HUY ĐỘNG VỐN CHO CÁC DOANH NGHIỆP STARUP: THỰC TRẠNG VÀ<br />
GIẢI PHÁP<br />
<br />
ThS. Trần Thị Thanh Huyền<br />
<br />
Khoa Tài chính-Kiểm toán, Đại học Nguyễn Tất Thành TP.HCM<br />
<br />
Tóm tắt<br />
<br />
Khởi nghiệp hiện nay đang là xu hướng tìm kiếm từ các quỹ đầu tư mạo hiểm, các tổ<br />
chức Doanh nghiệp, các nhà đầu tư thiên thần nhằm tìm kiếm lợi nhuận tối đa. Vấn đề<br />
khó khăn đặt ra cho các nhà quản trị khi giải bài toán tăng trưởng của Doanh nghiệp<br />
cần huy động vốn như thế nào, tổng giá trị huy động là bao nhiêu thì phù hợp với khả<br />
năng tăng trưởng, đảm bảo được mục tiêu lợi nhuận đạt mức tối đa và chi phí chi ra ở<br />
mức tối thiểu... Bài viết này nhằm đánh giá thực trạng cũng như các vấn đề khó khăn<br />
trong quá trình huy động vốn của các Doanh nghiệp Starup từ đó đưa ra các kiến nghị,<br />
giải pháp nhằm hoàn thiện môi trường pháp lý cũng như môi trường đầu tư cho các<br />
quỹ đầu tư mạo hiểm và các nhà đầu tư thiên thần nhằm góp phần thúc đẩy các hoạt<br />
động đầu tư hiệu quả cho Doanh nghiệp.<br />
<br />
Từ khóa: quỹ đầu tư mạo hiểm, nhà đầu tư thiên thần<br />
<br />
Abstract<br />
<br />
The startup is now likely to seek from venture capital funds, business organizations,<br />
angel investors seeking maximum profit. Pose problems for administrators solve the<br />
growth of enterprises to raise more money, how to mobilize the total value is how<br />
much they fit growth potential, ensure the target achieve maximum profitability and<br />
cost spent to a minimum ... this article aims to evaluate the present situation as well as<br />
the problems in the process of raising capital from the Business Startup thereby<br />
offering is recommendations and solutions in order to improve the regulatory<br />
environment and the investment climate for venture capital funds and angel investors<br />
to contribute to the promotion of effective investment activity for the enterprise.<br />
<br />
Key word: venture capital, angel investors<br />
1. Bối cảnh chung của các Doanh nghiệp Starup Việt Nam trong giai đoạn hội<br />
nhập<br />
<br />
Theo thống kê của tổ chức Topica Founder Institute, các mô hình khởi nghiệp thành<br />
công ở Việt Nam đều được học hỏi và xây dựng từ những mô hình tương tự đã thành<br />
công ở nước ngoài, tuy nhiên thực tế không dễ dàng bê nguyên và áp dụng vào Việt<br />
Nam. Nhưng hiện nay đa phần chúng ta vẫn đang lẫn lộn giữa khái niệm khởi nghiệp<br />
với việc thành lập một doanh nghiệp tư nhân hay một công ty nhỏ. Chính điều này sẽ<br />
ảnh hưởng và tác động trực tiếp đến quá trình gọi vốn của một Doanh nghiệp khởi<br />
nghiệp và một Doanh nghiệp tư nhân hoặc Công ty nhỏ.<br />
<br />
Có thể thông qua một vài yếu tố để có thể thấy được sự khác biệt một DN Starup với<br />
một Doanh nghiệp tư nhân hoặc Công ty nhỏ như sau:<br />
<br />
Yếu tố Doanh nghiệp Starup Doanh nghiệp tư nhân<br />
Tính đột phá Là điều bắt buộc, sản phẩm của Không cần thiết, có thể<br />
Doanh nghiệp Starup phải hoàn dựa trên các mô hình kinh<br />
toàn mới chưa xuất hiện trên thị doanh sẵn có. Ví dụ: kinh<br />
trường hoặc nếu có thì phải tạo ra doanh nhà hàng, vpp, ...<br />
giá trị tốt hơn. Ví dụ:<br />
Tính tăng trưởng Không giới hạn cho sự tăng Có thể chủ động giới hạn<br />
trưởng sự tăng trưởng và tập trung<br />
vào phân khúc thị trường<br />
khách hàng nhất định<br />
Tốc độ tăng trưởng Thường có xu hướng nhân bản Thường có xu hướng mở<br />
mô hình kinh doanh thành công ra rộng công ty trong phạm vi<br />
khắp thế giới phân khúc thị trường nhất<br />
định<br />
Lợi nhuận Nếu thành công lợi nhuận sẽ rất Phụ thuộc vào kế hoạch<br />
khổng lồ mở rộng thị trường<br />
Tài chính Thông thường gọi vốn từ bản Gọi vốn từ bản thân, gia<br />
thân hoặc từ cộng đồng đình, bạn bè, vay ngân<br />
(crowdfunding), nhưng phần hàng, hoặc vốn góp từ nhà<br />
phần lớn các Starup đều phải gọi đầu tư<br />
vốn từ các Nhà đầu tư thiên thần<br />
(angel investors) và Quỹ đầu tư<br />
mạo hiểm (Venture Capital).<br />
Công nghệ Là đặc tính tiêu biểu Không bắt buộc<br />
Vòng đời 92% các Starups sẽ thất bại trong 32% sẽ thất bại trong ba<br />
ba năm đầu năm đầu<br />
Kỹ năng lãnh đạo cần phải liên tục phát triển kĩ phụ thuộc vào kế hoạch<br />
năng lãnh đạo và kĩ năng quản lý vận hành bạn đã hoạch<br />
để đáp ứng với sự tăng trưởng của định từ trước<br />
Starup<br />
Cuộc sống cá nhân mức độ rủi ro cao, phải cống hiến mức độ rủi ro sẽ thấp hơn<br />
hết mình cho công việc nhiều<br />
Tham vọng Mục tiêu là con đường thoái vốn Mục tiêu của bạn có thể là<br />
khổng lồ như chào bán cổ phiếu truyền lại công ty cho các<br />
ra công chúng (IPO). thế hệ sau trong gia đình<br />
hoặc cũng có thể bán lại<br />
cho một tập đoàn khổng lồ<br />
<br />
<br />
( Theo Madela Schumacher-Hodge)<br />
<br />
Trên thực tế hiện nay, Starup Việt Nam trong lĩnh vực thương mại điện tử đang được<br />
tập trung và phát triển mạnh mẽ nhằm đáp ứng nhu cầu mua sắm online của giới trẻ.<br />
Có thể điểm qua một vài công ty đang trong giai đoạn ươm mầm hay giai đoạn seed<br />
fun, seria A, seria B.... như sau:<br />
<br />
Công ty Số vốn Vòng Lĩnh Mô tả Nhà đầu tư<br />
đầu tư gọi vốn vực<br />
kinh<br />
doanh<br />
OnOnPay Không Ươm Thương Cung cấp dịch vụ Captii<br />
tiết lộ mầm mại điện Top-up – nạp tiền Venture<br />
tử điện thoại di động<br />
trực tuyến<br />
Ticket Box Không Seed Cơ sở hạ Công ty công nghệ Seedcom<br />
tiết lộ tầng đầu tiên của Việt<br />
Nam hỗ trợ nền tảng<br />
cho doanh nghiệp<br />
hoạt động hiệu quả<br />
hơn<br />
<br />
Muabannhanh Không Seed Thương Sàn thương mại điện Angel<br />
tiết lộ mại điện tử Việt Nam cung cấp Investor<br />
tử các giao dịch trực (Hung<br />
tuyến Dinh)<br />
<br />
DKT JSC Không Seed Năng DKT JSC là cổng Cyberagent<br />
tiết lộ suất thông tin cho các dịch Ventures<br />
vụ thương mại điện<br />
tử<br />
<br />
Vexere.com 1 triệu Series Du lịch Dịch vụ đặt vé xe Cyberagent<br />
USD A trực tuyến và cổng Ventures<br />
thông tin về vé xe<br />
khách lớn nhất Việt<br />
Nam<br />
<br />
TiKi Không Series Giải Tiki.vn là trang web Seedcom,<br />
tiết lộ A pháp thương mại điện tử Cyberagent<br />
doanh tập trung vào mua Ventures<br />
nghiệp sắm các sản phẩm<br />
thông dụng<br />
Sendo Không Series Giao Trang TMĐT cung Beenos inc,<br />
tiết lộ A dịch cấp quần áo, đồ gia SBI<br />
dụng, mỹ phẩm, phụ Holdings,<br />
kiện, sản phẩm công Econtext<br />
nghệ… Asia<br />
<br />
Giaohangnhanh Không Series Thương Giaohangnhanh.vn Seedcom<br />
tiết lộ A mại điện cung cấp dịch vụ<br />
tử logictics cho các đơn<br />
vị bán hàng qua mạng<br />
tại Việt Nam<br />
Foody Không Series Phong Foody.vn là một ứng Tiger<br />
tiết lộ C cách dụng tìm kiếm đánh Global<br />
sống giá không gian, món Manament<br />
ăn của các nhà hàng,<br />
quán ăn tại Đông<br />
Nam Á<br />
<br />
iCare Benefits Không Series Thanh Cung cấp dịch vụ tài Unitus<br />
tiết lộ C toán chính cho ngân hàng, Impact<br />
người dùng cá nhân<br />
hay các khách hàng<br />
doanh nghiệp<br />
Tìm việc Không Thâu Giải Trang web tìm kiếm 24h.com<br />
nhanh tiết lộ tóm pháp việc làm, tuyển dụng<br />
doanh<br />
nghiệp<br />
<br />
Taembe.vn 19.650 Không Thương Siêu thị trực tuyến JFDI.Asia<br />
USD tiết lộ mại điện chuyên cung cấp tả<br />
tử lót và các mặt hàng<br />
chăm sóc em bé<br />
Deca.vn Không Không Phong Siêu thị trực tuyến 24h.com<br />
tiết lộ tiết lộ cách cung cấp các mặt<br />
sống hàng dành cho mẹ và<br />
bé<br />
Websosanh Không Không Dịch vụ Trang web so sánh Yello<br />
tiết lộ tiết lộ giá hàng hoá, dịch vụ Media<br />
Shopping<br />
Group<br />
<br />
( Theo doanhnhansaigon.vn)<br />
<br />
3. Tổng quan về Quỹ đầu tư mạo hiểm và Nhà đầu tư thiên thần<br />
<br />
Theo Bách khoa toàn thư, đầu tư mạo hiểm (Venture capital) là việc cung cấp vốn tài<br />
chính cho các công ty ở giai đoạn khởi động tăng trưởng ban đầu. Quỹ đầu tư mạo<br />
hiểm làm ra tiền bằng cách sở hữu cổ phần trong các công ty, các công ty này thường<br />
có một công nghệ mới hoặc mô hình kinh doanh trong ngành công nghiệp công nghệ<br />
cao, chẳng hạn như công nghệ sinh học, CNTT, phần mềm, v.v... Các quỹ đầu tư mạo<br />
hiểm điển hình xảy ra sau vòng cấp vốn, gieo mầm cũng như như vòng tài trợ tăng<br />
trưởng (còn gọi là vòng chuỗi A) trong sự quan tâm của việc tạo ra hoàn vốn thông<br />
qua một sự kiện được hiện thực hóa được xảy ra, chẳng hạn như IPO hoặc bán công<br />
ty. Điều quan trọng là cần lưu ý là đầu tư mạo hiểm là một tập hợp con của vốn chủ sở<br />
hữu tư nhân. Vì vậy tất cả các quỹ đầu tư mạo hiểm đều là vốn chủ sở hữu tư nhân,<br />
nhưng không phải tất cả vốn chủ sở hữu tư nhân đều là đầu tư mạo hiểm.<br />
<br />
Theo Gavin Cassar (2004), vai trò của cơ cấu tài sản theo hình tài chính của các công<br />
ty mới thành lập cho thấy tầm quan trọng của hữu hình của tài sản và ảnh hưởng của<br />
nó đối với cơ hội tài chính. Điều này nhấn mạnh tầm quan trọng về quy mô cơ cấu<br />
vốn và tiếp cận thị trường các Doanh nghiệp Startup.<br />
<br />
Theo nhóm tác giả Antonio Davila, George Foster, Mahendra Gupta (2003), khi có<br />
các sự kiện tài chính của Quỹ đầu tư mạo hiểm sẽ tác động vào mức tăng trưởng của<br />
các Doanh nghiệp Starup và số tiền đầu tư có ảnh hưởng đến mức độ tăng trưởng.<br />
Đồng thời tác động của Quỹ đầu tư mạo hiểm sẽ tác động đến mối quan hệ giữa tăng<br />
trưởng trong định giá tài chính Doanh nghiệp khởi nghiệp và làm thay đổi số lượng<br />
nhân viên theo chiều hướng tăng ở các vòng gọi vốn tiếp theo.<br />
<br />
Theo Thomas Hellmann & Manju Puri (2000), đầu tư mạo hiểm đóng một vai trò<br />
quan trọng trong sự phát triển của các Doanh nghiệp Starup. Sự ảnh hưởng của đầu tư<br />
mạo hiểm không chỉ phụ thuộc vào sự lựa chọn của các CEO, mà còn kéo dài tốc độ<br />
tăng trưởng và vòng đời của Doanh nghiệp. Sự hiện diện của quỹ đầu tư mạo hiểm hỗ<br />
trợ cho việc cung cấp xây dựng nguồn nhân lực của công ty, nhưng đồng thời các quỹ<br />
đầu tư mạo hiểm cũng kiểm soát cả việc thay đổi lãnh đạo Giám đốc điều hành của<br />
Doanh nghiệp Starup.<br />
<br />
Theo Stephen Prowse (1998), nhà đầu tư thiên thần là các nhà đầu tư cá nhân giàu có,<br />
có khả năng cấp vốn cho một Doanh nghiệp Starup và thông thường để đổi lại họ sẽ<br />
có quyền sở hữu một phần công ty hoặc sẽ yêu cầu lợi suất rất lớn do mức độ rủi ro<br />
của khoản đầu tư là cao. Các nhà đầu tư thiên thần thường xuất hiện ở vòng gọi vốn<br />
thứ hai khi doanh nghiệp khởi nghiệp đã cạn kiệt tất cả các khoản vốn tự có của mình.<br />
Thực tế, nhà đầu tư thiên thần thường có nền tảng kinh doanh và có xu hướng đầu tư<br />
vào các Doanh nghiệp Start-up hay các công ty tổ chức chặt chẽ nhỏ khác. Họ có thể<br />
có cổ phần sở hữu đáng kể và có thể chủ động tham mưu cho công ty.<br />
<br />
Theo Veroniek Collewaert (2011), đối với các nhà đầu tư thiên thần, thoái vốn là một<br />
phần của quá trình đầu tư và lợi nhuận tối đa hóa là một mục tiêu quan trọng để xem<br />
xét trong quyết định thoái vốn đầu tư khi đầu tư vào các Doanh nghiệp khởi nghiệp.<br />
<br />
4. Thực trạng và giải pháp cho vấn đề gọi vốn của các doanh nghiệp Starup tại<br />
Việt nam hiện nay<br />
<br />
Thực trạng của các Doanh nghiệp Việt Nam trong quá trình hoạt động và gọi<br />
vốn<br />
<br />
Theo đánh giá của các chuyên gia thì cộng đồng Starup Việt nam hiện nay cũng có<br />
những nét tương đồng với thế giới, trong đó bao gồm các quỹ đầu tư Serie A, lượng<br />
vốn đầu tư khoảng 200 nghìn – 2 triệu USD; Serie B rót vốn mỗi vòng khoảng dưới<br />
10 triệu USD.<br />
Hiện tại ở Việt Nam, số lượng các quỹ hoạt động nhiều nhất tại 2 vòng gọi vốn này<br />
chủ yếu rơi vào 3,4 cái tên như CyberAgent, Inspire Ventures… Ngoài ra khá nhiều<br />
quỹ liên tục ra vào để tìm kiếm cơ hội.<br />
<br />
Tiếp đến, là một số quỹ Seed đầu tư khoảng dưới 100 nghìn USD. Các vườn ươm hay<br />
bệ phóng doanh nghiệp như FPT Ventures, Dragon Capital Group,Topica, .Egg,<br />
5Desire… Coworking space như Hub.IT cũng khá nổi tiếng, các tổ chức chính phủ hỗ<br />
trợ như Cục Thương mại hóa Công nghệ (Bộ KHCN).<br />
<br />
Ngoài ra là các cộng đồng mạng, trong đó cộng đồng Launch là lớn nhất tại Việt Nam<br />
hiện giờ có khoảng 18.000 người, và một số Blog tiếng Việt.<br />
<br />
Tuy nhiên theo đánh giá của ông Mai Thanh Phong, Phó hiệu trưởng trường ĐH Bách<br />
khoa TP.HCM thì “Cái khó của hệ sinh thái khởi nghiệp ở Việt Nam là chúng ta chỉ<br />
mới bước vào giai đoạn bắt đầu. Do đó, rất cần nhận được sự hỗ trợ, quan tâm của<br />
Nhà nước cũng như bạn bè quốc tế”.<br />
<br />
Rất nhiều trường Đại học thuộc lĩnh vực kinh tế, kỹ thuật, nông nghiệp ... đều tổ chức<br />
các CLB DN, các vườn ươm DN nhằm thúc đẩy việc kết hợp giữa thực tiễn với lý<br />
thuyết tạo sân chơi cho sinh viên cũng như giảng viên tuy nhiên có khá nhiều công<br />
trình nghiên cứu đạt kết quả cao thế nhưng những nghiên cứu này chỉ ở mức thử<br />
nghiệm chứ không thể mang ra thực tế do thiếu kinh phí. Bên cạnh đó là thiếu đội ngũ<br />
chuyên gia cũng như lượng khách hàng thực sự quan tâm đến những đề tài này.<br />
<br />
Bên cạnh đó có nhiều ý kiến cho rằng tỷ lệ rủi ro khi đầu tư vào Việt Nam còn khá<br />
lớn. Một phần do cơ chế chính sách chưa hoàn thiện, một phần do ý thức chủ quan<br />
cũng như năng lực của người khởi nghiệp. Do đó, trước mắt, cần phải nâng cao năng<br />
lực của đội ngũ những người làm khởi nghiệp, làm sao để có thể giảm thiểu rủi ro khi<br />
đầu tư vào bất cứ lĩnh vực nào.<br />
<br />
Thực tế cho thấy hiện nay chúng ta có không ít những dự án khởi nghiệp tiềm năng.<br />
Thế nhưng, sự đầu tư từ trong nước không có, các dự án này phải tìm nguồn tài trợ từ<br />
nước ngoài. Theo quy định của họ, đa phần đều yêu cầu phải lập công ty tại nơi có trụ<br />
sở của quỹ đầu tư hỗ trợ. Đây là một sự mất mát lớn của đất nước, bởi khi những dự<br />
án khởi nghiệp này thành công, sẽ góp phần thúc đẩy sự phát triển kinh tế xã hội của<br />
địa phương.<br />
<br />
Vậy, như thế nào thì được gọi là một Starup thành công ở Việt Nam để có thể<br />
tiếp tục các vòng gọi vốn đáp ứng nhu cầu tăng trưởng.<br />
<br />
Về hình thức thì Doanh nghiệp Startup luôn bắt đầu từ việc gọi vốn lần đầu tiên sau<br />
khi doanh nghiệp sử dụng hết lượng tiền ở giai đoạn đầu, vòng gọi vốn này thường<br />
được gọi là “Seed fund”, thì theo kế hoạch họ sẽ theo kế hoạch họ bước vào vòng gọi<br />
vốn thứ 2, vòng này thường được gọi là “Serie A”. Vòng gọi vốn tiếp theo nữa sẽ<br />
được gọi là “Serie B”, rồi “Serie C”, “Serie D”… Do đó Doanh nghiệp Starup được<br />
coi là thành công nếu được định giá từ 10 triệu USD trở lên, doanh thu đạt ngưỡng 2<br />
triệu USD, hoặc gọi vốn thành công từ vòng Serie B trở lên. Tất nhiên định nghĩa này<br />
chưa hẳn đã đầy đủ, và chưa tính đến những ngoại lệ khác nữa.<br />
<br />
Tạm xét tới những tiêu chí kể trên, cho đến nay mới chỉ có khoảng dưới 30 Starup<br />
trong ngành CNTT ở Việt Nam được tạm gọi là thành công. Có thể kể đến những cái<br />
tên như VCCorp, VNG, Cốc Cốc, Joomlart, Eway, Peacesoft, Tiki,…<br />
<br />
Cho đến nay, sau các vòng tăng trưởng thì nhìn chung hoạt động các Doanh nghiệp<br />
Star up Việt Nam đa phần đang trong tình trạng một số công ty mới hoạt động đến<br />
vòng Seed đã kết thúc vòng tăng trưởng hoặc một số Doanh nghiệp đang trong các<br />
giai đoạn tăng trưởng ở Serie C cá biệt chỉ có VNG là đã đạt đến giai đoạn giá trị xã<br />
hội – là một công ty đại chúng với các sản phẩm trực tuyến phục vụ 11 triệu<br />
người/tháng ở hơn 200 quốc gia trên thế giới.<br />
<br />
Giải pháp cho vấn đề gọi vốn cho các DN Starup<br />
<br />
Đối với Nhà nước<br />
Chính phủ nên thúc đẩy cải cách chính sách và hoàn thiện hệ sinh thái đầy đủ đúng<br />
nghĩa của nó. Luật và chính sách cần thông thoáng trong khi kỹ năng cho các start-up<br />
cũng cần được đào tạo, nâng cao nhiều hơn nữa.<br />
<br />
Cơ chế thuế cần ưu đãi cho các Doanh nghiệp Starup về thuế suất thuế thu nhập<br />
Doanh nghiệp, thời gian miễn giảm thuế cho các Doanh nghiệp, các chính sách cụ thể<br />
nhằm thu hút vốn đầu tư từ các Quỹ đầu tư mạo hiểm hoặc các nhà đầu tư thiên thần.<br />
<br />
Do đa phần các Doanh nghiệp Starup phát triển sản phẩm trên nền tảng công nghệ vì<br />
vậy rất cần Chính phủ hỗ trợ về phầ n kinh phí cung cấ p không gian số, dịch vụ hỗ trợ<br />
trực tuyến; kinh phí sản xuất thử nghiệm, làm sản phẩm mẫu, hoàn thiện công nghệ<br />
cho doanh nghiệp khởi nghiệp đổ i mới sáng ta ̣o.<br />
<br />
Đối với Doanh nghiệp Starup<br />
<br />
Cần phải nâng cao năng lực của đội ngũ cũng như năng lực quản trị, năng lực kinh<br />
doanh, cách tiếp cận thị trường, quảng bá hình ảnh... cho những người làm khởi<br />
nghiệp.<br />
<br />
Cần phải có một chương trình đào tạo với cấu trúc rõ ràng và tạo cho các nhà khởi<br />
nghiệp có những cơ hội, kinh nghiệm để phát triển ý tưởng và tăng hiệu quả gọi vốn<br />
qua các vòng gọi vốn tăng trưởng.<br />
<br />
3. Kết luận<br />
<br />
Với lợi thế của một quốc gia có dân số hơn 90 triệu người, trong đó chủ yếu là thế<br />
hệ Millennials (những người sinh năm 1980 đến 2000, cuộc sống gắn liền với<br />
internet), nền kinh tế internet của Việt Nam đang nắm giữ tiềm năng phát triển rất<br />
lớn. Điều đó đồng nghĩa với việc trong các năm tiếp theo là sự phát triển làn sóng<br />
Starup ngày càng cạnh tranh mạnh mẽ và khốc liệt trên nhiều lĩnh vực như fintech<br />
(Starup làm về lĩnh vực kinh tế - tài chính), groupon ( mua theo nhóm), đào tạo, mua<br />
bán trực tuyến ... Việc thành công của các Doanh nghiệp Starup còn phụ thuộc vào rất<br />
nhiều yếu tố trong đó không thể không nói đến yếu tố gọi vốn từ các vòng gọi vốn của<br />
DN nhằm phát triển vòng đời của DN đáp ứng mong mục tiêu tăng trưởng không giới<br />
hạn – một trong những đặc tính đặc trưng của DN Starup. Để góp phần tạo nên sự<br />
thành công trong các vòng gọi vốn của DN Starup rất cần sự quan tâm của Nhà nước<br />
về chính sách, pháp luật nói chung nhằm tạo ra các sân chơi minh bạch, hiệu quả từ đó<br />
hỗ trợ cho việc thu hút các quỹ đầu tư, các tổ chức Doanh nghiệp và cộng đồng xã hội<br />
trong quá trình gọi vốn nói riêng.<br />
<br />
Danh mục tài liệu tham khảo<br />
<br />
[1]. Gavin Cassar, 2004. The financing of business star-up, Journal of Business<br />
Venturing 19 , 261–283<br />
[2]. Antonio Davila, George Foster, Mahendra Gupta, (2003). Venture capital<br />
financing and the growth of startup firms, Journal of Business Venturing 18, 689–708<br />
[3]. Thomas Hellmann & Manju Puri (2000). Venture capital and the<br />
Professionalization of Start-up Firms: Empirical Evidence, Journal of Business<br />
Venturing 18, 689–708<br />
[4]. Stephen Prowse (1998). Angel investors and the market for angel investments,<br />
Journal of Banking & Finance 22, 785±792<br />
[5]. Collewaert, V. (2012). Angel investors' and entrepreneurs' intentions to exit their<br />
ventures: A conflict perspective. Entrepreneurship Theory and Practice, 36(4), 753-<br />
779.<br />
[6] Các trang web:<br />
http://www.doanhnhansaigon.vn/<br />
https://vi.wikipedia.org/<br />
nhipsongso.tuoitre.vn<br />