ISDN và băng thông rộng với Frame Relay và ATM - Phần 2 Mạng số đa dịch vụ - Chương 8

Chia sẻ: Nguyen Nhi | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:48

Thêm vào BST

Báo xấu

147
lượt xem 42
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Lớp liên kết dữ liệu Đối với truyền thông số thì bên trên lớp vật lý cần phải có một giao thức điều khiển liên kết dữ liệu. CCITT và ITU-T đã định rõ giao thức điều khiển liên kết dữ liệu cho kênh D. Giao thức này còn gọi là LAPD, nó đ-ợc sử dụng cho việc truyền thông giữa các thuê bao và mạng kết nối. Hầu hết các tải kênh D đều sử dụng giao thức này, còn đối với các tải kênh B thì có một vài điểm khác. Với mạng chuyển đổi gói tin thì...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: ISDN và băng thông rộng với Frame Relay và ATM - Phần 2 Mạng số đa dịch vụ - Chương 8

Ch−¬ng 8 Líp liªn kÕt d÷ liÖu §èi víi truyÒn th«ng sè th× bªn trªn líp vËt lý cÇn ph¶i cã mét giao thøc ®iÒu khiÓn liªn kÕt d÷ liÖu. CCITT vµ ITU-T ®· ®Þnh râ giao thøc ®iÒu khiÓn liªn kÕt d÷ liÖu cho kªnh D. Giao thøc nµy cßn gäi lµ LAPD, nã ®−îc sö dông cho viÖc truyÒn th«ng gi÷a c¸c thuª bao vµ m¹ng kÕt nèi. HÇu hÕt c¸c t¶i kªnh D ®Òu sö dông giao thøc nµy, cßn ®èi víi c¸c t¶i kªnh B th× cã mét vµi ®iÓm kh¸c. Víi m¹ng chuyÓn ®æi gãi tin th× LAPD dïng ®Ó kÕt nèi mét thuª bao víi mét nót chuyÓn m¹ch kh¸c. Cßn ®èi víi mét bé chuyÓn m¹ch th× tån t¹i mét ®Çu cuèi gi÷a hai thuª bao vµ chóng tù do sö dông bÊt cø giao thøc nµo ë møc kÕt nèi ®iÒu khiÓn liªn kÕt d÷ liÖu. Tuy nhiªn, giao thøc ®iÒu khiÓn liªn kÕt d÷ liÖu liªn hÖ gi÷a hai ISDN ®· ®−îc ®Þnh s½n. N¨m 1988, giíi thiÖu giao thøc míi I.465/V.120 ®−îc dïng cho c¸c bé thÝch øng ®Çu cuèi mµ c¬ b¶n ®Òu dùa vµo viÖc sö dông giao thøc ®iÒu khiÓn liªn kÕt d÷ liÖu t−¬ng tù nh− LAPD. Giao thøc nµy cho phÐp kÕt nèi c¸c bé ®a hîp mét c¸ch logic qua kªnh D gi÷a hai ng−êi sö dông. Dùa vµo tiªu chuÈn ®Ò ra tõ n¨m 1988 mµ CCIT ®· qui ®Þnh kh¶ n¨ng lµm viÖc, cho phÐp gäi lµ s−ên tiÕp ©m. I.465/V120 ®−îc coi nh− mét b−íc tiÕn xa. S−ên tiÕp ©m dùa trªn giao thøc ®iÒu khiÓn liªn kÕt d÷ liÖu nã võa cho phÐp kÕt nèi c¸c bé ®a hîp mét c¸ch logic qua kªnh B võa cho phÐp kÕt nèi víi nh÷ng ng−êi sö dông kh¸c nhau. ChÝnh v× thÕ, s−ên tiÕp ©m ®¶m b¶o cho c¸c dÞch vô chuyÓn m¹ch gãi vËn hµnh ®−îc ë líp liªn kÕt d÷ liÖu 8.1 LAPD HÇu hÕt l−u l−îng t¶i th«ng tin trªn kªnh D ®Òu sö dông giao thøc LAPD ë líp liªn kÕt, ®−îc ®Þnh s·n lµ I.441/Q921. §Çu tiªn ta xem xÐt c¸c dÞch vô mµ LAPD cung cÊp cho líp m¹ng vµ sau ®ã xem xÐt mét vµi sù biÕn ®æi cña giao thøc nµy C¸c dÞch vô LAPD dïng ®Ó truyÒn t¶i th«ng tin gi÷a 3 líp ®èi t−îng d÷ liÖu qua m¹ng truyÒn th«ng sè ®a dÞch vô ( ISDN ) sö dông kªnh D. DÞch vô LAPD cã thÓ phô trî cho: • C¸c ®Çu cuèi song song ë m¹ng l¾p ®Æt cho ng−êi sö dông (xem h×nh 7.4) • Ba líp ®èi t−îng d÷ liÖu song song (X25 líp3 .I451/ Q931) ChuÈn LAPD cung cÊp 2 d¹ng dÞch vô ®Õn ng−êi sö dông: §ã lµ dÞch vô truyÒn t¶i kh«ng ghi nhËn th«ng tin vµ dÞch vô truyÒn t¶i ghi nhËn th«ng tin 1. DÞch vô truyÒn t¶i th«ng tin kh«ng ghi nhËn: chØ ®¬n gi¶n lµ truyÒn t¶i s−ên chøa ®ùng d÷ liÖu mµ kh«ng ghi nhËn. DÞch vô nµy b¶o ®¶m r»ng d÷ liÖu cña mét ng−êi sö dông sÏ kh«ng bÞ lÉn vµo d÷ liÖu cña ng−êi sö dông kh¸c. DÞch vô nµy kh«ng cã bÊt cø mét c¬ cÊu ®iÒu khiÓn qu¸ tr×nh lµm viÖc hoÆc gi¸m s¸t lçi Nã http://www.ebook.edu.vn
bæ trî cho viÖc ph©n phèi ®Õn 1 ng−êi sö dông hoÆc truyÒn th«ng ( ph©n phèi ®Õn mét sè ng−êi sñ dông ). Nh−ng nã còng truyÒn d÷ liÖu nhanh vµ h÷u dông ®èi víi thñ tôc ®iÒu hµnh vÝ dô nh− tÝn hiÖu b¸o ®éng vµ tin nh¾n chuyÓn ®Õn ng−êi sö dông. 2. Cßn truyÒn t¶i th«ng tin cã ghi nhËn phæ biÕn h¬n vµ t−¬ng tù nh− dÞch vô ®−îc cung cÊp bëi LAPB vµ HDLC. Víi dÞch vô nµy thiÕt lËp ®−îc sù kÕt nèi logic gi÷a 2 ng−êi sö dông. Cã 3 qu¸ tr×nh x¶y ra: thiÕt lËp nèi, truyÒn d÷ liÖu vµ kÕt nèi thiÕt bÞ cuèi. Trong suèt giai ®o¹n thiÕt lËp kÕt nèi, 2 ng−êi sö dông chÊp nhËn ho¸n chuyÓn d÷ liÖu ghi nhËn. Mét ng−êi sö dông ®−a ra yªu cÇu kÕt nèi víi mét ng−êi sö dông kh¸c.NÕu phÝa bªn kia kh«ng bËn th× yªu cÇu nµy sÏ ®−îc ghi nhËn mét c¸ch ch¾c ch¾n vµ kÕt nèi logic ®−îc thiÕt lËp. Trong tr−êng hîp thiÕt yÕu, cã s½n mét kÕt nèi logic cã nghÜa lµ sù cung cÊp dÞch vô LAPD ë cuèi mçi sù kÕt nèi sÏ gi÷ cho ®−êng cña khung truyÒn ®−îc chuyÓn ®i vµ ®−îc nhËn l¹i ®Ó gi¸m s¸t lçi vµ ®iÒu khiÓn qu¸ tr×nh lµm viÖc. Trong suèt qu¸ tr×nh truyÒn d÷ liÖu, LAPD b¶o ®¶m r»ng tÊt c¶ c¸c khung truyÒn sÏ bÞ ph©n phèi sao cho chóng ®−îc truyÒn ®i.Cßn trong qu¸ tr×nh kÕt nèi thiÕt bÞ cuèi 1 trong 2 ng−êi sö dông yªu cÇu kÕt nèi mét c¸ch logic TÝnh chÊt c¬ b¶n cña giao thøc LAPD Giao thøc LAPD ®ùoc m« pháng sau khi giao thøc LAPB ®−îc sö dông trong X25 vµ trªn HDLC. C¶ th«ng tin ng−êi dïng, th«ng tin ®iÒu khiÓn giao thøc vµ c¸c tham sè ®Òu ®−îc truyÒn dÉn trªn khung truyÒn. T−ong øng víi 2 lo¹i dÞch vô ®−îc cung cÊp bëi LAPD th× cã 2 lo¹i vËn hµnh: • VËn hµnh theo kiÓu kh«ng ghi nhËn: th«ng tin líp 3 ®−îc truyÒn t¶i trªn c¸c khung kh«ng sè. Bé dß t×m lçi ®−îc sö dông ®Ó lo¹i bá háng hãc trªn khung nh−ng l¹i kh«ng cã bé kiÓm so¸t lçi vµ ®iÒu khiÓn qu¸ tr×nh lµm viÖc • VËn hµnh theo kiÓu cã ghi nhËn : th«ng tin líp 3 ®−îc truyÒn t¶i trªn khung bao gåm nh÷ng sè tr×nh tù vµ chóng ®−îc sö dông ®Ó ghi nhËn. Thñ tôc ®iÒu khiÓn lçi vµ ®iÒu khiÓn luång ®−îc chøa trong giao thøc nµy. Lo¹i dÞch vô nµy còng ®−îc ¸nh x¹ ®Õn mét chuÈn trong vËn hµnh ®a khung. Hai lo¹i vËn hµnh (ho¹t ®éng ) trªn cã thÓ tån t¹i ®ång thêi trªn 1 kªnh D ®¬n lÎ Víi vËn hµnh x¸c nhËn, nã cã thÓ trî ®ång thêi trî gióp cho nhiÒu kÕt nèi logic LAPD. §iÒu nµy t−¬ng tù nh− kh¶ n¨ng cña X.25 ë møc 3 cã thÓ bæ trî cho nhiÒu m¹ch ¶o. CÊu tróc khung truyÒn HÇu hÕt th«ng tin ng−êi dïng vµ c¸c c¸c b¶n tin giao thøc ®Òu ®−îc chuyÓn ®i d−íi d¹ng khung truyÒn. H×nh 8.1 m« t¶ cÊu tróc mét khung truyÒn cña LAPD. http://www.ebook.edu.vn
H×nh 8.1 Khu«n d¹ng LAPD Ta xem xÐt mét trong sè c¸c tr−êng sau ®©y: 1. Tr−êng cê: Trªn khung truyÒn H91 th× tr−êng cê lµ hai byte ®Çu vµ cuèi víi m« h×nh duy nhÊt “ 01111110 “. Mét cê ®¬n cã thÓ ®−îc dïng nh− lµ mét cê ®ãng cho khung thø nhÊt vµ lµ cê më cho khung tiÕp theo. Trªn c¶ hai phÝa cña giao diÖn m¹ng-ng−êi dïng, phÝa thu t×m kiÕm cê tiÕp theo ®Ó ®ång bé ho¸ vãi “ cê më ” cña khung. Khi nhËn mét khung truyÒn th× tr¹m thu tiÕp tôc dß cê tiÕp theo ®Ó x¸c ®Þnh ®iÓm cuèi cña khung truyÒn. Do ®ã giao thøc nµy cho phÐp biÓu diÔn tuú ý c¸c m« h×nh bit ( Tøc lµ kh«ng cã sù h¹n chÕ nµo trong sù chøa ®ùng cña tr−êng biÕn thiªn bÞ ¸p ®Æt bëi giao thøc kÕt nèi.) ViÖc m« h×nh “ 01111110 “ sÏ kh«ng xuÊt hiÖn ë mét sè n¬i trªn khung truyÒn kh«ng lÊy g× lµm ch¾c ch¾n, do vËy sù ®ång bé cã thÓ bÞ ph¸ vì. §Ó tr¸nh ®iÒu nµy, http://www.ebook.edu.vn
ng−êi ta dïng mét thñ tôc gäi lµ sù “ nhåi bit ”. Gi÷a sù truyÒn dÉn cña cê ®ãng vµ cê më, bé ph¸t lu«n chÌn thªm mét bÝt “ 0 ” bæ sung sau mçi lÇn gÆp nhãm 5 bÝt “ 1 ” trªn khung tÝn hiÖu. Sau khi t×m thÊy cê më, bé thu sÏ kiÓm tra chuçi bit. Khi mét m« h×nh gåm 5- bit xuÊt hiÖn ng−êi ta kiÓm tra bit thø 6. NÕu bit nµy lµ 0 th× xo¸, nÕu bit nµy lµ “ 1” vµ bit thø 7 lµ bit “ 0 “ th× sù kÕt hîp nµy ®−îc chÊp nhËn nh− lµ mét cê. NÕu c¶ hai bit 6 vµ 7 ®Òu lµ “ 1 “ th× bªn ph¸t sÏ x¸c nhËn mét ®iÒu kiÖn kÕt thóc. Do viÖc nhåi bit mµ m« h×nh bit tuú ý cã thÓ ®−îc chÌn vµo tr−êng d÷ liÖu cña khung. §Æc tÝnh nµy ®−îc gäi lµ ‘ d÷ liÖu trong suèt’. H×nh 8.2 chØ ra mét thÝ dô vÒ sù nhåi bit,chó ý vµo tr−êng hîp ®Çu tiªn trong hai tr−êng hîp, bit bæ sung “ 0 ” kh«ng thËt cÇn thiÕt ph¶i lo¹i bá trong mÉu cê nh−ng ®èi víi viÖc vËn hµnh thuËt to¸n th× l¹i rÊt cÇn thiÕt. H×nh nµy còng minh ho¹ nh÷ng vÊn ®Ò cña bit nhåi khi mét cê sö dông c¶ cê ®ãng vµ cê më, bit “1 “ lçi hîp nhÊt hai khung truyÒn thµnh mét. Ng−îc l¹i nã cã thÓ chia 1 khung thµnh 2. 2. Tr−êng ®Þa chØ : LAPD ph©n phèi d−íi hai møc dån kªnh. §Çu tiªn ë phÝa c¸c thuª bao cã thÓ cã nh÷ng thiÕt bÞ sö dông ®ùoc ph©n chia ë cïng mét giao diÖn vËt lý. Thø hai lµ bªn trong mçi mét thiÕt bÞ sö dông cã nhiÒu lo¹i t¶i th«ng tin:lo¹i ®Æc biÖt, d÷ liÖu chuyÓn m¹ch gãi vµ tÝn hiÖu ®iÒu khiÓn. §Ó thÝch øng víi hai møc dån kªnh, LAPD sö dông hai phÇn ®Þa chØ, cô thÓ lµ nhËn d¹ng thiÕt bÞ ®Çu cuèi ®¬n nhÊt, mét thiÕt bÞ cã thÓ ®−îc g¸n cho nhiÒu TEI. §ã lµ tr−êng hîp bé tËp trung ®Çu cuèi. PhÐp g¸n TEI hoÆc lµ ®−îc thùc hiÖn tù ®éng hoÆc lµ ®−îc thùc hiÖn c¬ häc bëi chÝnh ng−êi sö dông. §èi víi tr−êng hîp sö dông b»ng c¬ häc th× l−u ý r»ng nhiÒu th«ng tin cña c¸c thiÕt bÞ phô trî ®−a ®Õn giao diÖn kh«ng gièng nh− TEI. TiÖn lîi cña chÕ ®é tù ®éng lµ nã cho phÐp ng−êi sö dông thay ®æi, bæ sung vµ xo¸ ®i mét vµi thiÕt bÞ mµ kh«ng cÇn ph¶i khai b¸o cho m¹ng qu¶n lý. NÕu kh«ng cã tÝnh n¨ng nµy th× m¹ng sÏ ph¶i ®iÒu khiÓn mét c¬ së d÷ liÖu cho tõng thuª bao vµ viªc cËp nhËt ph¶i thùc hiÖn mét c¸ch th« s¬. B¶ng 8.1 chØ ra phÐp g¸n mét sè TEI. ThiÕt bÞ nhËn d¹ng truy cËp ®Çu cuèi SAPT x¸c ®Þnh líp 3 cña LAPD,do vËy t−¬ng øng víi ®èi t−îng líp 3 bªn trong thiÕt bÞ sö dông B¶ng 8.1a chØ ra 4 gi¸ trÞ ®Æc biÖt th−êng ®−îc g¸n: • Gi¸ trÞ 0 : Sö dông cho thñ tôc gi¸m s¸t cuéc gäi ®Ó ®iÒu khiÓn chuyÓn m¹ch kªnh B • GÝa trÞ 16: Dµnh riªng cho truyÒn th«ng mode gãi trªn kªnh D sö dông X25 møc 3 • Gi¸ trÞ 63: Sö dông cho ho¸n chuyÓn d÷ liÖu líp 2 trong viÖc qu¶n lý th«ng tin. • Gi¸ trÞ 1 lµ phÐp g¸n gÇn ®©y nhÊt (1984) sö dông cho truyÒn th«ng mode gãi sö dông I451/Q.931. §iÒu nµy ®−îc dïng cho tÝn hiÖu th«ng tin gi÷a hai ng−êi sö dông. • Cuèi cïng lµ d¶i gi¸ trÞ tõ 32-62 ®−îc dµnh riªng cho viÖc bæ trî kÕt nèi s−ên tiÕp ©m nh− m« t¶ ë phÇn 93 http://www.ebook.edu.vn
Cã nhiÒu gi¸ trÞ SAPI trong 1 TEI lµ ®¬n nhÊt. Cã nghÜa lµ víi mçi TEI cã 1 ®èi t−îng líp 3 duy nhÊt ®−a ra cho SAPT. Do vËy TEI vµ SAPI lu«n cïng nhËn d¹ng líp 3 phÝa thuª bao vµ nhËn d¹ng kÕt nèi logic mét c¸ch ®¬n nhÊt.Víi néi dung cña tµi liÖu nµy th× sù kÕt hîp gi÷a TEI vµ SAPI nh− lµ mét nhËn d¹ng kÕt nèi liªn kÕt d÷ liÖu. ë bÊt cø thêi ®iÓm nµo, LAPD còng cã thÓ cËp nhËt ®−îc nhiÒu kÕt nèi logic víi mét nhËn d¹ng kÕt nèi d÷ liÖu ( DLCI ) ®¬n nhÊt. Do vËy ®èi t−îng líp 3 lu«n cã duy nhÊt mét kÕt nèi logic LAPD. H×nh 8.3 ®−a ra mét thÝ dô. Nã chØ ra 5 kÕt nèi logic ®éc lËp qua giao diÖn kªnh D B¶ng 8.1 SAPI vµ TEI http://www.ebook.edu.vn
§Þnh d¹ng mét tr−êng ®Þa chØ ®−îc minh ho¹ b»ng h×nh 8.1b. C¶ tr−êng SAPI vµ TEI ®Òu biÓu thÞ ®Þa chØ cña thuª bao líp ®èi t−îng 3. Trªn ®−êng truyÒn ®èi t−îng líp 3 chøa ®ùng nh÷ng ®Þa chØ nµy trªn khung. Khung truyÒn ®i tõ nh÷ng m¹ng chøa ®Þa chØ trªn vµ ®èi t−îng cña LAPD sö dông nh÷ng ®Þa chØ nµy ®Ó ®−a l¹i cho d÷ liÖu sö dông nh»m t−¬ng øng víi ®èi t−îng líp 3. H¬n thÕ n÷a tr−êng ®Þa chØ nµy cßn bao gåm tØ sè ( bit ®iÒu khiÓn / bit ®¸p øng ). Gi¶i thÝch mét c¸ch ®Çy ®ñ th× tÊt c¶ nhòng th«ng tin cña LAPD ®−îc dÞch ra thµnh nh÷ng bit lÖnh hoÆc bit ®¸p øng. Nh÷ng bit nµy ®−îc sö dông ®Ó x¸c ®Þnh lo¹i th«ng tin chøa ®ùng trªn khung truyÒn. B¶ng 8.2 C¸c ®¸p øng vµ lÖnh LAPD Name Command / Description Responde Inormation (I ) C/R Trao ®æi d÷ liÖu ng−êi dïng Supervisory (S) Received Ready (RR) C/R X¸c nhËn vÞ trÝ, ®· nhËn khung I tèt t¹i vÞ trÝ ®ã Received not Ready (RNR) C/R X¸c nhËn vÞ trÝ, khung I háng cÇn ph¸t l¹i t¹i vÞ trÝ ®ã Reject (REJ) C/R Kh«ng chÊp nhËn, quay trë l¹i N Unnumbered (U) Set Sync balance mode (SABME) C Yªu cÇu kÕt nãi logic Disconnect mode (DM ) R Kh«ng thiÕt lËp liªn kÕt hoÆc kÐt nèi b¶o tri Unnumbered informatin (UI) C/R Sö dông dÞch vô truyÒn kh«ng x¸c nhËn th«ng tin Disconnect (UA) C Huû bá kÕt nèi logic Unnumber Acknowledge ( UA ) R Ack cho SABME hoÆc DISC Frame Reject (FRMR) R NhËn b¸o c¸o kh«ng chÊp nhËn khung Exchange Ident×ication ( XID) C Trao ®æi th«ng tin nhËn d¹ng 3. Tr−êng ®iÒu khiÓn: LAPD ®Þnh nghÜa ba lo¹i khung truyÒn, mçi lo¹i øng víi ®Þnh d¹ng tr−êng ®iÒu khiÓn kh¸c nhau: + Khung truyÒn th«ng tin ( I-frames ): Mang d÷ liÖu chuyÓn ®Õn ng−êi sö dông. H¬n n÷a, d÷ liÖu ®iÒu khiÓn qu¸ tr×nh vµ gi¸m s¸t lçi sö dông c¬ chÕ tiÕn-lïi N-ARQ cã thÓ ®−îc ghÐp chång lªn khung truyÒn th«ng tin ( I- frames). + Khung gi¸m s¸t ( S-frames ): Sö dông c¬ cÊu ARQ. + Khung kh«ng sè ( U-frames ): Cung cÊp nh÷ng chøc n¨ng bæ sung ®iÒu khiÓn kÕt n«Ý vµ ®−îc dïng ®Ó hç trî cho vËn hµnh th«ng tin kh«ng ghi nhËn. Mét trong hai bÝt ®Çu tiªn cña tr−êng ®iÒu khiÓn lµ bit x¸c nhËn lo¹i khung truyÒn. VÞ trÝ bÝt ®−îc tæ chøc thµnh c¸c tr−êng con nh− chØ ra trªn h×nh 8.1c. TÊt c¶ c¸c ®Þnh http://www.ebook.edu.vn
d¹ng cña tr−êng ®iÒu khiÓn ®Òu chøa ®ùng tØ sè bit ( P/F ). §èi víi khung lÖnh th× ( P/F ) chØ bit P vµ ®−îc ®Æt b»ng “ 1” ®Ó gäi khung ®¸p øng tõ ®èi t−îng ngang møc cña LAPD. §èi víi khung ®¸p øng th× ( P/F ) chØ bit F vµ ®−îc ®Æt b»ng “ 1 “ ®Ó chØ thÞ dò liÖu ®· ®−îc truyÒn ®i tõ lÖnh gäi. 4) Tr−êng th«ng tin: Tr−êng th«ngtin chØ ®−îc biÓu diÔn trªn khung truyÒn th«ng tin ( I-frame ) vµ mét vµi khung kh«ng sè ( U-frame). Tr−êng nµy cã thÓ chøa ®ùng mét vµi chuçi bit nh−ng ph¶i lµ mét nhãm 8 bÝt(octet).§é dµi cùc ®¹i cña tr−êng th«ng tin cã thÓ biÕn thiªn lªn ®Õn mét vµi gi¸ trÞ tèi ®a mµ hÖ thèng ®· ®Þnh s¼n. Trong tr−êng hîp cã c¶ tÝn hiÖu ®iÒu khiÓn vµ th«ng tin gãi nh− I.441/Q.921 th× ®é dµi lªn ®Õn 260 octet. H×nh 8.3: Miªu t¶ tæng quan mèi quan hÖ gi÷a SAPI, TEI vµ nhËn d¹ng ®Çu cuèi data link 5. Tr−êng kiÓm tra trËt tù khung truyÒn (FCS) FAS lµ m· ph¸t hiÖn lçi tõ nh÷ng bit nguyªn gèc cña khung truyÒn, kh«ng tÝnh bit cê.M· sö dông lµ m· CRC http://www.ebook.edu.vn
VËn hµnh ghi nhËn th«ng tin VËn hµnh theo kiÓu ghi nhËn th«ng tin cña LAPD bao gåm sù ho¸n chuyÓn cña I - frames, S-frames, vµ U-frames gi÷a mét thuª bao TE vµ m¹ng th«ng qua kªnh D. C¸c ®Þnh nghÜa ®iÒu khiÓn vµ ®¸p øng cho c¸c lo¹i khung nµy ®−îc liÖt kª ë b¶ng 9.2. §Ó m« t¶ sù vËn hµnh cña LAPD chóng ta sÏ th¶o luËn 3 lo¹i khung sau nµy. M¹ng hoÆc thuª bao cã thÓ yªu cÇu kÕt nèi logic b»ng göi ®i mét + ThiÕt lËp kÕt nèi: khung SABME. Nãi chung ®iÒu nµy ®¸p øng nhu cÇu tõ mét ®èi t−îng líp 3.Khung SABME chøa ®ùng TEI vµ SAPI cña ®èi t−îng líp 3 ®Ó yªu cÇu kÕt nèi. §èi t−îng ngang møc LAPD nhËn khung SABME vµ ®−a chØ thÞ yªu cÇu kÕt nèi ®Õn ®èi t−îng líp 3 t−¬ng øng. NÕu ®èi t−îng líp 3 chÊp nhËn kÕt nèi th× LAPD sÏ chuyÓn khung UA quay l¹i phÝa bªn kia. Khi phÝa kia nhËn ®−îc UA, ®èi t−îng LAPD sÏ hîp thøc ho¸ yªu cÇu cña ng−êi sö dông. NÕu ®Ých cuèi tõ chèi yªu cÇu kÕt nèi th× ®èi t−îng LAPD cña nã quay trë l¹i khung DM vµ nhËn ®èi t−îng LAPD nh− lµ phÇn kh«ng cÇn thiÕt cña ng−êi sö dông. ChuyÓn ®æi d÷ liÖu: Khi yªu cÇu kÕt nèi ®−îc chÊp nhËn vµ hîp thøc ho¸ th× viÖc liªn + kÕt ®−îc thiÕt lËp. C¶ hai bªn göi d÷ liÖu d−íi d¹ng khung truyÒn I -frame vµ b¾t ®Çu b»ng mét chuçi sè “ 0 “. C¶ tr−êng N(S) vµ tr−êng N(R) cña I-frame ®Òu lµ c¸c d·y sè mµ cã thÓ bæ trî cho viÖc kiÓm tra lçi vµ gi¸m s¸t qu¸ tr×nh. §èi t−îng LAPD sÏ göi mét d·y sè modul 128 vµ chuyÓn chóng lªn N(S), N(R) ®−îc chång lªn nhau theo kiÓu cã ghi nhËn th«ng tin ®Ó I -frame ®−îc nhËn. Nã cßn cho phÐp ®èi t−îng LAPD ®¸nh dÊu ®−îc c¸c sè cña I -frame nhËn ®−îc tiÕp ®ã. S-frame còng cã thÓ ®iÒu khiÓn qu¸ tr×nh vµ gi¸m s¸t lçi Ng−êi ta cßn sö dông cöa sæ tr−ît ®iÒu khiÓn qu¸ tr×nh vµ gi¸m s¸t lçi tiÕn lïi N-ARQ. B»ng sù ®¸nh dÊu khung th«ng tin tiÕp theo RR cã thÓ chØ thÞ khung th«ng tin ®· ®−îc nhËn hay ch−a. Nã chØ ®−îc dïng khi mµ kh«ng cã l−u l−îng t¶i ng−îc mang th«ng tin cã ghi nhËn bÞ chång chËp lªn nhau. Khung th«ng tin RNR ghi nhËn còng nh− RR nh−ng l¹i yªu cÇu ®èi t−îng ngang møc treo ®−ßng truyÒn cña khung th«ng tin. Khi ®èi t−îng ®· s½n sµng th× nã göi 1 khung RR. REJ khëi t¹o mét ARQ tiÕn lïi N. Nã chØ thÞ r»ng khung cuèi cïng nhËn ®−îc ®· bÞ chèi bá vµ viÖc t¸i truyÒn dÉn cña tÊt c¶ mäi khung th«ng tin l¹i b¾t ®Çu víi sè l−îng N(R) ®· ®ùîc yªu cÇu tõ tr−íc. + Sù th¸o nèi: §èi víi sù th¸o nèi th× hoÆc lµ ®èi t−îng LAPD cã thÓ khëi t¹o mét quy tr×nh th¸o nèi hoÆc lµ nÕu cã mét vµi lçi tr×nh tù th× trªn chÝnh bé khëi t¹o ®· cã sù th¸o nèi, cßn mét tr−êng hîp n÷a lµ trong yªu cÇu cña ng−êi sö dông líp ®èi t−îng 3 ®· cã s½n sù th¸o nèi. §èi t−îng LAPD th«ng b¸o sù th¸o nèi trªn mét kÕt nèi x¸c ®Þnh nµo ®ã b»ng c¸ch göi 1 khung DISC ®Õn ®èi t−îng ngang møc. §èi t−îng ë cù ly xa ph¶i chÊp nhËn sù th¸o nèi nµy b»ng mét UA vµ líp sö dông 3 cña nã ®Ó th«ng b¸o r»ng viÖc kÕt nèi ®· kÕt thóc. BÊt cø mét khung truyÒn th«ng tin nµo kh«ng ghi nhËn ®Òu cã thÓ bÞ mÊt vµ sù phôc håi chØ cã kh¶ n¨ng ®¸p øng ë líp trªn chóng. http://www.ebook.edu.vn
H×nh 8.4 Khung chèi bá ( FRMR ) + Khung tõ chèi ( FRMR ): Khung FRMR ®−îc dïng ®Ó ®¸nh dÊu r»ng mét khung truyÒn ®· ®Õn kh«ng thÝch hîp ( H×nh 8.4 ). Trong mét chõng mùc nµo ®ã th× nã ®· x©m ph¹m ®Õn giao thøc (H94). Mét hoÆc mét sè c¸c tr−êng hîp sau cã thÓ x¶y ra: + Tr−êng ®iÒu khiÓn kh«ng x¸c ®Þnh hoÆc kh«ng ®−îc vËn dông. + S-frame hoÆc U-frame kh«ng ®óng. + §· nh©n vµo mét N(R) kh«ng æn ®Þnh (N(R) chØ æn ®Þnh khi nã n»m trong d¶i tõ d·y sè cña khung truyÒn ghi nhËn cuèi cïng ®Õn d·y sè cña khung truyÒn ph¸t ®i). + I-frames cã tr−êng th«ng tin v−ît qu¸ chiÒu dµi cùc ®¹i ®· thiÕt lËp. Môc ®Ých cña FRMR lµ ®Ó kÕt thóc viÖc kÕt nèi.Trªn FRMR nhËn vµo,®èi t−îng thu cè g¾ng t¸i thiÕt lËp sù kÕt nèi sö dông thñ tôc tr−íc ®ã. Khung nhËn d¹ng ho¸n chuyÓn (XID) dïng ®Ó ho¸n chuyÓn th«ng tin cho viÖc ®iÒu hµnh kÕt nèi cña hai tr¹m.Khi ®èi t−îng ngang møc nhËn ®−îc lÖnh XID th× nã tr¶ lêi b¨ng mét XID ®¸p øng.Th«ng tin thùc tÕ ®· ho¸n chuyÓn ph¶i n»m trong ph¹m vi chuÈn mùc. Mét sè thÝ dô cña sù vËn hµnh th«ng tin ghi nhËn: H×nh 8.5 giíi thiÖu mét sè vÝ dô nh»m lµm cho chóng ta hiÓu biÕt h¬n vÒ sù vËn hµnh ghi nhËn. TÊt c¶ c¸c thÝ dô ®Òu dïng ®å thÞ víi trôc tung lµ trôc thêi gian. Môc ®Ých lµ chØ ra ®−îc sù phô thuéc vµo thêi gian vµ minh ho¹ ®−îc mèi quan hÖ gi÷a bªn thu vµ bªn ph¸t. Mçi mòi tªn biÓu diÔn khung truyÒn ph¸t ®i d÷ liÖu liªn kÕt gi÷a TE vµ NT. Ta cßn thÊy lêi chó thÝch tªn khung, gi¸ trÞ bit P / bit F ( P/F ) vµ n¬i t−¬ng øng, gi¸ trÞ cña N(R) vµ N(S). §Æt bit P hoÆc bit F b»ng “ 1 “ nÕu chØ dÉn ®−îc tr×nh bµy vµ ®Æt b»ng “ 0 “ nÕu kh«ng cã chØ dÉn. http://www.ebook.edu.vn
H×nh 8.5 VÝ dô vÒ vËn hµnh LAPD H×nh 8.5a chØ ra nh÷ng khung truyÒn ®· tham gia vµo thiÕt lËp kÕt nèi vµ th¸o nèi. Trong thÝ dô nµy, TE ®ang yªu cÇu kÕt nèi c¸c qu¸ tr×nh tiÕp theo x¶y ra t−¬ng tù nh− NT yªu cÇu kÕt nèi. §èi t−îng liªn kÕt d÷ liÖu cho TE th«ng b¸o lÖnh SABME cho phÝa bªn kia vµ b¾t ®Çu tÝnh thêi gian b»ng T200 ( xem b¶ng 8.3 ). §èi t−îng LAPD quay trë l¹i UA ®¸p øng vµ thiÕt lËp vïng biÕn thiªn vµ ®Õm ®Õn gi¸ trÞ ban ®Çu cña chóng. §èi t−îng khëi t¹o nhËn gi¸ trÞ UA ®¸p øng, thiÕt lËp sù biÕn thiªn vµ bé ®Õm, ngõng ®ång hå ®o thêi gian. KÕt nèi logic b©y giê ®· ho¹t ®éng vµ hai bªn cã thÓ b¾t ®Çu truyÒn ®i c¸c khung, T200 ngõng ho¹t ®éng mµ kh«ng cã ®¸p øng. Bé khëi ph¸t sÏ lÆp l¹i SABME nh− ®· minh ho¹. §iÒu nµy ®−îc lÆp l¹i cho ®Õn khi UA hoÆc DM ®−îc nhËn hoÆc sau khi ®−a ra mét sè c©y t×m lo¹i sè ( N200). §èi t−îng khëi t¹o http://www.ebook.edu.vn
th©m nhËp tõ chèi vµ th«ng b¸o sù cè cho ®èi t−îng ®iÒu khiÓn. Trong tr−êng hîp nµy cÇn ph¶i cã líp trung gian cao h¬n. H×nh 8.5a chØ ra thñ tôc th¸o nèi. Mét phÝa th«ng b¸o lÖnh DISC vµ phÝa bªn kia tr¶ lêi b»ng mét ®¸p øng UA. B¶ng 8.3: C¸c tham sè hÖ thèng LAPD Tham sè Gi¸ trÞ mÆc ®Þnh Gi¶i thÝch T200 1 sec Thêi gian ®îi ack tr−íc khi khëi ®éng kh«i phôc T201 =T200 Thêi gian min gi÷a 2 TE nhËn d¹ng kiÓm tra tin T202 2 sec Thêi gian min gi÷a 2 TE nhËn d¹ng yªu cÇu tin T203 10 sec Rhêi gian max kh«ng cã trao ®æi khung N200 3 Sè max c¸c gãi ®−îc truyÒn ph¸t l¹i 1 khung N201 260 octecs ChiÒu dµi tèi ®a cña tr−êng th«ng tin N202 3 Sè max ®−îc ph¸t l¹i cña TEI nhËn d¹ng b¶n tin K 1 cho 16-Kb/s b¸o hiÖu Sè max I-frame ®ang out-standing 3 cho 16-Kb/s gãi 7 cho 64-Kb/s LAPD thùc chÊt lµ sù vËn hµnh theo mode ®· c©n b»ng cã nghÜa lµ ®èi t−îng NT vµ TE cã tr¹ng th¸i c©n b»ng. Do vËy c¶ hai bªn cã thÓ th©m nhËp ®Ó thiÕt lËp mét kÕt nèi logic ®Õn TEI /SAPI ë cïng mét thêi ®iÓm. H×nh 8.5b ®· minh ho¹ b»ng sù tån t¹i hai s−ên ®¸p øng ®Õn SAPME vµ sau ®ã thiÕt lËp kÕt nèi logic. H×nh 8.5c minh ho¹ sù trao ®æi song c«ng cña I -frame. Khi ®èi t−îng göi mét sè khung truyÒn th«ng tin d−íi d¹ng d·y víi d÷ liÖu kh«ng chuyÓn th× sau ®ã d·y nhËn ®−îc lÆp l¹i mét c¸ch ®¬n gi¶n (vÝ dô I, 1, 1: I. 2 trong viÖc chuyÓn trùc tiÕp tõ TE ®Õn NT ). Khi mét ®èi t−îng nhËn ®−îc mét sè khung truyÒn trªn th× sau ®ã nh÷ng d·y sè nhËh ®−îc trong nh÷ng khung kh«ng truyÒn ®i tiÕp theo ph¶i ph¶n x¹ l¹i c¸c ho¹t tÝnh tÝch luü ( vÝ dô I, 1, 3 trong truyÒn trùc tiÕp gi÷a NT vµ TE). Chó ý r»ng ng−êi ta cßn bæ sung vµo I-frame nh÷ng khung truyÒn gi¸m s¸t. H×nh 8.5d cho biÕt mét vËn hµnh chØ tham gia trong ®iÒu kiÖn bËn. VÝ dô nh− ®èi t−îng LAPD, hoÆc ng−êi sö dông kh«ng thÓ xö lý ®−îc khung truyÒn th«ng tin nhanh b»ng tçc ®é chuyÓn ®Õn. Trong tr−êng hîp kh¸c ®èi t−îng cña nã nhËn bé ®Öm bæ sung vµ ph¶i dõng qu¸ tr×nh ®Õn cña khung truyÒn th«ng tin b»ng lÖnh RNR. ë vÝ dô nµy, TE th«ng b¸o mét lÖnh RNR yªu cÇu NI dõng qu¸ tr×nh truyÒn dÉn cña khung truyÒn th«ng tin. Tr¹m nhËn ®−îc lÖnh RNR sÏ hái vßng tr¹m bËn ë mét vµi chu kú b»ng c¸ch göi lÖnh RR hoÆc RNR. Khi tr¹ng th¸i bËn ®· hÕt TE quay l¹i RR vµ khung th«ng tin tõ NT cã thÓ b¾t ®Çu l¹i. H×nh 8.5e chØ ra mét vÝ dô vÒ viÖc kh«i phôc nÕu cã lçi sö dông lÖnh REJ. ë ®©y TE truyÒn khung th«ng tin ®−îc ®¸nh sè 3, 4 vµ 5, sè 4 gÆp ph¶i lçi. NT dß lçi vµ huû bá khung truyÒn.Khi NT nhËn ®−îc khung th«ng tin sè 5 th× l¹i lo¹i bá khung nµy, bá qua yªu cÇu vµ göi mét lÖnh REJ víi N(R) lµ 4. §iÒu ®ã lµm cho ®èi t−îng TE b¾t http://www.ebook.edu.vn
®Çu t¸i truyÒn dÉn tÊt c¶ khung th«ng tin ®· göi b¾t ®Çu tõ khung sè 4. Nã cã thÓ tiÕp tôc göi nh÷ng khung bæ sung sau khi ®· t¸i truyÒn dÉn khung truyÒn. H×nh 8.5f chØ ra vÝ dô vÒ sù kh«i phôc nÕu cã lçi sö dông thêi gian h¹n ®Þnh, ë vÝ dô nµy NT truyÒn dÉn khung th«ng tin sè 3 nh− lµ mét d·y c¸c khung th«ng tin vµo sau. Khung gÆp lçi, NT dß lçi vµ huû bá nã. Tuy nhiªn NT kh«ng thÓ göi ®−îc REJ bëi v× kh«ng cã c¸ch nµo ®Ó biÕt ®−îc ë kÕt nèi logic nµo khung háng ®−îc göi ®i hoÆc liÖu ®ã cã thùc sù lµ mét khung th«ng tin hay kh«ng. NÕu dß trªn khung truyÒn thÊy cã lçi th× tÊt c¶ c¸c bit cña khung truyÒn ®ã ®Òu bÞ “ nghi ngê ” vµ bªn thu kh«ng cã c¸ch nµo ®Ó t×m n¹p nã. Tuy nhiªn bªn ph¸t b¾t ®Çu ®Þnh giê ( T200 ) nh− lµ khung ®· ®−îc truyÒn ®i. ViÖc ®Þnh giê nµy kÐo dµi ®Ó ®óng nhÞp víi thêi gian ®¸p øng. Khi viÖc ®Þnh giê kÕt thóc, tr¹m khëi t¹o viÖc kh«i phôc. Nã ®−îc thùc hiÖn b»ng c¸ch hái vßng nh÷ng phÝa kh¸c bëi lÖnh RR ( thiÕt lËp bit P ) ®Ó quy ®Þnh tr¹ng th¸i cña c¸c s−ên kh¸c. NÕu yªu cÇu hái vßng ®−îc ®¸p øng ®èi t−îng sÏ nhËn khung truyÒn chøa tr−êng N(R) vµ ®iÒu vÉn cã thÓ tiÕp tôc. Trong tr−êng hîp nµy, ®¸p øng chØ thÞ r»ng khung 3 ®· bÞ mÊt vµ TE l¹i t¸i truyÒn dÉn. Nh÷ng thÝ dô nµy tuy kh«ng ®Çy ®ñ nh−ng còng ®· ®−a cho ng−êi ®äc c¸ch nh×n ®óng ®¾n vÒ c¸ch thøc cña LAPD. VËn hµnh kh«ng ghi nhËn. VËn hµnh kh«ng ghi nhËn ®¶m b¶o ho¸n chuyÓn d÷ liÖu ng−êi dïng mµ kh«ng cÇn kiÓm tra lçi vµ gi¸m s¸t qu¸ tr×nh. Ng−êi ta sö dông kªnh truyÒn th«ng tin ®Ó truyÒn dÉn d÷ liÖu. Khi ng−êi sö dông LAPD muèn göi d÷ liÖu th× nã chuyÓn d÷ liÖu ®Õn ®èi t−îng LAPD vµ ®èi t−îng nµy l¹i cho d÷ liÖu vµo tr−êng th«ng tin cña khung UI.Khi khung nµy ®−îc nhËn th× tr−êng th«ng tin ®−îc ®−a ®Õn cho ng−êi sö dông ®Çu cuèi.Tuy kh«ng cã sù ghi nhËn trë l¹i s−ên kh¸c nh−ng sù vËn hµnh kh«ng ghi nhËn l¹i lo¹i bá ®−îc viÖc dß lçi. Chøc n¨ng qu¶n trÞ. Cã hai chøc n¨ng liªn hÖ víi ®iÒu khiÓn kÕt nèi mµ g¸n toµn bé víi ®èi t−îng LAPD chø kh«ng ph¶i lµ mét kÕt nèi cô thÓ nµo ®ã hoÆc ng−êi sö dông LAPD.Chóng ®−îc dïng cho ®iÒu khiÓn TEI vµ c¸c tham sè giao dÞch. + Qu¶n trÞ TEI: Kh¶ n¨ng ®iÒu hµnh TEI ®¶m b¶o cho viÖc g¸n TEI ®−îcthùc hiÖn mét c¸ch tù ®éng. Nh÷ng thñ tôc nµy cã thÓ ®−îc gäi ra cho nh÷ng dông cô TE ®· kÕt nèi míi ®©y ë mét giao diÖn m¹ng ng−êi dïng ®Æc biÖt nµo ®ã ®Ó kh«ng ph¶i thiÕt lËp gi¸ trÞ TEI. Sù khëi t¹o viÖc g¸n TEI ®−îc kÝch ho¹t bëi 1 trong 2 tr−êng hîp.Thø nhÊt lµ nÕu mét linh kiÖn ®−îc nèi víi giao diÖn m¹ng sö dông vµ nh÷ng ng−êi dïng thö hoÆc cã thÓ chuyÓn ®æi d÷ liÖu kh«ng ghi nhËn hoÆc thiÕt lËp kÕt http://www.ebook.edu.vn
nèi logic th× ®èi t−îng LAPD treo ®−êng yªu cÇu cho ®Õn khi viÖc g¸n TEI ®−îc thùc hiÖn. Thø hai lµ phÝa ng−êi dïng líp ®iÒu hµnh ®èi t−îng cã thÓ khëi t¹o thñ tôc g¸n TEI cho chÝnh m· lçi cña nã. Cßn mét tr−êng hîp n÷a lµ ®èi t−îng sö dông LAPD truyÒn dÉn khung UI cïng víi SAPI sè 63, TEI sè 127 vµ mét tr−êng th«ng tin chøa ®ùng 2 tr−êng con: lo¹i th«ng b¸o vµ lo¹i chØ dÉn sè. Lo¹i th«ng b¸o dïng ®Ó ®ång nhÊt c¸c yªu cÇu. Lo¹i chØ dÉn sè lµ mét sè ngÉu nhiªn sö dông ®Ó ph©n biÖt mét sè yªu cÇu ®ång nhÊt song song vãi c¸c linh kiÖn ng−êi dïng kh¸c nhau. NÕu phÝa m¹ng cã thÓ g¸n mét gi¸ trÞ TEI trong kho¶ng 64 ®Õn 126 th× nã ®¸p øng b»ng mét khung UI, mét SAPI sè 63, mét TEI sè 127 vµ mét tr−êng th«ng tin bao gåm 3 tr−êng con: lo¹i th«ng b¸o,chØ dÉn sè vµ thñ tôc chØ thÞ. ChØ dÉn sè ®−îc c©n b»ng víi gi¸ trÞ nhËn vµo tõ phÝa ng−êi dïng, lo¹i th«ng b¸o cã tÝnh ®ång nhÊt vµ thñ tôc chØ thÞ lµ gi¸ trÞ TEI ®−îc g¸n. NÕu m¹ng kh«ng thÓ g¸n TEI th× nã quay l¹i UI víi lo¹i th«ng b¸o b»ng viÖc phñ ®Þnh tÝnh ®ång nhÊt nhËn d¹ng B¶ng 8.4 B¶n tin cho TEI thñ tôc qu¶n trÞ Tªn b¶n tin ChiÒu Tham sè Miªu t¶ Yªu cÇu nhËn User-> Net Ri = random Yªu cÇu cÊp TEI tù ®«ng d¹ng Ai = 127 CÊp nhËn Net -> user Ri = match identity request CÊp gi¸ trÞ TEI d¹ng value Ai = TEI assignment (64-126) Tõ chèi nhËn Net -> user Ri = match idÎn request value Tõ chèi yªu cÇu m¹ng D¹ng Ai =Denied TEI value (64-126) Yªu cÇu kiÓm Net -> user Ai = TEI value to be check Cho phÐp m¹ng hoÆc thiÕt tra nhËn d¹ng Ai = 127 ( check all value ) lËp víi gi¸ trÞ TEI ®ang dïng hoÆc cÊp TEI kÐp D¸p øng kiÓm User -> net Ai = TEI value (64-126) D¸p øng bëi thiÕt bÞ ng−êi tra nhËn d¹ng Ri = Random dïng víi gi¸ trÞ TEI Th¸o bá nhËn Net -> user Ai = TEI value ( 64-126) Th¸o bá c¸c gi¸ trÞ TEI d¹ng Ai=127 ( remove all TEI value) X¸c minh User -> net Ai = TEI value to be check Cho phepa phÝa ng−êi dïng nhËn d¹ng (0-126) yªu cÇu m¹ng kiÓm tra nhËn Ri = 0 d¹ng §Ó bæ sung vµo viÖc g¸n TEI tù ®éng th× cã nh÷ng thñ tôc cho viÖc kiÓm tra gi¸ trÞ cña phÐp g¸n TEI ®ang tån t¹i vµ phÐp g¸n TEI ®· lo¹i bá. Nh÷ng thñ tôc nµy còng dïng khung UI. B¶ng 8.4 tæng kÕt c¸c b¶n tin ®−îc dïng cho qu¶n tri TEI. 3 b¶n tin ®Çu tiªn ®· ®−îc th¶o luËn. B¶n tin yªu cÇu kiÓm tra nhËn d¹ng ®−îc sö dông tai c¸c thñ tôc kiÓm to¸n vµ kh«i phuc. Nã cho phÐp phÝa m¹ng thiÕt lËp 1 gi¸ trÞ TEI nµo ®ã mµ ®ang dïng hoÆc t×m ra c¸c thiÕt bÞ ng−êi dïng ®−îc cÊp cïng gi¸ trÞ TEI. Khi mét b¶n tin kiÓm tra http://www.ebook.edu.vn
nhËn d¹ng ®−îc ®−a vµo bëi m¹ng, TE hoÆc c¸c TEs sÏ lµm cho phï hîp ®¸p øng TEI víi ®¸p øng b¶n tin kiÓm tra nhËn d¹ng. NÕu yªu cÇu kiÓm tra nhËn d¹ng ®−îc dÕnvíi mét chØ thÞ t−¬ng t¸c b»ng 127 th× tÊt c¶ c¸c TEI ®¸p øng. Thñ tôc kiÓm tra nµy còng cã thÓ kÐo theo 1 ®¸p øng tíi 1 b¶n tin yªu cÇu x· minh tõ thiÕt bÞ ng−êi dïng. NÕu phÝa m¹ng x¸c ®Þnh r»ng gi¸ trÞ TEI sÏ lµ yªu cÇu huû bá kÕt nèi, nã sÏ ®−a ra b¶n tin th¸o bá nhËn d¹ng vµ thiÕt bÞ ng−êi dïng thÝch hîp sÏ th¸o bá TEI cña nã vµ ®i vµo tr¹ng th¸i TEI ch−a ®−îc cÊp. M¹ng cã thÓ ®−a ra 1 lÖnh nh− vËy nÕu nã x¸c ®Þnh r»ng 1 gi¸ trÞ kÐp TEI ®ang tån t¹i. H×nh 8.6 minh ho¹ khu«n d¹ng cña tr−êng th«ng tin cña 1 khung UI - LAPD ®Ó mang b¶n tin qu¶n trÞ TEI H×nh 8.6 Tr−êng th«ng tin UI cho b¶n tin qu¶n trÞ TEI Sù ®iÒu chØnh th«ng sè. KÕt hîp víi vËn hµnh LAPD lµ c¸c th«ng sè träng yÕu ch¾c ch¾n. Mçi th«ng sè ®−îc g¸n mét gi¸ trÞ mÆc ®Þnh ë mét chuÈn mùc nµo ®ã nh−ng sù cung cÊp nµy l¹i ®ùoc t¹o ra tõ sù ®iÒu chØnh nh÷ng gi¸ trÞ kh¸c. C¸c th«ng sè vµ gi¸ trÞ mÆc ®Þnh cña nã ®−îc liÖt kª ë b¶ng 8.3. NÕu ®èi t−îng LAPD muèn sö dông hÖ thèng c¸c gi¸ trÞ kh¸c nhau cho kÕt nèi logic cô thÓ th× nã cã thÓ th«ng b¸o mét khung XID, víi nh÷ng gi¸ trÞ mong muèn chøa ®ùng trong c¸c tr−êng con cña tr−êng th«ng tin. PhÝa kia ®¸p øng víi mét XID bao gåm mét lo¹t c¸c th«ng sè gi¸ trÞ ngang møc cã thÓ phô trî. Mçi gi¸ trÞ ph¶i n»m trong kho¶ng gi÷a gi¸ trÞ mÆc ®Þnh vµ gi¸ trÞ ®· yªu cÇu. 8.2 §Çu cuãi thÝch nghi - ( TA ) RÊt nhiÒu c¸c thiÕt bÞ truyÒn dÉn d÷ liÖu ®ang tån t¹i kh«ng t−¬ng thÝch víi c¸c giao diÖn, c¸c giao thøc vµ c¸c tèc ®é cña ISDN. §Ó sö dông l©u dµi, c¸c thiÕt bÞ nµy sÏ ®−îc l¾p víi c¸c giao diÖn ISDN nh−ng c¸c thiÕt bÞ s½n cã nµy ph¶i ®−îc ®iÒu tiÕt thÝch nghi víi quy luËt truyÒn. §¸y lµ chøc n¨ng cña thiÕt bÞ ®Çu cuèi thÝch nghi ( TA ). vÒ c¨n b¶n, mét bé chuyÓn ®Çu cuèi sÏ ¸nh x¹ 1 thiÕt bÞ ®µu cuèi kh«ng ph¶i lµ ISDN, mét m¸y tÝnh c¸ nh©n, bé hîp kªnh hoÆc modem vµo trong 1 giao diÖn ISDN. C¸c m¸y Fax, ®iÖn tho¹i analog còng cã thÓ ®−îc kÕt hîp vµo. Trong mäi tr−êng hîp sù chuyÓn ®æi lµ lªn giao diÖn ( 2B+D ) ë tèc ®é c¬ b¶n. http://www.ebook.edu.vn
Thùc tÕ cã hä c¸c bé chuyÓn ®æi ®Çu cuèi, mçi mét lo¹i dµnh riªng cho 1 lo¹i giao diÖn kh«ng lµ ISDN. T©t c¶ c¸c thiÕt bÞ nµy ¸nh x¹ c¸c ®Æc tÝnh vµ chøc n¨ng cña mét thiÕt bÞ cô thÓ tíi c¸c ®Æc tÝnh vµ chøc n¨ng ISDN. Nãi chung, c¸c chøc n¨ng sau ®©y ®−îc thùc hiÖn: • Tèc ®é thÝch nghi: Mét luång d÷ liÖu nhá h¬n 64-Kb/s ®−îc ¸nh x¹ vµo trong luång d÷ liÖu 64-Kb/s • ChuyÓn ®æi b¸o hiÖu: Giao thøc b¸o hiÖu cña thiÕt bÞ sÏ ®−îc ¸nh x¹ vµo trong giao thøc b¸o hiÖu ISDN, Q.931 ch¼ng h¹n rÊt nhiÒu thiÕt bÞ hç trî c¸c giao diÖn, nh− X.21 hoÆc EIA-232-D, cung cÊp 1 giao thøc b¸o hiÖu trong d¶i kªnh. Nh÷ng b¶n tin inband nµy nhÊt thiÕt ph¶i ®−îc chuyÓn ®æi thµnh c¸c b¶n tin Q.931 kªnh D • ChuyÓn dæi X.25: C¸c chøc n¨ng cña c¸c thiÕt bÞ X.25 kh«ng ph¶i lµ ISDN sÏ ®−îc chuyÓn ®æi ®Ó ho¹t ®éng trªn c¸c kªnh B vµ/hoÆc kªnh D. ViÖc nµy sÏ liªn quan ®Õn c¶ viÖc ®IÒu chØnh tèc ®é vµ chuyÓn ®æi b¸o hiÖu. • ChuyÓn ®æi giao diÑn VËt lý: Giao diÖn ISDN gåm 2 cÆp xo¾n t¹i giao diÖn S hoÆc T. Giao diÖn kh«ng lµ ISDN ph¶i ®−îc ¸nh x¹ lªn giao diÖn vËt lý nµy. • Sè ho¸: Khi c¸c thiÕt bÞ analog th× viÖc chuyÓn ®æi t−¬ng tù sang sè lµ b¾t buéc. §Ó phï hîp víi 1 sè lín c¸c thiÐt bÞ hiÖn cã vµ nhu cÇu hç trî c¸c øng dông c¶ chuyÓn dæi s¬ cÊp lÉn chuyÓn ®æi gãi, ITU-T ®· x©y dùng mét tËp hîp phøc t¹p c¸c kh¶ n¨ng ®−îc ®Þnh nghÜa trong Series c¸c khuyÕn nghÞ I.460. B¶ng 8.5 tæng kÕt c¸c quy tr×nh ®Þnh nghÜa trong series -I.460 vµ b¶ng 8.6 so s¸nh c¸c tÝnh chÊt cña c¸c ph−¬ng ph¸p kh¸c nhau. B¶ng 8,5 Tãm t¾t c¸c quy tr×nh TA DÞch vô ISDN Quy tr×nh TEI C¸c giao diÖn R C¸c kªnh ISDN §−îc chuyÓn m¹ch kªnh I.465/V.120 ( US) V,24/V.35 B, H I.463/V110 (Euro, Japan) V.24/V.35 B I.461/X.30 X.21 B §−îc chuyÓn m¹ch gãi I.462/X.31 - mode kªnh X.25 B I.462/X.31 - mode gãi X.25 B, D. H Bé ®iÒu chØnh thiÕt bÞ ®Çu cuèi cã thÓ lµ 1 thiÕt bÞ ®¬n lÎ hoÆc 1 card m¸y tÝnh c¸ nh©n. Trong tr−êng hîp nµo ®i n÷a, TA còng hç trî b¸o hiÖu kªnh D ( Q.931 vµ Q.921 ) vµ mét qu¸ tr×nh trªn kªnh D sÏ chØ ra b¶n chÊt cña sù ®iÒu chØnh nµy. Bé TA nµy cho phÐp thiÕt bÞ ®Çu cuèi ( TE2 trªn h×nh 6.2 ) trao ®æi qua ISDN víi 1 TE2 kh¸c g¾n liÒn víi TA kia. Mét TE2 còng cã thÓ trao ®æi qua ISDN víi mét TE1. Trong c¶ 2 tr−êng hîp, c¶ 2 ®ãi t¸c nµy ph¶i sö dông cïng 1 quy tr×nh kªnh B, ch¼ng h¹n nh− V.110 hoÆc V.120, ®Ó liªn hÖ. http://www.ebook.edu.vn
B¶ng 8.6 So s¸nh c¸c chuÈn cña TA I.463/V.110& I.461/X.30 I.465/V.120 I.462/X.31 DÞch vô t¶I ISDN kªnh kªnh kªnh / gãi §iÒu chØnh tèc ®é 1-3 giai ®o¹n nhåi cê cê nhåi NhiÒu ®Ých kh«ng kh«ng cã Dùa trªn HDLC kh«ng cã cã Hîp kªnh B kh«ng cã – LLI cã - VCN Ho¹t ®éng kªnh B kh«ng kh«ng cã, dÞch vô t¶I gãi Ph¸t hiÖn lçi kh«ng cã CRC-V.41 CRC- V.41 Söa lçi kh«ng cã truyÒn l¹I truyÒn l¹I KiÓm so¸t vßng h¹n chÕ ( bÝt X ) cã - cöa sæ tr−ît cã - cöa sæ tr−ît D¹ng cña DTE ë R kh«ng ®ång bé/®ång kh«ng ®ßng bé / HDLC ®ång bé X.25 bé / bÝt trong suèt CRC = KiÓm tra ®é d− thõa vßng LLI = sè nhËn d¹ng liªn kÕt logic DTE = ThiÕt bÞ ®Çu cuèi sè liÖu PAD = §ãng/th¸o gãi VCN = Sè m¹ch kªnh thùc PA = Bé diÒu chØnh thiÕt bÞ ®Çu cuèi ChuyÓn ®æi tèc ®é Ph−¬ng tiÖn c¬ b¶n cña viÖc truyÒn d÷ liÖu ng−êi dïng lµ kªnh B, ho¹t ®éng t¹i tèc ®é 64-Kb/s. Tuy nhiªn ng−êi ta muèn cã thÓ hç trî c¸c thiÕt bÞ thuª bao trªn kªnh B ho¹t ®éng t¹i c¸c tèc ®é d÷ liÖu thÊp h¬n 64-Kb/s. Cã 2 lý do cho viÖc nµy: §Çu tiªn lµ do rÊt nhiÒu thiÕt bÞ hiÖn cã, ch¼ng h¹n nh− c¸c thiÕt bÞ ®Çu cuèi, m¸y tÝnh c¸ nh©n ho¹t ®éng t¹i c¸c tèc ®é nhá h¬n 64-Kb/s. Sau n÷a lµ víi c¸c −u ®iÓm cña viÖc hîp kªnh. Nh− ta d· chØ ra, trong phiªn b¶n hiÖn t¹i cña ISDN, toµn bé kªnh B lµ phÇn tö c¬ b¶n cña chuyÓn m¹ch kªnh. Tøc lµ thËm chÝ nÕu 1 kªnh B ®−îc chia 1 c¸ch logic thµnh 1 sè c¸c kªnh phô, th× c¸c kªnh phô nµy ph¶i ®−îc t¶i trªn 1 m¹ch ®¬n lÎ gi÷a cïng 1 cÆp thuª bao. MÆc dÇu vËy, 1 thuª bao cã thÓ cã 1 vµi thiÕt bÞ g¾n liÒn víi 1 giao diÖn ISDN vµ muèn kÕt nèi 2 hoÆc nhiÒu h¬n trong sè chóng tíi cïng 1 ®Ých. Ch¼ng h¹n, ng−êi dïng cã thÓ muèn kÕt nèi ®Õn co quan cña m×nh vµ sö dông 1 m¸y tÝnh c¸ nh©n vµ 1 m¸y Fax ®ång thêi. SÏ rÎ h¬n nÕu tÊt c¶ c¸c giao dÞch nµy cã thÓ t¶i trªn cïng 1 kªnh B. H¬n n÷a nÕu toµn bé c¸c giao dÞch d÷ liÖu tíi c¬ quan ®−îc hîp kªnh trªn 1 kªnh B th× kªnh B kia cña giao diÖn c¬ b¶n ë nhµ sÏ ®−îc tù do ®Ó göi vµ nhËn c¸c cuéc tho¹i. Chóng ta sÏ kh¶o s¸t bé chuyÓn ®æi tèc ®é , t¹i ®ay vµ sÏ xem xÐt viÖc hîp kªnh t¹i phÇn sau. ChuyÓn dæi tèc ®é lµ chøc n¨ng ®iÒu chØnh 1 thiÕt bÞ ®Çu cuèi cã tèc ®ä d÷ liÖu nhá h¬n 64-Kb/s tíi tèc ®é 64-Kb/s ( H×nh 8.4 ). H×nh 8.7 tæng kÕt c¸c kü thuËt ®· ®−îc chØ ra trong I.460 Sù ph©n biÖt ban ®µu cã trong I.460 lµ liÖu luång bit ®−îc t¶i trªn kªnh B cã ph¶i lµ chÝnh x¸c 8, 16, hoÆc 32-Kb/s hay lµ 1 tèc ®é d÷ liÖu nµo kh¸c http://www.ebook.edu.vn
Tèc ®é d÷ liÖu 8, 16 hoÆc 32-Kb/s Tr−êng hîp ®µu tiªn ®−îc minh ho¹ trong h×nh 8.8. c¸c bit ®−îc truyÒn trªn kªnh B nh− lµ 1 luång c¸c octec víi tèc ®é 64-Kb/s hoÆc t−¬ng ®−¬ng 8000 octec/sec. H×nh 8.7 c¸c ph−¬ng ¸n ®IÒu chØnh tèc ®é lªn kªnh B 64-Kb/s . H×nh 8.8 ph©n bè c¸c bÝt trong octec cña kªnh B ®èi víi viÖc ®iÒu chØnh tèc ®é H×nh 8.7 Sù ®¶o ®Ó thÝch nghi tèc ®é tíi 64-Kb/s trªn kªnh B §èi víi 1 thiÕt bÞ thuª bao 8-Kb/s, bé ®iÒu chØnh thiÕt bÞ ®Çu cuèi TA ho¹t ®éng nh− sau: D÷ liÖu tõ thuª bao ®Õn TA víi tèc ®é 8-Kb/s. Mçi mét bÝt vµo sÏ ®−îc truyÒn ®i trong 1 octet, trong ®ã bÝt ®µu tiªn cña octet lµ 1 bit d÷ liÖu ng−êi dïng, 8 bit cßn l¹i lµm mçi tËp cho 1 nhÞ ph©n. §ãi víi d÷ liÖu ®Õn tõ phi¸ ISDN, bit ®Çu tiªn cña mçi octet vµo sÏ ®−îc chuyÓn lªn thiÕt bÞ ®Çu cuèi , 7 bit cßn l¹i bÞ bá ®i. Mét qua http://www.ebook.edu.vn
tr×nh ®iÒu chØnh t−¬ng tù sÏ ®−îc tiÕp tôc ®èi víi c¸c thiÕt bÞi ®Çu cuèi ho¹t ®éng ë tèc ®é 16 hoÆc 32-Kb/s. §ãi víi c¸c luång 16-Kb/s, 2 bit ®Çu tiªn cña m«ic octet ®−îc sö dông, cßn víi luång 32-Kb/s th× 4 bit ®Çu tiªn cña mçi mét octet ®−îc dïng. C¸c thiÐt bÞ mode kªnh ®ång bé Trong tr−êng hîp thø 2 ®−îc liÖt kª t¹i I.460 ( tèc ®é kh¸c víi 8, 16 hoÆc 32-Kb/s ) chia ra thµnh mét sè tr−êng hîp con, mét vµi trong sè chóng l¹i ®−îc chia nhá h¬n n÷a .. Chóng ta xem xÐt tiÕp tr−êng hîp cu¶ 1 thiÕt bÞ ®ång bé khi dïng c¸c dÞch vô mode kªnh t¹i kªnh B ; thñ tôc trong tr−êng hîp nµy ®−îc x¸c ®Þnh t¹i I.463/X.30 ( C¸c thiÕt bÞ ®Çu cuèi sö dông c¸c giao diÖn X.21, X.21bis vµ X.20bis ) vµ I.I.463/V.110 ( c¸c thiÕt bÞ ®Çu cuèi sö dông giao diÖn Series V ). NÕu tèc ®é d÷ liÖu ®Çu cuèi nhá h¬n 32-Kb/s th× tÇng thø 2 cña chøc n¨ng t−¬ng thÝch ®−îc sö dông , ®iÒu nµy ®−îc minh ho¹ trong h×nh 8.9 . C¸c tèc ®é d÷ liÖu cã thÓ ®−îc phÐp chØ ra trong b¶ng 8.7a . Tèc ®é d÷ liÖu ng−êi dïng tr−íc hÕt ®−îc ®æi tõ tèc ®é trùc tiÕp thµnh 64-Kb/s . ¦u ®iÓm cña kÜ thuËt sö dông 2 tÇng lµ tÇng thø 2 cã thÓ ®−îc ®¶o ng−îc ( tõ 64-Kb/s thµnh 8-Kb/s ) t¹i mét vµi n¬i trong m¹ng nh»m môc ®Ých b¶o tån l−u l−îng m¹ch vßng hoÆc trung kÕ. Nh− víi c¸c dÞch vô ®ã cã thÓ mang l¹i gi¸ c−íc thÊp. Tµng thø 2 cña bé chuyÓn ®æi tèc ®é , ®−îc ®¸nh dÊu RA2 trong h×nh 8.9 còng gièng nh− c¸i d−îc miªu t¶ cho bé thÝch nghi 8, 16, 32 hoÆc 64-Kb/s . TÇng thø 1 ®−îc gäi lµ RA1 ®−îc dïng ®Ó t¹o khung sao cho “ 1 vµi bit trong khung ®ã “ cã thÓ mang d÷ liÖu ng−êi dïng. Nh− thÊy trong vÝ dô ®· biÕn ®æi tèc ®é d÷ liÖu ng−êi dïng 2400-b/s thµnh tèc ®é trùc tiÕt ISDN 8-Kb/s minh ho¹ trong b¶ng 8.8. Sù biÕn ®æi ®−îc thùc hiÖn b»ng cÊu tróc khung 80-bit. DÇu cho tèc ®é d÷ liÖu ®−îc truyÒn ra khái modul RA1 lµ chuçi bit kh«ng ®æi , nã chøa 1 c¸c tuÇn tù 80-bit/khung ®−îc x¸c ®Þnh nh− sau : H×nh 8.9 ChuyÓn ®æi tèc ®é I.463/v.110 http://www.ebook.edu.vn
♠ Octet ®Çu tiªn cã tÊt c¶ c¸c bit b»ng “ 0 ” . C¸c bÝt ®µu tiªn cña 9 octet cßn l¹i b»ng “ 1 “ . 17 bit nµy t¹o thµnh mét mÉu x¾p th¼ng hµng khung ®Ó cung cÊp ph−¬ng tiÖn ®ång bé ♠ Octet thø 6 , sau bit “ 1 “ lµ c¸c E-bits víi E1, E2, .. , E7. C¸c bit nµy ®−îc sö dông ®Ó ®Æt tèc ®é d÷ liÖu ng−êi dïng. Trong ®ã 3 bÝt ®Çu tiªn ®−îc sö dông vµo môc ®Ých nµy , cßn c¸c bÝt tiÕp theo dù tr÷ cho sö dông sau nµy. M· 110 cho E1, E2, E3 chØ r»ng tèc ®é ng−êi dïng lµ 2400-b/s ♠ Bit S lµ bit tr¹ng th¸i truyÒn ®¹t c¸c tr¹ng th¸i th«ng tin kªnh kÕt hîp. Gi¸ trÞ ®óng cña c¸c bÝt nµy phô thuéc vµo giao diÖn vËt lý gi÷a ®Çu cuèi thuª bao vµ bé t−¬ng thÝch ®Çu cuèi ♠ Bit X kh«ng ®−îc sö dông vµ dù tr÷ cho sau nµy ♠ Mçi bit d÷ liÖu ®−îc lÆp l¹i. ViÖc lÆp l¹i nµy hoµn toµn kh«ng cÇn thiÕt , nã t¸c ®éng ®Ó lÊp c¸c vÞ trÝ bÝt kh«ng cÇn. VÞ trÝ nµy còng cã thÓ ®−îc lÊp ®Çy bëi c¸c bÝt tuú ý Mçi mét khung chøa 24 bit d÷ liÖu ng−êi dïng. Do tèc ®é d÷ liÖu lèi ra cì 8-Kb/s vµ 80-bit / khung , tèc ®é truyÒn cña khung lµ 100 khung/gi©y do ®ã , tèc ®é truyÒn d÷ liÖu ng−êi dïng lµ 2400-b/s lµ cÇn thiÕt. Nãi chung , ta cã thÓ tãm t¾t chøc n¨ng cña RA1 trong h×nh 8.9 nh− sau : F = sè bit / khung Fu = sè bit d÷ liÖu / khung Ru = tèc ®é d÷ liÖu ng−êi dïng Rf = Tèc ®é mong muèn truyÒn (khung/gi©y ) R = Tèc ®é mong muèn truyÒn ( bit/giay ) Hai c«ng thøc sau ph¶i ®−îc tho¶ m·n : F x Rf = R Vµ Ru / Rf = Fu Khi tèc ®é d÷ liÖu ®−îc chuyÓn ®æi t¹i kho¶ng 32-Kb/s vµ 64-Kb/s th× chØ cã tÇng RA1 lµ cÇn thiÕt ®−îc sö dông H¬n n÷a , chóng ta ®· th¶o luËn tr−êng hîp cña c¸c kÕt nèi chuyÓn m¹ch kªnh. Víi c¸c kÕt nèi kiÓu nµy , cã 1 sù truyÒn trong suèt cña c¸c d÷ liÖu gi÷a 2 thuª bao. Víi chuyÓn ®æi tèc ®é , nã lµ ®iÒu cÇn thiÕt kh«ng buéc hai thuª bao ph¶i vËn hµnh víi cïng mét tèc ®é truyÒn. LÊy vÝ dô , mét ®Çu cuèi vËn hµnh víi tèc ®é 2400 b/s cã thÓ ®−îc chuyÓn ®æi tèc ®é tíi 64-Kb/s . §Çu kia cè g¾ng kÕt nèi víi ®Çu cuèi nµy qua m¹ng ISDN víi tèc ®é 4800-b/s http://www.ebook.edu.vn
B¶ng 8.7 Tèc ®é ®Çu cuèi ®−îc trî gióp bëi V.110 Tèc ®é ng−êi dïng ®ång bé a) b) Tèc ®é ng−êi dïng kh«ng ®ång bé Async data rate RA0/RA1 sync RA1 sync Sync data rate RA1 Sync rate ( bps ) Rate ( bps ) Rate (kbps) (bps ) (Kbps) 50 600 8 600 8 75 600 8 1200 8 110 600 8 2400 8 150 600 8 4800 8 200 600 8 7200 16 300 600 8 9600 16 600 600 8 12000 32 1200 1200 8 2400 2400 8 14400 32 3600 4800 8 19200 32 4800 4800 8 24000 64 7200 9600 16 28800 64 9600 9600 16 38400 64 12000 19200 32 14400 19200 32 19200 19200 32 24000 38000 64 28800 38000 64 38400 38400 64 B¶ng 8.8 Sù t−¬ng thÝch cña tèc ®é ng−êi dïng 2400-b/s thµnh 8-Kb/s Octet Bits 1 0 0 0 0 0 0 0 0 2 1 D1 D1 D2 D2 D3 D3 S 3 1 D4 D4 D5 D5 D6 D6 X 4 1 D7 D7 D8 D8 D9 D9 S 5 1 D10 D10 D11 D11 D12 D12 S 6 1 1 1 0 E4 E5 E6 E7 7 1 D13 D13 D14 D14 D15 D15 S 8 1 D16 D16 D17 D17 D18 D18 X 9 1 D19 D19 D20 D20 D21 D21 S 10 1 D22 D22 D23 D23 D24 D24 S C¸c thiÕt bÞ mode kªnh kh«ng ®ång bé I.463/v.110 x¸c ®Þnh chøc n¨ng cña TA lµ thiÕt bÞ kh«ng ®ång bé. Theo ®ã , thiÕt bÞ nµy cã 3 tÇng . C¸c tÇng thø 2 vµ tÇng thø 3 lµ khèi chøc n¨ng RA1 vad RA2 ®−îc http://www.ebook.edu.vn