intTypePromotion=1
zunia.vn Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z zunia.vn zunia.vn
ADSENSE

Hoàng thành Thăng Long giá trị lịch sử văn hóa Việt

Chia sẻ: Minh Ngoc | Ngày: | Loại File: DOC | Số trang:70

927
lượt xem
403
download
 
  Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Phát lộ di tích Hoàng Thành năm 2003 đã gây nên một chấn động lớntrong dư luận xã hội và nhận được sự quan tâm sâu sắc của nhân dân trong nước và cộng đồng người Việt Nam ở nước ngoài.

Chủ đề:
Lưu

Nội dung Text: Hoàng thành Thăng Long giá trị lịch sử văn hóa Việt

  1. HOÀNG THÀNH THĂNG LONG GIÁ TR L CH S VĂN HOÁ VI T Phát l di tích Hoàng Thành năm 2003 ã gây nên m t ch n ng l n trong dư lu n xã h i và nh n ư c s quan tâm sâu s c c a nhân dân trong nư c và c ng ng ngư i Vi t Nam nư c ngoài. Nhi u báo chí coi phát hi n kh o c này là m t trong nh ng s ki n văn hóa tr ng i năm 2003. M t s di v t ư c trưng bày t i Văn Mi u Qu c T Giám Hà N i và sau ó chuy n vào trưng bày t i B o tàng l ch s thành ph H Chí Minh ư c khách tham quan trong và ngoài nư c ánh giá r t cao. Trong Thư chúc T t năm Giáp Thân năm 2004, ch t ch nư c Tr n c Lương có o n vi t: “... ti n hành kh o c khu v c Ba ình Hà N i làm xu t l nhi u di tích l ch s - văn hóa vô giá v kinh thành Thăng Long c xưa. Nh ng thành t u ó ang ti p t c khích l , c vũ lòng t hào dân t c và ý chí vươn lên c a nhân dân ta...” Trên cơ s nh n th c giá tr c a khu di tích l ch s văn hoá do kh o c h c phát hi n, ngày 24/9/2003 H i Khoa h c l ch s Vi t Nam ã trân tr ng ngh các ng chí lãnh oc a ng, Qu c h i và Chính ph cho phép gi i kh o c h c ti p t c m r ng di n khai qu t có cơ s khoa h c y
  2. hơn trong ánh giá cũng như trong các gi i pháp b o t n. Hai cu c h i th o khoa h c do Trung tâm Khoa h c xã h i và nhân văn qu c gia và do B Văn hoá thông tin t ch c, tuy có m t s ý ki n khác nhau trong th o lu n nh ng v n c th , nhưng không ai có th ph nh n ư c giá tr l n lao c a di s n văn hoá này và nguy n v ng c a h u h t các nhà khoa h c là mong mu n ư c b o t n lâu dài. B Chính tr ã có m t phiên h p sáng ngày 1/11/2003 bàn v s phát hi n di s n văn hoá ư c gi i khoa h c và c xã h i c bi t quan tâm này. Theo thông báo s 126-TB/TW ngày 5/11/2003, B Chính tr ã quy t nh cho phép ti p t c khai qu t kh o c h c trên di n tích ư c Chính ph phê duy t có cơ s khoa h c nh giá và k t lu n y hơn v qu n th di tích này, trên cơ s ó xây d ng phương án b o t n và phát huy ý nghĩa l ch s c a di tích. Thông báo cũng cho bi t H i trư ng Ba ình m i s chuy n nm t a i m khác v i tên m i là Trung tâm H i ngh qu c gia. Còn H i trư ng Ba ình hi n nay s ư c lưu gi như m t di tích l ch s và Nhà qu c h i s ư c xem xét, quy t nh sau khi có báo cáo k t qu khai qu t kh o c h c. Hi n nay Vi n Kh o c h c ang ti p t c công vi c khai qu t kh o c h c và v i di n tích khai qu t ư c m r ng, ch c ch n nhi u di tích và di v t m is ư c phát l và nh n th c v giá tr khu di tích s ư c nâng cao hơn. Tuy nhiên công vi c khai qu t cũng như b o qu n trư c m t và b o t n lâu dài ang t ra không ít nhi m v n ng n mà dư lu n h t s c quan tâm. Công vi c b o qu n nh ng di v t thu th p c n ư c th c hi n v i nh ng kho hi n v t có ti n nghi b o v theo t ng lo i ch t li u và s p x p khoa h c. UBND Hà N i ã ch n a i m xây d ng m t kho b o qu n hi n v t như v y. c bi t khó khăn là công vi c b o t n t m th i nh ng di tích ngoài tr i trong i u ki n t ai, khí h u vùng này, nh t là khi mùa mưa
  3. n, ti n t i m t k ho ch b o t n lâu dài toàn b khu di tích. Chính ph ã giao cho các cơ quan ch c năng và chuyên môn t p h p l c lư ng chuyên gia trong nư c và tranh th s h p tác qu c t nghiên c u và xu t nh ng gi i pháp khoa h c và công ngh phù h p, h u hi u nh m b o t n di s n văn hoá này. M t di s n văn hoá vô giá mà bao nhiêu th h t tiên ã sáng t o nên và lòng t này ã gìn gi chúng ư c cho n hôm nay, vì th chúng ta ph i gánh vác trách nhi m này ti p t c b o t n, phát huy r i chuy n giao l i cho các th h mai sau v i nhi m v cao c là GÌN GI B OT N M T DI S N VĂN HOÁ VÔ GIÁ C A DÂN T C VI T NAM. N i dung chính Hoàng Thành Thăng Long – nh ng phát hi n kh o c h c • C i ngu n l ch s • Nh n nh ban u v m t s ph tích ki n trúc Hoàng Thành Thăng Long – góc nhìn c a ngư i trong cu c • C m Thành trư c nh ng l a ch n mang tính l ch s • B n C m Thành qua s li u và d u v t th c a • GS s h c Phan Huy Lê – V n còn gi i pháp hay cho C m Thành • GS s h c Phan Huy Lê- Hoàng Thành Thăng Long trong tương quan v i các kinh ô c • GS s h c Phan Huy Lê – ã xác nh ư c C m Thành Thăng Long HOÀNG THÀNH THĂNG LONG – NH NG PHÁT HI N KH O C H C
  4. I. C I NGU N L CH S 1. Vài nét v l ch s nh ô và ki n t o Hoàng Thành Thăng Long B n Thăng Long th i H ng c (1490) Lý Công U n lên ngôi vua, sáng l p vương tri u Lý (1009 - 1225) t i kinh ô Hoa Lư (Ninh Bình) ngày 2-11 K D u (21 – 11 - 1009). Tháng 7 mùa thu năm 1010, nhà vua d i ô t Hoa Lư v thành i La và i tên là Thăng Long. Ngay trong mùa thu năm ó, nhà Lý ã kh n trương xây d ng m t s cung i n làm nơi và làm vi c c a vua, tri u ình và hoàng gia. Trung tâm là i n Càn Nguyên, nơi thi t tri u c a nhà vua, hai bên có i n
  5. T p Hi n và Gi ng Võ, phía sau là i n Long An, Long Th y làm nơi vua ngh . n cu i năm 1010, 8 i n 3 cung ã hoàn thành. Nh ng năm sau, m t s cung i n và chùa tháp ư c xây d ng thêm. M t vòng thành bao quanh các cung i n cũng ư c xây p trong năm u, g i là Long Thành hay Phư ng Thành. ó chính là Hoàng Thành theo cách g i ph bi n v sau này. Thành p b ng t, phía ngoài có hào, m 4 c a: Tư ng Phù phía ông, Qu ng Phúc phía tây, i Hưng phía nam, Di u c phía b c. Tuy còn nh ng ý ki n khác nhau, nhưng căn c vào s li u và di tích còn l i, có th xác nh c a Tư ng Phù m ra phía Ch ông và khu ph buôn bán t p n p c a phư ng Giang Kh u và n B ch Mã. C a Qu ng Phúc m ra phía chùa Diên H u (chùa M t C t) và ch Tây Nhai (ch Ng c Hà). C a i Hưng kho ng g n C a Nam hi n nay. C a Di u c nhìn ra trư c sông Tô L ch, kho ng ư ng Phan ình Phùng hi n nay. Trong Long Thành có m t khu v c ư c c bi t b o v g i là C m Thành là nơi và ngh ngơi c a vua và hoàng gia. Trong i Lý, các ki n trúc trong Hoàng Thành còn qua nhi u l n tu s a và xây d ng thêm. Long Thành và C m Thành là trung tâm chính tr c a Kinh Thành. Phía ngoài, cùng v i m t s cung i n và chùa tháp là khu v c cư trú, buôn bán, làm ăn c a dân chúng g m các b n ch , ph phư ng và thôn tr i nông nghi p. M t vòng thành bao b c toàn b khu v c này b t u ư c xây p t năm 1014, g i là thành i La hay La Thành. Vòng thành này v a làm ch c năng thành lu b o v , v a là ê ngăn lũ l t. Thành ư c p m i và có t n d ng, tu b m t ph n thành i La cũ i ư ng. Thành i La phía ông ch y d c theo h u ng n sông Nh như m t o n ê c a sông này t B n N a nÔ ng Mác, phía b c d a theo h u ng n sông Tô L ch phía nam H Tây t Bư i n Hàng Bu m ngày nay, phía tây theo t ng n sông Tô L ch t Bư i n Ô C u Gi y, phía nam
  6. theo sông Kim Ngưu qua Gi ng Võ, Ô Ch D a, Ô C u D n, nÔ ng Mác. Thành i La i Lý m các c a: Tri u ông (d c Hòe Nhai), Tây Dương (C u Gi y), Trư ng Qu ng (Ô Ch D a), C a Nam (Ô C u D n), V n Xuân (Ô ng Mác). Thành i La ư c bao b c m t ngoài b i ba con sông: sông Nh , sông Tô L ch, sông Kim Ngưu và ư c t n d ng như nh ng con hào t nhiên. M t c i m n i b t c a c nh quan thiên nhiên c a thành Thăng Long là nhi u sông h . Có th nói Thăng Long - Hà N i là m t thành ph sông-h và ngay t khi ki n l p, nhà Lý ã bi t t n d ng a th t nhiên này trong qui ho ch xây d ng nh m bi n nh ng sông, h ó thành nh ng con hào t nhiên, nh ng giao thông ư ng thu ti n l i và m t h th ng thoát nư c, i u ti t môi trư ng, b o v sinh thái. Vì v y m t b ng các vòng thành Thăng Long không coi tr ng tính k hà, i x ng, vuông v n mà u n mình theo a hình, thích nghi và t n d ng i u ki n thiên nhiên. Hình vuông trên b n là Hoàng thành Hà n i trong b n Hà N i năm 1885 Trong nh ng bi n lo n cu i i Lý, Hoàng Thành b tàn phá n ng n . Sau khi thành l p, nhà Tr n ph i p l i thành, xây l i các cung i n, nhưng v
  7. trí, qui mô c a Hoàng Thành, thư ng g i là Long Phư ng Thành, không thay i. Th i Lê sơ, Hoàng Thành nhi u l n ư c tu b và m r ng thêm mà trung tâm i m là i n Kính Thiên d ng năm 1428, xây l i năm 1465 v i lan can b ng á ch m r ng năm 1467 nay v n còn trong thành Hà N i. Năm H ng c th 21 (1490), vua Lê Thánh Tông nh b n c nư c g m 13 th a tuyên và ph Trung ô t c thành ông Kinh th i Lê sơ. T p B n H ng c còn l i n nay ã qua nhi u l n sao chép l i v sau, nhưng v n là t p b n xưa nh t c a nư c i Vi t, trong ó có b n thành ông Kinh. Qua b n này, có th hình dung ư c qui mô và c u trúc c a Hoàng Thành và C m Thành c a thành Thăng Long th k XV cùng m t s cung i n ương th i Sang th i Nguy n, thành Hà N i do vua Gia Long xây năm 1805 theo ki u Vauban không nh ng h th p cao mà còn thu nh v qui mô so v i Hoàng Thành c a Thăng Long xưa. Tuy nhiên tr c trung tâm oan Môn Kính Thiên c a Hoàng Thành Thăng Long th i Lê v n không thay i và trên tr c này thêm C t C , C a B c th i Nguy n. 2. Phát l di tích Hoàng thành Thăng Long Theo Lu t di s n văn hoá, trư c khi th c hi n d án xây d ng Nhà Qu c h i và H i trư ng Ba ình, trên khu v c n m gi a các ư ng ph Hoàng Di u, Hoàng Văn Th , c L p, B c Sơn, Chính ph cho phép Vi n Kh o c h c ti n hành khai qu t trên di n r ng. T tháng 12/2002 n nay, ã khai qu t trên di n tích hơn 19.000 m2. ây là quy mô khai qu t kh o c h c l n nh t Vi t Nam và cũng vào lo i l n nh t ông Nam Á. T ó ã phát l m t ph c h di tích – di v t r t phong phú, a d ng t thành i La (th k VII -
  8. IX) n thành Thăng Long (th k Xl -XVIII) và thành Hà N i (th k XIX). Trên cơ s phát hi n kh o c h c này, các nhà kh o c h c còn ph i dành nhi u th i gian ch nh lý hi n v t và hoàn ch nh h sơ khoa h c v các di tích, di v t. V phương di n khoa h c, các nhà khoa h c thu c nhi u chuyên ngành liên quan như kh o c h c, s h c, ki n trúc, văn hoá, a lý, a ch t, môi trư ng,,, cũng c n có nhi u th i gian nghiên c u, th o lu n hàng lo t v n như c nh quan t nhiên, c u t o c a các sông, h , quan h gi a các l p t; tên g i, ch c năng, niên i c a các di tích ki n trúc; c u trúc c a khu di tích và s bi n i qua các th i kỳ l ch s ; phân lo i và xác nh ngu n g c, niên i các di v t. Vì v y không có gì ng c nhiên, trong m t vài h i th o khoa h c hay trên báo chí, xu t hi n m t s ý ki n khác nhau v nh ng v n khoa h c c th này. Tuy nhiên, trên t ng th ã có cơ s khoa h c ưa ra nh ng ánh giá khái quát v giá tr l ch s văn hoá c a khu di tích ã phát hi n. D u tích ki n trúc th i Lý - Tr n h D4 - D6 (khu D u v t n n cung i n th i Lý H A20
  9. D) Ch p l i t cu n Hoàng Thành Thăng Long, quà t ng cho các i bi u qu c t tham d H i ngh APEC 2006. Khu v c khai qu t hi n nay n m v phía tây c a i n Kính Thiên trong Hoàng Thành th i Lê sơ. Rõ ràng ây là di tích c a m t ph n phía tây Hoàng Thành Thăng Long th i Lý, Tr n, Lê sơ, M c, Lê Trung Hưng th k XI - XVIII, ngư c lên thành i La th k VII - IX và kéo dài n hành Hà N i th k XIX. Khu di tích b c l m t b dày l ch s t th k VII n th k XIX g m th i ti n Thăng Long, th i Thăng Long và Hà N i. Các di tích và t ng văn hóa ch ng x p lên nhau qua nhi u th i kỳ l ch s m t cách khá liên t c. Th t hi m có m t khu di tích l ch s -văn hoá tr i dài qua nhi u th i kỳ l ch s như v y gi a vùng t trung tâm c a th ô và cũng th t hi m có th ô m t nư c có l ch s lâu i l i phát hi n m t qu n th di tích ch y dài su t b dày l ch s như v y. Các di tích ki n trúc và m t kh i lư ng r t l n di v t cho th y m t ph n qui mô và di n m o c a Hoàng Thành cùng i s ng cung ình c a vua quan, quý t c qua các th i kỳ l ch s . T ng t ng l p l p di tích - di v t hi n lên như m t b s nghìn năm văn hi n c a Thăng Long – Hà N i ph n chi u trình và b n s c dân t c c a m t trung tâm văn hóa l n nh t và lâu i nh t c a t nư c. V phương di n l ch s , phát hi n kh o c h c này cung c p nhi u c li u khoa h c xác nh v trí trung tâm c a thành Thăng Long - ông ô- ông Kinh, hi u thêm m i quan h gi a thành i La v i thành Thăng Long th i Lý, Tr n, Lê và thành Hà N i th i Nguy n. Thành i La qua nhi u l n xây d ng, t T Thành do Khâu Hoà xây năm 618 ch 900 b (kho ng 1,65 km), La Thành do Trương Bá Nghi xây năm 767 r i Tri u
  10. Xương p thêm năm 791, thành i La do Trương Chu xây năm 808 mà La Thành bên ngoài dài 2000 b (kho ng 3,70 km) r i Lý Nguyên Gia d i thành và Cao Bi n m r ng thêm thành 1982 trư ng (kho ng 6,5 km), ngoài có ê dài 2125 trư ng (kho ng 7 km). ó là toà thành có qui mô l n nh t trong th i B c thu c. T i khu v c khai qu t, ã tìm th y d u tích thành i La trên c b n khu A, B, C, D, ch ng t vùng này n m trong thành i La. Bên trên d u tích i La là di tích ki n trúc và các di v t th i Lý. i u ó ch ng t vua Lý Thái T ã d i ô t Hoa Lư v ô cũ c a Cao Vương thành i La úng như Chi u d i ô, i tên là thành Thăng Long và bu i u ã s d ng toà thành này cùng m t s ki n trúc có s n r i s a sang, xây d ng thêm nh ng cung i n m i. Ph m vi c a Hoàng Thành t th i Lý, Tr n sang Lê sơ thay i như th nào còn ph i nghiên c u thêm, nhưng qua phát hi n kh o c h c Ba ình thì rõ ràng khu v c này là m t b ph n phía tây c a Hoàng Thành xưa và không thay i. Hơn n a, theo b n thành ông Kinh th i H ng c thì khu v c khai qu t này n m trong ph m vi c m thành c a Hoàng Thành. K t qu khai qu t kh o c h c k t h p v i tư li u thư t ch và b n c cho phép hình dung khu trung tâm c a Hoàng Thành rõ nét hơn. Phát hi n này còn cung c p thông tin cho bi t trong lòng t Hoàng thành Thăng Long xưa còn b o t n nhi u di tích di v t quý. T ây có th ưa ra kh năng m r ng di n i u tra và khai qu t, xây d ng quy ho ch b o t n m t khu v c di tích l ch s văn hoá c a kinh thành Thăng Long, thành Hà N i c và m r ng n các di tích cách m ng và kháng chi n th i iH Chí Minh như H i trư ng Ba ình, Lăng và Nhà sàn Bác H , T ng hành dinh Quân i nhân dân Vi t Nam th i kháng chi n ch ng M , H i trư ng Ba ình, kéo dài t th k th VII (hi v ng có th phát hi n nh ng di tích, di v t s m hơn) n th k XX. ây là m t di s n văn hóa vô giá c a dân
  11. t c n m gi a th ô Hà N i và n u nghiên c u, b o t n t t, có th ư c UNESCO công nh n là Di s n Văn hóa Th gi i. M t di s n văn hoá như v y s tăng thêm v th c a th ô Hà N i, phát huy tác d ng sâu s c trong giáo d c truy n th ng dân t c cũng như trong các ho t ng giao lưu văn hoá và du l ch. Ch m t b ph n di s n ã ư c phát hi n Ba ình hi n nay ã làm xúc ng bi t bao nh ng ngư i có d p n tham quan, chiêm ngư ng và c nh ng ngư i ch m i ư c nghe tin và xem nh qua các phương ti n thông tin i chúng. 3. S thăng tr m c a Hoàng thành Tô L ch - Nùng Sơn theo phong th y xưa là hai bi u tư ng c a nư c non Thăng Long - Hà N i. Nói theo sinh thái h c nhân văn thì Thăng Long - Hà N i là m t ô th sông - h ư c bao b c b i m t “t giác nư c” 30 km “ ư ng ê La Thành”: Nh Hà quanh b c sang ông Kim Ngưu, Tô L ch là sông bên này. Tô L ch tách ra kh i Nh Hà kho ng ch G o, ch y qua gi a Ngõ G ch - Hàng Bu m, lu n qua C u ông - Hàng ư ng - Hàng Cá - C ng Chéo Hàng Lư c, ngo n ngoèo theo ư ng Quán Thánh r i ch y xu ng Th y Khuê - H Kh u... Kim Ngưu m c a vào H Tây (cũng có tên khác là h Kim Ngưu), ch y theo chi u b c – nam thành Ng c Hà, d c dài ư ng Ông Ích Khiêm - Lê Tr c (nay là c ng ng m) lu n qua ư ng Cát Linh mà ch y xu ng Hào Nam
  12. C a B c c a thành Hà N i th i Nguy n (xây trên n n C a B c th i Lê) Thích nghi t i ưu - t i a v i môi trư ng t nhiên sông nư c trên i th ư c v ch ra tóm g n như trên, ta d dàng hi u nhà phong th y Cao Bi n (th k IX) và các nhà quy ho ch La Thành - i La Thành - Long Phư ng Thành s l y núi Nùng làm trung i m và các ư ng - v t nư c sông h Tô L ch - Kim Ngưu (Ng c Hà) làm “hào” mà p xây các lũy thành. Các t m b n Thăng Long thành i Lê, tuy không v theo h a pháp a lý h c tân th i, v cơ b n cũng cho ta hình dung ư c i u ó (trong bài này tôi xin phép ư c s d ng b n do PGS.TS Ngô c Th v a sưu t m ư c trong cu n Thiên t i nhàn àm c a àm Nghĩa Am vi t và v l i năm Gia Long th 9 - 1810). Theo “th chi u” c a Lý Thái T thì ngài mu n d i ô t Hoa Lư ra “thành i La c ô c a Cao Vương”. C nhiên Ngài và các vua k v v sau cũng xây d ng thêm nhi u cung i n,c u c ng Nhà Tr n thay ngôi nhà Lý m t cách hòa bình cũng s d ng l i Hoàng thành Thăng Long và có xây d ng, s a ch a thêm, nh t là sau nh ng cơn binh h a ch ng Mông - Nguyên. Nhà H d ng Tây ô x Thanh, i tên Thăng Long thành ông ô và có d m t vài cung i n Thăng Long ưa vào Tây ô. Sau 20 năm Minh thu c và ch ng Minh, tháng 4/1428, Lê L i, ngư i sáng nghi p tri u Lê vào yên v ông ô (1430 i là ông
  13. Kinh, nhưng cái tên tuy t p Thăng Long v n t n t i dài dài). Nhà M c xây Dương Kinh quê nhà g n bi n, ít xây d ng ông Kinh ngoài vi c p thêm nhi u lũy thành phía nam kinh thành ch ng Tr nh. Th i Lê Trung Hưng, chúa Tr nh xây Vương ph riêng bên b t - h u V ng H (H Hoàn Ki m). Vua Lê v n ng i trên ngôi hư v hoàng thành cũ, có nát i hơn là xây d ng thêm. R i Gia Long và Minh M ng phá Hoàng Thành cũ, xây B c Thành, t nh thành Hà N i m i theo ki u Vauban. Thi hào Nguy n Du than th : Thiên niên c th t thành quan o Nh t phi n tân thành m t c cung. T m d ch: Cung i n ngàn năm thành ư ng cái M t tòa thành m i m t cung xưa. Bà Huy n Thanh Quan hoài c Thăng Long Thành: L i xưa xe ng a h n thu th o N n cũ lâu ài bóng t ch dương. N a cu i th k XIX, Vi t Nam - Hà N i rơi vào tay th c dân Pháp. Pháp phá thành Hà N i xây “khu ph Tây”, khu nhà binh Pháp, sân v n ng Mangin (nay là Trung tâm Th d c th thao quân i)... Cái thiêng “Nùng Sơn chính khí” v i tòa i n Kính Thiên xây bên trên ã b gi i thiêng. Kính Thiên ngai ng th p vàng Tây ng i ánh chén cùng oàn thanh lâu. i n Kính Thiên còn 4 b 9 b c (c u trùng) R ng á th i u Lê. “Cô Tư H ng” u th u phá thành, ch dùng g ch c a thành cũ ã xây ư c vài khu ph m i ư ng Nguy n Bi u - ng Dung nay, sau khi dùng ph tích l p
  14. h C Ng a - cái h kéo dài H Tây - h Trúc B ch v i h Hàng u-h Hàng Khoai - h Hàng ào n i v i h Hoàn Ki m qua C u G (cái c u g y năm 1901 v n còn - nay thì ch còn cái tên “Ph C u G ”). Nh ng d u v t còn sót l i: phía b c thì còn Chính B c Môn v i m t v t n chưa m trên C a B c. V t tích tr n gi c 1882 và vi c ngài Hoàng Di u t ti t. Lùi vào m t chút thì còn H u Lâu, Pháp g i là “L u Công Chúa” mà ki n trúc ã b làm bi n d ng, lai căng i r t nhi u r i. Năm 2001, gi i kh o c h c ư c phép ào khu v c quanh H u Lâu và C a B c. Phía dư i C a B c hi n t n, các nhà kh o c ã tìm th y m t C a B c khác th i Lê, r ng hơn, chìm sâu hơn, ang r i nylon l p cát vùi l i, ch công cu c khai qu t quy mô l n hơn. Còn quanh H u Lâu, ã tìm th y t ng á kê chân c t ch m hoa sen th i Lý cùng nhi u hi n v t khác th i Lê, nhưng ã ư c “dùng l i” v i công năng khác. Kh o c h c xác nh ây có th là m t cái b n i Hoàng Thành b c, thông v i sông Tô L ch ( ư ng Quán Thánh - Th y Khuê). Cũng ã giăng nylon vùi cát l p l i ch khai qu t ti p. C t c thành Hà N i th i Nguy n. Quang c nh trư c khi doanh tr i binh lính Pháp ư c d ng lên xung quanh
  15. phía nam, may mà còn oan Môn, năm c ng xây b ng á, phía ngoài là c a Tam Môn kho ng 1812 - 1814, tri u Nguy n Gia Long phá, xây C t C (nay v n còn s ng s ng). Năm 2002, gi i kh o c h c Vi t Nam ư c phép ào phía trong oan Môn ã tìm th y “l i xưa xe ng a” thu c th i Tr n, dùng l i nhi u g ch Lý. N u khai qu t ti p, s có th th y c con ư ng t oan Môn. Phía nam n a là ch C a Nam (may còn cái tên, c a i Hưng (Nam) ã b phá). Ngoài c a Nam, còn có m y cái tên t ình Ngang (nơi d ng l i soát xét gi y t , th bài trư c khi vào Hoàng Thành), C m Ch (d ng nơi khu c m) và cái vư n hoa, th i Pháp thu c có d ng tư ng “Bà m xòe”. Căn c vào câu thơ c a nho sĩ Hà Thành cu i th k XIX: T i Qu ng Minh ình t mu n nghe Quang Minh không th y, th y m Xòe Qu ng Minh ình i Minh M ng, là nơi hàng tháng có quan t i gi ng “Th p i u” (10 i u trung hi u ti t nghĩa) b t dân i nghe. Qu ng Minh ình, như s chép là xây d ng trên n n Qu ng Văn ình i Lê Thánh Tông, là nơi dán b cáo, m nh l nh c a vua quan, cho dân bi t mà thi hành. N u ư c phép khai qu t vư n hoa C a Nam, nhà kh o c có th tìm th y n n cũ Qu ng Minh ình r i Qu ng Văn ình. S cũng là i u lý thú. phía ông, thì trên m t t còn di tích ông Môn ình ( ình C a ông) nay eo bi n s nhà 10 Hàng Cân và ông Môn t (Chùa C a ông), nay eo bi n s nhà 38b Hàng ư ng mà nhi u t m bia c còn gi ư c trong chùa có niên i Lê - Nguy n kh ng nh là chùa ư c xây d ng ngay phía ngoài c a ông Hoa, Hoàng Thành Lê. Cu c i n dã kh o c - nhân h c văn hóa cu i năm 2002 ã xác nh ư c c a ông Hoa gi a s 4 ( ông Cung) và s 5 (Càn (Ki n) i n trên b n , nay ánh s 4b) là n n nhà
  16. H i quán Phúc Ki n ph Lãn Ông hi n nay. Các bia Gia Long, T c còn gi trong nhà h i quán nói là “Mân thuy n” (thuy n t Mân Phúc Ki n) n Thăng Long buôn bán, mua ư c khu t hoang, thu c c a ông Hoa th i Lê cũ, xây nhà h i quán. Tư ng u chim phư ng Chi ti t di v t u M td i g m s th i và lá trang trí ôi phư ng Lê dùng trong hoàng chim phư ng tìm th y tri u tìm th y bên dòng h A2,A3 sông c h A11 V phía tây Hoàng Thành Lê, thì còn ch ng c : Khán Sơn. Toàn thư chép là góc tây b c Hoàng Thành, nơi vua Lê Thánh Tông và các i quan ng xem (khán) quân sĩ t p tr n (s 11 trên b n ). Th i Pháp thu c, chính quy n Pháp sai san ph ng Khán Sơn làm n n, trên ó xây d ng trư ng trung h c mang tên viên toàn quy n Albert Sarraut, nay ư c c i t o, s a thành tr s TƯ ng CSVN. Chùa M t C t (tên ch là chùa Diên H u), v n theo s chép là ư c xây d ng th i Lý Thánh Tông (1049) c u cho vua s ng lâu. T m bia Thiên phù du vũ (1 121) trên chùa i (Hà Nam - “Sùng thi n diên linh tháp bi ký”) nói chùa Diên H u ư c xây d ng l i hoành tráng vào th i Lý Nhân Tông. Hư ng tây c m chi danh viên, Quy t Diên H u chi ng t (Hư ng v khu vư n n i ti ng phía tây c m thành
  17. Xây d ng ngôi chùa ng (c a vua sai xây - Diên H u). Chùa M t C t nay, tr i bao l n tàn phá, xây d ng l i (cái hi n th chùa M t C t là ư c d ng l i tháng 4/1955) nhưng v n a i m nguyên sơ. V y chùa M t C t là m t i m m c ghi d u C m thành th i Lý. Chùa Am Cây (Thanh Ninh t ) hi n còn cu i ư ng Ông Ích Khiêm, u ư ng Sơn Tây. Hai t m bia Gia Long còn gi l i ư c trong chùa cho ta bi t: Chùa ngay sát phía ngoài hành lang phía tây c a Hoàng Thành Thăng Long th i Lê. Th i u Lê C nh Hưng (1740 - 1786) có m t v cư sĩ B c Giang t i ây, xây m t cái am dư i cây trong chùa th và gi i hóa ám cô h n không nơi nương t a. Cu i năm 2002, gi i kh o c ã n t n nơi (nay trong lãnh th xí nghi p may Chi n Th ng). Cây v n còn ó, c th m y trăm năm, r g c ôm vào lòng m t cái am di n tích kho ng 9m2, xây hoàn toàn b ng g ch v Lê C nh Hưng. Công nhân xí nghi p may v n gi nguyên v n cái am (th i ch ng M dùng làm nơi trú n máy bay M ném bom), có ban th èn nhang liên t c... D u tích dư i lòng t Th là rõ! Căn c vào sách v , bi ký, b n , l i truy n mi ng, m t s di tích trên m t t, gi i kh o c ã xác nh ư c quy mô Hoàng Thành Thăng Long Lý - Tr n - Lê kho ng 400ha. ông là kho ng ph Lãn Ông, tây kho ng Ng c Hà, nam kho ng Ch C a Nam - Hàng y (Nguy n Thái H c), b c kho ng ti p g n ư ng Quán Thánh.
  18. Vư n hoa C a Nam, nơi xưa kia có tư ng "Bà m Xoè Khu di tích kh o c v a khai qu t 14.000m2 n 16.000m2 phía tây Hoàng thành Lý - Tr n - Lê. Mùa hè năm 1973, sau Hi p nh Paris, Nhà nư c ta m công trư ng xây d ng Lăng Ch t ch H Chí Minh. Ông Trư ng Chinh, Trư ng ban ch o xây d ng Lăng, có d c m là nơi ây k c n Hoàng Thành Tr n - Lê nên yêu c u tìm h i cán b kh o c có chút am hi u v khu v c có th có di tích l ch s này. Tôi cùng v i ông Văn Ninh và m t cán b k thu t ( o v kh o c ) ư c thu nh n vào theo dõi công vi c ào móng xây d ng công trư ng Lăng Bác. Chúng tôi ã th y gì? - Th y ư c C a Tây - Dương Mã Thành - c a cái thành i Nguy n cùng nhi u o n thành, n n là l p á ong r t dày, trên xây g ch Nguy n l n l n g ch v Lê. - Th y nhi u di v t (g ch, ngói lưu li xanh vàng, g m s Lý - Tr n - Lê - Nguy n...). - Th y nh ng ng xương: ngư i, thú (trâu bò, l n, gà...), có xương b vai trâu có m t inh ba s t xuyên qua (l hi n t ).
  19. Gi ng c th i i La và d u G ch " i Vi t qu c G ch "Lý gia tam v t cung i n th i Lý Tr n quân thành chuy n" Long Th y Thái h B9-B5 (g ch xây thành nư c Bình t niên t o" i Vi t) th i inh - (ch t o năm Long Lê, th k 10, tìm Th y Thái Bình 4 th y h A1 (1057) th i vua Lý Thánh Tông tìm th y h B1 Th y m t vài cái gi ng xây b ng g ch ''Giang Tây quân'' (ch in trên g ch, niên i thu c ư ng th k VII - IX), có g ch in ch ''Lý gia tam Long Th y thái bình t niên t o'' (làm năm Long Th y thái bình th tư, i vua th 3 nhà Lý - 1057) v.v... (th i y ph i nghiêm ng t tuân th nh ch c a công trư ng: Không ư c mang vào và mang ra b t c hi n v t gì, không ư c h i, ư c nói b t c cái gì mình bi t và không bi t, không ư c i ra kh i nơi quy nh...) V i công trư ng Lăng Bác (cũng như vi c tìm th y b xương voi 42 Tr n Phú khi s a ư ng), chưa th nói là ã có m t n n kh o c h c ô th Vi t Nam (kh o c h c m i Vi t Nam ư c phát sinh và phát tri n t cu i th p niên 50 và th p niên 60 c a th k XX, song ch y u là kh o c vùng thôn dã - hang ng - i gò (Hòa Bình, B c Sơn, Phùng Nguyên, ông Sơn
ADSENSE

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

 

Đồng bộ tài khoản
2=>2