Hoạt động xuất, nhập khẩu của Việt Nam trong bối cảnh Trung Quốc phá giá đồng nhân dân tệ

TÀI CHÍNH - Tháng 9/2015<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> HOẠT ĐỘNG XUẤT, NHẬP KHẨU CỦA VIỆT NAM TRONG<br /> BỐI CẢNH TRUNG QUỐC PHÁ GIÁ ĐỒNG NHÂN DÂN TỆ<br /> TS. ĐINH THỊ THANH VÂN – Đại học Kinh tế, Đại học Quốc gia Hà Nội, TS. NGUYỄN ĐĂNG TUỆ - Viện Kinh tế và Quản lý, Đại học Bách khoa Hà Nội<br /> <br /> Việc Trung Quốc bất ngờ phá giá đồng nhân dân tệ vào tháng 8/2015 đã thu hút sự chú<br /> ý và gây ra quan ngại đối với các chuyên gia kinh tế trên thế giới và các nhà hoạch định<br /> chính sách ở một số quốc gia. Phân tích sự ảnh hưởng của giảm giá đồng nhân dân tệ tới<br /> một số mặt hàng xuất khẩu chủ đạo của Việt Nam, bài viết đưa ra một số khuyến nghị đối<br /> với các nhà hoạch định chính sách ở Việt Nam để bảo vệ các ngành, hàng xuất khẩu ở Việt<br /> Nam trước tác động xấu từ việc giảm giá đồng nhân dân tệ.<br /> <br /> <br /> <br /> Quan hệ thương mại Việt Nam - Trung Quốc<br /> hàng hoá chưa hợp lý tạo nhiều bất lợi cho Việt<br /> Từ năm 2004, Trung Quốc đã trở thành đối tác Nam. Trong 6 tháng đầu năm 2015, Việt Nam ghi<br /> thương mại lớn nhất của Việt Nam. Từ đó đến nhận mức thâm hụt 16,5 tỷ USD với Trung Quốc,<br /> nay, kim ngạch thương mại song phương giữa hai trong đó nhập khẩu tăng 23% nhưng xuất khẩu chỉ<br /> nước không ngừng tăng lên. Năm 2014, kim ngạch tăng 4% so với cùng kỳ năm trước.<br /> xuất nhập khẩu giữa Việt Nam và Trung Quốc đạt Khi Trung Quốc phá giá đồng nhân dân tệ iệc<br /> 58,6 tỷ USD, tăng 16,8 % so với năm 2013; trong đó, phá giá đồng nhân dân tệ (NDT) khiến cho hàng<br /> kim ngạch nhập khẩu đạt 43,71 tỷ USD, tăng 18,3% hóa Việt Nam trở nên đắt hơn tại Trung Quốc, sức<br /> so với năm 2013 và kim ngạch xuất khẩu đạt 14,9 cạnh tranh của hàng hóa Việt Nam tại Trung Quốc<br /> tỷ USD, tăng 12,6% so với năm 2013 (VCCI, 2015). giảm. Hàng hóa từ Trung Quốc vốn đã rẻ càng trở<br /> Hiện nay, Việt Nam xuất khẩu sang Trung Quốc nên rẻ hơn và cạnh tranh quyết liệt với hàng hóa<br /> hơn 100 mặt hàng, gồm 4 nhóm hàng chính sau: ở Việt Nam. Với các hợp đồng xuất khẩu chính<br /> - Hàng nhiên nguyên liệu: Dầu thô, than, ngạch thanh toán bằng đồng USD, doanh nghiệp<br /> quặng kim loại, các loại hạt có dầu, dược liệu (DN) Trung Quốc sẽ phải thêm gần 2% để trả cho<br /> (cây làm thuốc)… một đơn hàng với giá như cũ. Như vậy, khách<br /> - Hàng nông sản: Lương thực (gạo, sắn khô), hàng nhập khẩu sẽ phải tăng giá bán hoặc tìm cách<br /> rau củ quả (đặc biệt là các loại hoa quả nhiệt đới giảm giá mua xuống để bù cho chi phí này. Các<br /> như: chuối, xoài, chôm chôm, thanh long…), chè, nhà xuất khẩu Việt Nam, do đó muốn giữ đầu ra<br /> hạt điều tại thị trường Trung Quốc sẽ bắt buộc phải giảm<br /> - Hàng thuỷ sản: Thuỷ sản tươi sống, thuỷ sản giá. Sức cạnh tranh của hàng hóa Việt Nam trên thị<br /> đông lạnh, một số loại mang tính đặc sản như: rắn, trường Trung Quốc sẽ bị giảm sút rõ rệt và không<br /> rùa, ba ba…. chỉ dừng lại ở đây.<br /> - Hàng tiêu dùng: Hàng thủ công mỹ nghệ, giày Các mặt hàng Việt Nam nhập khẩu hiện nay<br /> dép, đồ gỗ cao cấp, bột giặt, bánh kẹo… chủ yếu gồm, máy móc, thiết bị, điện thoại và phụ<br /> Việt Nam nhập khẩu từ Trung Quốc các sản kiện, máy tính, đồ điện tử và linh kiện và vải, trong<br /> phẩm của công nghiệp chế tạo, công nghiệp chế khi đó, xuất khẩu chủ yếu là máy tính, đồ điện tử<br /> biến (xăng dầu, máy móc thiết bị, phụ tùng, phân và linh kiện, sợi, dầu thô, gạo, sắn. Phần lớn những<br /> bón, sắt thép..). mặt hàng xuất khẩu đều khá nhạy cảm về giá và<br /> Việc nhập siêu với khối lượng lớn và cơ cấu các nhà sản xuất trong nước phải điều chỉnh giá<br /> <br /> 21<br />  TRUNG QUỐC PHÁ GIÁ ĐỒNG NHÂN DÂN TỆ: NGUYÊN NHÂN VÀ TÁC ĐỘNG?<br /> <br /> KIM NGẠCH XUẤT NHẬP KHẨU GIỮA VIỆT NAM VÀ TRUNG QUỐC QUA CÁC NĂM (triệu USD)<br /> 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014<br /> Việt Nam xuất khẩu 4.343 4.747 7.309 11.126 12.388 13.259 14.931<br /> Việt Nam nhập khẩu 15.122 16.301 20.019 24.593 28.785 36.954 43.71<br /> Nguồn: Tổng cục Hải quan Việt Nam<br /> <br /> để duy trì sản lượng xuất khẩu. Việc phá giá đồng đồng tiền khác tại các thị trường nhập khẩu thủy<br /> NDT sẽ tác động gián tiếp đến xuất khẩu hàng dệt sản của Việt Nam như châu Âu, Nhật Bản đã và sẽ<br /> may, sản phẩm công nghệ thông tin và thủy sản ảnh hưởng lớn đến DN thủy sản.<br /> của Việt Nam trên thị trường toàn cầu. Nông sản<br /> Tuy nhiên, một số ngành gia công xuất khẩu<br /> có thể được hưởng lợi do giá nguyên vật liệu đầu Trung Quốc là thị trường nhập khẩu gạo lớn<br /> vào giảm như dệt may, da giầy hoặc giá nhập nhất của Việt Nam, cụ thể trong 6 tháng đầu năm<br /> giảm như kinh doanh xe tải. Việt Nam phụ thuộc 2015 là 38,1% thị phần, song đang có xu hướng<br /> rất nhiều vào nguồn nguyên liệu là đầu vào cho giảm so với cùng kỳ năm 2014 (giảm 9,04% về khối<br /> hoạt động sản xuất trong nước bao gồm: Các mặt lượng và giảm 13,25% về giá trị). Dự báo xuất khẩu<br /> hàng máy móc thiết bị (nhập khẩu từ Trung Quốc gạo sang Trung Quốc có thể tiếp tục giảm mạnh vì<br /> chiếm 32%); linh kiện điện tử (nhập khẩu từ Trung đồng NDT yếu, đồng thời khả năng cạnh tranh của<br /> Quốc chiếm 17%); nguyên phụ liệu dệt may da giày gạo Việt Nam đang kém đi so với các nước sản xuất<br /> (nhập khẩu từ Trung Quốc chiếm 21,5%). Do sự gạo khác như Thái Lan, Indonesia. Tương tự, cà<br /> mất giá của NDT và tiền đồng so với USD là gần phê và cao su của Việt Nam xuất khẩu sang Trung<br /> tương đương nhau (3% so với 2,7%) nên hiệu ứng Quốc cũng sẽ gặp khó khăn cùng với việc phá giá<br /> hàng giá rẻ nhập khẩu từ Trung Quốc khó diễn ra. đồng NDT. Trung Quốc hiện là đối tác chính nhập<br /> Vì vậy, hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam sang các khẩu cao su của Việt Nam, trong 7 tháng qua với<br /> thị trường EU và Mỹ sẽ không bị tác động nhiều. 248 nghìn tấn, tăng 37,8% và chiếm 48% tổng lượng<br /> Tuy nhiên, hoạt động xuất khẩu sang các nước cao su xuất khẩu của cả nước. Các mặt hàng cà phê<br /> châu Á sẽ gặp nhiều bất lợi vì không chỉ Trung hòa tan, cà phê rang xay xuất khẩu sang thị trường<br /> Quốc, các nước châu Á khác cũng có thể buộc phải này sẽ trở nên đắt đỏ hơn và DN nhập khẩu có thể<br /> phá giá đồng tiền của nước mình để duy trì lợi thế sẽ giảm giá mua, gây áp lực cho DN Việt Nam.<br /> cho hàng hóa nội địa. Do đó, hàng xuất khẩu của Dầu thô<br /> Việt Nam vào thị trường châu Á sẽ kém cạnh tranh<br /> hơn và dẫn tới xuất khẩu có thể bị giảm sút. Việc phá giá đồng NDT có khả năng ảnh hưởng<br /> Các nhóm ngành xuất khẩu chịu ảnh hưởng ngắn hạn tới giá dầu. Trung Quốc là quốc gia nhập<br /> siêu dầu thô lớn nhất châu Á, khi đồng NDT giảm<br /> Nhóm ngành ảnh hưởng bất lợi lớn trong hoạt giá, giá nhập dầu vào nước này về căn bản có xu<br /> động thương mại là nhóm nông lâm thủy sản, hướng tăng lên, cùng với việc tăng trưởng kinh tế<br /> khoáng sản, cao su xuất khẩu sang Trung Quốc. của nước này suy yếu, yếu tố tâm lý đầu cơ có thể<br /> Các ngành nhập khẩu nhiều từ Trung Quốc như sẽ tạo nên một số ảnh hưởng ngắn hạn tới giá dầu,<br /> thiết bị, phụ tùng, linh kiện, sắt thép và các sản khiến cho giá dầu có thể giảm thêm. Là một trong<br /> phẩm từ thép, vải vóc, cũng sẽ gặp áp lực. những mặt hàng xuất khẩu chủ lực, giá trị dầu thô<br /> Chế biến và xuất khẩu thủy sản xuất khẩu giảm sẽ ảnh hưởng tiêu cực đến xuất<br /> khẩu của Việt Nam.<br /> Thị trường Trung Quốc được đánh giá là thị Tác động tới xuất khẩu Việt Nam<br /> trường còn nhiều tiềm năng đối với DN Việt Nam. trong ngắn hạn và dài hạn<br /> Chẳng hạn, thị phần cá tra xuất khẩu của Việt Nam<br /> chiếm 7-8% thị trường Trung Quốc. Việc Trung Việc thay đổi tỷ giá này gây áp lực ngay lập<br /> Quốc phá giá đồng NDT sẽ khiến cho các nước xuất tức tới tỷ giá đồng NDT với các đồng tiền khác.<br /> khẩu thủy sản khác sẽ giảm giá, ảnh hưởng đến Yếu tố này xuất phát từ bản chất về cạnh tranh giá<br /> sản lượng và kim ngạch xuất khẩu sang thị trường cả hàng hóa trong quan hệ thương mại giữa các<br /> này. Hiện tại, hầu hết DN thủy sản Việt Nam chọn nước. Các quốc gia trong khu vực sẽ chịu thêm áp<br /> USD là đồng tiền thanh toán cho các đơn hàng xuất lực điều chỉnh tỷ giá để tăng sức cạnh tranh xuất<br /> khẩu. Do đó, sự tăng giá của đồng USD so với các khẩu. Nhiều quốc gia trong khu vực như Malaysia,<br /> <br /> 22<br />  TÀI CHÍNH - Tháng 9/2015<br /> <br /> Indonesia, Hàn Quốc đã giảm giá đồng tiền của XUẤT KHẨU HÀNG HÓA<br /> mình để đáp lại động thái của Trung Quốc. TỪ NGÀY 01/8/2015 ĐẾN HẾT NGÀY 15/8/2015<br /> <br /> Trong trung hạn, điều này cũng tạo áp lực cạnh K1-T08 +/- kỳ Luỹ kế +/- cùng<br /> Chỉ tiêu<br /> tranh thương mại rất lớn khi tương quan giá cả (tỷ USD) trước (%) (tỷ USD) kỳ (%)<br /> hàng hóa của Trung Quốc rẻ đi, tạo áp lực cho các Xuất khẩu 6,69 -16,2 98,51 8,8<br /> quốc gia khác. Áp lực cạnh tranh với hàng Việt Nhập khẩu 6,77 -10,0 102,02 15,6<br /> Nam không chỉ đến từ Trung Quốc, bởi động thái Xuất nhập khẩu 13,46 -13,2 200,53 12,2<br /> của Trung Quốc có thể kéo theo cuộc đua phá giá Cán cân thương mại -0,08 - -3,50 -<br /> của các đồng tiền châu Á khác, nên cuộc chiến cạnh Nguồn: Tổng cục Hải quan Việt Nam<br /> tranh sẽ ở quy mô rộng hơn. Một số ngành xuất<br /> khẩu của Việt Nam sẽ gặp khó khăn hơn như dệt giá một cách phù hợp theo cơ chế thị trường. Hiện<br /> may, nông sản, nguyên liệu thô, dầu thô… nay, quan hệ thương mại giữa Việt Nam với Trung<br /> Về dài hạn, Việt Nam sẽ gặp khó khăn đối với việc Quốc khá lớn nên nếu chúng ta không có đối sách<br /> tái cơ cấu nền kinh tế và thay đổi cơ cấu xuất khẩu hợp lý, giá cả hàng hóa sản xuất từ Trung Quốc sẽ<br /> theo hướng bền vững, tạo nhiều giá trị gia tăng từ rẻ hơn tương đối và cạnh tranh mạnh hơn với hàng<br /> sản xuất nội địa do việc phụ thuộc vào thị trường và hóa sản xuất trong nước.<br /> hàng hóa Trung Quốc. Việc Việt Nam gia nhập các Thứ hai, Chính phủ cần hỗ trợ hoạt động xuất<br /> hiệp định thương mại tự do, có thể khiến thuế xuất khẩu một cách mạnh mẽ thông qua việc giảm chi<br /> đối với hàng hóa Trung Quốc giảm và bằng 0%, điều phí về thủ tục xuất nhập khẩu cả về thời gian và<br /> này dẫn tới hàng hóa Trung Quốc sẽ tràn vào Việt tiền bạc, đặc biệt trong lĩnh vực thuế, hải quan,<br /> Nam và sẽ ảnh hưởng lớn đến sản xuất trong nước. ngân hàng... để DN có thể nâng cao năng lực cạnh<br /> Để đối phó với các ảnh hưởng ngắn hạn, tranh.<br /> Chính phủ Việt Nam có thể tiếp tục phải nới biên Thứ ba, DN Việt Nam cùng với hoạt động xuất<br /> độ tỷ giá và tăng tỷ giá tham chiếu, làm giảm giá khẩu cần được hỗ trợ trong việc khai thác thị<br /> VND. Tuy nhiên, một đồng tiền yếu có thể ảnh trường trong nước. Các DN đang chịu ảnh hưởng<br /> hưởng không tốt đến tâm lý chung để tái cấu trúc tiêu cực từ việc phá giá đồng NDT cần phải nâng<br /> khiến cho Việt Nam khó chuyển dịch cơ cấu kinh cao chất lượng. Đồng thời, Nhà nước nên sử dụng<br /> tế. Việc Việt Nam nhập khẩu nhiều từ Trung hàng rào kỹ thuật để bảo vệ một số mặt hàng sản<br /> Quốc là vấn đề của cơ cấu kinh tế chứ không chỉ xuất trong nước để DN xuất khẩu có thể duy trì<br /> từ giá cả cạnh tranh. Theo Tổ chức thương mại hoạt động, vượt qua khó khăn.<br /> thế giới (WTO), tỷ lệ giá trị gia tăng đóng góp Thứ tư, Việt Nam cần kiên trì cơ cấu nền kinh<br /> trực tiếp vào giá trị xuất khẩu của Việt Nam chỉ tế, giảm sự phụ thuộc của xuất khẩu Việt Nam vào<br /> chiếm 48,6%, gián tiếp thông qua các hàng hóa thị trường Trung Quốc. Các DN 100% vốn nước<br /> đầu vào xuất sang nước trung gian chiếm 14,7%; ngoài sử dụng nguyên liệu từ Trung Quốc như<br /> trong khi, giá trị của hàng hóa nhập khẩu đầu dệt may, giày dép cần phải phát triển đồng bộ từ<br /> vào trong giá trị hàng xuất khẩu chiếm tới 36,6%. công nghiệp hỗ trợ hoặc thay thế thị trường nhập<br /> Việt Nam cần có một cái nhìn rộng hơn đối với khẩu Trung Quốc sang các thị trường khác như<br /> vấn đề này và tìm các giải pháp khác bên cạnh Singapore, Malaysia, Canada.<br /> chính sách tỷ giá để nâng cao sức cạnh tranh<br /> Tài liệu tham khảo:<br /> trong giao dịch thương mại với Trung Quốc nói<br /> riêng và thị trường thế giới nói chung. 1. Anh, N. (2015, 8 13). http://www.doisongphapluat.com/. (Báo Đời sống<br /> Một số khuyến nghị với cơ quan quản lý và Pháp luật) Retrieved 8 30, 2015, from http://www.doisongphapluat.<br /> com/kinh-doanh/thi-truong/nhan-dan-te-pha-gia-noi-lo-ve-hang-<br /> Như đã phân tích ở trên, việc Trung Quốc phá trung-quoc-gia-re-a106098.html;<br /> giá đồng NDT có thể có những ảnh hưởng đến 2. Asiya Investments. (2015). Vietnam Quarterly Monitor. Hongkong: Asiya<br /> xuất khẩu Việt Nam cả trong ngắn hạn và dài hạn. Investments. Baker, P. (2015). Vietnam’s international trade performance.<br /> Nếu Việt Nam không đưa ra những biện pháp đối International Trade and Investment Review, 1(1), 4;<br /> phó kịp thời sẽ phương hại đến không chỉ hoạt 3. Ban Quan hệ Quốc tế - VCCI. (2015). Hồ sơ thị trường Trung Quốc. Hà Nội:<br /> động xuất khẩu mà còn tới hoạt động sản xuất và Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam;<br /> toàn bộ nền kinh tế. Một số khuyến nghị chính sách 4. Lau, J. (2014). Vietnam’s trade highlights. Hanoi: HSBC Việt Nam. World<br /> được đưa ra như sau: Trade Organization. (2014). International Trade Statistics 2014. Geneva:<br /> Thứ nhất, NHNN Việt Nam cần điều chỉnh tỷ World Trade Organization.<br /> <br /> 23<br />