Khảo sát đặc điểm chấn thương cột sống cổ trên chụp cắt lớp điện toán

Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 16 * Phụ bản của Số 1 * 2012<br /> <br /> KHẢO SÁT ĐẶC ĐIỂM CHẤN THƯƠNG CỘT SỐNG CỔ<br /> TRÊN CHỤP CẮT LỚP ĐIỆN TOÁN<br /> Đặng Phước Hạng*; Phạm Ngọc Hoa**; Trần Minh Hoàng ***<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Mục tiêu: Khảo sát đặc điểm hình ảnh chấn thương cột sống cổ trên chụp cắt lớp điện toán.<br /> Đối tượng và phương pháp nghiên cứu: 80 bệnh nhân được chụp cắt lớp điện toán, chẩn đoán gãy cột<br /> sống cổ do chấn thương tại khoa ngoại thần kinh bệnh viện Chợ Rẫy từ 01/01/2010 đến 30/06/2011.<br /> Kết quả: Nghiên cứu 80 trường hợp chấn thương cột sống cổ (CSC) qua hình ảnh chụp cắt lớp điện toán<br /> tại Bệnh viện Chợ Rẫy cho thấy: tổn thương thường gặp nhất là gãy C2 (59,1%) so với chấn thương cột sống<br /> cổ cao, trật va vỡ trật mổi dạng chiếm tỷ lệ (33,9%) so với chấn thương cột sống cổ thấp. Đa số tập trung ở C2<br /> (28,7%) và C5 (38,4%) so cỏc chấn thương cột sống cổ. Những đặc điểm hình ảnh chấn thương này có ý nghĩa<br /> trong việc đặc ra phương pháp phẫu thuật phù hợp.<br /> Kết luận: Chụp cắt lớp điện toán có giá trị cao trong chẩn đoán tổn thương cột sống cổ cao và cổ thấp do<br /> chấn thương, là căn cứ quyết định để chọn lựa phương pháp mổ.<br /> Từ khóa: Cột sống cổ; Chấn thương; Đặc điểm hình ảnh.<br /> <br /> ABSTRACT<br /> SURVEY CHARACTERISTICS CERVICAL SPINE INJURY ON CT<br /> Dang Phuoc Hang; Pham Ngoc Hoa; Tran Minh Hoang<br /> * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 16 - Supplement of No 1 - 2012: 255 - 258<br /> Objective: To examine characteristics of the image the cervical spine injury on computerized tomography.<br /> Subjects and Methods: 80 patients received computerized tomography, diagnosis of cervical spine<br /> fractures in trauma surgery nerve Cho Ray hospital from 01/01/2010 to 30/06/2011.<br /> Results: Studied 80 cases of cervical spine injury, the CT images showed that the most common injuries are<br /> fractured C2 (59.1%) compared with high cervical spine injury, order-disorder and break each type (33.9%)<br /> compared to lower cervical spine injury. Most are concentrated in the C2 (28.7%) and C5 (38.4%) than the<br /> cervical spine injury. The special injury this image has special meaning in the appropriate surgical approach the<br /> best appropriate method of operation.<br /> Conclusions: Computing cutting cap has high-necked and low ancient back bone great value in lesion<br /> diagnosis owing to trauma, it be base to decide to select peck method.<br /> Key words: Cervical spine; Injury; Feature image.<br /> <br /> ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> Chấn thương cột sống cổ là một bệnh lý với<br /> những tổn thương nặng nề, ảnh hưởng nghiêm<br /> <br /> trọng đến độ bền vững của CSC và thường gây<br /> ra những thương tổn tuỷ cổ, có thể dẫn tới di<br /> chứng thần kinh nặng nề hoặc gây tử vong cho<br /> người bệnh. Trong thực tế, chấn thương CSC<br /> <br /> *Khoa CĐHA,Bệnh viện ĐKKV Cần Giuộc-Long An;<br /> ** Bộ môn Chẩn đoán hình ảnh, Trường Đại học Y Khoa Phạm Ngọc Thạch;<br /> *** Bộ môn Chẩn đoán hình ảnh, Trường Đại học Y Dược TP.HCM.<br /> Tác giả liên lạc: BS. Đặng Phước Hạng<br /> ĐT: 0919989204<br /> Email: dangphuochang@yahoo.com<br /> <br /> 256<br /> <br /> Chuyên Đề Ngoại Khoa<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 16 * Phụ bản của Số 1 * 2012<br /> kèm liệt tủy là gánh nặng cho bệnh nhân (BN),<br /> gia đình và xã hội. Do đó việc chẩn đoán đúng<br /> thương tổn, từ đó đề ra biện pháp điều trị đúng<br /> đắn có ý nghĩa quan trọng và là vấn đề cần được<br /> quan tâm nghiên cứu.<br /> Trên thế giới và trong nước đã có nhiều<br /> công trình nghiên cứu về chấn thương CSC. Tuy<br /> nhiên, hiện nay tai nạn giao thông nghiêm trọng<br /> ngày càng nhiều, chấn thương CSC ngày càng<br /> tăng, từ đó nảy sinh yêu cầu tiếp tục nghiên cứu<br /> về bệnh lý này. Nghiên cứu này nhằm mục tiêu<br /> đánh giá đặc điểm hình ảnh chấn thương CSC<br /> qua chụp cắt lớp điện toán, trên cơ sở đó chẩn<br /> đoán chính xác và đề ra phương pháp phẩu<br /> thuật phù hợp.<br /> <br /> ĐỐI TƯỢNG - PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU<br /> Đối tượng nghiên cứu<br /> Các BN được chẩn đoán gãy CSC do chấn<br /> thương tại Khoa Ngoại thần kinh, Bệnh viện<br /> Chợ Rẫy từ 01- 01 - 2010 đến 30- 06 - 2011.<br /> <br /> Phương pháp nghiên cứu<br /> Nghiên loạt trường hợp<br /> <br /> Chọn mẫu<br /> Tiêu chuẩn chọn BN: Tất cả BN chấn thương<br /> CSC, vào Khoa Ngoại thần kinh, Bệnh viện Chợ<br /> Rẫy từ 01- 01 - 2010 đến 30- 06 – 2011, có phim<br /> chụp cắt lớp điện toán tổn thương cột sống cổ.<br /> Dựa vào cách phân loại chấn thương CSC<br /> theo Argenson và Denis.<br /> Phân loại theo Argenson bao gồm chấn<br /> thương cúi, chấn thương lún; chấn thương xoay<br /> và chấn thương ngửa.<br /> <br /> Phân loại vững và mất vững của Denis<br /> Theo Denis cột sống được chia thành 3 cột:<br /> cột trước, cột giữa và cột sau, từ đó phân ra làm<br /> 4 loại gãy vững và không vững.<br /> Gãy vững: chỉ có tổn thương cột trước nhẹ,<br /> trung bình.<br /> Gãy không vững cơ học: Thương tổn hai<br /> trong ba cột của cột sống.<br /> <br /> Chuyên Đề Ngoại Khoa<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Gãy không vững thần kinh: là gãy nhiều<br /> mảnh thân sống. Các mảnh vỡ di lệch vào ống<br /> sống làm thương tổn tuỷ sống.<br /> Gãy không vững cơ học thần kinh: thương<br /> tổn cả ba cột và có thương tổn thần kinh hoặc đe<br /> dọa thương tổn thần kinh.<br /> <br /> Chẩn đoán hình ảnh chụp cắt lớp điện toán<br /> CSC.<br /> Căn cứ vào kết quả chụp cắt lớp điện toán<br /> để xác định:<br /> Vị trí gãy cổ cao và cổ thấp.<br /> Phân loại gãy cổ cao và cổ thấp.<br /> Cơ chế chấn thương.<br /> <br /> Xử lý số liệu<br /> Sử dụng phần mềm thống kê SPSS 11.5 để<br /> phân tích số liệu. Dùng các phép kiểm thích hợp<br /> để rút ra các kết luận.<br /> Nhận xét kết quả. So sánh kết quả với các tác<br /> giả khác, bàn luận và kết luận.<br /> <br /> KẾT QUẢ VÀ BÀN LUẬN<br /> Đặc điểm dịch tễ<br /> Tuổi: 20< 8 BN; 20 - 40: 32 BN; 41 - 60: 31<br /> BN; >60: 9 BN; Nhỏ nhất 15 tuổi, lớn nhất 97<br /> tuổi. Tuổi trung bình 40,5. Đây là lứa tuổi lao<br /> động chính.<br /> Giới: nam: 71 BN (88,7%); nữ: 9 BN<br /> (13,3%). Tỷ lệ nam/nữ là 7/1. Tỷ lệ này phù<br /> hợp với các tác giả khác ở Việt Nam, Pháp và<br /> Mỹ, nhưng trong nghiên cứu tỷ lệ nam/nữ có<br /> cao hơn.<br /> Nguyên nhân gây tai nạn: trong nghiên<br /> cứu này, nguyên nhân do tai nạn giao thông<br /> chiếm tỷ lệ cao nhất (62,5%), sau đó là tai nạn<br /> sinh hoạt (23,8%), tai nạn loa động (11,3%), tai<br /> nạn đả thương có 2 trường hợp (2,5%), không<br /> có tai nạn thể thao. Đây là sự khác biệt lớn so<br /> với các thống kê của các tác giả Mỹ, pháp; tai<br /> nạn thể thao, bạo lực chiếm khá cao (14,4%<br /> đến 25,9%).<br /> <br /> 257<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 16 * Phụ bản của Số 1 * 2012<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Vị trí tổn thương<br /> C3-4<br /> C4-5<br /> C5-6<br /> C6-7<br /> C7-T1<br /> <br /> Đặc điểm hình ảnh tổn thương CSC qua<br /> chụp cắt lớp điện toán.<br /> Có 24 BN tổn thương CSC cao và 56 BN tổn<br /> thương CSC thấp.<br /> Tổn thương cột sống cổ cao (tỷ lệ% so với<br /> tổn thương CSC cao): trật C1/C2: 10 BN (25,6%);<br /> gãy C1:6 BN (15,3%); gãy mỏm răng:18 BN<br /> (46,2%); gãy chân cung C2: 5 BN (12,9%). Các<br /> dạng tổn thương ở C1 và C2 thường phối hợp<br /> vừa trật-gãy và gãy-gãy giữa C1-C2 (nên có sự<br /> khác biệt số lượng thống kê 24BN/ 39 BN trong<br /> bảng phân bố tổn thương).<br /> Bảng 1: Phân bố tổn thương CSC cao.<br /> Loại tổn thương<br /> Trật xoay C1 trên C2<br /> Type I<br /> Type II<br /> Type III<br /> Gãy đốt sống C1:<br /> Gãy 1 nơi<br /> Gãy Jefferson vững<br /> Gãy Jefferson không vững<br /> Gãy mấu răng<br /> Loại I<br /> Loại II<br /> Loại III<br /> Gãy chân cung C2<br /> Loại I<br /> Loại II<br /> <br /> Số bệnh<br /> nhân<br /> 10<br /> 4<br /> 4<br /> 2<br /> <br /> %<br /> 25,6<br /> <br /> 6<br /> 2<br /> 1<br /> 3<br /> 18<br /> 1<br /> 9<br /> 8<br /> 5<br /> 2<br /> 3<br /> <br /> 15,3<br /> <br /> 39<br /> <br /> 100,0<br /> <br /> 46,2<br /> 23<br /> 20<br /> 12,9<br /> 5,1<br /> 7,6<br /> <br /> Tổn thương cột sống cổ thấp (tỷ lệ% so với<br /> tổn thương CSC thấp): vỡ giọt lệ: 4 BN (7,1%);<br /> vỡ nhiều mảnh thân sống: 14 BN (25,1%); trật<br /> mấu khớp: 19 BN (33,9%); vỡ-trật:19 BN (33,9%).<br /> <br /> Tầng tổn thương tập trung tổn thương ở<br /> cổ cao là C1-2 (26,5%), cổ thấp là C4-5(27,5%)<br /> và C5-6 (25%).<br /> <br /> KẾT LUẬN<br /> Chấn thương CSC tập trung chủ yếu ở nam<br /> giới, với tỷ lệ nam/nữ là 7/1, gặp nhiều ở tuổi lao<br /> động, trung bình 40,5 tuổi. Tai nạn giao thông là<br /> nguyên nhân chủ yếu (62,5%), tai nạn sinh hoạt<br /> chiếm tỷ lệ khá cao (23,8%).<br /> Chụp cắt lớp điện toán có giá trị cao trong<br /> khảo sát cấu trúc xương cổ cao và cổ thấp: bình<br /> diện ngang, đánh giá di lệch đốt sống, vỡ thân<br /> xương, thể hiện ở các trường hợp vỡ giọt lệ, vỡ<br /> nhiều mảnh thân sống, mảnh rời chèn ép tủy,<br /> các tổn thương vùng bản lề Chẩm – Cổ và Cổ Ngực là căn cứ quyết định để chọn lựa phương<br /> pháp mổ.<br /> Thương tổn cột sống thường gặp nhất ở<br /> CSC là C2 (28,7%) gồm gãy chân cung và gãy<br /> mấu răng (46,2%/ cổ cao) và C5 (38,4%) chủ yếu<br /> trật, vỡ- trật mổi dạng (33,9%/ cổ thấp). Chủ yếu<br /> là cơ chế cúi (56,3%).<br /> 1.<br /> <br /> 2.<br /> <br /> 3.<br /> <br /> Đặc điểm hình ảnh gãy nhiều mảnh và vỡtrật<br /> <br /> 4.<br /> <br /> Vị trí thương tổn: C3: 2 BN; C4: 5 BN; C5: 13<br /> BN; C6: 9 BN; C7: 4 BN.<br /> <br /> 5.<br /> <br /> Đặc điểm vị trí thương tổn<br /> Bảng 2: Vị trí thương tổn.<br /> <br /> 6.<br /> <br /> 258<br /> <br /> Tỉ lệ%<br /> 2,5<br /> 27,5<br /> 25<br /> 5<br /> 6,2<br /> <br /> TÀI LIỆU THAM KHẢO<br /> <br /> Tổng cộng<br /> <br /> Vị trí tổn thương<br /> C1-2<br /> C2-3<br /> <br /> Tần suất<br /> 2<br /> 22<br /> 20<br /> 4<br /> 5<br /> <br /> Tần suất<br /> 21<br /> 7<br /> <br /> Tỉ lệ%<br /> 26,5<br /> 8,8<br /> <br /> 7.<br /> <br /> Alker Gj Jr.OhYs, Leslie EV (1978), High cerrical spine and<br /> Cranio-Cerrical junction injuries in fatal trafic accidents.Orthop<br /> Clin North am 9:1003-1010.<br /> Apuzzo MLF, Heiden JS, Weiss MH, et al. (1978), Acute<br /> fractures of the odontoid procecc: An analyse of 45 cases. J.<br /> Neurosurg. 48; pp 85-91.<br /> De Vivo MJ, Richard JS, Stover SL, Go BK. (1992), Spinal cord<br /> injury: rehabilitation adds life of year. West J Med;154; pp 602 –<br /> 606.<br /> De Vivo MJ, Rutt RD, Black KJ,et al. (1992), Trends in spinal cord<br /> injury demographics and treatment outcomes between 1973 and<br /> 1986. Arch Phys Med Rehabil; 73; pp 424 – 430.<br /> Denis F. (1983), The three column spine and its significance in<br /> the classification of acute thoracolumbar spinal injuries. Spine 8;<br /> pp 817 – 831.<br /> Effendi B, Ror D, Cornish B, et al.(1981), Fractures of the ring of<br /> the axis. A classification based on the analysis of 131 cases.J.Bone<br /> Joint Surg 1981; 63-B; pp 319 – 327..<br /> Flanders A and Schwartz ED (2009), Chapter 27: Spinal<br /> Trauma,Magnetic Resonance Imagigng of the Brain and Spine, 4<br /> <br /> Chuyên Đề Ngoại Khoa<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 16 * Phụ bản của Số 1 * 2012<br /> <br /> 8.<br /> 9.<br /> 10.<br /> <br /> th Edition,edited by Scott W. Atlas, Lippincott Williams Wilkins,<br /> 1564 – 1623.<br /> Hounsfield GN.(1973), Computerized transverse axial scanning.<br /> Part 1 – description of system. Br J. radiol 46; pp 1016 – 1022.<br /> Kraus JF, Franti CE, Riggins RS,eta.(1975), Incidence of traumatic<br /> spinal cord lesion.J.chron dis 28; pp 471 – 492.<br /> Levine AM, Edwards CC.(1989), Traumatic lesions of occipitoatlanto-axial complex Clin Orthop 239; pp 53 – 68.<br /> <br /> Chuyên Đề Ngoại Khoa<br /> <br /> 11.<br /> 12.<br /> <br /> 13.<br /> 19.<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Parke WW. (1988), Correlative anatomy of cervical spondylotic<br /> myelopathy. 13(7); pp 831 – 7.<br /> Roy-Camille, R., Saillant, G., Laville,C., Benazet, P. (1992),<br /> Treatment of Lower Cervical Spinal Injuries-C3 to C7; PP 442446.<br /> Sonntag VKH, Hadley MN. (1986), Nonoperative management<br /> of cervical spine injuries. Clin Neurosurg 1986;34; pp 630 – 649.<br /> Torsten B. Moeller, M.D. Thieme Stuttgart. New York<br /> (2000), Normal findings in radiographgy; pp 40 – 46.<br /> <br /> 259<br /> <br />