CHUYÊN ĐỀ: HỘI THẢO PHÒNG CHỐNG UNG THƯ HÀ NỘI 2024
252
KHẢO SÁT TÌNH HÌNH GẶP BIẾN CỐ BẤT LỢI TRÊN BỆNH NHÂN
UNG THƯ VÚ ĐIỀU TRỊ HÓA TRỊ LIỆU TẠI BỆNH VIỆN K
Vũ Đình Tiến1, Hoàng Thị Minh Thu1, Nguyễn Thị Hoài Thương2,
Trần Thị Thu Trang2, Nguyễn Thị Liên Hương2,
Nguyễn Tứ Sơn2, Nguyễn Thị Hồng Hạnh2
TÓM TẮT31
Mục tiêu: Khảo sát đặc điểm các biến cố bất
lợi (AE) trên bệnh nhân ung thư vú (UTV) điều
trị hóa chất.
Đối tượng và phương pháp: Nghiên cứu
mô tả cắt ngang, ghi nhận các AE (theo bảng
phân loại CTCAE phiên bản 5.0) trong một chu
k hóa chất của bệnh nhân UTV điều trị tại Bệnh
viện K từ 12/2023 – 06/2024.
Kết quả: Trong nghiên cứu ghi nhận 1110
AE xảy ra trên 219 bệnh nhân. Trung bình mỗi
đợt điều trị của một bệnh nhân xảy ra 5,1 AE.
Các AE ghi nhận nhiều nhất là mệt mỏi (95,4%),
buồn nôn (64,3%), dị cảm (43,4%), táo bón
(37,9%), nôn (34,2%), thiếu máu (31,1%). Mức
độ độc tính ghi nhận chủ yếu là độ 1 (58,2%) và
độ 2 (38,1%). Đa số AE từ độ 2 trở lên được xử
trí. Biến cố nôn có tỉ lệ bệnh nhân cải thiện sau
xử trí thấp nhất (44%), biến cố phản ứng tiêm
truyền có tỉ lệ bệnh nhân hồi phục sau xử trí cao
nhất (100%).
Kết luận: Bệnh nhân UTV điều trị hóa chất
gặp nhiều biến cố bất lợi, bao gồm các AE có thể
dự phòng được. Một số AE có hiệu quả xử trí
chưa cao. Do đó cần có các can thiệp phù hợp để
1Bệnh viện K
2Trường Đại học Dược Hà Nội
Chịu trách nhiệm chính: Nguyễn Thị Hồng Hạnh
Email: hanhnth@hup.edu.vn
Ngày nhận bài: 13/08/2024
Ngày phản biện khoa học: 10/09/2024
Ngày duyệt bài: 09/10/2024
quản lý AE hiệu quả hơn, tránh ảnh hưởng đến
việc điều trị và chất lượng cuộc sống của bệnh
nhân.
Từ khóa: biến cố bất lợi (AE), hóa trị liệu,
ung thư vú
SUMMARY
ADVERSE EVENTS IN BREAST
CANCER PATIENTS UNDERGOING
CHEMOTHERAPY AT K HOSPITAL
Objective: To survey the characteristics of
adverse events (AEs) in breast cancer (BC)
patients undergoing chemotherapy.
Subjects and Methods: This cross-sectional
descriptive study was conducted recording AEs
(according to CTCAE version 5.0) during one
chemotherapy cycle in BC patients treated at K
Hospital from December 2023 to June 2024
Results: A total of 1110 AEs were
documented in 219 BC patients. On average,
each patient experienced 5.1 AEs per treatment
cycle. The most common AEs were fatigue
(95.4%), nausea (64.3%), paresthesia (43.4%),
constipation (37.9%), vomiting (34.2%), and
anemia (31.1%). The majority of the AEs were in
grade 1 (58.2%) and grade 2 (38.1%). Most AEs
in grade 2 and above were managed. Vomiting
had the lowest improvement rate (44%), while
patients with infusion reaction had the highest
recovery rate (100%).
Conclusion: BC patients undergoing
chemotherapy experienced numerous AEs,
including preventable ones. Some AEs were not
TẠP CHÍ Y HỌC VIỆT NAM TẬP 544 - THÁNG 11 - SỐ CHUYÊN ĐỀ - 2024
253
effectively managed. Therefore, appropriate
intervention should be made on these AEs to
avoid their negative impacts on subsequent
treatment and patients’ quality of life.
Keywords: adverse events (AE),
chemotherapy, breast cancer
I. ĐẶT VẤN ĐỀ
Theo Globocan 2022, ung thư vú (UTV)
là loại ung thư phổ biến thứ 2 trên thế giới và
hàng đầu tại Việt Nam [3]. Hóa trị liệu là
phương pháp điều trị toàn thân, đóng vai trò
quan trọng trong chiến lược điều trị đa mô
thức cho bệnh nhân ung thư vú. Tuy nhiên,
hóa trị liệu cũng liên quan đến rất nhiều biến
cố bất lợi (AE) nghiêm trọng, ảnh hưởng đến
chất lượng cuộc sống cũng như kết quả điều
trị của bệnh nhân [5], [7]. Tại Bệnh viện K
đã có một đề tài về thực trạng gặp các biến
cố bất lợi trên bệnh nhân UTV, tuy nhiên đề
tài được tiến hành từ 12 năm về trước. Hiện
nay, bên cạnh sự thay đổi của các phác đồ
hóa chất thường dùng cho bệnh nhân UTV,
các phác đồ dự phòng và xử trí các AE cũng
có rất nhiều tiến bộ. Vì vậy, chúng tôi thực
hiện đề tài khảo sát thực trạng gặp AE trong
quá trình hóa trị cho bệnh nhân UTV tại bệnh
viện K để có cái nhìn tổng quan và cập nhật
về những gánh nặng biến cố bất lợi mà bệnh
nhân gặp phải. Qua đó, nghiên cứu sẽ giúp
xác định những nhóm biến cố bất lợi cần ưu
tiên can thiệp để cải thiện chất lượng điều trị,
chất lượng cuộc sống, và sức khỏe của bệnh
nhân trong điều kiện nguồn lực còn hạn chế
và các hoạt động dược lâm sàng cần có định
hướng về thứ tự ưu tiên triển khai.
II. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
2.1. Đối tượng nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu là bệnh nhân UTV
điều trị hóa chất tại Bệnh viện K trong
khoảng thời gian từ 12/2023 – 06/2024.
Tiêu chuẩn loại trừ: bệnh nhân mắc hai
ung thư, bệnh nhân tia xạ đồng thời hoặc
bệnh nhân điều trị với phác đồ bao gồm cả
thuốc điều trị đích hoặc thuốc ức chế điểm
kiểm soát miễn dịch, bệnh nhân đã có một
đợt điều trị được thu nhận vào nghiên cứu.
2.2. Phương pháp nghiên cứu
Nghiên cứu mô tả cắt ngang, thu thập dữ
liệu tiến cứu trong một chu k điều trị hóa
chất của bệnh nhân. Nghiên cứu viên phỏng
vấn bệnh nhân tại các thời điểm như sau:
trong khi truyền hóa chất, sau 1 ngày, 5 ngày
kể từ ngày kết thúc truyền hóa chất và ngày
cuối cùng của chu k điều trị để ghi nhận các
AE lâm sàng bệnh nhân gặp phải trong chu
k hóa chất. Các AE được tính là gặp phải
trong chu k điều trị hóa chất khi các AE đó
khởi phát hoặc tăng nặng sau khi bệnh nhân
bắt đầu sử dụng hóa chất của chu k nghiên
cứu. Thông tin về xử trí và hiệu quả xử trí
AE lâm sàng cũng được ghi nhận tại mỗi lần
phỏng vấn bệnh nhân. Các AE cận lâm sàng
và cách xử trí AE cận lâm sàng được ghi
nhận thông qua bệnh án.
Độc tính của hóa chất điều trị ung thư
được đánh giá dựa trên bảng phân loại độc
tính chống ung thư CTCAE phiên bản 5.0
của Viện Ung thư Quốc gia Hoa K.
Bộ câu hỏi phỏng vấn bệnh nhân theo
từng thời điểm được xây dựng dựa trên bảng
phân loại độc tính chống ung thư CTCAE.
III. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
3.1. Đặc điểm bệnh nhân
Có 219 bệnh nhân tham gia nghiên cứu,
tất cả bệnh nhân đều là nữ giới. Khoảng 50%
bệnh nhân trên 50 tuổi. Phần lớn các bệnh
nhân được điều trị bổ trợ, tại chu k 1-4.
Phác đồ hóa chất thường dùng là doxorubicin
và cyclophosphamid (AC), docetaxel và
CHUYÊN ĐỀ: HỘI THẢO PHÒNG CHỐNG UNG THƯ HÀ NỘI 2024
254
cyclophosphamid (TC) và paclitaxel hoặc
docetaxel (taxan).
3.2. Đặc điểm các biến cố bất lợi được
ghi nhận
Qua theo dõi 219 đợt điều trị của 219
bệnh nhân UTV điều trị hóa chất, chúng tôi
ghi nhận 1110 AE (Bảng 1). Trung bình mỗi
đợt điều trị của một bệnh nhân xảy ra 5,1
AE.
Bảng 1. Đặc điểm của các AE ghi nhận được
AE
Số BN ghi nhận AE (%) (N=219)
Độ 1
Độ 2
Độ 3
Độ 4
Tổng
Hệ tiêu hóa
Buồn nôn cấp
16 (7,3)
49 (22,4)
-
-
65 (29,7)
Buồn nôn muộn
39 (17,8)
98 (44,7)
1 (0,5)
-
138 (63)
Nôn cấp
16 (7,3)
28 (12,8)
-
-
44 (20,1)
Nôn muộn
33 (15,1)
33 (15,1)
-
-
66 (30,1)
Táo bón
66 (30,1)
17 (7,8)
-
-
83 (37,9)
Tiêu chảy
33(15,1)
8 (3,7)
-
-
41 (18,7)
Viêm miệng
34 (15,9)
17 (7,8)
5 (2,3)
-
56 (25,6)
Rối loạn tổng quát
Phản ứng tại vị trí tiêm
25 (11)
-
-
-
25 (11,5)
Thoát mạch
18 (8,2)
16 (7,3)
-
-
35 (16)
Phản ứng tiêm truyền
24 (11,0)
11 (5,0)
-
-
35 (16)
Mệt mỏi
87 (39,7)
96 (43,8)
26 (11,9)
-
209 (95,4)
Hệ thần kinh
Dị cảm
76 (34,7)
17 (7,8)
2 (1)
-
95 (43,4)
Hệ tạo máu
Giảm bạch cầu
18 (8,2)
6 (2,7)
2 (0,9)
26 (11,9)
Giảm BCTT
10 (4,6)
17 (7,8)
1 (0,5)
2 (0,9)
30 (13,7)
Giảm tiểu cầu
1 (0,5)
-
-
-
1 (0,4)
Thiếu máu
63 (28,8)
3 (1,4)
2 (0,9)
-
68 (31,1)
Gan
ALAT tăng
48 (21,9)
4 (1,8)
-
-
52 (23,7)
ASAT tăng
39 (17,8)
3 (1,4)
-
-
42 (19,2)
Tổng AE
646
423
39
2
1110
Tỷ lệ AE (%) (N=1110)
58,2
38,1
3,5
0,2
100
Mệt mỏi, buồn nôn, dị cảm, táo bón, nôn,
thiếu máu lần lượt là các AE được ghi nhận
nhiều nhất trong nghiên cứu với tỷ lệ gặp lần
lượt là 95,4%, 64,3%, 43,4%, 37,9%, 34,3%,
31,1%.
TẠP CHÍ Y HỌC VIỆT NAM TẬP 544 - THÁNG 11 - SỐ CHUYÊN ĐỀ - 2024
255
Trong 1110 AE thu được, chủ yếu là các
AE có độc tính độ 1 và độ 2 (lần lượt là
58,2% và 38,1%). AE độ 3 và độ 4 chiếm tỷ
lệ rất nhỏ (3,5% và 0,2%).
3.3. Đặc điểm các biến cố bất lợi được
xử trí
Tỷ lệ và mức độ nặng các AE được xử
trí
Số lượng bệnh nhân được xử trí AE theo
mức độ nặng được thể hiện trong bảng 2
dưới đây:
Bảng 2. Số lượng bệnh nhân được xử trí AE theo mức độ nặng
Số BN được xử trí/
Số BN không xử trí
Mức độ nặng
(Số BN được xử trí/Tổng số BN gặp AE)
Độ 1
Độ 2
Độ 3
Độ 4
AE lâm sàng
32/43
0/43
32/32
-
-
11/24
0/13
11/11
-
-
20/63
3/66
17/17
-
-
8/25
2/33
6/8
-
-
14/20
0/18
14/16
-
-
0/56
0/34
0/17
0/5
-
0/95
0/76
0/17
0/2
-
AE cận lâm sàng
23/7
6/10
14/17
1/1
2/2
2/66
0/63
0/3
2/2
-
9/51
5/56
4/4
-
-
Ghi chú: * Một BN có thể gặp cả nôn cấp
và nôn muộn; ** Phản ứng tiêm truyền
Các AE lâm sàng: nôn, phản ứng tiêm
truyền, táo bón, tiêu chảy và thoát mạch từ
độ 2 trở lên hầu hết đều được xử trí. Viêm
miệng và dị cảm là 2 AE lâm sàng chưa có
biện pháp xử trí.
Phần lớn các AE hạ BCTT, bao gồm cả
AE độ 1, đều được xử trí, tất cả BN hạ BCTT
đều không có sốt. Chỉ có 2 AE thiếu máu
được xử trí và đều là AE độ 3. Đối với tăng
men gan, tất cả AE độ 2 và một số AE độ 1
được xử trí.
Đặc điểm AE sau xử trí
Các biện pháp xử trí AE và hiệu quả sau
xử trí của các AE đó được thể hiện trong
bảng 3. Hầu hết các AE lâm sàng được theo
dõi hiệu quả xử trí và được ghi nhận đặc
điểm sau xử trí. Các AE cận lâm sàng và một
số AE lâm sàng không ghi nhận được hiệu
quả sau xử trí.
CHUYÊN ĐỀ: HỘI THẢO PHÒNG CHỐNG UNG THƯ HÀ NỘI 2024
256
Bảng 3. Biện pháp xử trí và hiệu quả sau xử trí của các AE
AE
Mức độ
độc tính
Cách xử trí
N
(%)
Đặc điểm AE sau xử trí
Nôn
(N=32)
2
Uống thuốc chống nôn
(ondansetron)
32 (100)
14 bệnh nhân (44%) có cải
thiện
Phản ứng
tiêm
truyền
(N=11)
2
Ngừng truyền, tiêm
diphenhydramin và/hoặc
corticoid, truyền NaCl 0,9%, khi
bệnh nhân ổn định thì truyền lại
với tốc độ chậm
11 (100)
100% bệnh nhân hồi phục
sau khi dừng truyền và
được truyền lại ổn định
2
Chu k sau: thêm thuốc dự phòng
phản ứng tiêm truyền (corticoid
và/hoặc kháng H1, kháng H2)
6 (54,5)
5 bệnh nhân (83%) chu k
sau không còn gặp AE, có
1 bệnh nhân (17%) tiếp tục
dừng truyền
2
Chu k sau: không thêm thuốc dự
phòng phản ứng tiêm truyền
5 (45,4)
3 bệnh nhân (60%) chu k
sau tiếp tục phải dừng
truyền
Táo bón
(N=20)
1, 2
Uống thuốc nhuận tràng
20 (100)
16 bệnh nhân (80%)
hết/giảm mức độ táo bón
Tiêu chảy
(N=8)
1, 2
Uống thuốc trị tiêu chảy
8 (100)
6 (75%) bệnh nhân
hết/giảm mức độ tiêu chảy
Thoát
mạch
(N=14)
2
Nội trú: ngừng truyền, rút kim,
đợi BN ổn định đổi vị trí đặt kim
truyền, tiếp tục truyền
4 (26,7)
100% bệnh nhân truyền lại
ổn định
2
Ngoại trú: bôi kem corticoid,
chườm ấm/chườm lạnh
10 (66,7)
100% các bệnh nhân có
triệu chứng đỡ, giảm
Giảm
BCTT
(N=23)
1, 2, 3, 4
Sử dụng G-CSF trước ngày
truyền hóa chất
17 (73,9)
Bệnh nhân đủ điều kiện
tiếp tục phác đồ hóa trị
2, 3, 4
Trì hoãn điều trị (≥ 3 ngày)
9 (39,1)
Thiếu máu
(N=2)
3
Truyền khối hồng cầu
2 (100)
Bệnh nhân đủ điều kiện
tiếp tục phác đồ hóa trị
Tăng men
gan (N=9)
1, 2
Truyền bổ gan trước ngày truyền
hóa chất
7 (77,8)
Bệnh nhân đủ điều kiện
tiếp tục phác đồ hóa trị
2
Trì hoãn điều trị
3 (33,3)
2
Chu k sau: Giảm liều hóa chất
1 (9,1)