Kết quả bước đầu phẫu thuật u não tại Bệnh viện Nhi Đồng 2

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 15 * Phụ bản của Số 3 * 2011<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> KẾT QUẢ BƯỚC ĐẦU PHẪU THUẬT U NÃO<br /> TẠI BỆNH VIỆN NHI ĐỒNG 2<br /> Đặng Xuân Vinh*, Đặng Đỗ Thanh Cần*, Nguyễn Thành Đô*, Phạm Anh Tuấn**<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Mục tiêu: Đánh giá kết quả bước đầu triển khai phẫu thuật u não tại bệnh viện Nhi Đồng 2.<br /> Đối tượng phương pháp nghiên cứu: Từ tháng 12/2010 đến tháng 05/2011, 5 bệnh nhân u não phẫu<br /> thuật tại bệnh viện Nhi Đồng được hồi cứu.<br /> Kết quả: Tất cả bệnh nhân trước mổ G: 15 điểm. 4 bệnh nhân u não trên lều, 1 bệnh nhân u não hố sau.<br /> Tuổi nhỏ nhất là 30 tháng, tuổi lớn nhất là 12 tuổi. Tỉ lệ nam: nữ = 1:4.4 bệnh nhân bóc toàn bộ u, 1 bệnh nhân<br /> sinh thiết chẩn đoán. Giai phẫu bệnh: 4 bệnh nhân: astrocytoma (2 trường hợp:grade IV), 1 bệnh nhân:<br /> Epidermoid.Thời gian phẫu thuật ngắn nhất là 90 phút, dài nhất là 180 phút, trung bình 130 phút. Cả 5 bệnh<br /> nhân đều tỉnh, không có biến chứng sau mổ. Tất cả bệnh nhân ra viện với G: 15 điểm, 2 bệnh nhân astrocytoma<br /> grade IV tử vong sau 2 tháng ra viện.<br /> Kết luận: Kết quả bước đầu cho thấy phẫu thuật u não tại Nhi Đồng 2 hiệu quả và an toàn. Tuy nhiên do<br /> bệnh lý ác tính u não ở trẻ em rất cao nên kết quả lâu dài chưa đạt mong muốn.<br /> Từ khóa: Phẫu thuật u não.<br /> <br /> ABSTRACT<br /> INITIAL RESULTS OF A BRAIN TUMOR SURGERY IN CHILDREN’S HOSPITAL 2<br /> Dang Xuan Vinh, Dang Do Thanh Can, Nguyen Thanh Do, Pham Anh Tuan<br /> * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 15 - Supplement of No 3 - 2011: 147 - 150<br /> Objectives: To evaluate the initial implementation of brain tumor surgery at Children’s Hospital 2.<br /> Methods: From January to March 05/2011 12/2010, there were 5 brain tumors patients who was<br /> retrospective at Children’s Hospital 2.<br /> Results: All most patients before surgery have G: 15 points. There were 4 supratentorial tumor patients,<br /> posterior fossa tumor one. The youngest patient is 30-month old, the eldest is 12-year old. Ratio male: female =<br /> 1:4. 4 patients were removed the entire tumor, one was diagnosed with biopsy. Pathology: 4 patients: astrocytoma<br /> (two casesof grade IV), one patient: Epidermoid. The shortest surgical time is 90 minutes, the longest is 180<br /> minutes, average time is 130 minutes. All of them had been recovery and had not any complications after<br /> surgery. Allpatients discharged with G: 15 points, two grade IV astrocytoma patients died after 2 months of<br /> discharge.<br /> Conclusion: Initial results show that brain surgery at Children’s Hospital 2 is effective and safe. However<br /> brain tumor malignant pathology in children is very high so long-term results have not achieved as the surgeons<br /> expected.<br /> Key words: Brain tumor surgery.<br /> <br /> * Bệnh Viện Nhi Đồng 2<br /> ** Đại Học Y Dược Thành Phố Hồ Chí Minh<br /> Tác giả liên lạc: Bs Đặng Xuân Vinh<br /> <br /> Chuyên Đề Ngoại Nhi<br /> <br /> ĐT: 0908168143<br /> <br /> Email: dr.dangxuanvinh@yahoo.com.vn<br /> <br /> 147<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 15 * Phụ bản của Số 3 * 2011<br /> Medulloblastoma)<br /> <br /> ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> U não là bệnh lý chính trong chuyên ngành<br /> ngoại thần kinh(3), chiếm tỷ lệ khá cao đến nhập<br /> viện khoa ngoại thần kinh bệnh viện Nhi Đồng<br /> 2.Ngày nay nhờ những phương tiện chẩn đoán<br /> hiện đại: CT Scanner, MRI mà số lượng u não<br /> được phát hiện cũng tăng theo(1,3,4). Nhiều bệnh<br /> nhân đến bệnh viện khi có tăng áp lực nội sọ,<br /> với dấu hiệu triệu chứng lâm sàng quá nặng<br /> kèm theo bệnh lý ác tính của u não rất cao nên<br /> việc điều trị gặp nhiều khó khăn và dự hậu<br /> xấu(1,3,4).<br /> Tại Việt Nam chưa xác định tỷ lệ lưu hành<br /> bệnh, tuy nhiên từ thực tế quá tải của các bệnh<br /> viện có khoa ngoại thần kinh hiện nay của nước<br /> ta, và chưa có khoa ngoại thần kinh nhi trong<br /> bệnh viện nhi việc phát triển thêm khoa thần<br /> kinh nhi là cần thiết. Bệnh viện Nhi Đồng 2 là<br /> trung tâm phẫu thuật chuyên sâu bước đầu triển<br /> khai phâu thuật bệnh lý thần kinh mang lại kết<br /> quả đáng khích lệ.<br /> <br /> Mục tiêu nghiên cứu<br /> Đánh giá kết quả bước đầu triển khai điều trị<br /> phẫu thuật u não trẻ em tại bệnh viện Nhi Đồng<br /> 2 từ 12/2010 đến 05/2011.<br /> <br /> ĐỐI TƯỢNG -PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU<br /> Đối tượng nghiên cứu<br /> Tất cả bệnh nhân u não điều trị phẫu thuật<br /> tại Nhi Đồng 2 từ 12/2010 đến 05/2011<br /> <br /> Phương pháp nghiên cứu<br /> Mô tả hồi cứu loạt các trường hợp.<br /> Gliomas (cerebelum, brain stem, optic<br /> nerve)<br /> Pineal tumor<br /> Craniopharyngiomas<br /> U sọ hầu<br /> Teratomas<br /> Granulomas<br /> <br /> 148<br /> <br /> neuroectodermal<br /> <br /> Thực hiện<br /> Bệnh nhân được thiết lập chẩn đoán bằng<br /> thăm hỏi bệnh sử, khám lâm sàng, chụp CT<br /> Scanner có cản quang, MRI (xác định vị trí, kích<br /> thước, tính chất của khối u, mức độ nguy hiểm,<br /> độ ác tính). Khi có chỉ định phẫu thuật chúng tôi<br /> tiến hành khám tiền mê, chuẩn bị máu trước mổ.<br /> Phẫu thuật: Sau khi gây mê, chúng tôi tiến<br /> hành phẫu thuật cho bé như mở nắp sọ, mở<br /> màng cứng, dùng dao kim để tách màng nhện,<br /> sau đó lựa chọn đường vào khối u sao cho ít tổn<br /> thương nhu mô não và mạch máu não nhất,<br /> dùng bipolar và ống hút để bóc tách từ từ khối u<br /> ra khỏi nhu mô não. Sau khi bóc tách hết khối u<br /> chúng tôi cầm máu, vá lại màng cứng, đóng lại<br /> nắp sọ. Sau khi mổ xong được nằm khoa hồi sức<br /> 1-2 ngày, khi bệnh nhân ổn định sẽ chuyển về<br /> khoa ngoại thần kinh. Bệnh nhân được chụp CT<br /> Scanner sau mổ để đánh giá hiệu quả cuộc phẫu<br /> thuật cũng như biến chứng phẫu thuật, ra viện<br /> và tái khám tại khoa ngoại thần kinh.<br /> <br /> KẾT QUẢ<br /> Bảng 1: Giới: Nam: nữ = 4:1<br /> Địa chỉ<br /> TPHCM<br /> Đồng Nai<br /> Long An<br /> <br /> Số lượng<br /> 2<br /> 2<br /> 1<br /> <br /> *Nhận xét: Địa chỉ cư ngụ: Tuổi: Nhỏ nhất<br /> là 30 tháng, lớn tuổi nhất: 12 tuổi, trung bình:<br /> 9,2 tuổi<br /> Bảng 2:Lâm sàng trước mổ<br /> <br /> Phân loại u não trẻ em(5):<br /> <br /> Primitive<br /> <br /> Meningiomas<br /> <br /> (PNETs,<br /> <br /> Triệu chứng<br /> Thang Điểm G: 15 điểm<br /> Yếu nửa người<br /> Đau đầu<br /> Nôn ói<br /> Động Kinh<br /> Hội chứng tiểu não<br /> Vị trí khối u trên lều<br /> Vị trí khối u hố sau<br /> <br /> Số lượng<br /> 5<br /> 4<br /> 5<br /> 5<br /> 3<br /> 1<br /> 4<br /> 1<br /> <br /> Thời gian phẫu thuật<br /> Ngắn nhất: 90 phút, dài nhất: 180 phút,<br /> <br /> Chuyên Đề Ngoại Nhi<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 15 * Phụ bản của Số 3 * 2011<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> trung bình: 130 phút<br /> <br /> BÀN LUẬN<br /> <br /> Số lượng máu mất trong quá trình phẫu<br /> thuật:<br /> <br /> Đây là bước đầu triển khai phẫu thuật u não<br /> tại Bệnh viện Nhi Đồng 2, trên thực tế chúng tôi<br /> thiếu tất cả các phương tiện phục vụ cho phẫu<br /> thuât: Kính vi phẫu thần kinh, bàn mổ chuyên<br /> dùng cho phẫu thuật thần kinh, dụng cụ vi phẫu<br /> thần kinh, máy khoan cắt sọ, khung cố định đầu<br /> bệnh nhân lúc phẫu thuật. Chúng tôi chỉ có kính<br /> lúp trong quá trình chọn lựa bệnh nhân tương<br /> đối an toàn: Vị trí u não ở nông, ít có khả năng<br /> chảy máu. Số lượng bệnh nhân trong nghiên<br /> cứu chỉ có 5 bệnh nhân không đại diện cho dân<br /> số nên sự khác biệt có thể do ngẫu nhiên và<br /> những yếu tố về dịch tễ học không đánh giá<br /> được mẫu chung của bệnh nhân u não.<br /> <br /> Trung bình 70 ml, nhiều nhất là 100 ml, ít<br /> nhất là 50 ml<br /> Tư thế bệnh nhân phẫu thuật:<br /> Nằm ngữa: 4<br /> Nằm sấp: 1<br /> Bảng 3: Lâm sàng sau phẫu thuật<br /> Triệu chứng<br /> G: 15 điểm<br /> Yếu nửa người<br /> Đau đầu<br /> Nôn ói<br /> Động kinh<br /> Hội chứng tiểu não<br /> Biến chứng sau mổ<br /> <br /> Số lượng<br /> 5<br /> 4<br /> 0<br /> 0<br /> 0<br /> 1<br /> 0<br /> <br /> Phương pháp phẫu thuật<br /> Sinh thiết chẩn đoán: 1<br /> Lấy trọn u: 4<br /> Giải phẫu bệnh:<br /> Pilocytic astrocytoma: 1.<br /> Epidermoid: 1.<br /> Astrocytoma: 3 (2 bệnh nhân grade IV).<br /> Thời gian nằm viện sau mổ trung bình là 10<br /> ngày.<br /> <br /> Kết quả lâu dài<br /> 2 bệnh nhân astrocytoma grade IV: Tử vong<br /> sau 2 tháng (trong đó: 1 bệnh nhân sinh thiết<br /> chẩn đoán, bệnh nhân còn lại: MRI sau phẫu<br /> thuật 1,5 tháng khối u gần giống như củ và tử<br /> vong sau 1 tháng).<br /> Bệnh nhân có giải phẫu bệnh: Epidrmoid<br /> hoàn toàn bình thường sau 4 tháng phẫu thuật,<br /> không dấu hiệu thần kinh khu trú, MRI sau 4<br /> tháng không thấy u tái phát.<br /> 1 bệnh nhân không liên lạc được sau khi ra<br /> viện.<br /> 1 bệnh nhân u não hố sau: pylocytic<br /> astrocytoma: Hồi phục gần như bình thường sau<br /> ra viện 1 tháng (phẫu thuật 05/2011).<br /> <br /> Chuyên Đề Ngoại Nhi<br /> <br /> Lâm sàng<br /> Tất cả bệnh nhân trong nghiên cứu đều tỉnh<br /> táo, khi đến bệnh viện có triệu chứng của tăng<br /> áp lực nội sọ do khối choáng chỗ gây ra như đau<br /> đầu, nôn ói (5 bệnh nhân: 100%) đối với tác giả<br /> Hockley (50%)(1) trong nghiên cứu chúng tôi<br /> những bệnh nhân được chẩn đoán khi khối u<br /> tương đối lớn, và những bệnh nhân này trước<br /> khi phát hiện u não đã điều trị nhiều nơi với<br /> chẩn đoán rối loạn tiêu hóa hay viêm hô hấp<br /> trên vì vậy để phát hiện sớm bệnh nhân u não<br /> trẻ em rất khó khăn(1,2). Những triệu chứng thần<br /> kinh khu trú như yếu nửa người (4 bệnh nhân),<br /> Động kinh (3/5 bệnh nhân: 60%) một số tác giả<br /> Hockley (40%)(1) Phuong (15%- 55%)(4) do vị trí<br /> khối u những bệnh nhân này nằm vùng vận<br /> động ở đỉnh là một trong những triệu chứng<br /> thường gặp ở bệnh nhân u não, lý do bệnh nhân<br /> đến khám phát hiện u não. Hội chứng tiểu não<br /> (1 bệnh nhân) xảy ra ở bệnh nhân u não hố sau<br /> do chèn ép vào tiểu não hay thân não.<br /> <br /> Hình ảnh học<br /> CT Scanner có cản quang, MRI góp phần rất<br /> quan trọng trong phát hiện u não và xác định vị<br /> trí, kích thước, tính chất, mật độ khối u(1,2,4) …từ<br /> đó phẫu thuật viên quyết định chiến lược điều<br /> trị cho bệnh nhân: tư thế bệnh nhân, đường rạch<br /> da, vị trí mở sọ, cách thức lấy u, cầm máu.<br /> <br /> 149<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 15 * Phụ bản của Số 3 * 2011<br /> <br /> Trong nghiên cứu có 1 trường hợp phẫu<br /> thuật u não hố sau, tư thế bệnh nhân phải nằm<br /> sấp - cuối đầu, rất khó khăn trong quá trình<br /> phẫu thuật, thời gian phẫu thuật trường hợp<br /> này kéo dài 180 phút. 4 trường hợp còn lại u não<br /> trên lều cho thấy u não vùng bán cầu vẫn chiếm<br /> ưu thế, những bệnh nhân này nằm ngửa phẫu<br /> thuật tương đối thuận lợi hơn 90 - 150 phút.<br /> Số lượng máu mất trung bình: 70 ml, mất<br /> nhiều nhất là giai đoạn mở nắp sọ<br /> 1 trường hợp sinh thiết chẩn đoán: Bệnh<br /> nhân này khối u quá lớn chiếm gần ¼ não, trước<br /> mổ nghĩ là astrocytoma grade cao nên chỉ làm<br /> chẩn đoán.<br /> Với đặc điểm u não trẻ em, việc điều trị đạt<br /> được hiệu quả tối ưu khi lấy càng nhiều càng<br /> tốt, hạn chế tái phát và đảm bảo an toàn về mặt<br /> chức năng thần kinh cho bệnh nhân(2,3). Quá<br /> trình phẫu thuật bóc tách lấy toàn bộ u – cầm<br /> máu trong nghiên cứu tương đối thuận lợi,<br /> không làm tổn thương các cấu trúc não và mạch<br /> máu não quan trọng xung quanh. Sau mổ không<br /> xuất hiện các biến chứng về thần kinh, triệu<br /> chứng yếu nửa người được phục hồi từ từ trong<br /> thời gian hậu phẫu. Các biến chứng về nhiễm<br /> trùng, dò dịch não tủy, chảy máu không xảy ra<br /> có thể trong quá trình chọn lựa bệnh nhân phẫu<br /> thuật của chúng tôi tương đối chọn lọc và chỉ có<br /> 5bn, so với các tác giả khác biến chứng tử vong,<br /> biến chứng về thần kinh…. Chiếm tỷ lệ khá<br /> cao(1,2,4).<br /> <br /> nhân trước mổ yếu nửa người, trở về hoàn toàn<br /> bình thường 4 tháng sau khi mổ, MRI không<br /> thấy khối u tái phát.<br /> 1 trường hợp Pylocytic astrocytoma hố sau:<br /> Tiên lượng tốt, trước mổ bệnh nhân hội chứng<br /> tiểu não. Sau mổ triệu chứng này cải thiện rõ,<br /> bệnh nhân đi lại tốt sau khi ra viện.<br /> 2 trường hợp astrocytoma gared IV: u ác<br /> tính rất cao: 1 trường hợp sinh thiết, tử vong<br /> sau 2 tháng ra viện. 1 trường hợp còn lại sau<br /> 1,5 tháng chụp MRI khối u tái phát như cũ và<br /> tử vong sau đó 1 tháng. Vì vậy đặt ra trong<br /> trường hợp astrocytoma grade IV có nên phẫu<br /> thuật hay không.<br /> <br /> KẾT LUẬN<br /> Với trang thiết bị hiện có, số lượng bệnh<br /> nhân u não tại bệnh viện Nhi Đồng 2 về thể<br /> loại u và vị trí u, kết quả đạt được ban đầu khá<br /> tốt. Đây cũng là tiền đề khích lệ chúng tôi tiếp<br /> tục phát triển phẫu thuật thần kinh tại một cơ<br /> sở mới.<br /> <br /> TÀI LIỆU THAM KHẢO<br /> 1.<br /> <br /> 2.<br /> <br /> 3.<br /> <br /> 4.<br /> <br /> Giải phẫu bệnh<br /> 1 trường hợp: Epidermoid, đây là u lành<br /> tính, hầu hết nằm hố sau, trong nghiên cứu, khối<br /> u nằm thái dương đỉnh, vị trí hiếm gặp. Bệnh<br /> <br /> 150<br /> <br /> 5.<br /> <br /> Anthony DH, Spiros S (1999). Tumors of the cerebral<br /> hemispheres Pediatric Neurosurgery, First edition,<br /> Churchill Livingstone , London: 493-509.<br /> Carpentieri SC, Waber DP, Pomeroy SL et al (2003). ”<br /> Neuropsychological Functioning after Surgery in Children<br /> Treated for Brain Tumor” Neurosurgery: 52( 6) : 13481357.<br /> Ian FP (2001). Supratentorial Hemispheric Tumors.<br /> Operative Techniques in Pediatric Neurosurgery ,Thiem,<br /> New York:131-147<br /> Loi KP and Corey R (2004). Pediatric Cerebral<br /> Hemispheric Tumors. Youmans Neurological Surgery,<br /> Saunder, Fifth Edition , Philadenphia;3:3697-3707.<br /> Mark SG (2010). Pediatric brain tumors. Handbook of<br /> Neurosurgery, Seventh edition, Thiem, New York: 697 .<br /> <br /> Chuyên Đề Ngoại Nhi<br /> <br />