T¹P CHÝ Y häc viÖt nam tẬP 542 - th¸ng 9 - sè chuyÊN ĐỀ - 2024
63
KHẢO SÁT TỶ LỆ VÀ CÁC YẾU TỐ NGUY CƠ NHIỄM KHUẨN VẾT MỔ
TẠI KHOA NGOẠI THẦN KINH BỆNH VIỆN NHÂN DÂN 115
Đặng Thị Phương Dung 1, Lê Thị Thúy Phượng1,
Nguyễn Văn Tuấn1, Đặng Thị Thanh Lan1
TÓM TẮT9
Mục tiêu: Khảo sát tỷ lệ và các yếu tố nguy
cơ nhiễm khuẩn vết mổ tại Khoa Ngoại thần
kinh, Bệnh viện Nhân dân 115. Đối tượng và
phương pháp nghiên cứu: Nghiên cứu cắt
ngang từ 20/05/2023 đến 20/07/2023 trên 302
người bệnh được phẫu thuật tại Khoa Ngoại thần
kinh, Bệnh viện Nhân dân 115. Kết quả: Tỷ lệ
nhiễm khuẩn vết mổ chung là 2,3% (7/302)
người bệnh tham gia nghiên cứu. Trong đó 2
người bệnh được xác định nhiễm khuẩn vết mổ
trong thời gian nằm viện và 5 người bệnh được
xác định nhiễm khuẩn vết mổ sau xuất viện trong
thời gian 30 ngày sau phẫu thuật. Tất cả nhiễm
khuẩn vết mổ đều là nhiễm khuẩn vết mổ nông.
Có 2 người bệnh được cấy vi sinh dịch vết mổ,
trong đó 1 mẫu vi khuẩn dương tính được xác
định là Escherichia coli. Có 2 người bệnh được
cấy máu, trong đó 1 mẫu vi khuẩn dương tính
được xác định là Escherichia coli. Chúng tôi tìm
thấy mối liên quan giữa bệnh lý đi kèm và nhiễm
khuẩn vết mổ (giá trị p = 0,039). Chúng tôi
không tìm thấy mối liên quan giữa nhóm tuổi,
giới tính, BMI, phân độ ASA, phân loại vết mổ,
chỉ số NNIS, loại phẫu thuật, phương pháp vô
cảm, phương pháp mổ, dẫn lưu, sử dụng kháng
sinh dự phòng, thời gian nằm viện trước phẫu
thuật, thời gian nằm viện, thời gian phẫu thuật
với nhiễm khuẩn vết mổ (giá trị p > 0,05). Kết
1Bệnh viện Nhân dân 115
Chịu trách nhiệm chính: Đặng Thị Phương Dung.
Email: dangthiphuongdung.md@gmail.com
Ngày nhận bài: 23.7.2024
Ngày phản biện khoa học: 01.8.2024
Ngày duyệt bài: 05.8.2024
luận: Tỷ lệ nhiễm khuẩn vết mổ tại Khoa Ngoại
thần kinh là 2,3% và bệnh lý đi kèm có liên quan
đến nhiễm khuẩn vết mổ.
Từ khóa: nhiễm khuẩn vết mổ, ngoại thần
kinh, Kiểm soát nhiễm khuẩn Bệnh viện Nhân
dân 115
SUMMARY
SURVEY OF THE INCIDENCE AND
RISK FACTORS OF SURGICAL SITE
INFECTIONS IN THE
NEUROSURGERY DEPARTMENT AT
PEOPLE'S 115 HOSPITAL
Objectives: To survey the incidence of
surgical site infections (SSIs) and investigate risk
factors at the Neurosurgery Department of
People's 115 Hospital. Methods: The cross-
sectional study was conducted from May 20,
2023 to July 20, 2023 on 302 patients who
underwent surgery at the Neurosurgery
Department of People's 115 Hospital. Results:
The overall incidence of surgical site infections
was 2.3% (7/302) among the study participants.
Of these, 2 patients were identified with SSIs
during hospitalization and 5 patients were
identified with SSIs after discharge within 30
days of surgery. All SSIs were superficial SSIs.
Two patients had wound cultures taken, with one
positive sample identified as Escherichia coli.
Additionally, two patients had blood cultures
taken, with one positive sample also identified as
Escherichia coli. There was a significant
association between comorbidities and SSIs (p =
0.039). No significant associations were found
between age groups, gender, BMI classification,
ASA classification, wound classification, NNIS
HỘI NGHỊ KHOA HỌC HỘI KIỂM SOÁT NHIỄM KHUẨN VIỆT NAM – KIỂM SOÁT NHIỄM KHUẨN - HIỆN TẠI VÀ TƯƠNG LAI
64
index, type of surgery, anesthesia method,
surgical technique, drainage, prophylactic
antibiotic use, preoperative length of stay,
hospital length of stay or operative time with
SSIs (p-value > 0.05). Conclusion: The
incidence of surgical site infections in the
Neurosurgery Department is 2.3% and
comorbidities are an independent predictor of
SSIs.
Keywords: surgical site infections,
neurosurgery, Infection Control of People's 115
Hospital
I. ĐẶT VẤN ĐỀ
Nhiễm khuẩn bệnh viện, đặc biệt là
nhiễm khuẩn vết mổ (NKVM) luôn là vấn đề
được quan tâm không chỉ ở các nước phát
triển mà còn là vấn đề ưu tiên hàng đầu ở các
nước đang phát triển. NKVM làm trầm trọng
thêm tình trạng bệnh tật và gia tăng gánh
nặng về tài chính cho bản thân người bệnh
(NB), thân nhân NB, các cơ sở y tế và cho cả
cộng đồng1. Tỷ lệ này có xu hướng tăng lên
ở những nước đang phát triển, nơi có hệ
thống y tế chưa thật sự hoàn thiện và trang
thiết bị còn nhiều hạn chế. Phẫu thuật thần
kinh là các phẫu thuật chuyên khoa sâu, điều
trị các bệnh về hệ thần kinh trung ương cũng
như rối loạn hệ thần kinh ngoại vi. Ngoài ra,
chuyên khoa này cũng điều trị bệnh liên quan
đến cấu trúc xương lân cận như sọ não, nền
sọ, cột sống, mạch máu não, dị dạng. Phẫu
thuật can thiệp xâm lấn vào các cơ quan quan
trọng của cơ thể, nếu nhiễm trùng vết mổ xảy
ra để lại hậu quả nặng nề. Người bệnh được
phẫu thuật thần kinh tại Bệnh viện Nhân dân
115 thường từ các tỉnh hay các bệnh viện
khác chuyển đến đã có thời gian nằm viện
trước đó, gồm các bệnh nặng và phức tạp nên
ảnh hưởng không nhỏ đến tình trạng nhiễm
vết mổ. Thực tế cho thấy, tình trạng nhiễm
khuẩn vết mổ ở các phẫu thuật thần kinh còn
ít được chú ý tới. Câu hỏi đặt ra là tỷ lệ
nhiễm khuẩn vết mổ và vi sinh vật gây nhiễm
khuẩn vết mổ ở các phẫu thuật thần kinh tại
Bệnh viện Nhân dân 115 hiện nay như thế
nào và yếu tố nguy cơ nào ảnh hưởng đến
tình trạng nhiễm khuẩn vết mổ này?
Mục tiêu:
- Khảo sát tỷ lệ nhiễm khuẩn vết mổ của
người bệnh phẫu thuật tại Khoa Ngoại thần
kinh, Bệnh viện Nhân dân 115.
- Khảo sát mối liên quan giữa một số yếu
tố nguy cơ đến tình trạng nhiễm khuẩn vết
mổ của người bệnh phẫu thuật tại Khoa
Ngoại thần kinh, Bệnh viện Nhân dân 115.
II. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
2.1. Thiết kế nghiên cứu: Nghiên cứu
cắt ngang.
2.2. Thời gian nghiên cứu: Từ
20/05/2023 đến 20/07/2023.
2.3. Đối tượng nghiên cứu: Tất cả người
bệnh nhập viện tại Khoa Ngoại thần kinh,
Bệnh viện Nhân dân 115.
2.4. Cỡ mẫu: Cỡ mẫu được tính theo
công thức được ước lượng một tỷ lệ như sau:
Chọn p=0.0485 theo tỷ lệ nhiễm khuẩn
vết mổ ở phẫu thuật ngoại thần kinh theo
nghiên cứu của López Pereira P (2017) 2 với
α = 0.05, d = 0.0243, cỡ mẫu nghiên cứu tối
thiểu sẽ là 301 người bệnh.
2.5. Kỹ thuật chọn mẫu: Lấy mẫu toàn
bộ cho đến khi đủ mẫu.
Tiêu chuẩn nhận vào: Tất cả người bệnh
nhập viện tại khoa Ngoại thần kinh Bệnh
viện Nhân dân 115 có phẫu thuật từ tháng
20/05/2023-20/07/2023.
Tiêu chuẩn loại trừ: Người bệnh tử vong
hoặc xin về trước 48 giờ sau phẫu thuật.
2.6. Phương pháp thu thập số liệu:
T¹P CHÝ Y häc viÖt nam tẬP 542 - th¸ng 9 - sè chuyÊN ĐỀ - 2024
65
Hàng ngày, nghiên cứu viên kết hợp với
bác sĩ điều trị và điều dưỡng chăm sóc tại
khoa Ngoại thần kinh, Bệnh viện Nhân dân
115 đánh giá tình trạng vết mổ của NB sau
khi phẫu thuật đến khi xuất viện và thông tin
dựa trên hồ sơ bệnh án của người bệnh. Sau
khi NB xuất viện, bác sĩ điều trị gọi điện
thoại hỏi thông tin liên quan đến tình trạng
nhiễm khuẩn vết mổ 30 ngày sau phẫu thuật.
Sau đó nghiên cứu viên ghi nhận thông tin
trên mẫu bộ câu hỏi soạn sẵn.
2.7. Định nghĩa biến số:
Biến số chính:
- NKVM là biến nhị giá gồm 2 giá trị: có,
không; được xác định là có NMKV theo tiêu
chẩn xác định ca bệnh theo Hướng dẫn giám
sát nhiễm khuẩn vết mổ theo Quyết định số
1526/QĐ-BYT, ngày 24 tháng 3 năm 2023
của Bộ Y tế 1.
- Vi sinh vật là biến nhị giá gồm 2 giá trị:
có, không; được xác định là mọc hay không
mọc vi khuẩn và định danh tên vi sinh vật
gây bệnh.
Các yếu tố liên quan: nhóm tuổi (< 20
tuổi, 20 – 39 tuổi, 40 – 59 tuổi, ≥ 60 tuổi),
giới, phân loại BMI theo Tổ chức Y tế Thế
giới (gầy < 18,5 kg/m2, bình thường từ 18,5-
24,9 kg/m2, thừa cân 25-29,9 kg/m2, béo phì
≥ 30 kg/m2), điểm ASA, bệnh lý đi kèm
(tăng huyết áp, đái tháo đường), phân loại vết
mổ, loại phẫu thuật, phương pháp vô cảm,
thời gian phẫu thuật (60-90 phút, 91-120
phút, > 120 phút), chỉ số NNIS, dẫn lưu, sử
dụng kháng sinh dự phòng, thời gian nằm
viện trước phẫu thuật, thời gian nằm viện.
2.8. Xử lý số liệu
Số liệu được xử lí bằng phần mềm R
phiên bản 4.3.1. Các biến số định tính được
mô tả bằng tần số (n) và tỷ lệ (%). Các biến
số định lượng được mô tả bằng trung bình ±
độ lệch chuẩn (phân phối chuẩn) hoặc trung
vị - tứ phân vị (phân phối không chuẩn).
Phép kiểm chính xác Fisher so sánh sự khác
biệt giữa các biến định tính. Hồi quy logistic
để xác định mối liên quan giữa các biến định
lượng, thứ tự với NKVM, khác biệt có nghĩa
thống kê khi giá trị p <0,05.
2.9. Đạo đức nghiên cứu
Nghiên cứu này đã được thông qua Hội
đồng khoa học và đạo đức của Bệnh viện
Nhân dân 115.
III. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
Nghiên cứu trên 302 NB phẫu thuật tại Khoa Ngoại thần kinh, Bệnh viện Nhân dân 115 từ
20/5/2023 đến 20/07/2023 có kết quả như sau:
Hình 1. Tỷ lệ nhiễm khuẩn vết mổ tại khoa Ngoại thần kinh
HỘI NGHỊ KHOA HỌC HỘI KIỂM SOÁT NHIỄM KHUẨN VIỆT NAM – KIỂM SOÁT NHIỄM KHUẨN - HIỆN TẠI VÀ TƯƠNG LAI
66
Có tổng cộng 7 NB nhiễm khuẩn vết mổ chiếm tỷ lệ 2,3% trong tổng 302 NB nghiên cứu.
Trong đó 2 NB được xác định NKVM trong thời gian nằm viện và 5 NB được xác định sau
xuất viện trong thời gian 30 ngày sau phẫu thuật. Tất cả NKVM đều là NKVM nông.
Bảng 1. Mối liên quan giữa các yếu tố người bệnh với nhiễm khuẩn vết mổ
Đặc điểm
Nhiễm khuẩn vết mổ
Có
n(%)
Không
n(%)
Tổng
n(%)
Giá trị p
Giới
Nam
3 (42,9)
166 (56,3)
169 (56)
0,703 a
Nữ
4 (57,1)
129 (43,7)
133 (44)
Nhóm tuổi
< 20 tuổi
0 (0)
3 (1)
3 (1)
0,306 a
20 – 39 tuổi
1 (14,3)
40 (13,6)
41 (13,6)
40 – 59 tuổi
1 (14,3)
125 (42,4)
126 (41,7)
≥ 60 tuổi
5 (71,4)
127 (43,1)
132 (43,7)
BMI
Gầy
0 (0)
22 (7,5)
22 (7,3)
0,846 a
Bình thường
5 (71,4)
201 (68,1)
206 (68,2)
Thừa cân
2 (28,6)
64 (21,7)
66 (21,9)
Béo phì
0 (0)
8 (2,7)
8 (2,6)
Bệnh lý đi
kèm
Có
5 (71,4)
93 (31,5)
98 (32,5)
0,039 a
Không
2 (28,6)
202 (68,5)
204 (67,5)
Điểm ASA
1
0 (0)
46 (15,6)
46 (15,2)
0,09 a
2
3 (42,9)
166 (56,3)
169 (56)
3
3 (42,9)
79 (26,8)
82 (27,2)
4
1 (14,3)
4 (1,4)
5 (1,7)
5
0 (0)
0 (0)
0 (0)
Phân lọai vết
mổ
Sạch
7 (100)
293 (99,3)
300 (99,3)
1 a
Sạch/nhiễm
0 (0)
2 (0,7)
2 (0,7)
Nhiễm
0 (0)
0 (0)
0 (0)
Bẩn
0 (0)
0 (0)
0 (0)
Kháng sinh
dự phòng
Có
6 (85,7)
209 (70,8)
215 (71,2)
0,677 a
Không
1 (14,3)
86 (29,2)
87 (28,8)
Chỉ số NNIS
(Trung bình ± Độ lệch chuẩn)
1,43 ± 0,79
1,12 ± 0,59
1,13 ± 0,59
0,149 b
a: Kiểm định chính xác Fisher, b: Hồi quy logistic
Chúng tôi tìm thấy mối liên quan giữa bệnh lý đi kèm với NKVM (giá trị p = 0,039).
Chúng tôi không tìm thấy mối liên quan giữa giới tính, nhóm tuổi, BMI, phân độ ASA, phân
loại vết mổ, chỉ số NNIS và sử dụng kháng sinh dự phòng với NKVM (giá trị p > 0,05).
T¹P CHÝ Y häc viÖt nam tẬP 542 - th¸ng 9 - sè chuyÊN ĐỀ - 2024
67
Bảng 2. Mối liên quan giữa các yếu tố phẫu thuật với nhiễm khuẩn vết mổ
Nhiễm khuẩn vết mổ
Có
n(%)
Không
n(%)
Tổng
n(%)
Giá trị p
Loại phẫu thuật
Cấp cứu
1 (14,3)
43 (14,6)
44 (14,6)
1,000 a
Chương trình
6 (85,7)
252 (85,4)
258 (85,4)
Phương pháp
vô cảm
Tê
0 (0)
56 (19)
56 (18,5)
0,356 a
Mê
7 (100)
239 (81,0)
246 (81,5)
Phương pháp
phẫu thuật
Hở
6 (85,7)
262 (88,8)
268 (88,7)
0,57 a
Nội soi
1 (14,3)
33 (11,2)
34 (11,3)
Thời gian phẫu
thuật
< 60 phút
1 (14,3)
46 (15,6)
47 (15,6)
1,000 a
60 - 90 phút
1 (14,3)
54 (18,3)
55 (18,2)
91 - 120 phút
1 (14,3)
32 (10,8)
33 (10,9)
> 120 phút
4 (57,1)
163 (55,3)
167 (55,3)
Dẫn lưu
Có
5 (71,4)
183 (62)
188 (62,3)
0,714 a
Không
1 (28,6)
112 (38)
114 (37,7)
a: Kiểm định Fisher
Chúng tôi không tìm thấy mối liên quan giữa loại phẫu thuật, phương pháp vô cảm,
phương pháp phẫu thuật, thời gian phẫu thuật, dẫn lưu với NKVM (giá trị p > 0,05).
Bảng 3. Mối liên quan giữa thời gian nằm viện trước phẫu thuật, thời gian nằm viện
và thời gian phẫu thuật với nhiễm khuẩn vết mổ
Đặc điểm
Trung bình ± Độ lệch chuẩn
Nhiễm khuẩn vết mổ
Có
Không
Chung
Giá trị p
Thời gian nằm viện trước phẫu
thuật (ngày)
6,0 ± 4,83
6,78 ± 5,51
6,8 ± 5,5
0,834 b
Thời gian nằm viện (ngày)
18,25 ± 14,52
12,56 ± 6,96
12,64 ± 7,09
0,07 b
Thời gian phẫu thuật (phút)
167,14 ± 166,1
143,42 ± 83,69
143,97 ± 86,04
0,77 b
b: Hồi quy logistic
Chúng tôi không tìm thấy mối liên quan giữa thời gian nằm viện trước phẫu thuật, thời
gian nằm viện và thời gian phẫu thuật với NKVM (giá trị p > 0,05).
Bảng 4. Kết quả cấy vi sinh dịch vết mổ và cấy máu
Đặc điểm
Tần số (n)
Tỷ lệ (%)
Cấy vi sinh dịch vết mổ
Mọc
1
50
Không
1
50
Cấy vi sinh máu
Mọc
1
50
Không
1
50
Có 2 NB được cấy vi sinh dịch vết mổ, tỷ
lệ vi khuẩn mọc là 50% và mẫu vi khuẩn
dương tính được xác định Escherichia coli.
Có 2 NB được cấy máu, tỷ lệ vi khuẩn mọc
là 50% và mẫu vi khuẩn dương tính được xác
định Escherichia coli.