hướng dẫn thực hành dinh dưỡng hợp lý và tăng cường hoạt động thể lực cho học sinh tiểu học trong nhà trường

BỘ Y TẾ<br /> <br /> BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO<br /> <br /> Hư ng d n<br /> Th c hành dinh dư ng h p lý<br /> và tăng cư ng ho t đ ng th l c<br /> cho h c sinh ti u h c trong nhà trư ng<br /> <br /> Hà Nội, tháng 5/2013<br /> <br /> Chủ biên:<br /> PGS.TS. Nguyễn Thanh Long<br /> Tập thể biên soạn:<br /> TS. Ngũ Duy Anh<br /> TS. Phạm Ngọc Định<br /> TS. Trương Đình Bắc<br /> PGS.TS. Phan Trọng Lân<br /> ThS. Trần Quốc Bảo<br /> ThS. Trần Văn Lam<br /> TS. Hồ Thu Mai<br /> ThS. Nguyễn Thị Hồng Diễm<br /> <br /> LỜI NÓI ĐẦU<br /> Chăm sóc và bảo vệ sức khỏe học sinh là nhiệm vụ rất quan trọng vì trẻ em hôm<br /> nay là tương lai của đất nước mai sau. Được sự quan tâm sâu sắc của Đảng và<br /> Nhà nước, trong những năm qua, ngành Y tế và ngành Giáo dục đã có nhiều cố<br /> gắng phối hợp, chỉ đạo công tác y tế trường học nhằm không ngừng cải thiện,<br /> nâng cao sức khỏe cho học sinh trong nhà trường.<br /> Học sinh tiểu học là những đối tượng đặc biệt vì đây là lứa tuổi cơ thể và tâm lý<br /> trẻ bắt đầu chuyển qua một giai đoạn mới rất quan trọng cho việc phát triển thể<br /> chất và tinh thần của trẻ. Dinh dưỡng hợp lý và tăng cường hoạt động thể lực là<br /> những yếu tố thiết yếu để giúp các em duy trì và nâng cao sức khỏe, phòng ngừa<br /> bệnh tật, đặc biệt là phòng ngừa các bệnh mạn tính không lây trong tương lai,<br /> góp phần phát triển toàn diện về thể chất và tinh thần.<br /> Để giúp công tác chăm sóc sức khỏe cho học sinh lứa tuổi Tiểu học, Bộ Y tế và<br /> Bộ Giáo dục và Đào tạo phối hợp biên soạn Tài liệu “Hướng dẫn thực hành<br /> dinh dưỡng hợp lý và tăng cường hoạt động thể lực cho học sinh Tiểu học trong<br /> nhà trường”. Tài liệu cung cấp kiến thức, kỹ năng và hướng dẫn cho giáo viên,<br /> cán bộ, nhân viên liên quan trong các trường Tiểu học để tổ chức các hoạt động<br /> dinh dưỡng hợp lý và tăng cường hoạt động thể lực cho học sinh. Các bậc cha<br /> mẹ học sinh Tiểu học và cán bộ y tế cũng có thể tham khảo tài liệu này để phối<br /> hợp chăm sóc dinh dưỡng và tăng cường hoạt động thể lực cho học sinh trong<br /> nhà trường, tại gia đình và ở cộng đồng.<br /> Tài liệu hướng dẫn gồm 3 phần: Phần 1: Thực hành dinh dưỡng hợp lý; Phần 2:<br /> Tăng cường hoạt động thể lực và Phần 3: Truyền thông về dinh dưỡng hợp lý và<br /> tăng cường hoạt động thể lực cho học sinh tiểu học trong trường học. Phần Phụ<br /> lục cung cấp một số trò chơi rèn luyện sức khỏe, khung bài giảng và một số văn<br /> bản, quy định liên quan đến dinh dưỡng và hoạt động thể lực.<br /> Ban biên soạn xin chân thành cảm ơn Tổ chức HealthBridge tại Việt Nam đã hỗ<br /> trợ tài chính và các chuyên gia trong, ngoài ngành Y tế đã góp ý về chuyên môn<br /> giúp chúng tôi hoàn thành tài liệu này. Mặc dù đã rất cố gắng trong quá trình<br /> biên soạn, tài liệu sẽ không tránh khỏi những thiếu sót. Chúng tôi rất mong nhận<br /> được góp ý quý báu của đồng nghiệp để tài liệu hoàn chỉnh hơn trong những lần<br /> tái bản sau.<br /> Tập thể biên soạn<br /> <br /> MỤC LỤC<br /> PHẦN 1. DINH DƯỠNG HỢP LÝ ................................................................................ 2<br /> 1. Vai trò và nguồn thực phẩm cung cấp một số chất dinh dưỡng .................................. 2<br /> 2. Nhu cầu dinh dưỡng cho học sinh tiểu học ................................................................. 4<br /> 2.1. Nhu cầu dinh dưỡng khuyến nghị cho học sinh tiểu học (6-11 tuổi) ....................... 4<br /> 2.2. Thực hiện lời khuyên dinh dưỡng trong trường học ................................................ 7<br /> 2.3. Nguyên tắc xây dựng khẩu phần .............................................................................. 7<br /> 2.4. Nguyên tắc thay thế thực phẩm ................................................................................ 8<br /> 3. Phương pháp đánh giá và phân loại tình trạng dinh dưỡng ở trẻ 6-11 tuổi ............... 10<br /> 3.2. Suy dinh dưỡng và biện pháp phòng chống ........................................................... 11<br /> 3.3. Thừa cân/béo phì và biện pháp kiểm soát .............................................................. 12<br /> 4. Những lưu ý trong khẩu phần ăn của trẻ tiểu học ..................................................... 13<br /> 4.1. Hạn chế sử dụng thực phẩm chế biến sẵn, đồ ăn nhanh/ăn văt… .......................... 13<br /> Những thực phẩm này: .................................................................................................. 13<br /> 4.2. Trẻ cần được ăn sáng thường xuyên ....................................................................... 13<br /> 4.3. Hướng dẫn sử dụng muối cho trẻ tiểu học ............................................................. 13<br /> 5. An toàn vệ sinh thực phẩm bếp ăn bán trú ................................................................ 14<br /> 6. Vai trò của gia đình và nhà trường trong chăm sóc dinh dưỡng của trẻ ................... 15<br /> PHẦN 2. TĂNG CƯỜNG HOẠT ĐỘNG THỂ LỰC .................................................. 17<br /> 1. Một số khái niệm cơ bản về hoạt động thể lực.......................................................... 17<br /> 2. Vai trò của hoạt động thể lực đối với học sinh tiểu học ............................................ 19<br /> 3. Hướng dẫn thực hành hoạt động thể lực cho học sinh trong trường tiểu học ................... 19<br /> 3.1. Mục đích, yêu cầu................................................................................................... 19<br /> 3.2. Nội dung và hình thức hoạt động thể lực ............................................................... 20<br /> 3.3. Phương pháp giảng dạy (hướng dẫn) hoạt động thể lực ở tiểu học ....................... 22<br /> 4. Vai trò và trách nhiệm của nhà trường, gia đình, xã hội trong việc tăng cường hoạt<br /> động thể lực học sinh ..................................................................................................... 24<br /> 4.1. Vai trò và trách nhiệm của nhà trường ................................................................... 24<br /> 4.2. Vai trò và trách nhiệm của gia đình........................................................................ 26<br /> 4.3. Vai trò và trách nhiệm của xã hội ........................................................................... 27<br /> PHẦN 3. TRUYỀN THÔNG VỀ DINH DƯỠNG HỢP LÝ VÀ HOẠT ĐỘNG THỂ<br /> LỰC TRONG TRƯỜNG HỌC ..................................................................................... 28<br /> 1. Mục đích .................................................................................................................... 28<br /> 2. Một số thông điệp truyền thông chủ chốt .................................................................. 28<br /> 3. Hướng dẫn sử dụng một số loại tài liệu truyền thông ............................................... 29<br /> 4. Một số hình thức truyền thông trong trường học ...................................................... 31<br /> PHỤ LỤC 1. Một số trò chơi rèn sức khỏe ................................................................... 38<br /> PHỤ LỤC 2. Gợi ý một số bài giảng về sức khỏe ........................................................ 52<br /> PHỤ LỤC 4. BMI theo tuổi ......................................................................................... 83<br /> <br /> DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT<br /> BMI<br /> TCYTTG<br /> HĐTL<br /> <br /> Chỉ số khối cơ thể<br /> Tổ chức Y tế thế giới<br /> Hoạt động thể lực<br /> <br /> 1<br /> <br />