợp với những kết luận từ các nghiên cứu của<br /> Carcello et al (2002).<br /> 2. TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU TRƯỚC<br /> 2.1. Quản trị doanh nghiệp<br /> Có rất nhiều định nghĩa về QTDN nhưng<br /> những nghiên cứu hiện nay cho rằng không<br /> có một định nghĩa chính xác nào về QTDN<br /> (Solomon, 2007). Cụ thể theo định nghĩa của<br /> Cadbury (1992, trang 15) QTDN: “là một hệ<br /> thống mà ở đó công ty được kiểm soát và điều<br /> hành”. Cũng theo tác giả này thì định nghĩa<br /> này thể hiện rất rõ vai trò của các bên trong<br /> công ty đó là: (1) cổ đông có trách nhiệm đề<br /> bạt giám đốc, kiểm toán viên và đảm bảo hệ<br /> thống quản trị phù hợp; (2) giám đốc có chức<br /> năng điều hành công ty và (3) kiểm toán viên<br /> có vai trò cung cấp sự kiểm tra độc lập về<br /> thông tin trên báo cáo tài chính cho cổ đông.<br /> <br /> Để ra các quyết định của mình, các cổ<br /> đông hoàn toàn dựa vào thông tin trên báo cáo<br /> tài chính (BCTC), chính vì thế họ hoàn toàn<br /> phụ thuộc vào hoạt động giám sát của HĐQT<br /> đối với ban giám đốc, và vì thế hiệu quả giám<br /> sát của HĐQT càng cao thì chất lượng BCTC<br /> càng cao. Trong hầu hết các nghiên cứu trước<br /> đây (Abbott & Parker 2000; Chen và cộng sự,<br /> 2005) đều tập trung vào vai trò của BKS trong<br /> việc đảm bảo tính trung thực của thông tin tài<br /> chính và trong việc xử lý các vấn đề liên quan<br /> đến kiểm toán độc lập bên ngoài. Tuy nhiên<br /> với điều kiện là HĐQT có quyền bổ nhiệm,<br /> bãi nhiệm các thành viên trong BKS cũng<br /> như thành viên kiểm toán thuê ngoài và vai<br /> trò của HĐQT cũng rất to lớn trong việc nâng<br /> cao chất lượng thông tin tài chính trên BCTC.<br /> Một số nghiên cứu của Boo &Sharma (2008);<br /> Cohen et al (2002); Collier & Gregory (1996);<br /> Menor & Willianes (1994) cho rằng hiệu quả<br /> của BKS phụ thuộc vào thành phần, đặc điểm<br /> của HĐQT. Vì vậy bài viết này đề cập đến vai<br /> trò giám sát của HĐQT và BKS được lập luận<br /> là rất quan trọng để nâng cao chất lượng của<br /> <br /> Solomon (2007, trang 14) định nghĩa<br /> QTDN là “hệ thống kiểm soát sự cân bằng<br /> cả bên trong và bên ngoài công ty, có trách<br /> nhiệm giải trình cho tất cả các bên liên quan<br /> và hành động có trách nhiệm đối xã hội trong<br /> lĩnh vực kinh doanh của mình”. Trong khi đó<br /> Shleifer &Vishny (1997, trang 737) mô tả về<br /> QTDN “ giải quyết các yêu cầu của các nhà<br /> đầu tư tài chính vào công ty với mức lợi nhuận<br /> mong muốn” tương đồng với định nghĩa của<br /> Denis (2001, trang 192) “ QTDN là tập hợp tất<br /> cả đặc điểm thể chế thị trường để nhà quản lý<br /> tự tin tối đa lợi ích dòng tiền mang lại đứng từ<br /> góc độ các cổ đông”.<br /> 46<br /> <br /> Hiệu quả quản trị doanh nghiệp và hành vi ...<br /> <br /> bổ nguồn lực cho các thành viên nội bộ; (3)<br /> Tạo thuận lợi cho mối quan hệ giữa HĐQT và<br /> kiểm toán viên độc lập, xem xét và tuân thủ<br /> chính sách đạo đức, quy tắc ứng xử của công<br /> ty. Các nhà quản lý doanh nghiệp cho rằng<br /> khi BKS thực hiện đầy đủ các nhiệm vụ của<br /> mình theo nghiên cứu của Wolnieder (1995)<br /> kỳ vọng tăng tính tín nhiệm, tăng độ tin cậy<br /> của các số liệu trên báo cáo tài chính, nâng cao<br /> hiệu quả quản lý, tăng hiệu quả giám sát của<br /> kiểm soát nội bộ, tăng cường vai trò và nâng<br /> cao hiệu quả của HĐQT. Hay nói chun, khi<br /> BKS thực hiện đầy đủ 3 nhiệm vụ thì có thể<br /> cải thiện được hoạt động QTDN và tăng cao<br /> chất lượng BCTC.<br /> <br /> Như vậy có khá nhiều định nghĩa, giải<br /> thích về QTDN ở nhiều khía cạnh và lý thuyết<br /> khác nhau. Đó là (1) Quản trị doanh nghiệp<br /> với mục đích tối đa lợi nhuận cho cổ đông<br /> (Cadbury, 1992; Shleifer và Vishny, 1997;<br /> Denis, 2001) bị chi phối bởi lý thuyết cơ quan;<br /> (2) QTDN ngoài mục đích tối đa hóa sự giàu<br /> có của các cổ đông thì QTDN còn quan tâm<br /> đến vấn đề xã hội và môi trường (Solomon,<br /> 2007) theo lý thuyết đại diện.<br /> Bài viết này chỉ đề cập đến hoạt động<br /> QTDN đối với chất lượng thông tin trên báo<br /> cáo tài chính. Như vậy trọng tâm của bài viết<br /> là xem xét tác động của QTDN đến hành vi<br /> điều chỉnh lợi nhuận chứ không phải xem xét<br /> tác động của QTDN đến môi trường và xã hội.<br /> <br /> Tương tự vào năm 1994, Menon và<br /> Williams (1994) cho rằng việc thành lập<br /> BKS sẽ tạo ra hai thuận lợi to lớn cho hoạt<br /> động QTDN cụ thể: (1) Các thành viên độc<br /> lập của BKS có thể đánh giá độc lập chức<br /> năng của kiểm toán viên nội bộ cũng như<br /> dịch vụ kiểm toán bên ngoài nên làm gia tăng<br /> tính minh bạch và trung thực của báo cáo tài<br /> chính; (2) BKS gia tăng hiệu quả hoạt động<br /> của HĐQT. Hơn nữa theo The Blue Ribbon<br /> Committees (1999, trang 19) thừa nhận việc<br /> thành lập BKS làm gia tăng uy tín của BCTC<br /> và tăng sự tin tưởng của nhà đầu tư, cụ thể<br /> “…BKS có hiệu quả trong việc gia tăng tính<br /> minh bạch và trung thực của BCTC và do đó<br /> duy trì niềm tin của nhà đầu tư nên thị trường<br /> chứng khoán của chúng tôi gia tăng tốt nhất<br /> và thanh khoản nhất…”<br /> <br /> 2.1.1. Vai trò của QTDN và chất lượng<br /> báo cáo tài chính<br /> Sự thành công của doanh nghiệp có đóng<br /> góp một phần rất quan trọng của HĐQT, họ là<br /> những người chịu trách nhiệm thiết lập mục<br /> tiêu, chiến lược và giá trị của công ty để phù<br /> hợp với mục tiêu của cổ đông. Hơn nữa họ<br /> còn chịu trách nhiệm về sự minh bạch và trung<br /> thực của các số liệu trên BCTC. Theo quy định<br /> hiện hành, số liệu BCTC muốn công bố cho<br /> các cổ đông sử dụng thì phải được kiểm toán<br /> bởi các kiểm toán độc lập bên ngoài hay nói<br /> cách khác thì HĐQT phải chịu trách nhiệm<br /> cho tất cả hoạt động, chiến lược và tình hình<br /> tài chính của công ty bao gồm cả những chi<br /> nhánh của công ty.<br /> BKS là một bộ phận của HĐQT và được<br /> thiết lập bởi HĐQT, BKS có mối quan hệ<br /> với tình hình kinh doanh của doanh nghiệp.<br /> Theo Wolnieder (1995) tranh cãi về 3 nhiệm<br /> vụ quan trọng của BKS như sau: (1) Xem xét<br /> BCTC; (2) Cung cấp các khuyến nghị cho các<br /> kiểm toán viên bên ngoài, đánh giá mức phí<br /> kiểm toán, đánh giá kế hoạch kiểm toán, đảm<br /> bảo tính độc lập của kiểm toán viên và phân<br /> <br /> 2.1.2. Vai trò giám sát của QTDN<br /> HĐQT ra các quyết định chủ yếu cho các<br /> hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh<br /> nghiệp và họ có đủ quyền lực để giải quyết<br /> toàn bộ các quyết định của các nhà quản lý<br /> cấp cao (Fama và Jensen (1983)). Hơn nữa<br /> khi HĐQT ra các quyết định từ lúc ban đầu<br /> cho đến thực hiện nên tách biệt 2 chức năng<br /> 47<br /> <br /> Tạp chí Kinh tế - Kỹ thuật<br /> <br /> phê chuẩn và giám sát của một quyết định<br /> nhằm đảm bảo tính hiệu quả chức năng giám<br /> sát của HĐQT.<br /> <br /> Có khá nhiều định nghĩa về hành vi điều<br /> chỉnh lợi nhuận (earnings management) như<br /> định nghĩa của (Schipper, 1989) cho rằng<br /> “Hành vi điều chỉnh lợi nhuận được coi là<br /> hành động có mục đích đối với quy trình lập<br /> và trình bày báo cáo tài chính nhằm đạt được<br /> các lợi ích cá nhân”. Hơn 10 năm sau, hai nhà<br /> nghiên cứu Healy và Wahlen (1999) đã định<br /> nghĩa hành vi điều chỉnh lợi nhuận với phạm<br /> vi rộng rãi hơn “Hành vi điểu chỉnh lợi nhuận<br /> xuất hiện khi nhà quản lý dùng các xét đoán<br /> của mình trên báo cáo tài chính và trong cấu<br /> trúc các sự kiện giao dịch kinh tế phát sinh<br /> nhằm làm thay đổi BCTC, làm cho các đối<br /> tượng có liên quan hiểu sai về tình trạng hoạt<br /> động của DN”. Tuy nhiên theo hai định nghĩa<br /> này thì hành vi điều chỉnh lợi nhuận được xem<br /> xét là hành động của nhà quản lý nhằm gây ra<br /> nhầm lẫn cho đối tượng sử dụng BCTC về tình<br /> hình kinh doanh của DN. Do vậy định nghĩa<br /> này chưa thể hiện đầy đủ các vấn đề về hành<br /> vi chi phối lợi nhuận.<br /> <br /> Lý thuyết đại diện cho rằng để đảm bảo<br /> tính hiệu quả của chức năng giám sát, thành<br /> viên HĐQT nên có một thành viên độc lập từ<br /> bên ngoài (thành viên độc lập là thành viên<br /> không tham gia điều hành) độc lập hoàn toàn<br /> với hoạt động quản lý và thành viên này có<br /> khả năng thực hiện vai trò giám sát với hiệu<br /> quả cao (Dalton et al (1998)). Các thành viên<br /> độc lập không tham gia điều hành thường là<br /> các chuyên gia trong từng lĩnh vực, có thể<br /> phát huy những thế mạnh chuyên môn trong<br /> việc kiểm soát việc đưa ra các quyết định và<br /> giám sát việc thực hiện các quyết định của<br /> ban điều hành (Fama và Jensen (1983)).<br /> Để nâng cao tính hiệu quả của QTDN,<br /> ngoài yêu cầu cần có thành viên độc lập không<br /> tham gia điều hành trong HĐQT và BKS thì<br /> các nghiên cứu thực nghiệm (Carcello và cộng<br /> sự, 2002; Abbott và cộng sự, 2003; Abbott và<br /> cộng sự, 2004; Chen &Zhou, 2007; Krishnan<br /> &Lee, 2009; Ronen &Yaari, 2008) đề nghị<br /> quy mô, kiến thức, kinh nghiệm, tần suất họp<br /> làm gia tăng vai trò giám sát của HĐQT và<br /> BKS tương thích với đề nghị của Zahra &<br /> Pearce (1983) và Walker (2004).<br /> <br /> Vào năm 2008, với nghiên cứu của Ronen<br /> và Yaari (2008, trang 27) đã định nghĩa hành<br /> vi điều chỉnh lợi nhuận “là tập hợp các quyết<br /> định quản lý mà kết quả sẽ dẫn đến không phản<br /> ánh đúng lợi nhuận thực trong ngắn hạn, có<br /> tính chất tối đa hóa giá trị doanh nghiệp mà<br /> nhà quản lý đã biết về chúng. Hành vi điều<br /> chỉnh lợi nhuận có thể là mang lại lợi ích<br /> (cung cấp tín hiệu về giá trị trong dài hạn),<br /> nguy hại (che giấu giá trị ngắn hạn hoặc dài<br /> hạn) hoặc trung tính (che giấu giá trị ngắn<br /> hạn hoặc dài hạn)” Như vậy, định nghĩa này<br /> không chỉ bao gồm hai loại hành vi chi phối<br /> lợi nhuận kế toán (chi phối thông qua việc lựa<br /> chọn chính sách kế toán hay biến dồn tích và<br /> chi phối thông qua các hoạt động kinh tế) mà<br /> còn bao gồm cả các quyết định quản lý khác<br /> nhằm trình bày lợi nhuận khác với lợi nhuận<br /> thực sự theo hiểu biết của nhà quản lý. Đồng<br /> <br /> 2.2. Hành vi điều chỉnh lợi nhuận<br /> Theo các quy định của GAAP (những<br /> nguyên tắc kế toán được chấp nhận) nhà quản<br /> lý có thể lựa chọn các ước tính và các giả<br /> định theo quy định của luật pháp để áp dụng<br /> phù hợp với tình hình kinh doanh của riêng<br /> doanh nghiệp mình. Chính vì vậy tạo cơ hội<br /> cho các nhà quản lý thực hiện hành vi điều<br /> chỉnh lợi nhuận (Walt và Zimmerman, 1990;<br /> Fields et al, 2001), do đó nhà đầu tư, chủ nợ<br /> không thể đánh giá chính xác tình hình tài<br /> chính thực của công ty.<br /> 48<br /> <br /> Hiệu quả quản trị doanh nghiệp và hành vi ...<br /> <br /> thời, định nghĩa này cũng bao gồm cả hành vi<br /> chi phối lợi nhuận kế toán nhằm mục đích gây<br /> nhầm lẫn hoặc cung cấp thông tin sai lệch cho<br /> người sử dụng báo cáo tài chính.<br /> <br /> điều này tác động đến nhà đầu tư rất lớn, tâm<br /> lý nhà đầu tư luôn thích công ty kinh doanh<br /> có lãi. Việc trình bày các khoản lãi hay lỗ trên<br /> báo cáo tài chính có khuynh hướng ảnh hưởng<br /> đến thị giá cổ phiếu (Hayn, 1995). Ngoài ra<br /> nếu doanh nghiệp không đạt được kỳ vọng<br /> của thị trường thì có thể gây tác động tiêu cực<br /> lên giá cổ phiếu chính vì vậy lợi nhuận của<br /> công ty có thể bị chi phối để đạt theo hướng<br /> mong muốn mà chuyên chuyên phân tích tài<br /> chính đã dự báo (Kinney và cộng sự, 2002;<br /> Louis, 2004)<br /> <br /> Nhà quản lý thực hiện hành vi điều<br /> chỉnh lợi nhuận vì nhiều lý do như tiền<br /> lương, thưởng (Healy, 1985; Gaver và cộng<br /> sự, 1995; Holthausen và cộng sự, 1995;<br /> Murphy, 1999), tránh vi phạm các cam kết<br /> nợ (Sweeney, 1994), tăng lợi nhuận và ngăn<br /> chặn lỗ (Bugstahler và Dichev, 1997), bù đắp<br /> các chi phí theo quy định (Cahan, 1992; Han<br /> và Wang, 1998).<br /> <br /> Tóm lại, từ bằng chứng nghiên cứu thực<br /> nghiệm trên cho thấy nhà quản lý với các<br /> động cơ của riêng mình đã tác động đến các<br /> chính sách kế toán hay hoạt động kinh tế để<br /> điều chỉnh lợi nhuận theo mong muốn. Vì<br /> vậy yêu cầu về vai trò giám sát của HĐQT<br /> và BKS đặt ra để hạn chế hành vi điều chỉnh<br /> lợi nhuận.<br /> <br /> Theo Murphy (1999) tiền lương có mối<br /> quan hệ chặt chẽ với quy mô doanh nghiệp.<br /> Thông thường, nhà quản lý ký hợp đồng lao<br /> động với các nhà quản trị với các điều khoản<br /> được trình bày chi tiết và rõ ràng các khoản<br /> mà nhà quản lý nhận được. Đồng thời theo<br /> nghiên cứu của Gao và Shrieves (2002) cũng<br /> đã chỉ ra mối quan hệ giữa lương và hành vi<br /> chi phối lợi nhuận kế toán. Theo nghiên cứu<br /> của Healy (1995), Gaver (1995) và các tác giả<br /> khác thì tiền thưởng có tác động đến hành vi<br /> chi phối lợi nhuận kế toán. Nhà quản lý có<br /> xu hướng làm tăng tối đa các khoản thưởng<br /> họ được nhận bằng cách điều chỉnh kết quả<br /> hoạt động kinh doanh. Đồng ý kiến trên còn<br /> có nghiên cứu của Gao và Shrieves (2002).<br /> Tóm lại, những nghiên cứu này cho thấy kế<br /> hoạch thưởng tạo động cơ cho các nhà quản<br /> lý tác động đến lợi nhuận kế toán để tối đa<br /> các khoản thưởng được hưởng. Trong khi đó<br /> nghiên cứu của Sweeney (1994) phát hiện nhà<br /> quản lý của những công ty có nguy cơ vi phạm<br /> các cam kết nợ có khả năng báo cáo thêm các<br /> khoản thu nhập để bù đắp các khoản nợ đến<br /> hạn thanh toán.<br /> <br /> 3. MÔ HÌNH NGHIÊN CỨU DỰ KIẾN<br /> Căn cứ vào các nghiên cứu đã đề cập<br /> trên, nhằm xác định mối quan hệ giữa hiệu<br /> quả QTDN và hành vi điều chỉnh lợi nhuận,<br /> bài viết xây dựng mô hình dự kiến (bảng 1)<br /> với đặc điểm QTDN là biến độc lập (gồm hai<br /> nhóm biến HĐQT và BKS) và hành vi điều<br /> chỉnh lợi nhuận là biến phụ thuộc. Trong<br /> bài viết này, mô hình dự kiến chỉ nhằm giải<br /> thích tác động của QTDN đến hành vi chi<br /> phối lợi nhuận, cụ thể các giả thuyết nghiên<br /> cứu dự kiến:<br /> yy Hiệu quả của hội đồng quản trị<br /> Theo nghiên cứu của Fama và Jensen<br /> (1983) công bố rằng HĐQT là cơ quan tối cao<br /> trong doanh nghiệp đại diện cho chủ sở hữu<br /> thực hiện chức năng giám sát hoạt động của<br /> các nhà quản lý.<br /> <br /> Theo Burgstahler and Dichev (1997) nhà<br /> quản lý có xu hướng che giấu các khoản lỗ vì<br /> 49<br /> <br />