Đề tài: Hình tượng nghệ thuật trong mĩ học

I. M bàiở

ư ể ể ệ

ọ ử ụ ng đ di n t ộ

ừ ữ ượ ng ngh thu t t ệ

ị ắ ể ễ ả ậ ừ ậ

ắ ệ ờ ố ọ ậ ư ậ ể

t ng đó mà s v t hi n t ả ự ậ ạ ớ ệ ộ ọ ng ngh thu t đ nh n th c và c t nghĩa đ i s ng, th ứ ượ ượ ủ

ờ ờ ư

ấ ẹ ộ ộ ể ệ ộ ượ

1. Ngu n g c khái ni m hình t ệ ượ ng ngh thu t ậ ệ

Xu t hi n manh nha cách đây h n hai nghìn năm, hình t

c hi u đ n gi n là cách mô ph ng th gi ượ i khách quan. Các nhà tri ỏ ể ượ ấ ơ ơ ế ớ N u nh khoa h c s d ng nh ng khái ni m, đ nh nghĩa đ th hi n mình ị ữ ệ ế ề ậ ng, n i dung mà nó đ c p. , tái hi n đ i t thì ngh thu t l y hình t ố ượ ệ ậ ấ ệ ế Khái ni m hình t v i nh ng ai đã t ng ti p lâu đã không còn xa l ượ ệ xúc v i b t c lo i hình ngh thu t nào nh : văn h c, h i h a, điêu kh c, ca k ch,… ớ ấ ứ ạ Ng ể i ngh sĩ dùng hình t ườ ệ ệ ượ hi n t ng ng và tình c m c a mình, nh nh ng hình t ệ ư ưở ờ ữ c tái hi n m t cách sinh đ ng nh ng đ ng th i cũng nh nó mà cái tâm, cái tài đ ồ ệ ượ ng i ngh sĩ đ c th hi n m t cách tròn đ y và v n nguyên nh t. ầ ệ ườ II. Phân tích v n đấ ề ồ ố ệ ả

ạ

ậ ự ự ế ỏ ọ ọ ể ậ

i th c t ự ẩ ể

ệ ng riêng l i các hi n t ả ạ ạ ẻ ấ ệ

ộ ế ớ ủ ệ

ng ệ i g m: t ự ạ ồ ậ ề ng, song trên th c t ự ế ấ ở ờ ổ ạ ể ằ ư ệ ườ ệ ạ ậ

ng ngh thu t ậ ệ ế ọ ố ạ t h c c đ i đ Hi L p – tiêu bi u là Platon và Aristotle đã chú ý đ n tính ch t n i b t này c a tác ấ ổ ậ ủ ượ c nhiên”. “T nhiên” đ ph m ngh thu t. H g i ngh thu t là s “mô ph ng t ự ệ nhiên và xã h i. Còn khái ni m “mô ph ng” hi u là toàn b th gi ỏ ộ là kh năng c a ngh thu t trong vi c tái t o l y b ng các ằ ệ ệ ượ ệ th i c đ i, m c dù ch a có khái ni m lo i hình ngh thu t. Đi u đó cho th y, ặ ậ ạ hình t ộ i ta đã hi u r ng ngh thu t tái hi n, tái t o cu c ượ s ng b ng hình t ằ ố ượ

ế ọ ủ

ứ

ườ ườ ể ượ ứ ủ ậ ệ

ng. Còn Beilinski – nhà t ứ ằ t ư ưở ổ ế ượ

ệ ể ỷ ậ ế ọ ằ ằ

ng và b c tranh… Nhà kinh t chính tr đ ượ ứ ằ

ị ượ i đ c và ng ườ ọ ố ộ

sinh đ ng, đ m nét v hi n th c, tác đ ng vào trí t ệ ủ ộ ườ ự ế ả ự ậ ộ

c a mình, ph i bày trong m t b c tranh […] Ng ộ ơ

i kia ph i bày và c hai đ u thuy t ph c, ch có đi u ng i sáng l p ra ch nghĩ suy i Đ c, ng ậ ườ ứ ứ t h c nh n th c i ra làm ba nhóm: tri ế ọ ậ ứ ằ ng còn ngh thu t nh n th c b ng ậ ậ ệ ụ ể t c th ng Nga n i ti ng th k 19 thì phân bi t h c nói b ng phép tam đo n lu n, nhà th nói b ng các ơ ạ c võ trang b ng cách s li u ố ệ ơ ượ c i nghe […] Nhà th đ ng ưở i này ch ng ứ ườ ằ i này thì b ng ả ủ ơ ườ ế ỉ

ề ệ ộ ứ ề ụ ề i b ng nh ng b c tranh”. ạ ằ ườ ứ ữ ậ

ễ ở ớ

ả i kia l ườ ờ ặ ứ ố

ng y v n gi ng. t h c ng Sau này, Hegel – nhà tri tâm Đ c, cũng chia nh n th c c a con ng ậ b ng khái ni m; tôn giáo nh n th c b ng bi u t ằ hình t h n, ông cho r ng: “Nhà tri ằ ơ hình t ế th ng kê đ tác đ ng đ n trí tu c a ng ể trang b b ng s miêu t ị ằ t ng các đ c gi ượ minh, ng các lu n ch ng logic, còn ng Dù s ng ố t ng l n v n g p nhau và th ng nh t khi ch ra ph ư ưở ủ ứ các th i khác nhau v i nh ng cách di n đ t khác nhau song ạ ng th c ph n ánh ươ ả nguyên ấ nh ng t ớ ữ đ c thù c a ngh thu t đó là hình t ệ ặ ữ ấ ng. Cho đ n này, t ế ỉ t ư ưở ẫ ậ ượ ữ ẫ

1

đã ch ng minh: tính hình t ng đ c xem là ượ ứ

ự ế ủ ế ủ ấ ả ặ ượ t c các lo i hình ngh thu t. ậ ượ ệ ạ ư

đ c tính đúng đ n c a nó và th c t ắ ủ nét đ c tr ng chung, đ c tr ng ch y u c a t ặ ng ngh thu t ậ ệ

ng ngh c h t ph i hi u hình t ư 2. Khái ni m hình t ượ ệ a. Khái ni m hình t ệ Tìm hi u v hình t ế ể ượ

ậ t: t ệ ư ả ượ

ng ngh thu t nói chung ậ ệ ng ngh thu t, tr ệ duy đ c bi m t lo i t ặ duy hành đ ng – tr c quan; t ướ duy hình t duy khái ni m – logic và t ệ ề ồ ừ ộ ộ ượ ượ ạ ư ự ư ệ ng – m t trong ba lo i ạ ộ ượ ng duy hình t ư

ể thu t b t ngu n t ậ ắ t duy : t ư ư – c m tính. ả

T duy hình t ư ơ ở ế

ng. Nó tái hi n đ i t ng m t cách toàn v n nh ng không thoát li đ i t ẹ

ớ ệ ữ ộ ề ố ượ ả ộ ụ ể

ả ủ ủ t, sinh đ ng v đ i t duy này bao hàm c thái đ đánh giá ch quan c a ch ộ

ệ ệ ạ ư ộ ố

ự ậ ụ ể ơ ở ủ ệ ơ ở

ng – c m tính, và hình t ả ượ ự ể ượ

ự ế ớ ố ng – c m tính: này sinh trên c s ti p xúc tr c ti p v i đ i ng mà ố ượ ng đ qua đó mà ể ủ duy này. ự ng ngh thu t d a trên c s các ậ ự ượ ệ ng ngh thu t chính là s bi u hi n i hình th c c th , c m tính nh hình ậ ệ ứ ụ ể ả ộ ố ướ ư ề

ộ duy hình t ạ ư ữ ứ ủ ả ờ ố

ượ t ệ ượ ố ượ g n li n v i nh ng đ c đi m c th , cá bi ể ắ ề ặ ữ b c l cái khái quát. Lo i t ộ ộ ạ ư th . Ngh thu t tái hi n và khái quát cu c s ng d a trên c s c a lo i t ể Nói m t các c th , ngh sĩ xây d ng nên hình t ệ lo i t nh ng quan ni m khái quát v cu c s ng d ệ th c c a b n thân đ i s ng. Nh v y, ng ngh thu t là ph ư ậ hình t ượ ươ ủ ệ ệ ệ ặ

ộ ố ữ ứ ằ ả ằ ộ

ằ ả

lí t ng, c m xúc nh t đ nh, xu t phát t ấ ị ưở ừ ấ

ượ ệ ầ ẩ

ề ờ ố ữ ữ

ộ ệ M i hình t ỗ ộ ự ng, c m xúc c a tác gi ậ ng ti n đ c thù c a ngh thu t ậ nh m ph n ánh cu c s ng m t cách sáng t o, b ng nh ng hình th c sinh đ ng, c m ả ạ ộ ề ờ ố tính, c th nh b n thân đ i s ng, thông qua đó nh m lí gi i, khái quát v đ i s ng ờ ố ụ ể ư ả ng th m mĩ t g n li n v i m t ý nghĩa t ả ắ ẩ ư ưở ề ớ ậ c a ngh sĩ. bào góp ph n làm nên tác ph m ngh thu t, ng là m t t ộ ế ủ trong đó ch a đ ng n i dung cu c s ng, nh ng thông tin v đ i s ng, nh ng quan ộ ố . ni m, t ả ệ ả ủ

ượ ượ ng ngh thu t trong mĩ h c ọ ậ ệ ng ngh thu t đ ậ ượ ệ ể ộ c hi u theo hai nghĩa: nghĩa r ng ứ t ư ưở b. Khái ni m hình t ệ Trong mĩ h c, hình t ọ

và nghĩa h p:ẹ

ờ ố ể

t c các lo i hình ngh thu t, đ phân bi Nghĩa r ngộ : ch đ c đi m chung v ph ậ ủ ng th c ph n ánh đ i s ng c a ề ả t ngh thu t v i khoa h c và các hình ệ ứ ậ ớ ỉ ặ ệ ươ ệ ể ạ ọ

t ấ ả th c ý th c xã h i khác. ứ ộ

ng đ c dùng trong ph m vi tác ph m, ch ứ Nghĩa h pẹ : khái ni m hình t ệ ẩ ượ

ượ ng c th v m t con ng i; m t t p th ng ế ượ ụ ể ề ộ ườ

ộ ả ắ ộ

y u là hình t ể ườ hay m t c nh s c thiên nhiên, m t c nh sinh ho t lao đ ng th ộ ả m i th dù t m th ứ ộ ậ ạ ng nh t khi đi vào ngh thu t đ u có th tr thành hình t ậ ề ườ ể ở ườ ệ ầ ấ ọ ủ ạ ồ ậ i; m t con v t, đ v t ậ ộ ấ ả ng ngày,… T t c ượ ng

2

ố ộ ả ệ ệ ữ ữ

m t khi nó mang trong mình nh ng quan ni m s ng, nh ng tr i nghi m cu c đ i, ờ nh ng tri ộ ữ

i, ng c tái hi n và t n t ệ ườ ượ

ừ

ớ ộ ằ ấ ạ ỏ ậ ượ ấ ụ ể ư ờ

ớ ữ

i tác gi ẻ ắ ề ả ử ắ ỗ

ườ i th gi i khách quan qua con m t tinh t ẩ ậ ỏ ỉ ơ ế ớ ạ

ẩ ắ ệ ữ ệ ẹ

i ngh sĩ mà nó còn mang trong mình nh ng thông đi p đ p đ v t ườ t lý s ng, nh ng bài h c hay, nh ng kinh nghi m quý giá do chính tác gi ữ ế

ệ ở ậ

ữ ừ ộ ờ i ta có th đánh giá đ ể ệ ườ ủ ậ

ườ i ta không nh ng đ ượ ậ ườ

ờ ng th c cái đ p, đ ệ ớ ứ

ưở ờ ồ ữ ậ

ệ ệ ể ỉ

ữ ạ ủ ề ờ ố ườ ẹ ế ậ ế ượ ượ ệ ấ ứ ổ ệ ậ ố ộ ờ

t lý nhân sinh sâu s c. ắ ế ng đ Đ m i hình t ả ử ụ i ngh sĩ ph i s d ng ể ỗ ệ ồ ạ (văn h c), âm thanh (âm nh c), màu ng ti n v t ch t c th nh : ngôn t nh ng ph ệ ươ ậ ọ ữ ấ ng nét (h i h a), l i nói, hành đ ng (sân kh u),… Đ ng sau l p v v t ch t s c, đ ộ ọ ặ ườ i đ i s ng muôn hình muôn v g n li n v i vô vàn nh ng cung b c ậ y là m t th gi ế ớ ờ ố ấ ộ g i g m. M i tác ph m ngh thu t ậ c m xúc, tình c m ngh thu t mà ng ệ ệ ả ả ạ , nh y không ch đ n thu n mô ph ng l ế ẽ ề ư c m c a ng ả ủ ả ng, tri t ọ ố ưở cu c đ i mình. B i v y mà khi nhìn vào m t tác tr i qua và chiêm nghi m, rút đúc t ộ ả i ngh sĩ ệ c cái tài, cái tâm c a ng ph m ngh thu t, ng ệ ẩ ượ ả c c m sáng tác ra nó. Nh đó, khi khám phá ngh thu t, ng c ti p c n v i ngu n tri th c vô h n c a nhân lo i mà th , th ạ ứ ẹ ượ ụ c ti p nh n nh ng chân lí v đ i s ng. Đây chính i ta còn đ đ ng th i, qua đó ng ườ ồ i ngh sĩ nào trong là bi u hi n đ nh cao c a hình t ng, là cái đích mà b t c ng ủ su t cu c đ i theo đu i s nghi p ngh thu t, theo đu i cái đ p, cái hoàn mĩ c a ủ ổ ự c. mình cũng mu n đ t đ

ủ

ng ngh thu t g n li n v i đ i s ng ố ạ ượ 3. Nét đ c tr ng c a hình t ặ ư ượ ng ngh thu t ượ ậ ệ ậ ắ ề ớ ờ ố

a, Hình t ệ Nh c đ n hai ch ngh thu t đôi khi ng i ta nh m t ầ ậ ệ ứ ưở ườ

ạ ể ữ ữ ệ , c a nh ng th lãng m n, vi n vông, xa r i th c t ệ ủ

ấ ự ứ ớ ờ

ng t n cùng th i gian. H n bao gi ồ ườ ờ ộ ố ơ ờ

ờ ậ ề ự i, đ i, v t đ n y sinh, t n t ồ ạ ườ ộ ệ ể

ễ ậ ệ ậ ể ả ầ ư ộ ộ ậ ụ ờ ộ ư

i b n đ ng hành t n t y, m t ng ườ ng ngh thu t tái hi n cu c s ng nh ng l ệ ộ ố ủ ủ ượ ư ạ

ữ ầ ậ ộ

ệ ạ

ự ể ở ườ ấ

ượ c a mình, h bi n nh ng s v t dù t m th ữ ề ả ự ậ ng đ p có s c truy n c m m nh m , mang nh ng n t ạ ọ ế ứ ữ ấ ượ ắ ế ầ ẽ

ng nó là hi n thân ắ ế c a nh ng cái hoa mĩ, di m l ự ế , ủ ự nh ng th c ch t ngh thu t luôn đi li n v i đ i th c, nó bám sát cu c s ng, nó d a ư ờ h i ng i và tr ơ ị h t, ngh thu t luôn g n gũi v i cu c đ i, s ng trong cu c đ i, phát tri n theo nh p ờ ố ớ ế i th ký trung s ng c a cu c đ i nh m t ng ồ ộ ườ ạ ờ ố ơ i không đ n thành c a th i đ i. Hình t ậ ờ ạ ệ ọ ng có th t mà là tái hi n m t cách có ch n thu n là sao chép y nguyên nh ng hi n t ệ ượ ệ ng c a ngh sĩ, b ng s khéo léo và l c, sáng t o thông qua tài năng và trí t ng t ằ ủ ưở ọ ng nh t cũng có th tr thành các tinh t hình t ớ ng sâu s c đ n v i ng

ng ngh thu t là s th ng nh t c a cái c th , cá bi ế ủ ẹ ượ i c m th . ụ ườ ả b, Hình t ự ố ụ ể ấ ủ ệ ậ ệ ả t, c m

ượ tính v i cái khái quát ớ

3

Đây là nét đ c tr ng tiêu bi u nh t và d u hi u d nh n bi ấ ế ệ ư

ư ấ ấ ể

ng trong th gi ể ớ ồ ệ ể ặ ng nh ng đ ng th i cũng quan tr ng nh t đ phân bi ọ ờ ng và khái ni m. M i s v t, hi n t ệ ượ ọ ự ậ

t, là m t cá th đ c l p, c th . Ngay chính b n thân con ng ộ ả ườ ụ ể ể ộ ậ

ế ặ ạ ệ ữ

ng ch có t n t ệ ượ

ố ặ ự ậ ọ ự ậ ữ

ư

ờ ố ệ ượ ấ ệ ượ ỗ

ệ ề ứ ự

t, không l p l i ư ớ ữ ấ ệ ụ ể ặ ạ ở ữ ấ

i v a mang nh ng đ c đi m b n ch t đ i di n cho nh ng hình t ng khác, l ể ặ ả

ạ ừ ể ữ ậ ủ ể ạ

i ộ ố ậ ừ ệ ậ

ư ộ ườ ộ ọ

ấ ắ t n m b t nh ng gì ch y u thu c v b n ch t c a s v t, hi n t ng, đ ề ệ ủ ế ữ ắ

ộ ề ả ự ệ ự

đ y đ nh t ý nghĩa c a đ i t ấ ủ ự ậ ữ ố ượ ữ ấ ủ ủ ứ

t nh t c a hình ấ ủ ễ ậ t s khác nhau gi a hình t ệ ự ữ ượ ề ồ ạ ở i i khách quan đ u t n t t ượ i cũng d ng riêng bi ạ i là nh ng cá nhân c th , đ c đáo, không l p l i. Song không ph i vì th mà t n t ụ ể ộ ả ồ ạ c khi chúng i đ chúng s ng tách r i, riêng r , m i s v t hi n t ẽ ỉ ồ ạ ượ ụ c đ t trong m i liên h v i nh ng s v t, hi n t ng khác xung quanh (ví d : đ ệ ượ ệ ớ ượ ấ ng thiên nhiên có tích ch t hoàn toàn khác nhau, nh ng s m s m và sét là hai hi n t ấ ấ ự ậ ng, s v t sét luôn cùng nhau xu t hi n khi tr i m a l n). Vì v y, trong m i hi n t ậ ờ ệ t đ u ch a đ ng s th ng nh t gi a hai m t đ i l p nhau: cái chung và cái cá bi ặ ố ậ ự ố nh ng hi n ệ riêng. Nghĩa là, nó mang nh ng d u hi u c th , cá bi ệ ữ ượ ng t ữ ệ ấ ạ ượ c quy lu t c a cu c s ng, cũng lo i, đi n hình cho lo i c a mình. Đ khám phá đ ạ ủ ượ ng mà thâm nh p vào hi n t ngh thu t cũng nh khoa h c, đ u không d ng l ọ ạ ở ệ ượ ề i ngh sĩ xu t s c hay m t nhà bác h c tài năng cũng đ u b n ch t s v t. M t ng ấ ự ậ ả ph i bi ể ệ ượ ả ế ắ ệ t t p trung s chú ý c a mình vào nh ng s ki n, nh ng quá trình c a s v t, hi n bi ủ ủ ự ậ ế ậ ng mình nghiên c u và ng mà trong đó b c l t ộ ộ ầ ượ khám phá.

t c th , cá bi ậ ế ữ ế ụ ể Thay vì ti p c n chân lí b ng cách g t b nh ng chi ti ằ

ể riêng l ặ ữ ẻ ể ầ ỏ ờ ế ố ng ra kh i nh ng đ c đi m c th , nh ng y u t ể

ệ ậ ổ ế ậ ế ố ạ

ệ

ng c ượ ư ờ ự ậ

ụ ỉ ể ệ ượ ể ữ ậ ượ

ượ

ơ ạ ượ ệ ể ề ể ớ

ễ ể ể ự ủ ể ẩ ọ ộ

ượ ể ế ắ

ừ ể ẽ ộ

b n b c t ậ ử ụ ư ứ ườ ư ụ ế ộ ờ

ừ ố ạ ữ ệ ẳ

ượ

ệ t, ặ ỏ ủ ự ậ ng u nhiên, tách r i nh ng thu c tính chung, đi n hình c a s v t, nh ng y u t ộ ữ ữ đ đúc k t thành hi n t ữ ụ ể ệ ượ i d ng công th c, khái ni m, ph m trù; thì ngh thu t khái quy lu t t ng quát d ướ ạ ứ ệ tách kh i nh ng ữ ng ngh thu t không bao gi quát chân lí cu c s ng b ng hình t ằ ỏ ậ ộ ố ụ t. N u nh khoa h c s d ng nh ng s v t, hi n t ng c th , cá bi hi n t ệ ượ ọ ử ụ ệ ế ụ ể c rõ c khái quát đ th ch đ làm ví d minh h a cho các thu c tính, quy lu t đ ộ ượ ọ t mang tính ng c th , cá bi ràng và d hi u h n thì ngh thu t dùng nh ng hình t ữ ệ ụ ể ậ ệ đi n hình đ làm đ i di n cho cái l n lao, cái toàn th . Đi u này đ c th hi n r t rõ ể ệ ấ trong lĩnh v c văn h c: “Chí Phèo” c a Nam Cao là m t tác ph m đi n hình v i hai ớ ủ ng nhân v t tiêu bi u là Chí Phèo và Bá Ki n. B ng ngòi bút s c bén c a hình t ằ đ v lên chân dung Chí – m t anh nông dân lành mình, Nam Cao s d ng ngôn t ộ ng lao lí ra cu c đ i Chí đã tr thành m t nh c c đ t, th nh ng t ấ ở t mà ch ng ai “con qu ” c a làng Vũ Đ i. Chí mang nh ng nét tính cách riêng, cá bi ỷ ủ ắ c: h n mãi chìm sâu trong c n say, ng trong lúc say. C m i l n say là h n có đ ứ ỗ ầ ủ ắ i đ c. Nam Cao đã xây ch i, ti ng ch i c a h n tr thành n i ám nh trong lòng ng ử ủ ắ ườ ọ ơ ỗ ử ế ả ở

4

ữ ườ ư ộ

ườ ể ồ ể ấ ầ ậ c đ ướ

ộ ạ ủ ạ ấ i xã h i, ph n kháng l ả ả i b t công c a cu c đ i b ng con đ ộ ư

ộ ạ ư ờ ằ ả ế

ự ữ ị

ng và mang tính đi n hình cao: gi ng quát “r t sang”, “cái c ưở ộ ầ ấ ượ ủ ủ ớ ấ ể

ủ ề ạ ọ ọ ị

ọ ố ọ ằ

ồ ạ ắ ắ ừ ầ ẩ ố

t trên đã đ đ Bá Ki n tr thành hình t ế ử ề ơ ượ ở

ạ ằ ườ ủ ể ế ủ ớ ả ấ

d ng nhân v t Chí nh m t chân dung đi n hình cho nh ng ng i nông dân b t c ế ắ ự ả lâm vào b ng cùng đ r i m t d n đi c nhân hình, nhân ph m, h ph n ẩ ọ ng l u manh kháng l ườ hóa. Bên c nh chân dung m t anh Chí l u manh là hình nh c a Bá Ki n – tên Lý ng hách d ch. Nam Cao đã d ng lên chân dung tên đ a ch v i nh ng nét v sinh tr ẽ ị i Tào đ ng, đ y n t ườ ắ ắ Tháo”, gi ng nói “ng t nh t”, nh ng th đo n th ng tr khôn ngoan “m m n n r n ữ i ta thì “ch bóp buông”, “b m th ng có tóc không ai bám th ng tr c đ u”, bóp ng ỉ ườ ầ i d t nó lên đ nó đ n n a ch ng”, “hãy ng m ng m đ y ng i ta xu ng sông r i l ầ ể ể đ n n”,… T t c nh ng chi ti ng đi n ế ế ữ ấ ả hình cho b n đ a ch , c ng hào phong ki n c a xã h i cũ v i b n ch t gian hùng, ộ ủ ườ ị ọ nham hi m, đ c ác và cáo già. ộ ể

ng ngh thu t có kh năng tái hi n l ả ậ ặ ệ ừ T chính đ c đi m này mà hình t ể

ậ ế ữ

ắ ệ ượ

ơ ạ ả ự ộ ố ẩ ờ

ữ ự ế

ư ưở ộ ệ ả ả ề ậ ượ ứ

ạ ư ộ ọ i ta không ch đ ạ ấ ậ ả

i ta v quá kh r i l ườ

ả ườ ả ườ ủ ể ọ

ở ả ậ ờ

ệ ả

ề c a h đúng là th đ t sét đ t ể ừ ế ỉ ọ ừ ủ ủ ọ

i ta đ c sách c a h s c m th y: t c ng i, đ n n i khi ng ỗ ọ

ư ặ ế ạ ườ ệ ấ ồ ừ

ườ ờ ứ ạ ổ ủ ọ ườ ụ ế ớ ỗ

ng mù m ẩ ướ ị ọ ề

ắ ọ

ươ ấ ả ữ ẹ ọ ề ớ ọ ư ạ ậ ậ ằ ặ ẹ ố ệ ờ ộ ố ư ơ ỉ

ệ ạ i ượ cu c s ng m t cách hoàn ch nh và toàn v n. V y nên, khi ti p xúc v i nh ng tác ẹ ớ ỉ ộ ệ c tham gia vào câu chuy n c t m m t ch ng ki n, đ ph m ngh thu t, ta nh đ ế ứ ư ượ ậ ậ đ c p. C m giác này th hi n càng rõ h n trong nh ng lo i hình đ i th c mà tác gi ể ệ ngh thu t mà hình t ng giàu tính t o hình, có kh năng tác đ ng tr c ti p vào giác ậ ả ệ ng th c nh : h i h a, điêu kh c, sân kh u, đi n nh,… Nh ng riêng i th quan ng ắ ườ c s ng d y c m giác mà còn th c d y ứ ậ v i lo i hình văn h c, ng ỉ ượ ố ớ ọ ườ ế i ta ti n đ n i đ y ng t c các giác quan, văn h c kéo ng t ế ứ ồ ạ ẩ ề ấ ả ọ i c a văn h c có th nói là vô t ng lai. Kh năng tác đ ng vào c m giác con ng ươ ộ biên b i có không có rào c n c a không gian, th i gian, hoàn c nh,… Khi nh n xét v ề ả ủ ạ sáng tác c a nhà văn hi n th c Nga th k 19, M.Gorky đã nói v kh năng bi u đ t ự ể c a văn h c nh sau: “Ngôn t ị đó, nh nh ng v ữ ư ủ ứ ấ ứ ừ i, sinh đ ng đ n m c l a th n, ho nhào n n nên các hình dáng và nét m t con ng ộ ườ ặ ế ầ đ t c nh ng nhân ấ ả ủ ọ ẽ ả ượ ữ mà tr nên có h n, đang v y quanh ta, v t nh s c m nh màu nhi m c a ngôn t ậ ở ủ ậ i và khóc v i đ ng ch m vào da th t ta, ta c m th đ n đau đ n n i kh c a h , c ớ ộ ả ồ h , căm thù và yêu h , th y rõ ánh sáng ni m vui và làn s t u bu n ấ ọ t c nh ng cái đó d n v t ta trong m t h , ta s ng cu c s ng v i h nh b n bè, và t ộ ố m t cách tuy t v i nh cu c s ng th t v y, ch có đi u tr n v n h n và đ p h n ơ ộ th t”.ậ

B ng nh ng hình t ữ ượ ệ ộ

i không ch nh ng thông tin, nh ng ki n th c m i m v đã truy n đ n con ng ng c th , sinh đ ng mang tính đi n hình, ngh thu t ậ ẻ ề ụ ể ữ ỉ ể ế ữ ứ ớ ằ ế ề ườ

5

ộ ố ả , g i d y nh ng tình c m ữ ọ

cu c s ng mà còn đem đ n cho h nh ng xúc c m m i l thiêng liêng khi n con ng i ta nghĩ t ế ườ ả ẹ ế ố

c, Hình t ớ ạ ọ ậ ữ t và s ng đ p h n, có ích h n. ơ ơ ng ngh thu t là s th ng nh t gi a hai m t khách quan và ấ ữ ố ự ố ượ ệ ậ ặ

ch quan ủ

ả ệ ượ ộ ố

, sâu s c. Trong ngh thu t, y u t Ngh thu t là hình nh c a cu c s ng khách quá đ ủ i ngh sĩ đa c m, tinh t ả ế ủ ườ ả ệ

ấ ế ủ ắ ủ

ấ ẩ ậ

ệ ệ ủ

ủ ố ế ả ỗ ườ i ngh sĩ. Vì v y, trong m t tác ph m ngh thu t luôn có s ậ ủ ườ ả ộ ề i ngh sĩ. Ngh thu t ph n ánh th gi ế ớ ậ ẩ

ủ ủ ệ c ph n chi u qua đôi ế ậ ế ố m t ch quan c a ng ắ ậ ệ ch quan chi ph i đ n c quá trình sáng t o c a tác gi , h n th tính ch t ch quan ạ ủ ả ơ còn in d u rõ nét trên m i tác ph m ngh thu t, và chính đi u đó làm đã làm nên ệ i khách quan qua cái phong cách riêng c a ng ự nhìn ch quan c a ng hòa quy n không th tách r i c a hai y u t ể

i con đ t Vi ộ ự

ườ ấ t v Hà N i có bi ề ế ề

ế i Vi ệ ườ ở ẩ ệ ậ ệ khách quan và ch quan. ế ố ờ ủ hào c a bao ng Hà N i – m nh đ t kinh kỳ, ni m t ấ ủ ề c a r t nhi u các nh c sĩ. Vi ưở ủ ấ ở

ắ ế ữ ộ ả ữ ạ ấ ủ ớ

ạ ả ầ ỗ ộ ấ

ồ ữ ữ ư ộ

i: Chu Lai – Tr ng Đài,… Nh ng có l ộ ộ i n t đ l ờ ạ ư ọ

ẽ ể ạ ấ ượ ơ ạ ộ ớ ị

ế ề ữ ộ ộ ớ

t nên hai bài hát mang hai v ạ ớ ữ ế ả ạ

ẹ ấ ậ ệ ữ ế ỗ

ườ ằ ộ ườ ộ ớ ị

ớ ỏ ủ ắ ộ

ồ ồ ữ ủ ổ ủ ắ ẫ ố

ộ

ộ ộ t bao cu c kháng chi n tr ầ ệ ủ ế ộ ừ ế ế ả ộ

t, đã ệ ả t bao tác tr thành đ tài muôn th ề ể t, đ ph m đã thành công và tr thành nh ng bài ca b t h , đi vào tâm kh n ng ữ i ta nh ngay đ n nh ng giai đi u quen r i m i khi nh c đ n hai ch Hà N i, ng ệ ườ ộ ế ồ ư thu c y, nh : Có ph i em mùa thu Hà N i – nh c: Tr n Quang L c, th : T Nh ơ ố ộ Châu; Hà N i mùa lá bay – H u Xuân; Hoa s a – H ng Đăng, Hà N i đêm tr gió – ở ơ ả nh c: Tr ng Đài, l ng h n c là ọ hai tác ph m: Nh mùa thu Hà N i c a c nh c sĩ Tr nh Công S n và Hà N i mùa thu ộ ủ ố ẩ c a nh c sĩ Vũ Thanh. Cùng vi t v mùa thu Hà N i, song v i nh ng rung đ ng khác ủ ẻ nhau, v i nh ng c m nh n khác nhau, hai nh c sĩ đã vi đ p r t riêng. M i giai đi u cũng vì th mà có nh ng cách đi vào lòng ng i b ng các ng cũng khác nhau. M t Tr nh Công S n v i “Nh mùa thu Hà N i” buâng con đ ơ khuâng, b i h i trong s c vàng c a cây c m ngu i, màu đ c a cây bàng, màu nâu ơ ẹ th m c a nh ng mái ngói nhà c , màu xanh c a c m Vòng. S c thu Hà N i nh ủ nhàng, d u dàng và đ y quy n rũ. M t Vũ Thanh v i “Hà N i mùa thu”, Hà N i mang ớ ộ ị ườ s c s ng mãnh li ng t c a m t th đô t ng tr i qua bi ủ ứ ố kỳ v i nh ng khó khăn, gian kh nh ng “v n ngát xanh, xanh mùa thu”. ổ ư ữ ớ Nh v y, trong quá trình sáng t o ngh thu t, ng ẫ ạ ệ ậ

ng ngh ư ậ ủ ả ượ ự

ệ

ệ ự ấ ộ ự ể ể ả ệ ệ

i ngh sĩ đ t tình c m ả ặ ệ ườ ệ ng mình xây d ng. Hình t ch quan c a b n thân vào trong chính hình t ượ thu t do đó không ch ph n ánh hi n th c mà còn bi u hi n thái đ ch quan c a ủ ủ ự ữ t gi a i ngh sĩ đ i v i hi n th c y. Đó chính là đi m làm nên s khác bi ng ệ ngh thu t và khoa h c. ủ ậ ườ ệ

ậ d, Hình t ỉ ố ớ ọ ng ngh thu t là s th ng nh t gi a lí trí và tình c m ượ ấ ữ ự ố ệ ả ậ

6

ệ ữ ứ ứ

t ng, tình c m c a con ng ả ệ ủ ự ườ

ờ ạ ở ế ệ ề ầ ớ ị

i ta dù ng v xúc c m đó, đ r i c th say mê, thèm mu n hai ch “ngh ề ớ ế ư ưở ườ ấ ượ ộ ể ố ứ ả

ả

ườ ẩ ờ

i vì v y mà càng d ự ế ợ ậ ở ề ầ ữ ậ ả ồ ễ ậ

So v i nh ng hình thái ý th c xã h i khác, ngh thu t có s c tác đ ng kỳ ậ ộ ế c a nó có th khi n i. S ám nh kỳ l ạ ủ ả th h nào, th i đ i nào, t ng l p nào cũng đ u b cu n theo ệ ố ẩ đ a các tác ph m ố ư ng t n cùng th i gian. M t tác ph m càng ộ ễ ờ t c a không gian và thoát kh i quy lu t bào mòn c a th i ỏ ườ ậ ệ ủ ủ ắ ắ

di u đ n t cho con ng nh ng n t ể ồ ứ ế ữ thu t”. S k t h p nhu n nhuy n gi a lí trí và tình c m là nhân t ữ ễ ậ ngh thu t tr thành nh ng ki t tác tr ệ ệ ch a đ ng nhi u cung b c c m xúc thì càng d đi vào lòng ng ứ ự chi n th ng cái kh c nghi ế gian.

i đã t ng r i n Ch c h n không ít ng ừ ườ ơ ướ

ẳ ọ ấ

ắ t v c nh đ i b t h nh, h n không ít ng ườ i, h n không ít ng ẳ ế ườ ườ ờ ấ ạ ề ạ

ờ ổ ứ ứ ướ

ẩ ẽ ộ ụ

ộ ấ

ữ ậ ề ố i ngh sĩ mà còn ở ậ ủ ụ cái cách ti p nh n c a m i ng ườ c nh ng b c tranh làm s ng d y m t th i tu i th ậ ố ườ ả ỉ ỗ

ọ ớ ề ế ườ ườ ủ c m t khi đ c nh ng trang văn ữ i th y bâng khuâng xao i ph i ả ơ ữ i c m th chúng nh ng ế t, có x u, đi u đó không ch ph thu c vào cách ề i… Và, mang ế ấ ủ i, đó chính là thành công l n nh t c a

ẳ ắ c m đ ng vi ế ề ả ộ ả xuy n khi nghe m t b n nh c hay v tình quê, tình ng ộ ả bàng hoàng, th th n khi đ ng tr ờ ẫ đ p đ ,… M i tác ph m ngh thu t đ u mang đ n cho ng ẹ ệ ỗ , có t c m xúc riêng, có quen, có l ạ ả di n đ t c a ng ạ ủ ễ đ ượ ả ng ườ

i ta nghĩ ngay đ n c m xúc, nh ng không vì th ệ c c m xúc c a mình truy n đ n m i ng i ngh sĩ. ệ Nh c đ n ngh thu t, ng ậ ệ ắ ế

ẹ ế ố

ỉ ế ố ể ườ tình c m đ r i coi nh y u t ể ồ ệ ọ ắ ữ

i ngh sĩ, giúp h i. Lí trí là đ nh h ộ ậ i ng ng cho ng ố ề ộ ố ệ

ề ự ạ ỹ ạ ướ ề ệ ệ ỏ

ả ạ

c đ t d ượ ế

ượ ặ ướ ự ể lí trí b c l ố ủ ế ố ộ ộ ở ự

t m khái quát, th hi n trong vi c l a ch n nh ng chi ti ự ắ ọ ệ ự

ể ệ ng. H n n a nó còn chi ph i c ho t đ ng h ơ ữ ể

ượ i ngh sĩ. ệ ưở

ế ư ế ả ấ lí trí – m t ph n quan tr ng c u mà quá đ cao y u t ả ầ ề thành nên ch nh th tác ph m ngh thu t. Lí trí là nh ng nh n th c đúng đ n, sáng ứ ẩ ậ ọ su t v cu c s ng, v th c t ị ườ ườ không đi tr ch kh i qu đ o “ngh thu t g n li n v i đ i s ng” trong quá trình sáng ậ ắ ớ ờ ố i giá tr cho t đ n đâu cũng s không đem l t o c a mình. Tình c m dù có mãnh li ẽ ị ệ ế ạ ủ ự ỉ i s ki m soát c a lí trí, không đi theo s ch ng n u nó không đ hình t ủ ả năng l c n m b t, phát hi n b n d n c a lí trí. S chi ph i c a y u t ệ ắ ẫ ủ t quan ch t c a cu c s ng ế ữ ộ ố ở ầ ấ ủ tr ng và ch y u đ xây d ng hình t ư ọ ủ ế ạ ộ ố ả ng t c u và t ấ T t ự ng c a ng ườ ủ ề ữ ể ằ

ộ ớ ệ ả

ị ố ậ ượ ệ ố ặ ị

ượ t c nh ng đi u trên, ta có th kh ng đ nh m t cách khái quát r ng, ẳ ừ ấ ả ng ngh thu t, tình c m không nh ng đ i l p v i lí trí mà chúng còn có ữ ượ c ki m đ nh b ng lí trí, lí trí ằ ể ả i. Đó là s k t h p hoàn h o gi a tình c m và lí ự ế ợ ấ ể ượ ườ ữ ả ả ả

trong hình t ậ quan h tr ng nh t ch t ch v i nhau. Tình c m đ ẽ ớ m n tình c m đ đi vào lòng ng trí trong m t ch nh th ngh thu t ậ ệ ỉ

ộ e, Hình t ể ng ngh thu t mang tính ậ ượ ệ c l ướ ệ

7

ng b ng hình t là bi n pháp tái hi n s v t, hi n t

c hi u là m t cách th c mô ph ng l ướ ằ ạ ộ ố ệ ượ ỏ ệ ự ậ ộ

ả

ạ ẩ ậ ấ ả c l Ướ ệ ệ c. Ngh thu t đ ệ ậ ượ ộ ố ng t ượ

ể ứ ệ ự ế ng trong m i tác ph m mà t ỗ c l ng. Không có tính ướ ệ ậ ẽ ỉ ượ

ẽ ỉ

ộ ố ậ ơ ạ ệ ộ

ố ng t ệ ứ ọ ọ ế ả ủ ượ ủ

ệ . Ng ệ

ưở ng ngh thu t mang tính ậ ơ ườ ủ ự ố ượ ể ệ ả ạ ậ ở

ng có tính ượ i cu c s ng. Song, dù quy ế ố ph n chi u cu c s ng chân th c đ n đâu ngh thu t cũng không th m t đi y u t ể ấ ế t c nh ng y u t y g i chung là sáng t o, t ọ ế ố ấ ữ ưở , ngh thu t s ch là m t b n sao c a hình t c l tính ộ ả ướ ệ ủ ở ủ ự đ n đi u c a cu c s ng, s ch là cái khuôn đúc khô c ng không có h i th c a s ệ ủ ơ ạ s ng. Ngh thu t tái hi n cuôc s ng m t cách có ch n l c, có sáng t o b ng ho t ố ằ ệ ng c a ngh sĩ. K t qu c a quá trình đó là đ ng h c u trông qua trí t ư ấ ộ nh ng hình t i ngh sĩ th c s tài năng là c l ự ự ướ ệ ữ i có th mang c cái h i th ph p ph ng c a s s ng v n v t vào trong tác ng ậ ồ ườ ph m c a mình. ủ ẩ

Cu c s ng luôn v n đ ng và phát tri n nó không b gi ở ể ộ ố ị ớ ạ

i h n c a ngôn t i ch u s chi ph i v gi ờ ậ ệ

c ph m vi r ng l n c a hi n th c c ộ ậ ệ ệ ệ ượ ộ ậ ạ ả ố ề ớ ạ ủ ớ ủ ạ

ẫ

ự ề ể

nh m t l , ng ệ ấ ệ

ạ

, càng không h mà ngh ớ ồ ệ c l ượ ạ

ờ ả ả ự ộ ố

i h n b i không gian . Mà và th i gian, trong khi ngh thu t l ừ ị ự nhi m v c a ngh thu t là ph i khái quát đ ự ả ụ ủ ẹ ủ ổ v chi u r ng và chi u sâu mà v n không phá v tính hoàn ch nh, toàn v n c a t ng ề ộ ề ườ th tác ph m. B i v y, s xu t hi n c a tính i i thoát cho ng ệ ủ ẩ ở ậ i ngh sĩ có th th s c ngh sĩ. B ng hình t ể ả ứ ng ngh thu t mang tính ậ ượ ằ ề c l sáng t o. Song, tính ồ ướ ệ đ ng nghĩa v i vi c xuyên t c s th c, chân lí. Ng ệ c l ướ ệ ạ ự ự ộ ố mà b n ch t cu c s ng thu t có th ph n ánh chân th c cu c s ng, nh tính ấ đ ầ ủ ề ả ậ c th hi n m t cách đ y đ v c chi u r ng và chi u sâu. ượ ỉ ỡ c l ư ộ ố ướ ệ c l ườ ướ ệ ệ không đ ng nghĩa v i vi c xa r i th c t ự ế ờ ệ ớ i, nh tính ờ c l ướ ệ ề

ề ộ Xu t hi n khá nhi u và tr thành nét đi n hình không th thi u, tính ộ ệ ể ế ở

ề ậ ở ể ể ọ ổ ộ ặ

i x a th ệ ườ ệ

ả ẩ ẻ ố ủ ả

ứ

ạ ố ấ ệ ả

ươ ng, khí phách hiên ngang c a con ng ươ ế ủ

ả

ng đ miêu t ỏ ụ ữ ẹ ườ ữ ể

ả ệ ậ ổ ệ

ữ ng ả ng pháp ngh thu t c không miêu t ươ t c l ả ướ ệ ượ ư ẩ ạ

ộ ậ ễ ơ

ng tr ng và đi u đó đ ọ ổ ẩ c l t ư ậ

t tác c a n n văn h c Vi ể ể ệ ướ ệ c l ấ c a hình t ệ t ng ngh thu t tr thành m t đ c đi m n i b t trong văn h c c Vi ủ ổ ậ ượ Nam. Ng ể ễ ng dùng hình nh phong, hoa, tuy t, nguy t, cây, c ,… đ di n ế ỏ ườ ư t ngo i hình, dáng v , c t cách, ph m giá c a con ng i. Hình nh cây thông (cây ả ườ tùng) b n mùa có tán lá xanh t i, quanh năm đ ng v ng chãi trên d c núi cheo leo ố ữ b t ch p bão bùng s ng tuy t là hi n thân cho nhân cách c ng c i, b n lĩnh phi ấ ỏ ứ th c uy quy n, danh i không b chi ph i tr ố ướ ườ ề ị ườ i. Hay hình nh nh ng bông hoa m ng manh, yêu đu i nh ng th m ngát, tinh khôi l ơ ư ợ ố ị i ph n đ p. Đó là nh ng sáng t o ngh thu t có giá tr th ậ ệ ạ ườ chân hi n th c theo d ng t th m mĩ cao. Ph ả ẩ ạ ự i văn i cho l ng tr ng đem l th c, theo th m mĩ văn h c c dùng hình nh ờ ự ệ l i th trang nhã, bóng b y, súc tích. Ví d : Nguy n Du là m t b c th y v ngh ầ ề ụ ờ c th hi n r t rõ trong thu t dùng hình nh ấ ướ ệ Truy n Ki u – m t ki c l ả ề ể ệ ề t Nam. T nh ng hình nh ữ ệ ướ ệ ượ ệ ượ ừ ủ ề ả ộ ệ ọ

8

ng tr ng quen thu c, Nguy n Du đã ch n l c m t cách tài tình đ miêu t ộ

ề ớ

chân ể ả ng sâu i m t n t ộ ấ ượ i đ c. Ch em Thúy Ki u đ p trong hai nét đ p riêng. M t Thúy ộ ộ ậ ủ ườ ọ ọ ọ ẻ ẹ ẹ ề ể ạ ẹ ị

t ư ễ ượ dung nh ng nhân v t c a mình v i nhi u v đ p khác nhau đ l ữ s c trong long ng ắ Vân v i:ớ

ầ ở

ườ ố

“Khuôn trăng đ y đ n, nét ngài n nang ặ Hoa c i ng c th t đoan trang Mây thua n

ằ ư

ế ả ẽ ộ

ọ ướ ữ ễ c c lòng ng i, cô gái y luôn t o cho m i ng ườ ượ ấ ạ

ệ ử ụ ế c m t, đ ượ ả ặ ế ộ ượ ọ ắ ề ả ộ

c tóc, tuy t nh ng màu da” ườ ọ nh : “khuôn trăng”, “nét ngài”, “ng c”, c l B ng vi c s d ng nh ng hình nh ướ ệ “mây”, “tuy t”, Nguy n Du đã v nên chân dung m t cô gái đoan trang, phúc h u ậ ộ i xung quanh m t đ ườ tình c m yêu m n, đ l ng. M t Thúy Ki u có nhan s c không thua kém mà có ph n nh nh h n: ỉ ầ ơ

ủ

“Làn thu th y, nét xuân s n ơ Hoa ghen thua th m, li u h n kém xanh” ễ ờ

ắ nh : “làn thu th y”, “nét xuân s n” đ ơ ả ữ ư ượ

ả ủ ủ c l ướ ệ ánh m t, đôi lông mày c a ng ắ

ườ v đ p c a ng ể ễ ả ẻ ẹ ủ ủ ạ ườ

ụ ữ ả ề ể ấ

ể ẽ i con gái h V ng, t ọ ươ ườ ừ ạ

ự ủ ườ ữ ẹ ả ẩ

ng phu: c Nguy n Du s ử Nh ng hình nh ễ ủ i con gái, ông m n v đ p c a d ng đ miêu t ẻ ẹ ượ ể ụ thiên nhiên, cái hoàn mĩ c a t o hóa đ di n t i ph n . Thay vì ứ l y “hoa”, l y “li u” đ “v ” nên Ki u, Nguy n Du đ thiên nhiên còn ph i ghen t c ễ ễ ấ đó càng nh n m nh v đ p c a Ki u v i v đ p c a ng ề ẻ ẹ ủ ớ ẻ ẹ ủ ấ ắ ả ng, đó là v đ p “s c s o”, t lên c nh ng chu n m c c a cái đ p thông th v ẻ ẹ ượ “m n mà” hi m có trong tr i đ t. M t T Hai – đ ng đ i tr ờ ấ ặ ạ ượ ộ ừ ế ấ

c cao” ấ ộ ườ ướ

v đ p đ “râu hùm”, “hàm én”, “mày ngài”, tác gi “Râu hùm hàm én mày ngài Vai năm t c r ng thân m i th c l ướ ệ ả dùng đ miêu t ể

ộ ườ

c l ớ ậ ệ ế ụ

ng ả ẻ ẹ ườ ễ ng c a m t nhân v t anh hùng, hi p sĩ. Đ i thi hào Nguy n ạ k t h p v i các bi n pháp linh t tác “Truy n Ki u” có s c hút m nh m , chinh ệ ứ ẽ ạ

ế ệ ơ ậ

ủ ả ộ ế ệ ộ Cách b , uy nghi đ n phi th ệ ậ ệ Du đã v n d ng nhi u hình nh mang tính ướ ệ ế ợ ề ho t sáng t o đ làm nên m t ki ề ể ạ ạ ph c đ c gi và bi ả ụ ộ ề ạ t bao th h nhà văn, nhà th h u th . ế ố ọ ủ ệ

ố ố ố

ố c a hình t ạ ừ c l ướ ệ ủ ượ ự ệ ờ

i hay sao chép cu c s ng, làm cho hình t ộ ố ệ ượ ở

ộ ấ ệ

mà hình t ượ ậ

T B ch Th ch – m t danh h a c a Trung Qu c, đã t ng nói: “Ngh thu t ậ ừ ị ch v a gi ng v a không gi ng, không gi ng quá thì d i đ i, gi ng quá thì m ố ờ ng cho phép ngh thu t tái hi n chân th c mà ậ ấ nên sinh đ ng, h p ng tr ớ i v a hi n, khi n ta không th đ ng nh t nó v i ể ồ ế ng ngh thu t mang tính hàm súc c l ướ ệ ệ ộ ứ c nh ng n i dung cu c s ng phong phú trong m t b c ữ hay ở ỗ ừ đ i”. H n v y, tính ẳ ậ không l p l ặ ạ d n, v a th c l i v a h , v a n l ự ạ ừ ư ừ ẩ ạ ừ ẫ ừ b n thân cu c s ng. Nh tính ớ ộ ố ả cao, nó có th truy n đ t đ ạ ượ ể ộ ố ề ộ

9

ỉ ạ ộ ộ ộ ả ộ ở ị ộ ng, m t v k ch, m t b n nh c, m t b phim, hay ch trong m t

ng ngh thu t mang tính đa nghĩa ậ

ữ ượ ậ ứ ạ ự

ệ i đ ph n ánh th c t ệ ộ ấ ủ i. S n ph m c a quá trình sáng t o đó là nh ng hình t ả ự ạ ẩ

ườ ể ậ ệ ạ ạ ệ ứ ự ả ả ứ

ữ ữ i ch quan; tình c m đ ấ ủ ượ ệ ớ

ả , t c l ng tr ng,... S ư ậ ượ ả

ệ ấ ộ

ượ ộ ố ữ ư ệ ề ặ

tranh, m t pho t ộ ượ câu truy n ng n,… ắ ệ f, Hình t Ngh thu t là m t trong nh ng lĩnh v c sáng t o ph c t p nh t c a con ượ ng ng ủ ặ ố ngh thu t ch a đ ng trong b n thân nó s th ng nh t bi n ch ng gi a các m t đ i ự ố c soi sáng l p: hi n th c khách quan hòa nh p v i th gi ự ế ớ ậ ự c ph n ánh trong cái trong lí trí; s th t cu c s ng đ ộ ố ự ậ ướ ệ ượ ng ngh thu t tr thành m t tín th ng nh t gi a các m t đ i l p đã làm cho hình t ậ ở ặ ố ậ ữ ệ nh ng tín hi u t ch a đ ng nh ng thông đi p v cu c s ng, l u gi hi u đ c bi ữ ữ ự ứ ệ ch ng chéo v cu c đ i. ề ộ ờ ố ệ ồ

ộ ậ

ậ

i th

ộ

ng ngh

ậ

ộ

ữ ể

t gi a hình t ặ ệ ữ ệ ế

ậ ớ ả ượ ộ ư ọ ỉ

ệ ng đ ượ ệ ả ượ ự

ể ệ

ườ ằ ữ ồ

ủ ệ ẳ ả ộ

ượ ủ ậ

ộ ọ ậ ậ ấ ằ

ủ i nhi u ý nghĩa, thông đi p đ n ng ệ i th ưở ườ ế ệ ề ể

ề ả ữ ứ ể ộ

B i v y, m t hình ở ng ngh thu t có t ệ ượ th đem đ n cho ể ế ứ ng th c ng ưở ườ nh ng cách nhìn ữ nhi u chi u, nh ng ữ ề ề ề nhi u i cách lí gi ả ở góc đ khác nhau. Đó chính là tính đa nghĩa ệ c a hình t ượ ủ thu t. Tính đa nghĩa cũng là m t trong nh ng đ c đi m n i ổ ọ b t làm nên tính khác bi ng ngh thu t v i các khái ni m khoa h c. ậ ậ N u nh khái ni m khoa h c ch có m t nghĩa và ph i rõ ràng thì trong ngh thu t, ế c coi là đi n hình và xây d ng thành công là khi nó có kh năng m t hình t ể ộ i ta càng phát hi n ra ch a đ ng, bao hàm nhi u t ng nghĩa mà khi càng tìm hi u ng ề ầ ứ ự ạ nh ng l p ý nghĩa sâu xa h n. Đôi khí có nh ng ý nghĩa còn n m ngoài ý đ sáng t o ớ ơ ữ c a ng i ngh sĩ. Nguyên lí “T ng băng trôi” c a Hemingway là m t kh ng đ nh ị ườ ủ ng ngh thu t. v ng vàng cho tính đa nghĩa c a hình t ệ ữ ộ Nh n th y h i h a cũng không n m ngoài quy lu t đó c a ngh thu t. M t ậ ứ b c tranh cũng có th truy n t ng th c. ứ D i đây là m t trong nh ng b c tranh tiêu bi u cho dòng tranh siêu th c, The ướ persistence of memory c a Dali - danh h a ng i Tây Ban Nha n i ti ng th k 20 ự ế ỷ ổ ế ườ ủ ọ

10

ồ ả ữ ứ

ỗ ả ủ ủ

ờ ồ ồ ệ ự ế ẳ ướ ế ồ ề ự ứ

ờ ậ ạ ờ ậ ả ế ả ữ ả ữ ờ c cái kh c nghi ắ ườ

ắ ấ ệ ướ ự ủ

ứ ượ

i đ ộ ộ ấ ẽ ẳ

ệ ế ừ ứ i ta luôn ph i nâng niu, trân tr ng, ti ườ

ờ ể ộ ờ ờ ờ ậ ộ ả ỏ ổ

ấ ệ ự

ọ ườ ườ ạ ị

ữ ả ể ấ ạ ượ ừ i. Nh ng n u nh th gi ư ế ớ ế i thì m i th , dù quý giá m y cũng tr ấ ứ ẽ ẳ ự

đó, ng ư ọ ạ ị ấ ả ườ ờ ọ ơ ề ị ủ ự ệ

i v ườ ượ

B c tranh là hình nh nh ng chi c đ ng h méo mó, ch y r a. Đó có chăng ữ là s kéo dãn c a th i gian, n i ám nh v s dai d ng c a th i gian. Nh nh ng ư t tri n miên chi c đ ng h kia, v t đo đ m th i gian khi đ ng tr ề i hay c nh ng ký c a th i gian cũng ph i ch y r a thì v n v t, thiên nhiên, con ng ủ ả ữ ẫ ủ c s h y ho t tàn nh n c a c sâu s c nh t cũng s tr nên méo mó, xô l ch tr ạ ẽ ở ứ c hi u: th i gian. Song, b c tranh còn có th mang m t ý nghĩa khác. Ph i chăng đ ể ể th i gian là th quý báu mà m t khi đã đánh m t s ch ng ai có th l y l ở c, b i ủ t ki m t ng giây t ng phút c a v y mà ng i mà không cu c đ i mình đ kh i u ng phí m t đ i ng ở có s xu t hi n hi n c a bóng dáng con ng ệ ủ nên vô nghĩa. Trái đ t s ch là m t hoang m c h u qu nh và th i gian s ch ng còn ý ộ ấ ẽ ỉ ả nghĩa gì n a, nó ch nh nh ng th đ b đi b v t r i rác m i n i và t nó tan ch y ứ ồ ỏ ỉ ư ữ trong chính s dai d ng c a mình. Đ t i ngh sĩ đ cao giá tr c a con ể ừ ủ ẳ t lên t c c . ng ấ ả Đ ng sau l p v b c v t ch t c a hình t ớ ỏ ọ ầ ậ ầ

ớ ớ ế ữ ể ệ ộ ờ

ườ ữ ệ ọ

ấ ủ nghĩa sâu s c, đó là nh ng quan đi m, quan ni m v cu c đ i, đó là nh ng tri nhân sinh v con ng nhân x th … là vô vàn nh ng đi u b ích khác v đ i ng ằ ắ ề ử ế ườ ữ ớ ổ

ề y chính làm phép màu làm m i ngh thu t. Theo th i gian, hình t ượ ệ ớ

ư ể

i vì sao có nh ng tác ph m ngh thu t c tr ề ả ớ

ẩ ị ớ ệ ủ ẫ ấ

ng luôn là t ng t ng l p l p ý ượ t lý ề ữ ố i, là nh ng bài h c quý giá v kinh nghi m s ng, là cách đ i ề ố i. Cái ti m năng l n lao ề ề ờ ng có th cũ mòn ờ ấ ể ậ nh ng ý nghĩa c a nó thì luôn phát tri n theo nh p s ng và ngày càng tr nên phong ở ị ố ủ phú, m i m h n. Đi u đó lý gi ậ ứ ườ ng ẻ ơ ữ t n mãi cùng th i gian mà v n không đánh m t đi cái giá tr l n lao c a mình ờ ồ C. K t bài ế S không có ngh thu t n u không có hình t ẽ ệ ượ ượ

ế ố ớ

ậ ế ữ i khách quan, là nhân t ệ góp ph n truy n t ầ

i m i ng ọ ườ ủ ả

i mà còn là tâm h n, b n ngã c a ng ồ i ngh sĩ trên con đ tác ph m ngh thu t cũng nh nh ng t ệ ẩ ư ậ là ph ng th c tái hi n th gi ế ớ ươ ứ t đi p c a tác gi ườ ả ớ ệ ủ kh ng đ nh phong cách, cái tôi c a ng ẳ ủ ị ng đ i v i m t ộ ng. Hình t ố ớ ỉ bào đ i v i m t c th s ng. Nó không ch ộ ơ ể ố i thông ề ả ố i ngh sĩ, nó ệ ng s nghi p c a mình. ệ ủ ườ ườ ự ệ

H tên: Nguy n Th H ng Liên ị ươ ễ ọ

11

ớ

MSSV: 352533 L p: N01 Nhóm : 04

DANH M C TÀI LI U THAM KH O: Ụ Ả Ệ

Các trang web: http://huc.edu.vn/chi-tiet/1463/.html http://huc.edu.vn/vi/spct/id57/VE-TINH-HINH-TUONG-VA-TINH-BIEU-TUONG-TRONG- TAC-PHAM-VAN-HOA---NGHE-THUAT/ http://vanhoanghean.vn/nhung-goc-nhin-van-hoa/goc-nhin-van-hoa/1306-hinh-tuong-va-chan-ly- nghe-thuat1.html http://www.hoalinhthoai.com/philology/detail/PP-16/De-tham-khao-mon-li-luan-van-hoc.html http://me.truyennganhay.net/space-2111-do-thread-id-4087.html http://diendankienthuc.net/diendan/ly-luan-phe-binh-van-hoc/82339-hinh-tuong-nghe-thuat.html http://caycanhthanglong.vn/A33B6388/hinh-tuong-nghe-thuat.html

sách: hình t ượ ng ngh thu t- lý lu n văn h c ọ ệ ậ ậ

12