Khảo sát siêu âm ca bệnh sốt xuất huyết - dengue độ 1, 2 ở trẻ tại Bệnh viện Nhi đồng Cần Thơ

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 12 * Phụ bản của Số 4 * 2008<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> KHẢO SÁT SIÊU ÂM CA BỆNH SỐT XUẤT HUYẾT–DENGUE ĐỘ I, II<br /> Ở TRẺ TẠI BỆNH VIỆN NHI ĐỒNG CẦN THƠ<br /> Trần Thị Hữu Trí*, Phạm Hùng Lực**<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Đặt vấn đề: Sốt xuất huyết-Dengue (SXH-D) đang là vấn đề y tế trầm trọng ở các tỉnh đồng bằng sông<br /> Cửu Long, hiện nay chưa có thuốc điều trị SXH-D và chưa có phương pháp nào hữu hiệu để ngăn ngừa vào sốc,<br /> do đó ngoài trị số dung tích hồng cầu (DTHC) và tiểu cầu (TC), cần bổ sung các trị số cận lâm sàng khác trong<br /> đó có giá trị của SA để tiên đoán sốc trong SXH-D.<br /> Mục tiêu nghiên cứu: Xác định các dấu hiệu “dày thành túi mật”, “dịch dưới bao gan”, “dịch ổ bụng” và<br /> “dịch màng phổi” trên siêu âm và tìm sự quan hệ giữa siêu âm và tiên lượng sốc trong sốt xuất huyết độ I, II.<br /> Phương pháp nghiên cứu: Một nghiên cúu cắt ngang được thực hiện trên 38 bệnh nhi sốt xuất huyết tại<br /> khoa sốt xuất huyết bệnh viện Nhi Đồng Cần Thơ.<br /> Kết quả nghiên cứu: Tỷ lệ các dấu hiệu “dầy thành túi mật”, “dịch dưới bao gan”, “dịch trong ổ bụng” và<br /> “dịch màng phổi” là 77,3%; 78,6%; 80%; 100% trong nhóm SXH chuyển độ. Và 4 dấu hiệu này giúp tiên đoán<br /> vào sốc trong bệnh nhi SXH cần được khảo sát sớm.<br /> Kết luận: Dấu hiệu “dày thành túi mật”, “dịch dưới bao gan”, “dịch trong ổ bụng” và “dịch màng phổi”<br /> giúp tiên đoán vào sốc trong bệnh nhi SXH cần được khảo sát sớm.<br /> <br /> ABSTRACT<br /> ULTRASONIC DIAGNOSIS OF DENGUE HEMORRHAGIC FEVER IN CHILDREN<br /> AT CANTHO CHILDREN HOSPITAL<br /> Tran Thi Huu Tri, Pham Hung Luc<br /> * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 12 - Supplement of No 4 - 2008: 35 - 38<br /> Background: Dengue hemorrhagic fever (DHF) has increased in the Mekong delta. Anti DHF virus drugs<br /> and effective methods preventing DHF shock are not available at the present time. Beside hematocrite and platelet,<br /> ultrasonic features could also be used to predict DHF shock.<br /> Objectives: To identify the relationship between ultrasonic signs of thickened gall bladder wall,<br /> pericholecystic fluid, pleural effusion and ascites and DHF shock.<br /> Method: This is a cross sectional study of 38 children with DHF in Can Tho Children Hospital.<br /> Results: The proportion of “thickened gall bladder wall”, “pericholecystic fluid”, “ascites” and “pleural<br /> effusion” were 77.3%, 78.6%, 80%, 100%, respectively in the patients getting worse.<br /> Conclusion: Ultrasound features of thickened gall bladder wall, pleural effusion and ascites can help to<br /> predict DHF shock.<br /> huyết tương, có thể dẫn tới sốc giảm thể tích<br /> ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> tuần hoàn và rối loạn đông máu. Hiện nay SXHSốt xuất huyết Dengue (SXH-D) là một bệnh<br /> D đang là vấn đề y tế trầm trọng ở các tỉnh đồng<br /> nhiễm siêu vi cấp tính gây bởi virus Dengue do<br /> bằng sông Cửu Long(1).<br /> muỗi Aedes Aegypti là trung gian truyền bệnh<br /> Tại Cần Thơ, tần số mắc bệnh SXH-D có<br /> chủ yếu với đặc điểm là sốt, xuất huyết và thoát<br /> *Bệnh viện Nhi Đồng Cần Thơ **Trường Đại học Y Dược Cần Thơ<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 12 * Phụ bản của Số 4 * 2008<br /> khuynh hướng tăng trong những năm gần đây<br /> năm 2003 có 1079 ca đến năm 2005 là 1912 ca(3).<br /> Hiện nay chưa có thuốc điều trị đặc hiệu bệnh<br /> SXH-D và chưa có phương pháp nào hữu hiệu<br /> để ngăn ngừa vào sốc. Do đó, vấn đề đặt ra là<br /> làm thế nào dự đoán được những trường hợp có<br /> thể rơi vào sốc trong khi đó dấu hiệu tiền sốc<br /> trên lâm sàng thường không phát hiện, đôi khi<br /> không phản ảnh trung thực tăng tính thấm mao<br /> mạch đang xảy ra trong cơ thể, do đó ngoài trị số<br /> dung tích hồng cầu (DTHC) và tiểu cầu (TC), cần<br /> bổ sung các trị số cận lâm sàng khác trong đó có<br /> giá trị của siêu âm (SA) để tiên đoán sốc trong<br /> SXH-D.<br /> Vì vậy, chúng tôi tiến hành nghiên cứu này<br /> nhằm mục tiêu sau:<br /> - Xác định tỷ lệ độ dày thành túi mật và dịch<br /> dưới bao gan.<br /> - Xác định tỷ lệ dịch ổ bụng và dịch màng<br /> phổi.<br /> - Xác định mối liên hệ kết quả siêu âm và<br /> bệnh SXH-D không sốc (độ I, II) trong giá trị tiên<br /> lượng tiền sốc SXH.<br /> <br /> ĐỐI TƯỢNG - PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU<br /> - Với tỷ lệ tiên đoán vào sốc SXH của dấu<br /> hiệu trên siêu âm là 95%(2) thì cỡ mẫu được tính<br /> là 38 bệnh nhi nằm tại Khoa Sốt Xuất Huyết<br /> Bệnh Viện Nhi Đồng Cần Thơ.<br /> <br /> Tiêu chuẩn chọn vào mẫu<br /> - Bệnh nhi được chẩn đoán sốt xuất huyết<br /> (độ I, II) theo tiêu chuẩn của Tổ Chức Y Tế Thế<br /> Giới (WHO) và<br /> - Test nhanh SXH (Rapid test) (+) và gia đình<br /> bệnh nhi đồng ý tham gia.<br /> <br /> Tiêu chuẩn loại trừ<br /> Các bệnh nhi có các bệnh lý kèm theo như<br /> dịch ổ bụng và/hoặc màng phổi như suy tim, xơ<br /> gan, viêm gan mãn, hội chứng thận hư, nhiễm<br /> khuẩn huyết và thương hàn hay gia đình bệnh<br /> nhi không đồng ý tham gia.<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> - Nghiên cứu cắt ngang mô tả có phân tích.<br /> Phương pháp thu thập số liệu: dựa trên mẫu<br /> bệnh án.<br /> - Xét nghiệm công thức máu và Rapid test và<br /> siêu âm bụng được thực hiện tại bệnh viện Nhi<br /> đồng Cần Thơ.<br /> - Nhập và phân tích số liệu theo phần mềm<br /> thống kê SPSS.13.0<br /> <br /> KẾT QUẢ VÀ BÀN LUẬN<br /> Trong 38 trường hợp khảo sát có 19 trường<br /> hợp vào sốc (chuyển độ). Thường bệnh nhi vào<br /> sốc vào ngày 4 ngày 5 của bệnh (chiếm 52,7%).<br /> Điều này cũng tương tự như những nghiên cứu<br /> khác trong và ngoài nước.<br /> Tỷ lệ vào sốc vào ngày thứ 6 cao 42%.<br /> Bảng 1: Kết quả khảo sát siêu âm trên 38 ca sốt xuất<br /> huyết độ I, II (không sốc)<br /> Dấu hiệu siêu âm<br /> Dày thành túi<br /> • Có<br /> mật<br /> • Không<br /> Tụ dịch dưới<br /> bao gan:<br /> Dịch ổ bụng:<br /> Dịch màng<br /> phổi:<br /> <br /> Tần số<br /> <br /> %<br /> <br /> 22<br /> 16<br /> <br /> 57,9<br /> 42,1<br /> <br /> • Có<br /> <br /> 14<br /> <br /> 36,8<br /> <br /> • Không<br /> • Có<br /> <br /> 24<br /> 15<br /> <br /> 63,2<br /> 39,5<br /> <br /> • Không<br /> <br /> 23<br /> <br /> 60,5<br /> <br /> • Có<br /> <br /> 06<br /> <br /> 15,8<br /> <br /> • Không<br /> <br /> 32<br /> <br /> 84,2<br /> <br /> Dấu hiệu dày thành túi mật<br /> Tỷ lệ dấu hiệu dày thành túi mật ở những<br /> trường hợp chuyển độ (sốc) là 77,3%, và 22,7%<br /> ca không vào sốc.<br /> Bảng 2: Mối liên hệ giữa dày thành túi mật và SXH<br /> Dày thành<br /> SXH<br /> túi mật Có sốc (%) Không sốc (%)<br /> Có<br /> 17 (77,3)<br /> 5 (22,7)<br /> không<br /> 2 (12,5)<br /> 14 (87,5)<br /> Tổng<br /> <br /> 19<br /> <br /> 19<br /> <br /> P và Test<br /> χ2 = 15,545<br /> P < 0,001<br /> <br /> Tỷ lệ SXH có sốc, có dày thành túi mật chiếm<br /> tỷ lệ rất cao 77,3%; và ngược lại tỷ lệ SXH không<br /> sốc có dày thành túi mật chiếm tỷ lệ thấp 22,7%.<br /> Sự khác biệt này có ý nghĩa thống kê (p < 0,001).<br /> Nên dấu hiệu dầy thành túi mật là một dấu hiệu<br /> giúp tiên đoán vào sốc ở trẻ sốt xuất huyết.<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 12 * Phụ bản của Số 4 * 2008<br /> Điều này cũng được nhận xét bởi Nguyễn<br /> Ngọc Rạng(6); Võ Thịnh và CS(9); Sơn Thị Sophi,<br /> Trần Thị Hữu Trí(7).<br /> <br /> Dấu hiệu dịch dưới bao gan<br /> Tỷ lệ dấu hiệu tụ dịch bao gan ở nhóm trẻ<br /> sốt xuất huyết chuyển độ (sốc) là 78,6%<br /> Bảng 3: Mối liên hệ giữa dịch dưới bao gan và SXH<br /> Dịch dưới bao<br /> SXH<br /> gan<br /> Có sốc (%) Không sốc %<br /> • Có<br /> 11 (78,6)<br /> 3 (21,4)<br /> • Không<br /> 8 (33,3)<br /> 16 (66,7)<br /> Tổng<br /> 19<br /> 19<br /> <br /> P và Test<br /> χ2 =7,28<br /> P