Hoạt động thương mại giữa Việt Nam thời Pháp thuộc và vùng lãnh thổ Hồng Kông giai đoạn 1930–1945

Chia sẻ: ViChengna2711 ViChengna2711 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:6

Thêm vào BST

Báo xấu

54
lượt xem 3
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Giai đoạn 1897–1929, thương mại Việt Nam – Hồng Kông có sự tăng trưởng liên tục và đạt đỉnh giá trị những năm 1926–1929. Sang giai đoạn 1930–1945, thương mại Việt Nam – Hồng Kông vẫn tiếp tục được duy trì, Hồng Kông vẫn là thị trường xuất nhập khẩu đứng đầu của Việt Nam ở khu vực châu Á.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Hoạt động thương mại giữa Việt Nam thời Pháp thuộc và vùng lãnh thổ Hồng Kông giai đoạn 1930–1945

KHOA HỌC XÃ HỘI Hoạt động thương mại giữa Việt Nam thời Pháp thuộc và vùng lãnh thổ Hồng Kông giai đoạn 1930–1945 Trần Văn Hùng Khoa KHXH & NV – Đại học Hùng Vương Nhận bài ngày 29/11/2017, Phản biện xong ngày 13/12/2017, Duyệt đăng ngày 14/12/2017 TÓM TẮT G iai đoạn 1897–1929, thương mại Việt Nam – Hồng Kông có sự tăng trưởng liên tục và đạt đỉnh giá trị những năm 1926–1929. Sang giai đoạn 1930–1945, thương mại Việt Nam – Hồng Kông vẫn tiếp tục được duy trì, Hồng Kông vẫn là thị trường xuất nhập khẩu đứng đầu của Việt Nam ở khu vực châu Á. Tuy nhiên thương mại Việt Nam – Hồng Kông giai đoạn này không ổn định và theo đà dần suy giảm về mức gần ngừng trệ hoàn toàn quan hệ trong những năm 1942–1945. Từ khóa: Việt Nam, Hồng Kông; thương mại; xuất khẩu; nhập khẩu. 1. Đặt vấn đề Nam – Hồng Kông duy trì như thế nào? Cơ Trong những năm 20 của thế kỷ XX, cấu mặt hàng xuất nhập khẩu như thế nào, thương mại Việt Nam – Hồng Kông tăng có gì thay đổi? Tại sao quan hệ thương mại trưởng mạnh, đạt kim ngạch cao, nhưng từ hai bên trong giai đoạn này có biến động năm 1930 trở đi, thương mại hai chiều hai không ổn định và theo đà chung suy giảm bên giảm dần và về mức gần như không còn mạnh? Làm rõ những vấn đề trên, chúng ta quan hệ trong những năm 1942–1945. Vì vậy, có những khái quát, đánh giá toàn diện hoạt vấn đề thương mại Việt Nam – Hồng Kông động thương mại giữa Việt Nam thời Pháp trong giai đoạn 1930–1945 có nhiều vấn đề thuộc với vùng lãnh thổ Hồng Kông giai cần nghiên cứu rõ: cán cân thương mại Việt đoạn 1930–1945 và cả giai đoạn 1897–1945. Tạp chí Khoa học & Công nghệ số 3 (8) – 2017 17 KHOA HỌC XÃ HỘI 2. Kết quả nghiên cứu chiến trường khốc liệt với sự đối đầu của 2.1. Bối cảnh lịch sử phát xít Nhật và các nước trong phe Đồng Giai đoạn 1930–1945, tình hình thế giới, minh, đứng đầu là Mỹ. khu vực, Việt Nam và Hồng Kông có những Như vậy, thế giới, khu vực và Việt Nam diễn biến mới tác động lớn đến quan hệ trong giai đoạn 1930–1945 có nhiều biến thương mại hai bên. Khủng hoảng kinh tế động phức tạp, bất ổn cả về kinh tế, chính thế giới 1929–1933 có tác động sâu rộng đến trị, an ninh. Giai đoạn này chứng kiến nhiều quốc gia, khu vực, đặc biệt đối với các những căng thẳng leo thang dần dẫn đến nước tư bản. Hậu quả lớn nhất của khủng chiến tranh thế giới lần thứ hai. Tình hình hoảng kinh tế thế giới 1929–1933 là sự hình như vậy tác động lớn đến trao đổi thương thành chủ nghĩa phát xít, với trục phát xít mại giữa Việt Nam – Hồng Kông. Berlin – Roma – Tokyo. Chiến tranh thế giới lần thứ hai (1939–1945) ảnh hưởng nhanh 2.2. Cán cân thương mại chóng, toàn diện đến thế giới, nền kinh tế Về tổng thể, hoạt động thương mại giữa của nhiều nước bị ảnh hưởng nghiêm trọng, Việt Nam và Hồng Kông giai đoạn 1930– trong đó có nước Anh, nước Pháp. Hoạt 1945 vẫn được duy trì, nhưng có sự biến động kinh tế, thương mại nhiều quốc gia, động theo chu kỳ: giảm dần trong những khu vực giảm sút mạnh. năm 1930–1936, tăng trưởng trở lại những Tại khu vực châu Á – Thái Bình Dương, năm 1937–1941 và suy giảm mạnh những phát xít Nhật ráo riết chạy đua chuẩn bị năm 1942–1945. Tổng kim ngạch thương chiến tranh. Năm 1937, chiến tranh Trung mại hai chiều Việt Nam – Hồng Kông năm – Nhật bùng nổ. Giai đoạn 1930–1945, 1930 là 654,0 triệu Francs (FRF), suy giảm phong trào đấu tranh giải phóng dân tộc dần đến mức còn 217,3 triệu (FRF) năm phát triển mạnh mẽ ở Châu Á, trong đó có 1936, tăng trưởng trở lại đạt cao nhất năm Việt Nam. Chiến tranh thế giới lần thứ hai 1940 với tổng kim ngạch 780 triệu (FRF), nhanh chóng tác động đến khu vực châu Á sau đó suy giảm rất mạnh, chỉ còn 0,8 triệu – Thái Bình Dương. Phát xít Nhật tấn công (FRF) năm 1945 [1]. xâm lược Trung Quốc, các nước Đông Nam Tổng quan về thương mại hai chiều giữa Á. Sau sự kiện Trân Châu Cảng (7/12/1941), Việt Nam và Hồng Kông giai đoạn 1930– châu Á – Thái Bình Dương trở thành một 1945 được thể hiện qua Bảng 1 dưới đây: Bảng 1. Cán cân thương mại giữa Việt Nam và Hồng Kông giai đoạn 1930–1945[1] Giá trị Giá trị Tổng Giá trị Giá trị Tổng Năm Năm xuất khẩu nhập khẩu kim ngạch xuất khẩu nhập khẩu kim ngạch 1930 187 467 654,0 1938 140 280 420,0 1931 145 324 469,0 1939 170 310 480,0 1932 106 311 417,0 1940 260 520 780,0 1933 92,6 242 334,6 1941 160 530 690,0 1934 90,2 149,8 240,0 1942 10 0 10,0 1935 72 225,1 297,1 1943 2 0,1 2,1 1936 71,7 145,6 217,3 1944 49,5 2,3 51,8 1937 138,3 292,8 431,1 1945 0,7 0,1 0,8 Đơn vị tính: triệu Franc 18 Tạp chí Khoa học & Công nghệ số 3 (8) – 2017 KHOA HỌC XÃ HỘI Biểu đồ 1. So sánh cán cân thương mại Việt Nam – Hồng Kông giai đoạn 1930–1945 (triệu frf) [1] So với những năm 20 của thế kỷ XX, thương nhân Hồng Kông xuất khẩu vào Việt thương mại hai chiều Việt Nam – Hồng Kông Nam. Mức thuế mới đối với hàng hóa các giai đoạn 1930–1945 cũng giảm mạnh. Năm nước khác nhập vào Việt Nam “đã tăng từ 1940, tổng giá trị xuất nhập khẩu của Việt 3 tới 26 lần” [2]. Những năm 30, hàng hóa Nam với Hồng Kông đạt cao nhất giai đoạn của thực dân Pháp luôn chiếm hơn 50% thị 1930–1945 (780 triệu FRF), nhưng cũng chỉ trường Việt Nam. đạt 57,6% so với năm 1927 (năm thương mại Từ năm 1937, thương mại Việt Nam – Việt Nam – Hồng Kông đạt cao nhất). Hồng Kông phục hồi trở lại là do kinh tế thế Sự suy giảm kim ngạch thương mại Việt giới có sự phục hồi nhất định. Lúc này chiến Nam – Hồng Kông trong những năm 1930– tranh Trung Quốc bùng nổ nên tình hình 1936 so với giai đoạn trước năm 1930, do kinh tế Trung Quốc bị ảnh hưởng, Hồng nhiều nguyên nhân như: khủng hoảng kinh Kông trở thành nơi cung cấp một phần tế thế giới 1929–1933; chính sách thuế nhập quan trọng nhu cầu của Trung Quốc. Mặt khẩu mới của thực dân Pháp; phong trào khác, từ năm 1940 nước Pháp phải chống lại cách mạng Việt Nam. Từ năm 1928, thực phát xít Đức, sản xuất đình trệ nên nguồn dân Pháp ban hành chính sách thuế mới cung cấp hàng hóa cho thị trường Việt Nam đối với hàng nhập khẩu vào Đông Dương từ Pháp bị hạn chế. Năm 1941, thương mại nhằm thiết lập độc quyền thương mại của Việt Nam – Hồng Kông giảm, đặc biệt giảm Pháp ở Việt Nam. Luật thuế mới năm 1928 rất mạnh từ những năm 1942–1945. Nguyên chủ yếu áp dụng đối với hàng hóa có xuất nhân chủ yếu là do từ tháng 11/1941 chiến xứ từ Trung Quốc, Nhật Bản. Đây là hai tranh Châu Á – Thái Bình Dương bùng nổ thị trường cung cấp hàng hóa chủ yếu cho ác liệt, tuyến đường hàng hải hoàn toàn bị Tạp chí Khoa học & Công nghệ số 3 (8) – 2017 19 KHOA HỌC XÃ HỘI Biểu đồ 2. So sánh cán cân thương mại giữa Việt Nam – Hồng Kông trong hai năm 1927 và 1940 [1] phong tỏa, gián đoạn; phong trào cách mạng Hồng Kông là 406 triệu FRF [1]. Kim ngạch Việt Nam phát triển chưa từng có nên buôn thương mại Việt Nam – Hồng Kông giai bán hai bên ngừng trệ. đoạn này luôn chiếm khoảng hơn 50% tổng Qua bảng 1 cũng cho thấy, giai đoạn 1930 kim ngạch thương mại giữa Việt Nam với –1945, cán cân thương mại tích cực cho Việt các nước châu Á. Nam. Việt Nam xuất siêu sang Hồng Kông trong thời kỳ 1930–1941. Kết quả này vẫn 2.3. Cơ cấu hàng hóa xuất – nhập khẩu tiếp tục duy trì so với giai đoạn trước. Giá trị a) Cơ cấu hàng hóa xuất khẩu xuất siêu cho thấy Hồng Kông là thị trường Theo thống kê của chúng tôi, Việt Nam quan trọng của kinh tế Việt Nam thời Pháp vẫn duy trì ổn định khoảng hơn 20 mặt hàng thuộc. Lúc này, Hồng Kông đảm nhiệm vai khác nhau xuất khẩu sang Hồng Kông, chia trò là vùng trung chuyển hàng hóa của nhiều thành hai nhóm. Nhóm hàng hóa nông – quốc gia. Hàng hóa của Việt Nam xuất khẩu lâm – thủy sản gồm: gạo, đậu xanh, hạt sang Hồng Kông, sau đó từ Hồng Kông, hàng vừng, quế, trâu, trứng gia cầm, cao su, cá hóa này tiếp tục được phân phối đến một số khô, cá nước muối, tôm khô,… Nhóm hàng quốc gia khác. thủ công nghiệp và công nghiệp gồm: dầu So sánh với các thị trường khác ở khu mài, đồ sơn mài, than đá, xi măng, muối vực châu Á, Hồng Kông vẫn là thị trường biển. Trong cơ cấu hàng xuất khẩu của Việt đứng đầu về xuất nhập khẩu của Việt Nam. Nam, gạo là mặt hàng có giá trị xuất khẩu Năm 1937, tổng kim ngạch xuất nhập khẩu cao nhất, luôn chiếm khoảng hơn 70% tổng của Việt Nam với Trung Quốc là 201,1 triệu giá trị xuất khẩu của Việt Nam sang Hồng FRF [3], với Nhật Bản là 150,2 triệu FRF, với Kông. Năm 1937, Việt Nam xuất khẩu sang 20 Tạp chí Khoa học & Công nghệ số 3 (8) – 2017 KHOA HỌC XÃ HỘI Hồng Kông 319.107 tấn gạo, giá trị đạt 211 tế Việt Nam của chính quyền thực dân triệu FRF [4], chiếm 77,2% tổng giá trị xuất Pháp. Xét toàn diện cho thấy nền kinh tế khẩu sang thị trường này. Theo ông Nguyễn Hồng Kông thuộc Anh giai đoạn này phát Khắc Đạm, tư bản Pháp ngày càng nắm triển đa dạng hơn so với Việt Nam thuộc thị phần lớn xuất khẩu gạo của Việt Nam. Pháp. Trong cơ cấu hàng hóa nhập khẩu Trước năm 1930, tư bản Pháp “mới mua từ Hồng Kông vào Việt Nam, lúa mì, thảo được có từ 10% đến 25% tổng số thóc gạo dược, trái cây và đồ thực phẩm đóng hộp xuất cảng của Đông Dương” [2], nhưng từ là những mặt hàng đứng đầu về giá trị năm 1931 trở đi tư bản Pháp “đã mua được nhập khẩu, chiếm khoảng 60% tổng giá tới từ 30% đến 65%” [2]. Tính chung, nhóm trị. Những mặt hàng này nhập khẩu vào hàng nông – lâm – thủy sản luôn chiếm Việt Nam đa số phục vụ nhu cầu sinh hoạt khoảng hơn 90% giá trị xuất khẩu của Việt của người Pháp. Nam sang Hồng Kông. Hàng xuất khẩu của Việt Nam chủ yếu là các sản phẩm thô, ít 2.4. Một số đánh giá về quan hệ thương được chế biến. mại giữa Việt Nam thời Pháp thuộc – vùng lãnh thổ Hồng Kông giai đoạn 1930–1945 b) Cơ cấu hàng nhập khẩu Thứ nhất: Thương mại hai bên giai đoạn Giai đoạn 1930–1945, cơ cấu hàng nhập 1930–1945 không duy trì được đà tăng khẩu của Việt Nam từ Hồng Kông phong trưởng liên tục, ổn định như giai đoạn phú, đa dạng hơn so với hàng xuất khẩu trước, đã giảm mạnh và không ổn định: của Việt Nam sang Hồng Kông, khoảng suy giảm liên tục qua các năm từ 1930 đến hơn 40 mặt hàng, chia thành hai nhóm. 1936, tăng trưởng phục hồi nhất định trong Nhóm hàng nông nghiệp gồm: tảo biển, sò những năm 1937–1941, giảm rất mạnh và ốc, mai rùa, sừng, bột cọ, rau khô, khoai gần mất hoàn toàn quan hệ từ năm 1942 tây, hoa quả tươi và hoa quả khô, cây đến năm 1945. thuốc lá,… Nhóm hàng thủ công nghiệp Thứ hai: Hồng Kông vẫn là thị trường và công nghiệp gồm: miến Trung Quốc, có giá trị xuất nhập khẩu lớn nhất của kẹo và sirô Trung Quốc, thuốc lá, các loại Việt Nam trong khu vực châu Á, và là thị thuốc Đông y, than đá, dầu hỏa, giấy bản, trường xuất nhập khẩu lớn thứ hai của mực tàu, đồ sứ, vải lụa, đồ gỗ, túi ví, giầy Việt Nam sau chính quốc Pháp. Điều này dép, đồ chơi,… Hàng thủ công nghiệp và cho thấy vai trò quan trọng của thị trường công nghiệp của Việt Nam xuất sang Hồng Hồng Kông và quan hệ thương mại sâu Kông chỉ có 4 sản phẩm, chiều ngược lại, sắc giữa Việt Nam với Hồng Kông. Thông nhóm sản phẩm này nhập vào Việt Nam qua thương nhân Hồng Kông, hàng hóa khoảng hơn 20 mặt hàng. Thực tế đó phản sản xuất ở Việt Nam xâm nhập được thị ánh nền sản xuất thủ công nghiệp và công trường của một số nước trên thế giới. Về nghiệp hạn chế của Việt Nam trong giai cơ bản, trong cả giai đoạn Việt Nam vẫn đoạn này. Nguyên nhân chủ yếu xuất duy trì cán cân xuất siêu sang thị trường phát chủ yếu từ chính sách hạn chế kinh Hồng Kông. Tạp chí Khoa học & Công nghệ số 3 (8) – 2017 21 KHOA HỌC XÃ HỘI Thức ba: Cơ cấu hàng hóa xuất nhập nghĩa đặc biệt quan trọng đối với hoạt khẩu giữa Việt Nam với Hồng Kông khá động thương mại. phong phú, đa dạng. Điều đó thể hiện sự xâm nhập sâu của hàng hóa vào thị trường 3. Kết luận Việt Nam và Hồng Kông. Tuy nhiên, giá trị Cán cân thương mại Việt Nam – Hồng xuất khẩu và cơ cấu hàng hóa xuất nhập Kông giai đoạn 1930–1945 vẫn được duy khẩu của Việt Nam trong quan hệ thương trì nhưng theo chiều hướng suy giảm do mại với Hồng Kông cũng phần nào phản tác động của nhiều nhân tố. So với giai ánh rõ hơn về tính chất nền kinh tế tư bản đoạn trước năm 1930, thương mại hai thực dân, phát triển phiến diện, què quặt bên giai đoạn này khác nhau về chiều của Việt Nam. Hồng Kông là thị trường hướng tăng trưởng và giá trị nhưng vẫn xuất nhập khẩu lớn thứ hai của Việt Nam, cơ bản duy trì về sự phong phú, đa dạng nhưng giá trị xuất nhập khẩu năm cao của mặt hàng xuất nhập khẩu và cán cân nhất chỉ đạt 780 triệu FRF. Cơ cấu hàng xuất siêu của Việt Nam. Thương mại hai xuất khẩu của Việt Nam chủ yếu là các chiều cho thấy một Việt Nam thuộc Pháp sản phẩm nông nghiệp thô. Sản phẩm có nền kinh tế chậm phát triển, phiến xuất khẩu chủ lực của Việt Nam là lúa gạo, diện, lạc hậu so với một Hồng Kông thuộc trong khi đó người dân Việt Nam thiếu đói Anh phát triển năng động, cởi mở hơn. nghiêm trọng, đời sống hàng ngày cực khổ, Sự kết thúc của thương mại Việt Nam – bần cùng. Chính quyền thuộc địa Pháp vẫn Hồng Kông vào năm 1945 mở ra thời kỳ là chủ nhân thực sự của hoạt động thương mới tích cực—thời kỳ người Việt Nam mại giữa Việt Nam – Hồng Kông. Thương là chủ nhân của quan hệ thương mại với nhân người Việt có tham gia nhưng ở mức Hồng Kông. độ hạn chế. Thứ tư: Hoạt động xuất nhập khẩu Tài liệu tham khảo giữa Việt Nam với Hồng Kông nói riêng, [1] Kham Vorapheth (2004), Commerce et col- với các quốc gia, vùng lãnh thổ khác nói onisation en Indochine 1800–1945, Ed, Les chung chịu sự tác động của nhiều nhân Indes Savantes, Paris. tố, trong đó tự do và an toàn tuyến đường [2] Nguyễn Khắc Đạm (1958), Những thủ đoạn hàng hải có ý nghĩa đặc biệt quan trọng. bóc lột của tư bản Pháp ở Việt Nam, Nxb Văn Thực tế, trong những năm 1942–1945, Sử Địa, Hà Nội. khi chiến tranh Châu Á – Thái Bình [3] RST-75112-04, Bulletins mensuels d ’ infor- Dương diễn ra, hoạt động thương mại mations économiques sur la Chine en 1937 giữa Việt Nam – Hồng Kông gần như rơi et 1942, Trung tâm Lưu trữ Quốc gia I, vào ngừng trệ hoàn toàn. Năm 1941, kim Hà Nội. ngạch thương mại hai bên vẫn đạt 690 [4] Nguyễn Thị Thanh Tùng (2014), Giao thương triệu FRF, nhưng sang năm 1942, chỉ còn giữa Việt Nam với các quốc gia và vùng lãnh 10 triệu FRF. Do vậy, vấn đề an toàn, tự thổ thuộc khu vực Đông Bắc Á (1897–1945), do hàng hải thời kỳ nào (hiện nay phải Luận án Tiến sĩ, Trường ĐHSP Hà Nội. theo luật pháp quốc tế) cũng luôn có ý (Xem tiếp trang 86) 22 Tạp chí Khoa học & Công nghệ số 3 (8) – 2017