Hoàn thiện thủ tục kiểm toán và nâng cao chất lượng kiểm toán chương trình cho vay hộ nghèo tại ngân hàng chính sách xã hội Việt Nam

TÖØ LYÙ LUAÄN ÑEÁN THÖÏC TIEÃN<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> HOAØN THIEÄN THUÛ TUÏC KIEÅM TOAÙN VAØ NAÂNG CAO<br /> CHAÁT LÖÔÏNG KIEÅM TOAÙN CHÖÔNG TRÌNH<br /> CHO VAY HOÄ NGHEØO TAÏI NGAÂN HAØNG<br /> CHÍNH SAÙCH XAÕ HOÄI VIEÄT NAM<br /> <br /> Đỗ Thị Thu Hiền*<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> N<br /> gân hàng Chính sách xã hội là một tổ chức tín dụng Nhà nước, hoạt động không vì mục<br /> tiêu lợi nhuận nhằm giúp hộ nghèo có điều kiện tiếp cận với nguồn vốn tín dụng ưu đãi<br /> để phát triển sản xuất, tạo việc làm, nâng cao thu nhập, cải thiện điều kiện sống, vươn<br /> lên thoát nghèo, góp phần thực hiện chính sách phát triển kinh tế gắn liền với xóa đói<br /> giảm nghèo, bảo đảm an sinh xã hội. Một trong những chương trình tín dụng được Ngân hàng Chính sách<br /> xã hội thực hiện hiệu quả, mang tính nhân văn và giúp hộ nghèo vươn lên thoát nghèo là chương trình<br /> tín dụng ưu đãi đối với hộ nghèo. Để chương trình có hiệu quả, đáp ứng được mục tiêu của Đảng và Nhà<br /> nước không thể thiếu việc chỉ đạo, quản lý và giám sát của các cơ quan nhà nước có thẩm quyền, trong đó<br /> Kiểm toán nhà nước với chức năng và nhiệm vụ của mình thực hiện việc kiểm tra, đánh giá chương trình<br /> tín dụng ưu đãi đối với hộ nghèo của Ngân hàng Chính sách xã hội.<br /> Từ khóa: Chương trình cho vay hộ nghèo, Ngân hàng Chính sách xã hội.<br /> Completing audit procedures and improving audit quality in auditing the poor households lending<br /> program at Vietnam Bank for Social Policies<br /> Vietnam Bank for Social Policies is a State credit institution, operating for non-profit purposes in order<br /> to help poor households have access to preferential credit capital for production development, job creation<br /> and raising income, living conditions improvement, contributing to the implementation of economic<br /> development policies associated with poverty reduction, social security. One of the credit programs<br /> implemented effectively by the Vietnam Bank for Social Policies, which is humanistic and helps poor<br /> households get out of poverty, is a preferential credit program for poor households. For the program to be<br /> effective, meeting the goals of the Party and the State, it is indispensable the direction, management and<br /> supervision of competent state agencies, including the State Audit Office of Vietnam with its functions and<br /> responsibilities to examine and evaluate preferential credit programs for poor households of Vietnam Bank<br /> for Social Policies.<br /> Keywords: Poor households lending program, Vietnam Bank for Social Policies.<br /> <br /> Trong những năm qua, công tác kiểm toán lý tài chính kế toán, Kiểm toán nhà nước đã chỉ ra<br /> chương trình cho vay hộ nghèo của Kiểm toán nhà được nhiều tồn tại hạn chế đối với chương trình<br /> nước đã được xác định là một trong những trọng cho vay hộ nghèo, giúp cho Ngân hàng Chính sách<br /> tâm chủ yếu khi thực hiện kiểm toán báo cáo tài xã hội ngày càng hoàn thiện, chấn chỉnh các sai<br /> chính hàng năm của Ngân hàng Chính sách xã hội. phạm và quản lý chặt chẽ hơn, góp phần thực hiện<br /> Bên cạnh việc đánh giá nhận xét về công tác quản tốt chính sách tín dụng của nhà nước.<br /> <br /> *Kiểm toán nhà nước Chuyên ngành VII<br /> <br /> NGHIÊN CỨU KHOA HỌC KIỂM TOÁN Số 146 - tháng 12/2019 37<br /> TÖØ LYÙ LUAÄN ÑEÁN THÖÏC TIEÃN<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 1. Đánh giá chung về chương trình tín dụng viên có hoàn cảnh khó khăn được vay vốn học tập;<br /> ưu đãi đối với hộ nghèo của Ngân hàng chính xây dựng trên 8,9 triệu công trình nước sạch và vệ<br /> sách xã hội sinh môi trường ở nông thôn; gần 105 nghìn căn<br /> nhà cho hộ gia đình vượt lũ vùng Đồng bằng Sông<br /> Trải qua 14 năm triển khai, đồng hành cùng<br /> Cửu Long, gần 500 nghìn căn nhà cho hộ nghèo và<br /> người nghèo, hoạt động tín dụng chính sách của<br /> các hộ gia đình chính sách, trên 11 nghìn căn nhà<br /> Ngân hàng Chính sách xã hội đã thu được nhiều<br /> phòng, tránh bão, lụt khu vực miền Trung ...<br /> kết quả nổi bật, huy động được các nguồn lực tài<br /> chính để tạo lập nguồn vốn, tổ chức thực hiện hiệu - Việc tổ chức thực hiện có hiệu quả các chương<br /> quả các chương trình tín dụng chính sách. Thành trình tín dụng chính sách đã góp phần thúc đẩy<br /> tựu này được đánh giá là “điểm sáng” và là một phát triển kinh tế - xã hội theo định hướng của<br /> trong những “trụ cột” trong hệ thống các chính Đảng và Nhà nước, bảo đảm an sinh xã hội, ổn<br /> sách giảm nghèo ở Việt Nam. Cụ thể: định chính trị, trật tự xã hội, an ninh quốc phòng;<br /> Góp phần giảm tỷ lệ hộ nghèo giai đoạn 2001-2005<br /> - Vốn tín dụng chính sách đã được đầu tư đến<br /> từ 17% xuống 7%; giai đoạn 2005-2010 từ 22%<br /> 100% xã, phường, thị trấn trên cả nước; trong đó,<br /> xuống 9,45%; giai đoạn 2011-2015 từ 14,2% xuống<br /> tập trung ưu tiên cho vay các xã vùng đồng bào<br /> 4,25% cuối năm 2015.<br /> dân tộc thiểu số, vùng đặc biệt khó khăn, vùng sâu,<br /> vùng xa, biên giới... Đến nay đã có trên 30 triệu Theo báo cáo kiểm toán báo cáo tài chính năm<br /> lượt hộ nghèo được vay vốn từ Ngân hàng Chính 2017 của Ngân hàng Chính sách xã hội Việt Nam<br /> sách xã hội; góp phần giúp trên 4,5 triệu hộ vượt thì tổng dư nợ cho vay các chương trình thuộc<br /> qua ngưỡng nghèo; thu hút, tạo việc làm cho gần chính sách tín dụng ưu đãi của Ngân hàng Chính<br /> 3,2 triệu lao động, hơn 3,5 triệu lượt học sinh, sinh sách xã hội đến 31/12/2017 là 171.789 tỷ đồng, tăng<br /> <br /> 38 Số 146 - tháng 12/2019 NGHIÊN CỨU KHOA HỌC KIỂM TOÁN<br /> 9,2% so với năm 2016 đạt tỷ lệ 96,15% trên tổng vay vốn, phát sinh; cho vay trước khi có bình xét<br /> nguồn vốn. Trong đó nợ quá hạn là 671 tỷ đồng, của Tổ tiết kiệm và vay vốn;<br /> chiếm 0,39% tổng dư nợ; nợ khoanh là 703 tỷ đồng,<br /> - Một số Chi nhánh còn tồn tại việc cho vay<br /> chiếm 0,41% tổng dư nợ. Trong đó, Chương trình<br /> chồng chéo, 01 hộ vay nhưng tham gia vay ở 02<br /> tín dụng ưu đãi đối với hộ nghèo đến 31/12/2017<br /> chương trình tín dụng khác nhau, cụ thể như 01<br /> doanh số cho vay đạt 11.160 tỷ đồng; doanh số thu<br /> hộ vừa vay theo chương trình hộ nghèo và hộ cận<br /> nợ đạt gần 10.665 tỷ đồng; dư nợ đạt trên 39.060 tỷ<br /> nghèo hoặc vừa vay chương trình hộ nghèo vừa vay<br /> đồng, chiếm 22,73% tổng dư nợ của toàn hệ thống,<br /> hộ sản xuất kinh doanh vùng khó khăn;<br /> tăng 407 tỷ đồng so với năm 2016. Với việc thực<br /> hiện các chính sách của Nhà nước giao, thông qua - Thực hiện cho vay lưu vụ nhưng hồ sơ không<br /> <br /> Chương trình tín dụng ưu đãi đối với hộ nghèo, thể hiện được khách hàng đủ điều kiện cho vay lưu<br /> <br /> Ngân hàng Chính sách xã hội đã tạo ra những hiệu vụ hoặc chưa có bằng chứng chứng minh phương<br /> <br /> quả cả về mặt kinh tế và mặt xã hội. án sản xuất kinh doanh có hiệu quả; cho vay lưu vụ<br /> đối với một số khách hàng kinh doanh không hiệu<br /> 2. Một số phát hiện qua công tác kiểm toán<br /> quả, không trả được lãi vay;<br /> Ngân hàng Chính sách xã hội thời gian vừa qua<br /> - Một số hộ vay ngắn hạn nhưng giải quyết<br /> Tuy nhiên, thông qua kiểm toán, Kiểm toán nhà<br /> cho vay dài hạn hay cho vay vượt hạn mức; còn có<br /> nước cũng đã chỉ ra một số hạn chế, bất cập của<br /> trường hợp chữ ký của hộ vay không giống với chữ<br /> chương trình cho vay hộ nghèo, như:<br /> ký trên hồ sơ vay vốn;<br /> - Một số chi nhánh không cung cấp được danh<br /> - Một số khoản cho vay thực hiện gia hạn không<br /> sách hộ nghèo được phê duyệt của Ủy ban nhân<br /> đúng quy định về mặt thời gian, số lần gia hạn; việc<br /> dân cấp quận, huyện, dẫn đến không có cơ sở để<br /> gia hạn chưa được kiểm tra, xác minh các nguyên<br /> xác định đúng đối tượng cho vay; chưa đối chiếu<br /> nhân gia hạn để đảm bảo công tác gia hạn cho đúng<br /> với danh sách hộ nghèo ở xã (phường, thị trấn) sở<br /> đối tượng khó khăn vì nguyên nhân khách quan;<br /> tại do Ủy ban nhân dân xã, phường, thị trấn lập có<br /> xác nhận của Ủy ban nhân dân thành phố, quận, - Công tác kiểm tra sử dụng vốn vay còn hạn<br /> huyện mà mới chỉ căn cứ vào danh sách đề nghị chế, mang tính hình thức; biên bản kiểm tra sơ<br /> vay vốn. Còn có trường hợp cho vay hộ nghèo được sài, thiếu các thông tin thể hiện vốn được sử dụng<br /> Ủy ban nhân dân xã xác nhận nhưng không nằm đúng mục đích; biên bản kiểm tra cho vay của cán<br /> trong danh sách Hộ nghèo được cơ quan có thẩm bộ tín dụng chưa nêu và làm rõ cơ sở mức thu<br /> quyền phê duyệt; nhập bình quân, tình hình sản xuất kinh doanh<br /> của hộ vay vốn; kiểm tra chậm hơn so với quy<br /> - Một số Chi nhánh cho vay không đúng đối<br /> định; thiếu hoặc không có biên bản kiểm tra sử<br /> tượng, không thuộc danh sách theo chuẩn nghèo<br /> dụng vốn vay;<br /> được cơ quan có thẩm quyền phê duyệt;<br /> - Công tác cập nhật, quản lý và chuyển nợ quá<br /> - Công tác thẩm định, đề xuất và phê duyệt cho<br /> hạn trên hệ thống tại một số Chi nhánh chưa kịp<br /> vay còn chung chung; biên bản họp bình xét cho<br /> thời; còn có trường hợp sai lệch về tên của khách<br /> vay của các Tổ tiết kiệm và vay vốn còn mang tính<br /> hàng trên sao kê vay vốn và trên sổ vay vốn;<br /> hình thức, nội dung không đánh giá được thực<br /> trạng cụ thể tình hình tài chính, năng lực sản xuất - Công tác đôn đốc trả nợ chưa được thực hiện<br /> kinh doanh cũng như khả năng trả nợ của hộ vay tốt: Một số hộ vay chưa trả nợ đúng hạn khi đến kỳ<br /> <br /> NGHIÊN CỨU KHOA HỌC KIỂM TOÁN Số 146 - tháng 12/2019 39<br /> TÖØ LYÙ LUAÄN ÑEÁN THÖÏC TIEÃN<br /> <br /> hạn trả nợ nhưng chưa được đôn đốc, giám sát trả theo phân kỳ và được tự động theo dõi ở kỳ tiếp<br /> nợ đúng kỳ; phân kỳ trả nợ chưa sát với chu kỳ của theo để đảm bảo việc thực hiện việc phân loại nợ<br /> phương án vay vốn; theo quy định tại Quyết định số 976/QĐ-TTg ngày<br /> 01/7/2015 của Thủ tướng Chính phủ về việc ban<br /> Qua các phát hiện kiểm toán trên, Kiểm toán<br /> hành Quy chế phân loại nợ tại Ngân hàng Chính<br /> nhà nước cũng đã đưa ra những kiến nghị đề xuất<br /> sách xã hội.<br /> nhằm hoàn thiện cả về cơ chế cũng như chấn chỉnh<br /> những sai sót trong quá trình cho vay và sử dụng - Chỉ đạo toàn hệ thống thực hiện việc đôn<br /> vốn của hộ nghèo. Cụ thể: đốc các tổ chức chính trị xã hội nhận ủy thác làm<br /> tốt công tác giám sát trước, trong khi cho vay và<br /> - Chấn chỉnh công tác cho vay hộ nghèo<br /> kiểm tra sau khi cho vay đối với chương trình tín<br /> đảm bảo đúng quy định tại Nghị định số<br /> dụng Ngân hàng Chính sách xã hội thực hiện theo<br /> 78/2002NĐ-CP ngày 10/4/2002 của Chính phủ về<br /> phương thức cho vay ủy thác;<br /> chính sách tín dụng đối với người nghèo và các<br /> đối tượng chính sách khác và Thông tư 24/2014/ - Phối hợp chặt chẽ với các Ủy ban nhân dân<br /> TT-BLĐTBXH ngày 06/9/2014 của Bộ Lao động tỉnh để ban hành các hợp đồng thỏa thuận về sử<br /> Thương binh và Xã hội hướng dẫn quy trình điều dụng nguồn vốn ủy thác địa phương không vi phạm<br /> tra, rà soát hộ nghèo. các quy định, hướng dẫn cho vay của Ngân hàng<br /> Chính sách xã hội đã ban hành nhằm tránh cho vay<br /> - Chỉ đạo và kiểm tra kết quả thực hiện đối với<br /> chồng chéo, trùng lắp giữa các chương trình, cho<br /> các Chi nhánh trong toàn hệ thống nghiêm túc<br /> vay bị vượt mức tối đa cho vay của chương trình.<br /> thực hiện việc thẩm định, kiểm tra trước, trong và<br /> sau khi cho vay đối với chương trình cho vay hộ 3. Những tồn tại, hạn chế trong việc tổ chức<br /> nghèo theo đúng quy định. kiểm toán chương trình cho vay hộ nghèo tại<br /> Ngân hàng Chính sách xã hội<br /> - Chỉ đạo và kiểm tra kết quả thực hiện đối với<br /> các Chi nhánh trong việc đôn đốc thu hồi nợ, giám Bên cạnh những kết quả đạt được thì việc tổ<br /> sát trả nợ đúng kỳ, nghiêm túc thực hiện các quy chức kiểm toán chương trình cho vay hộ nghèo tại<br /> định về gia hạn nợ, cho vay lưu vụ, chuyển nợ quá Ngân hàng Chính sách xã hội trong giai đoạn qua<br /> hạn; phối hợp với chính quyền địa phương để thu vẫn còn những hạn chế, tồn tại như:<br /> hồi nợ quá hạn;<br /> - Việc tổ chức kiểm toán chương trình cho vay<br /> - Rà soát, chấn chỉnh, rút kinh nghiệm và chấm hộ nghèo tại Ngân hàng Chính sách xã hội trong<br /> dứt tình trạng cho vay chồng chéo, cho vay sai đối giai đoạn qua của Kiểm toán nhà nước chỉ là kiểm<br /> tượng; có biện pháp thu hồi ngay các khoản cho toán lồng ghép; kiểm toán đồng thời với kiểm<br /> vay sai đối tượng, khách hàng sử dụng vốn không toán báo cáo tài chính và các chương trình loại<br /> đúng mục đích, các khoản nợ quá hạn, các khoản hình khác như chương trình cho vay học sinh,<br /> nợ vay được gia hạn không đúng quy định đối với sinh viên có hoàn cảnh khó khăn, chương trình<br /> chương trình cho vay hộ nghèo. cho vay giải quyết việc làm, chương trình cho vay<br /> hộ cận nghèo... nên kết quả kiểm toán đưa ra vẫn<br /> - Ngân hàng Chính sách xã hội cần nghiên cứu<br /> còn hạn chế, kết quả kiểm toán của một số năm<br /> ban hành văn bản hướng dẫn cụ thể đối với những<br /> còn sơ sài;<br /> trường hợp nào, chương trình tín dụng nào phải<br /> chuyển nợ quá hạn theo phân kỳ, đối tượng, chương - Các Báo cáo kiểm toán Ngân hàng Chính sách<br /> trình tín dụng nào không phải chuyển nợ quá hạn xã hội của Kiểm toán nhà nước mới chỉ dừng lại ở<br /> <br /> 40 Số 146 - tháng 12/2019 NGHIÊN CỨU KHOA HỌC KIỂM TOÁN<br /> kiểm toán đánh giá tính tuân thủ quy trình cho vay, Nguyên nhân của tồn tại, hạn chế<br /> chưa đánh giá được tác động của chính sách cho<br /> Qua đánh giá phân tích thì thực trạng của<br /> vay hộ nghèo trong thực tế; chưa có những đánh<br /> những tồn tại hạn chế trên chủ yếu là do những<br /> giá phân tích cũng như nêu đánh giá được tính<br /> nguyên nhân sau:<br /> hiệu quả của chương trình cho vay hộ nghèo. Việc<br /> đánh giá tính kinh tế hiệu lực, hiệu quả còn rất sơ - Một là, trình độ năng lực của một số Kiểm<br /> <br /> sài, các Đoàn kiểm toán mới chỉ đánh giá được một toán viên tham gia kiểm toán Ngân hàng Chính<br /> số chỉ tiêu như dư nợ cho vay hộ nghèo/tổng dư sách xã hội còn hạn chế, một số Kiểm toán viên<br /> nợ tín dụng tại Ngân hàng Chính sách xã hội, số mới còn chưa hiểu sâu về Chương trình cho vay hộ<br /> hộ nghèo được vay vốn trong năm, tỷ lệ tăng giảm nghèo dẫn đến khó khăn hạn chế trong công tác<br /> của dư nợ cho vay hộ nghèo so với năm trước liền thực hiện kiểm toán;<br /> kề. Ngân hàng Chính sách xã hội luôn hoạt động<br /> - Hai là, hạn chế trong công tác lập Kế hoạch<br /> không vì mục tiêu lợi nhuận mà vì mục tiêu xóa<br /> kiểm toán như việc xác định trọng tâm kiểm<br /> đói giảm nghèo, góp phần đảm bảo an sinh xã hội<br /> toán, mục tiêu kiểm toán trong đánh giá chương<br /> nên công tác kiểm toán Chương trình cho vay hộ<br /> trình cho vay hộ nghèo tại Ngân hàng Chính<br /> nghèo hiện tại là hết sức quan trọng. Tuy nhiên,<br /> sách xã hội; chưa đặt ra mục tiêu, nội dung đánh<br /> hiện tại công tác kiểm toán Ngân hàng Chính sách<br /> giá tác động của chính sách, hiệu quả, hiệu lực<br /> xã hội hàng năm chưa đánh giá hết được mục tiêu,<br /> của chính sách.<br /> hiệu quả hoạt động của Ngân hàng Chính sách xã<br /> hội, tác động, hiệu quả của chính sách tín dụng đối - Ba là, khi thực hiện kiểm toán, công tác kiểm<br /> với hộ nghèo về mặt kinh tế và mặt xã hội; cũng tra đối chiếu thực tế hộ nghèo còn khó khăn, hạn<br /> như chưa đảm bảo được việc nâng cao chất lượng chế; công tác đối chiếu kiểm tra thực tế tại hộ<br /> kiểm toán. nghèo chưa được quan tâm, chú trọng thực hiện<br /> <br /> NGHIÊN CỨU KHOA HỌC KIỂM TOÁN Số 146 - tháng 12/2019 41<br /> TÖØ LYÙ LUAÄN ÑEÁN THÖÏC TIEÃN<br /> <br /> nên ảnh hưởng đến việc đánh giá về cơ chế chính biết tại thời điểm báo cáo có tổng số bao nhiêu lượt<br /> sách tín dụng. hộ nghèo được vay vốn và được tính lũy kế từ hộ<br /> <br /> - Bốn là, hiện nay Quyết định số 11/2017/ vay đầu tiên đến hết kỳ cần báo cáo kết quả. Số<br /> <br /> QĐ-KTNN ngày 21/11/2017 của Tổng Kiểm toán lượt hộ nghèo được vay vốn càng cao chứng tỏ hoạt<br /> <br /> nhà nước về việc ban hành quy trình kiểm toán các động cho vay hộ nghèo càng được mở rộng, phát<br /> <br /> tổ chức tài chính ngân hàng mới chỉ hướng dẫn một triển về số lượng.<br /> <br /> số thủ tục kiểm toán cơ bản về hoạt động tín dụng (2) Chỉ tiêu về tỷ lệ hộ nghèo được vay vốn<br /> đặc thù đối với Ngân hàng Chính sách xã hội tuy<br /> Tổng số hộ nghèo được<br /> nhiên chưa có hướng dẫn cụ thể chi tiết mang tính Tỷ lệ hộ<br /> vay vốn<br /> chất “cầm tay chỉ việc” cho các kiểm toán viên thực nghèo<br /> = x 100<br /> được<br /> hiện kiểm toán, đặc biệt là chưa xây dựng được các Tổng số hộ nghèo đói<br /> vay vốn<br /> tiêu chí để đánh giá tính hiệu quả của chương trình trong danh sách<br /> <br /> cho vay hộ nghèo cũng như chưa hướng dẫn kiểm<br /> Tỷ lệ hộ nghèo được vay vốn càng cao chứng tỏ<br /> toán viên phương pháp, cách thức thực hiện kiểm<br /> ngân hàng đã làm tốt công tác mở rộng, phát triển<br /> toán để đánh giá tính hiệu quả của chương trình<br /> cho vay hộ nghèo; thực hiện tốt công tác huy động<br /> cho vay hộ nghèo.<br /> vốn cho vay, tranh thủ được các nguồn vốn trong<br /> 4. Một số giải pháp nhằm nâng cao chất lượng và ngoài ngân sách để thực hiện tốt công tác cho<br /> kiểm toán chương trình cho vay hộ nghèo vay. Chỉ tiêu này cao còn cho thấy đội ngũ cán bộ<br /> <br /> Từ thực tế trên, người viết đề xuất trong giai tín dụng có trình độ, năng lực cao, nhiệt tình và<br /> đoạn tới cần thiết thực hiện một số giải pháp chính tận tâm với công việc; công tác quản lý cho vay hộ<br /> để nâng cao chất lượng kiểm toán chương trình nghèo được lãnh đạo ngân hàng thực hiện tốt, góp<br /> cho vay hộ nghèo như sau: phần làm tăng hiệu quả cho vay của ngân hàng. So<br /> sánh tỉ lệ hộ nghèo được vay vốn giữa các kỳ phản<br /> Một là, xây dựng quy trình thủ tục hướng dẫn<br /> ánh được việc mở rộng hay thu hẹp số hộ nghèo<br /> kiểm toán chi tiết chương trình cho vay hộ nghèo<br /> được vay vốn, từ đó đưa ra đánh giá về chất lượng,<br /> theo hướng “cầm tay chỉ việc” cho các kiểm toán<br /> hiệu quả cho vay hộ nghèo tăng hay giảm.<br /> viên thực hiện kiểm toán.<br /> (3) Chỉ tiêu về số tiền vay bình quân mỗi hộ<br /> Hai là, xây dựng bộ tiêu chí để đánh giá tính<br /> hiệu quả của chương trình cho vay hộ nghèo tại Dư nợ cho vay đến thời điểm<br /> Số tiền<br /> Ngân hàng Chính sách xã hội. báo cáo<br /> cho vay<br /> =<br /> Cụ thể để đánh giá về hiệu quả do chương trình bình quân<br /> Tổng số hộ còn dư nợ đến thời<br /> 1 hộ<br /> cho vay hộ nghèo đem lại, Kiểm toán nhà nước có điểm báo cáo<br /> thể xây dựng các tiêu chí đánh giá như:<br /> Việc so sánh chỉ tiêu này qua các kỳ báo cáo<br /> (1) Chỉ tiêu về số lượt hộ nghèo được vay vốn giúp kiểm toán viên đánh giá được mức đầu tư cho<br /> ngân hàng một hộ nghèo ngày càng tăng lên hay giảm xuống,<br /> Tổng số lượt hộ nghèo được vay vốn = (Lũy kế từ đó đưa ra kết luận việc cho vay có đáp ứng được<br /> số lượt hộ được vay đến cuối kỳ trước) + (Lũy kế số nhu cầu thực tế của hộ nghèo hay không.<br /> lượt hộ được vay trong kỳ báo cáo). (4) Chỉ tiêu về số hộ đã thoát khỏi ngưỡng<br /> Đây là chỉ tiêu đánh giá về mặt số lượng, cho nghèo đói<br /> <br /> 42 Số 146 - tháng 12/2019 NGHIÊN CỨU KHOA HỌC KIỂM TOÁN<br />  Số hộ nghèo<br /> Tổng số hộ nghèo Số hộ nghèo Số hộ nghèo Số hộ nghèo<br /> trong danh sách<br /> đã thoát khỏi = trong danh sách - trong danh - + mới vào trong<br /> đầu kỳ di cư đi<br /> ngưỡng nghèo đầu kỳ sách cuối kỳ kỳ báo cáo<br /> nơi khác<br /> <br /> <br /> Đây là chỉ tiêu quan trọng nhất để kiểm toán trực tiếp chất lượng, hiệu quả cho vay hộ nghèo.<br /> viên đánh giá hiệu quả của công tác tín dụng đối Chỉ tiêu này ở mức cao cũng đồng nghĩa với việc<br /> với hộ nghèo. Số hộ thoát nghèo lớn chứng tỏ chất quản lý chất lượng cho vay kém, hiệu quả cho vay<br /> lượng và hiệu quả cho vay cao, kết quả của việc không cao, ảnh hưởng xấu đến việc thu hồi nợ và<br /> ngân hàng làm tốt công tác cho vay và quản lý vốn có thể còn làm ngân hàng bị cụt vốn nếu nợ quá<br /> vay; hộ nghèo đã tiến lên trình độ hiểu biết cao hơn hạn phải chuyển sang nợ khó đòi, khoanh nợ và<br /> để thực hiện các dự án sản xuất kinh doanh có lãi, ngược lại.<br /> thu lợi nhuận để vươn lên thoát nghèo. (7) Tỷ lệ thu lãi, lãi tồn đọng<br /> (5) Chỉ tiêu về quy mô tín dụng của chương trình<br /> Số lãi thực thu<br /> cho vay hộ nghèo Tỷ lệ thu lãi = x 100%<br /> Số lãi phải thu<br /> Dư nợ tín dụng<br /> Tỷ trọng dư<br /> hộ nghèo Trong đó, số lãi phải thu = số lãi phát sinh (trong<br /> nợ tín dụng<br /> = x 100%<br /> đối với hộ tháng) + số lãi tồn được giao. Tỷ lệ thu lãi cao cho<br /> Tổng dư nợ tín<br /> nghèo<br /> dụng thấy chất lượng tín dụng tốt và ngược lại. Đây là<br /> một chỉ số quan trọng để đo lường chất lượng tín<br /> Dư nợ tín dụng hộ dụng của Ngân hàng Chính sách xã hội. Chỉ số này<br /> Tăng trưởng<br /> nghèo năm sau thấp sẽ cho thấy chất lượng tín dụng tốt và ngược<br /> dư nợ tín<br /> = x 100%<br /> dụng hộ lại. Lãi tồn đọng là do người vay không thực hiện<br /> Dư nợ tín dụng hộ<br /> nghèo nghĩa vụ trả lãi theo đúng hạn (hàng tháng) cho<br /> nghèo năm trước<br /> Ngân hàng Chính sách xã hội.<br /> Số tuyệt đối lớn và tỷ trọng dư nợ cao, thể hiện<br /> (8) Chỉ tiêu về hệ số sử dụng vốn<br /> hoạt động tín dụng Ngân hàng Chính sách xã hội<br /> đã đáp ứng tốt nhu cầu vốn của hộ nghèo. Tổng dư nợ bình quân<br /> Hệ<br /> cho vay hộ nghèo<br /> (6) Chỉ tiêu về tỷ lệ nợ quá hạn của chương trình số sử<br /> = x 100%<br /> cho vay hộ nghèo dụng<br /> Tổng nguồn vốn bình<br /> vốn<br /> quân cho vay hộ nghèo<br /> Tổng nợ quá hạn cho vay hộ<br /> nghèo đến thời điểm báo cáo Đây là chỉ tiêu hiệu quả phản ánh chất lượng tín<br /> Tỷ lệ nợ<br /> =<br /> quá hạn dụng, cho phép đánh giá tính hiệu quả trong hoạt<br /> Tổng dư nợ cho vay hộ nghèo đến<br /> động tín dụng của Ngân hàng Chính sách xã hội.<br /> thời điểm báo cáo<br /> Chỉ tiêu này càng lớn thì càng chứng tỏ ngân hàng<br /> Nợ quá hạn là tổng số nợ đến hạn nhưng không đã sử dụng hiệu quả nguồn vốn. Để tính chính xác<br /> được cho vay lưu vụ, điều chỉnh kỳ hạn trả nợ hay hệ số sử dụng vốn thì phải sử dụng phương pháp<br /> gia hạn nợ. Tỷ lệ nợ quá hạn là chỉ tiêu phản ánh tính bình quân gia quyền. Song để đơn giản trong<br /> <br /> NGHIÊN CỨU KHOA HỌC KIỂM TOÁN Số 146 - tháng 12/2019 43<br /> TÖØ LYÙ LUAÄN ÑEÁN THÖÏC TIEÃN<br /> <br /> tính toán thì sử dụng phương pháp tính bình quân của Ngân hàng Chính sách xã hội, tỷ lệ này càng<br /> số học. cao càng tốt vì nó giúp Ngân hàng Chính sách xã<br /> hội hạn chế được tổn thất và bảo toàn được nguồn<br /> (9) Chỉ tiêu về tỷ lệ sử dụng vốn sai mục đích<br /> vốn để hoạt động bền vững hơn. Ngoài ra việc tăng<br /> Số tiền sử dụng sai cường thu hồi nợ khoanh còn giúp cho các đối<br /> Tỷ lệ sử mục đích<br /> tượng vay vốn nâng cao được ý thức trong việc sử<br /> dụng vốn sai = x 100%<br /> mục đích Tổng dư nợ cho dụng và hoàn trả vốn vay cho Ngân hàng Chính<br /> vay hộ nghèo sách xã hội.<br /> <br /> Chỉ tiêu này sẽ phản ánh một phần hiệu quả (12) Chỉ tiêu tỷ lệ nợ cho vay hộ nghèo được gia<br /> kinh tế xã hội, những khoản vay bị sử dụng sai mục hạn nợ<br /> <br /> đích phần lớn đều không đem lại hiệu quả kinh tế Dư nợ được gia hạn<br /> Tỷ lệ nợ nợ trong kỳ<br /> xã hội như mong muốn của ngân hàng.<br /> được gia = x 100%<br /> (10) Chỉ tiêu về tỷ lệ thanh toán nợ do bán tài sản hạn nợ Tổng dư nợ trong kỳ<br /> của người vay<br /> Chỉ tiêu này cho biết có bao nhiêu phần trăm dư<br /> Tỷ lệ Số tiền nợ thu được<br /> nợ trong tổng dư nợ trong kỳ của Ngân hàng Chính<br /> thanh toán do bán tài sản<br /> = x 100% sách xã hội mà người vay vốn không có điều kiện<br /> nợ do bán<br /> Tổng doanh số thu để trả nợ đúng hạn và phải xin gia hạn nợ. Tỷ lệ<br /> tài sản<br /> nợ<br /> này càng thấp càng tốt vì Ngân hàng Chính sách xã<br /> Nguồn trả nợ cho ngân hàng về nguyên tắc là hội sẽ hạn chế được rủi ro trong cho vay, tiết kiệm<br /> được trích ra từ phần thu nhập của người vay. Tuy được chi phí xử lý nợ có rủi ro và đặc biệt là tăng<br /> nhiên, do sử dụng vốn kém hiệu quả bị mất vốn được vòng quay vốn tín dụng để tiết kiệm chi phí<br /> nên người vay phải bán tài sản để trả nợ, trong huy động vốn và chí phí cấp bù lãi suất cho ngân<br /> <br /> trường hợp này cần đánh giá chất lượng tín dụng là sách nhà nước.<br /> <br /> thấp. Ngoài các chỉ tiêu trên, nếu Ngân hàng Chính (13) Chỉ tiêu tỷ lệ nợ cho vay hộ nghèo được<br /> sách xã hội hạn chế được các tổn thất trong hoạt xóa nợ<br /> động cho vay như: Tổn thất do mất vốn gốc, tổn<br /> Dư nợ được xóa nợ<br /> thất do không thu được tiền lãi... trong khi vẫn đảm Tỷ lệ nợ trong kỳ<br /> được xóa = x 100%<br /> bảo thực hiện được các mục tiêu xã hội cũng được<br /> nợ Tổng dư nợ trong kỳ<br /> là hoạt động có hiệu quả kinh tế.<br /> <br /> (11) Chỉ tiêu về tỷ lệ nợ khoanh thu hồi được Chỉ tiêu này cho biết có bao nhiêu phần trăm dư<br /> nợ trong tổng dư nợ trong kỳ của Ngân hàng Chính<br /> Tỷ lệ nợ Doanh số nợ cho vay<br /> hộ nghèo khoanh thu sách xã hội được xử lý xóa nợ. Tỷ lệ này càng thấp<br /> cho vay<br /> hộ nghèo hồi được trong kỳ thì càng tốt vì Ngân hàng Chính sách xã hội sẽ bảo<br /> = x 100%<br /> khoanh toàn được nguồn vốn trong hoạt động cho vay.<br /> Tổng doanh số nợ cho<br /> thu hồi<br /> vay hộ nghèo khoanh<br /> được Khi đánh giá hiệu quả hoạt động cho vay của<br /> phát sinh trong kỳ<br /> Ngân hàng Chính sách xã hội, kiểm toán viên cần<br /> Chỉ tiêu này phản ánh khả năng xử lý nợ rủi ro phải đánh giá trên 2 góc độ là hiệu quả xã hội và<br /> <br /> 44 Số 146 - tháng 12/2019 NGHIÊN CỨU KHOA HỌC KIỂM TOÁN<br /> hiệu quả kinh tế, trong đó hiệu quả kinh tế được - Thực hiện đối chiếu sổ vay vốn hộ nghèo (khế<br /> xem xét trên góc độ bảo toàn vốn, hạn chế rủi ro, ước) của ngân hàng và hộ vay; kiểm tra Giấy chứng<br /> tiết kiệm chi phí giúp Ngân hàng Chính sách xã hội nhận hộ nghèo do Ủy ban nhân dân quận, huyện<br /> có thể tồn tại, phát triển bền vững để hướng đến cấp (bản chính); kiểm tra mục đích sử dụng vốn<br /> thực hiện mục tiêu về hiệu quả xã hội. Để đánh giá vay có đúng với nhu cầu xin vay và hiện đang hoạt<br /> chất lượng hoạt động tín dụng cho vay hộ nghèo của động chăn nuôi, sản xuất hay không...<br /> Ngân hàng Chính sách xã hội không chỉ dựa trên - Phỏng vấn hộ vay vốn về nhận thức, hiểu biết<br /> một chỉ tiêu nào đó mà phải dựa vào tất cả các chỉ về chương trình cho vay hộ nghèo của Chính phủ;<br /> tiêu thì mới có được đánh giá toàn diện, chính xác; những thuận lợi, khó khăn cũng như những vướng<br /> đồng thời phải so sánh giữa các thời kì với nhau, kết mắc, trở ngại khi thực hiện quy trình thủ tục xin<br /> hợp với việc phân tích số liệu định lượng với đánh vay vốn của Ngân hàng Chính sách xã hội trong<br /> giá định tính mới có thể đưa ra các nhận xét chính công tác tiếp cận vốn vay của các hộ vay vốn;<br /> xác về chất lượng hoạt động cho vay hộ nghèo.<br /> - Phỏng vấn về những lợi ích mang lại khi sử<br /> Ba là, tăng cường công tác thực hiện kiểm tra dụng vốn vay để đánh giá sự phù hợp, hợp lý của<br /> đối chiếu thực tế tại hộ nghèo vay vốn nhằm đánh chính sách tín dụng ưu đãi của Nhà nước; phỏng<br /> giá tác động của chính sách cho vay hộ nghèo trong vấn về mục đích sử dụng vốn vay của các hộ nghèo<br /> thực tế. và những định hướng thoát nghèo của các hộ vay<br /> <br /> Việc kiểm tra, đối chiếu, phỏng vấn thực tế tại được đối chiếu;<br /> <br /> các hộ nghèo cần tập trung vào một số nội dung cụ - Phỏng vấn về kỳ vọng của các hộ nghèo về<br /> thể như: các chương trình, chính sách vay vốn của Chính<br /> <br /> NGHIÊN CỨU KHOA HỌC KIỂM TOÁN Số 146 - tháng 12/2019 45<br /> TÖØ LYÙ LUAÄN ÑEÁN THÖÏC TIEÃN<br /> <br /> <br /> phủ và Nhà nước; phỏng vấn về mức vốn được Kết luận<br /> vay, lãi suất vay, thời hạn vay đa phù hợp với các<br /> Xóa đói, giảm nghèo luôn là chủ trương lớn, là<br /> hộ nghèo hay chưa?<br /> sự nghiệp mà Đảng và Nhà nước ta dành sự quan<br /> Trên cơ sở những câu trả lời phỏng vấn thu thập tâm hàng đầu. Do đó để chương trình tín dụng ưu<br /> được, Đoàn kiểm toán thực hiện tổng hợp lại các đãi đối với người nghèo của Ngân hàng Chính sách<br /> câu trả lời phỏng vấn để đưa ra các đánh giá nhận xã hội có hiệu quả, kết quả kiểm toán ngày càng<br /> xét về tác động của chính sách đối với những hộ được nâng cao, có giá trị trong thực tiễn xã hội thì<br /> nghèo vay vốn. theo ý kiến tác giả Kiểm toán nhà nước cần phải<br /> hoàn thiện hơn nữa quy trình thủ tục kiểm toán.<br /> Bốn là, để đánh giá toàn diện, cũng như đi sâu<br /> Việc nghiên cứu, hướng dẫn các thủ tục kiểm toán<br /> phân tích đánh giá về chương trình cho vay hộ<br /> chương trình cho vay hộ nghèo của Ngân hàng<br /> nghèo tại Ngân hàng Chính sách xã hội thì công tác<br /> Chính sách xã hội là việc làm có ý nghĩa thiết thực<br /> tổ chức kiểm toán cần phải được chuẩn bị kỹ lưỡng;<br /> cả về lý luận và thực tiễn nhằm mục tiêu xây dựng<br /> ngay từ khâu lập Kế hoạch kiểm toán cần xác định<br /> cẩm nang chi tiết kiểm toán, giúp kiểm toán viên<br /> rõ trọng tâm kiểm toán, mục tiêu kiểm toán trong<br /> nắm rõ được phương pháp và thủ tục kiểm toán<br /> đánh giá chương trình cho vay hộ nghèo tại Ngân<br /> như cách thức thu thập các tài liệu cần thiết phục<br /> hàng Chính sách xã hội. Chương trình cho vay hộ<br /> vụ công tác kiểm toán từ bước thực hiện kiểm toán<br /> nghèo là một chính sách lớn của Nhà nước và luôn<br /> tổng hợp đến chọn mẫu hồ sơ cho vay để kiểm tra<br /> được Quốc hội, Chính phủ quan tâm. Phạm vi thực<br /> chi tiết và cuối cùng đưa ra các chỉ tiêu để đánh<br /> hiện cho vay trải dài trên khắp các miền đất nước,<br /> giá tính kinh tế, tính hiệu quả của chương trình<br /> đặc biệt là các vùng sâu, vùng xa, miền núi khó<br /> cho vay hộ nghèo cũng như các tác động của chính<br /> khăn do đó việc thực hiện kiểm toán chương trình<br /> sách về mặt kinh tế, xã hội.<br /> cho vay hộ nghèo đòi hỏi tính chuyên môn cao,<br /> thời gian dài để đánh giá được các tác động của<br /> chính sách nhà nước do đó cũng cần các điều kiện TÀI LIỆU THAM KHẢO<br /> nhất định để thực hiện việc kiểm toán có kết quả 1. Luật Kiểm toán nhà nước năm 2015;<br /> cao, cụ thể như: Cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa 2. Nghị quyết số 927/2010/UBTVQH12 ngày<br /> Ngân hàng Chính sách xã hội và Kiểm toán nhà 19/4/2010 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội<br /> nước; đào tạo nâng cao trình độ, kỹ năng của kiểm ban hành Chiến lược phát triển Kiểm toán<br /> toán viên; Kiểm toán nhà nước cần tổ chức biên nhà nước đến năm 2020;<br /> <br /> soạn hệ thống mẫu biểu, báo cáo riêng phù hợp với 3. Quyết định số 11/2017/QĐ-KTNN ngày<br /> 21/11/2017 của Tổng Kiểm toán nhà nước<br /> việc thực hiện việc kiểm toán chuyên đề hoặc kiểm<br /> ban hành Quy trình kiểm toán các tổ chức<br /> toán lồng ghép chương trình cho vay hộ nghèo tại<br /> tài chính, ngân hàng;<br /> Ngân hàng Chính sách xã hội, lập kế hoạch kiểm<br /> 4. Báo cáo kiểm toán Báo cáo tài chính và các<br /> toán trung và dài hạn, kiểm toán hàng năm và xây<br /> hoạt động liên quan đến quản lý, sử dụng<br /> dựng chương trình kiểm toán lồng ghép cho việc vốn, tài sản nhà nước năm 2014, 2015,<br /> kiểm toán chương trình cho vay hộ nghèo. 2017 của Ngân hàng Chính sách xã hội.<br /> <br /> <br /> 46 Số 146 - tháng 12/2019 NGHIÊN CỨU KHOA HỌC KIỂM TOÁN<br />