Khi ta thay đổi, thế giới sẽ đổi thay

Chia sẻ: Ko Can | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:37

Thêm vào BST

Báo xấu

419
lượt xem 189
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mỗi người đều có quyền quyết định cuộc đời mình sẽ đắng cay hay ngọt ngào. Trong mọi khoảnh khắc, chúng ta quyết định hành động trong thanh thản hay lo lắng. Chúng ta có toàn quyền quyết định. Đó thật sự là một chân lý. Làm cho cuộc sống ngọt ngào hơn không đòi hỏi quá nhiều nỗ lực. Thế nhưng, cần phải có quyết tâm – quyết tâm để tạo ra những thay đổi nhỏ bé trong cách nhìn nhận con người và sự việc xung quanh. Thay vì coi mọi thứ như chướng ngại vật hay mối đe...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Khi ta thay đổi, thế giới sẽ đổi thay

1
Lôøi giôùi thieäu ..............................................................4 Lôøi taùc giaû ................. Error! Bookmark not defined. 1. Chaêm soùc khu vöôøn cuûa rieâng baïn .........................8 2. Ngöøng lo laéng ñeå thaáy ñöôïc con ñöôøng saùng........11 3. Taïm queân ñi keát quaû.............................................17 4. Thay ñoåi tö duy .....................................................22 5. Haønh ñoäng thay vì ñoái phoù....................................26 6. Chaám döùt phaùn xeùt................................................32 7. Baïn khoâng theå naém quyeàn kieåm soaùt!.......... Error! Bookmark not defined. 8. Khaùm phaù baøi hoïc cuûa rieâng mình................ Error! Bookmark not defined. 9. Ñöøng gaây toån thöông! ..........Error! Bookmark not defined. 10. Laéng ñoïng taâm trí Error! Bookmark not defined. 11. Moãi cuoäc gaëp gôõ laø moät ñieàu thieâng lieâng . Error! Bookmark not defined. 12. Moät trong hai tieáng noùi töø taâm trí baïn luoân sai ................................... Error! Bookmark not defined. Phaàn keát: Thay ñoåi tö duy vaø cuoäc soáng........... Error! Bookmark not defined. 2
Bìa 4 “Caùch chuùng ta suy nghó; caùch ta nhìn nhaän baûn thaân caû veà theå chaát, trí tueä, tinh thaàn, tình caûm; caùch ta nhìn nhaän ngöôøi khaùc vaø caû caùch ta hoaïch ñònh ñeå traûi nghieäm cuoäc soáng moãi ngaøy… seõ quyeát ñònh ta laø ai. Lieäu chuùng ta coù ñuû khoân ngoan? Chuùng ta coù caûm thaáy nieàm tin ñang ñoàng haønh trong tim? Lieäu noãi sôï haõi coù ñang ñieàu khieån haønh ñoäng cuûa chuùng ta? “Cuoäc soáng seõ toát ñeïp hôn neáu trong suy nghó, chuùng ta muoán nhö vaäy. Ai cuõng coù quyeàn choïn löïa. Chuùng ta seõ ñeán ñöôïc ñuùng nôi mình muoán, trôû thaønh ñuùng con ngöôøi nhö mình haèng ao öôùc… Chæ caàn moät chuùt saün saøng ñeå thay ñoåi suy nghó, ngaøy mai chaéc chaén seõ toát ñeïp hôn hoâm nay.” - Karen Casey 3
Lôøi giôùi thieäu Karen Casey vieát raèng: “Haàu heát chuùng ta nghó raèng cuoäc soáng cuûa mình roõ raøng laø quaù phöùc taïp, quaù khoù khaên, quaù khaùc thöôøng neân khoâng theå töï döng toát hôn chæ baèng nhöõng thay ñoåi ñôn giaûn. Suy nghó ñoù khoâng ñuùng ñaâu!”. Gaàn 30 naêm tröôùc, Karen Casey tình côø tham gia vaøo moät nhoùm hoaït ñoäng xaõ hoäi vôùi yù ñònh tìm ra caùch thay ñoåi loái cö xöû cuûa nhöõng ngöôøi soáng quanh coâ. Nhöng chính töø ñoù, Karen khaùm phaù ra raèng: Ngöôøi duy nhaát coâ coù theå thay ñoåi chæ laø baûn thaân mình. Keát quaû, Casey ñaõ coù ñöôïc nhöõng thay ñoåi saâu saéc ñeán möùc coâ quyeát ñònh coáng hieán phaàn lôùn thôøi gian sau naøy ñeå truyeàn ñaït cho ngöôøi khaùc ñieàu ñoù. Khi ta thay ñoåi, theá giôùi seõ ñoåi thay ñöa ra luaän ñieåm: chuùng ta chæ coù hai löïa choïn thaät söï trong ñôøi. Löïa choïn thöù nhaát laø rôi vaøo thaát voïng, teâ lieät vaø ñeå maëc noãi sôï haõi laán löôùt. Löïa choïn thöù hai laø môû roäng traùi tim vôùi theá giôùi xung quanh, haøn gaén baûn thaân vaø ngöôøi khaùc baèng caùch thay ñoåi thoùi quen haønh ñoäng trong caùc moái quan heä. Chuùng ta khoâng theå thay ñoåi moät ai ñoù. Chuùng ta thöôøng cuõng khoâng theå thay ñoåi hoaøn caûnh. Nhöng chuùng ta coù theå thay ñoåi chính caùch öùng xöû cuûa mình. Chuùng ta coù theå hoïc caùch suy nghó tröôùc khi haønh ñoäng. Chuùng ta coù theå hoïc caùch haønh ñoäng baèng traùi tim yeâu thöông thay vì phaûn öùng baèng thaùi ñoä töùc giaän hay toån thöông. Chuùng ta haõy ghi nhôù laø mình naém quyeàn kieåm soaùt moïi thöù. Khi chuùng ta ngöøng chuù taâm vaøo khoù khaên, caùch giaûi quyeát seõ xuaát hieän. Ñöôïc trình baøy trong 12 böôùc ñôn giaûn, cuoán saùch naøy cung caáp cho chuùng ta nhöõng hieåu bieát caàn thieát ñeå töï tìm ra caùch öùng xöû hoøa bình vaø tích cöïc tröôùc moïi tình huoáng. Moãi cuoäc gaëp gôõ laø moät ñieàu thieâng lieâng neân taát caû chuùng ta caàn coù caùch öùng xöû sao cho phuø hôïp. Moãi ngaøy moät böôùc, chuùng ta coù theå taïo ra nhöõng thay ñoåi nhoû – khi coäng laïi seõ thaønh thay ñoåi lôùn – ñoái vôùi ngöôøi duy nhaát maø chuùng ta coù theå thay ñoåi: chính baûn thaân mình. Tieán só Marilyn J. Mason, taùc giaû cuoán Igniting the Spirit at Work. ñaõ nhaän xeùt: “Moät laàn nöõa, Karen Casey giuùp chuùng ta nhaän ra söï khaùc bieät giöõa côn khuûng hoaûng ruùt caïn sinh löïc vaø nhöõng neáp nhaên treân moät caùnh buoàm. Vôùi cuoäc ñôøi mình, Karen ñaõ chöùng minh raèng söï khoân ngoan chæ ñeán khi ta bieát laéng nghe nhieät huyeát cuûa baûn thaân. Cuoán saùch quaû laø ngöôøi daãn ñöôøng cho nhöõng ai muoán tìm thaáy vaø laéng nghe tieáng noùi beân trong taâm hoàn. Khi ta thay ñoåi, theá giôùi seõ ñoåi thay ñem ñeán nhöõng höôùng daãn ñôn giaûn vaø roõ raøng cho cuoäc soáng”. Moãi chuùng haàu nhö ñeàu ít nhaát moät laàn neám traûi nhöõng muoän phieàn: hoân nhaân truïc traëc, lo laéng veà con caùi vaø taøi chính, baát bình tröôùc theá giôùi xung quanh hay vaät loän vôùi söï nghieän ngaäp… Söï meät moûi vaø thaát voïng khi ñoái maët vôùi nhöõng ñieàu ñoù khieán haàu heát chuùng ta nghó mình khoâng theå ñaït ñöôïc nhöõng thaønh coâng to lôùn, coù yù nghóa thay ñoåi cuoäc ñôøi. Song, taát caû chuùng ta ñeàu coù theå tích luõy nhöõng thaønh coâng nhoû beù moãi ngaøy, neáu bieát caùch tieán leân phía tröôùc. Vaø cuoán saùch naøy chæ cho chuùng ta con ñöôøng tieán leân aáy! Noù seõ mang ñeán cho baïn taát caû nhöõng lyù do baïn caàn ñeå tin raèng: Chæ caàn moät chuùt saün saøng ñeå thay ñoåi suy nghó, ngaøy mai cuûa chuùng ta chaéc chaén seõ toát ñeïp hôn ngaøy hoâm nay. - First News 4
Lôøi taùc giaû Haønh trình ñôøi toâi Trong gia ñình, toâi laø con gaùi thöù ba. Saùu möôi laêm naêm tröôùc, maëc keä moïi lôøi khuyeân can cuûa baùc só, cha toâi vaãn khaêng khaêng naøi eùp meï toâi sinh theâm con, bôûi leõ oâng muoán coù con trai noái doõi. Nhöng meï toâi thì hoaøn toaøn khoâng muoán. Toâi khoâng daùm chaéc mình hieåu thaáu noãi buoàn cuûa meï veà ñöùa con saép chaøo ñôøi töø luùc baø coøn ñang mang thai nhöng toâi nghó laø mình caûm nhaän ñöôïc ñieàu ñoù. Moät trong soá caùc baùc só trò lieäu tröôùc ñaây cuûa toâi cuõng nghó vaäy. Hai naêm sau khi toâi ra ñôøi, laïi coù theâm ñöùa treû thöù tö nöõa, moät ñöùa con trai. Boá toâi cöïc kyø hoan hyû coøn meï ngaøy caøng buoàn baõ hôn. Nhöõng kyù öùc thôøi thô aáu cuûa toâi gaén lieàn vôùi vieäc quan saùt nhaát cöû nhaát ñoäng cuûa cha meï vaø coá gaéng ñoaùn xem lieäu mình coù phaûi laø nguyeân nhaân gaây ra söï baát haïnh cuûa hoï - nhöõng côn thònh noä khoâng döùt cuûa cha vaø noãi buoàn cuûa meï - hay khoâng. Doø xeùt nhöõng bieåu hieän treân khuoân maët cha meï ñeå bieát mình neân cö xöû vaø chòu ñöïng nhö theá naøo gaàn nhö trôû thaønh baûn naêng thöù hai trong toâi. Vaø toâi coá neù traùnh toái ña vieäc giao tieáp baèng maét vôùi caû hai ngöôøi. Gaàn nhö luùc naøo toâi cuõng thaáy sôï haõi. Ñoâi luùc noãi sôï khieán toâi nhö teâ lieät. Toâi daønh haàu heát nhöõng buoåi chieàu vaø toái chuû nhaät naèm daøi treân chieác ñi-vaêng trong phoøng khaùch, caûm thaáy sôï muoán phaùt oám khi nghó ñeán vieäc quay trôû laïi tröôøng vaøo saùng thöù hai vaø ñoái maët vôùi nhöõng giaùo vieân luoân khieán toâi thaáy lo laéng vaø khoù chòu gioáng y caûm giaùc maø cha meï gaây ra cho toâi. Noãi sôï haõi ñi theo toâi suoát thôøi thô aáu cho ñeán khi tröôûng thaønh, töø trong nhöõng côn ñau daï daøy ñeán taát caû moïi thöù. Thôøi trung hoïc, toâi ñaõ maøi duõa ñöôïc nhieàu thoùi quen nhaèm giaûi quyeát nhöõng lo aâu cuûa mình. Moät trong soá ñoù laø töôûng töôïng mình ñang chaïy troán ñeán moät theá giôùi kyø aûo vaø toâi thöôøng vieát veà noù moãi khi raûnh roãi. Toâi muoán daønh caøng ít thôøi gian beân gia ñình caøng toát. Chính vì theá, naêm 15 tuoåi, toâi leùn khai gian tuoåi cuûa mình vaø tìm ñöôïc vieäc laøm ôû moät trung taâm thöông maïi. Nhôø ñi laøm moãi ngaøy sau giôø hoïc vaø caû thöù baûy maø toâi caét giaûm ñöôïc moät khoaûng thôøi gian ñaùng keåø phaûi chaïm maët vôùi gia ñình. Thaät khoâng may, ñieàu naøy chaúng giuùp ích gì cho caên beänh lo laéng cuûa toâi. Khi lôùn leân, anh chò em chuùng toâi chaúng bao giôø troø chuyeän vôùi nhau veà nhöõng cuoäc chieán lieân mieân trong nhaø. Ñaùng buoàn hôn, chuùng toâi gaàn nhö khoâng giao tieáp vôùi nhau vaø vì theá, toâi khoâng bao giôø bieát ñöôïc lieäu nhöõng traän chieán aáy coù gaây ra cho hoï noãi sôï haõi gioáng nhö toâi khoâng. Döôøng nhö moãi ngöôøi chuùng toâi, duø ít hay nhieàu, ñeàu ñi roùn reùn quanh nhaø, coáù traùnh neù nhöõng côn thònh noä voâ côù cuûa cha, nhöng khoâng chòu thöøa nhaän raèng ñoù laø ñieàu mình ñang laøm. Coù leõ töï coâ laäp laãn nhau chính laø caùch chuùng toâi chieán ñaáu nhaèm ngaên caûn noãi sôï haõi bieán thaønh söï thaät vaø toùm laáy mình. Chæ trong vaøi naêm gaàn ñaây, anh chò em toâi môùi baét ñaàu ñeà caäp ñeán moái quan heä caêng thaúng trong gia ñình mình. Nhöng vì trong nhöõng “gia ñình loän xoän” chaúng bao giôø coù hai ngöôøi cuøng chia seû moät quan ñieåm neân khoâng coù gì ngaïc nhieân khi döôøng nhö chaúng ai nhôù laïi ñieàu aáy moät caùch sinh ñoäng nhö toâi, coù chò thaäm chí coøn khoâng nhôù gì. 5
Suoát thôøi trung hoïc, maëc duø laø thaønh vieân cuûa moät nhoùm baïn trong lôùp, nhöng toâi luoân coù caûm giaùc mình xa caùch vôùi baïn beø. Toâi thöôøng doø xeùt veû maët cuûa moïi ngöôøi ñeå bieát hoï nghó gì veà mình, gioáng nhö thoùi quen toâi vaãn laøm ôû nhaø. Toâi khaù chaéc chaén laø khoâng ai trong soá nhöõng ngöôøi baïn nhaän ra toâi caûm thaáy baát an ñeán theá naøo. Toâi nhaát ñònh khoâng chòu baøy toû noãi sôï haõi cuûa mình. Toâi khoâng caàn laøm theá bôûi vaøo naêm 15 tuoåi, toâi ñaõ tìm ra moät thöù hoaøn haûo ñeå loaïi boû nhöõng lo laéng: röôïu. Ngay töø ñaàu, toâi ñaõ bò nghieän röôïu. Ñöông nhieân khoâng phaûi ngaøy naøo toâi cuõng say xæn, ít ra laø cho ñeán khi keát hoân. Sau khi laäp gia ñình, toâi môùi baét ñaàu uoáng thöôøng xuyeân. Moãi khi say, toâi thaät söï coù ñöôïc caûm giaùc haïnh phuùc ngaén nguûi; röôïu ñaõ mang ñeán cho toâi caûm giaùc töï do, khoâng coøn sôï haõi baát cöù ñieàu gì. Cha meï khoâng heà coù moät lôøi khieån traùch hay thaäm chí moät chuùt quan taâm naøo veà thoùi röôïu cheø cuûa toâi, coù leõ vì caû hai oâng baø cuõng nhö haàu heát hoï haøng chuùng toâi ñeàu laø nhöõng ngöôøi nghieän röôïu. Say xæn vaø vui veû maø khoâng caàn chuù yù gì ñeán baûn thaân laø ñieàu quaù deã daøng. Vaø may maén thay, nhöõng cuoäc hoïp maët gia ñình thöôøng dieãn ra chính laø nôi toâi coù theå keát hôïp ñieâu luyeän moät ly röôïu treân tay naøy vôùi moät ñieáu thuoác choâm chæa cuûa ai ñoù treân tay kia. Naêm 1957, toâi baát ñaéc dó vaøo ñaïi hoïc vôùi muïc ñích duy nhaát laø tìm moät ngöôøi choàng ham meâ tieäc tuøng. Toâi thaät söï khoâng muoán theå hieän loä lieãu yù ñònh cuûa mình, nhöng ai ñeå yù moät chuùt seõ thaáy noù quaù roõ raøng. Vaø toâi ñaõ thaønh coâng. Cuoäc hoân nhaân ñaàu tieân baét ñaàu khi chuùng toâi coøn laø sinh vieân naêm cuoái cuûa Ñaïi hoïc Purdue vaø baûn thaân toâi cuõng thaáy ngaïc nhieân vì noù keùo daøi tôùi 12 naêm. Röôïu ban ñaàu laø chaát keo gaén keát vaø sau ñoù laø chaát ñoäc chia reõ chuùng toâi. Duø khoâng coá yù nhöng cuoái cuøng chuùng toâi vaãn gaây toån thöông cho nhau, heát laàn naøy ñeán laàn khaùc. Raát laâu tröôùc khi cuoäc hoân nhaân keát thuùc, chuùng toâi chuyeån ñeán Minnesota ñeå choàng toâi tieáp tuïc hoïc. Cuoäc soáng hoân nhaân ngaøy caøng trôû neân ngoät ngaït bôûi röôïu vaø söï phaûn boäi cuûa choàng toâi. Khi ly hoân, chöùng nghieän röôïu cuûa toâi ñaõ vöôït ngoaøi taàm kieåm soaùt nhöng toâi vaãn xoay xôû ñöôïc vieäc hoïc cuûa mình moät caùch dieäu kyø. Maõi veà sau, toâi vaãn ngaïc nhieân khoâng hieåu sao mình coù theå deã daøng vöôït qua chöông trình tieán só trong thôøi gian ñoù. Khi ñeán Minnesota, toâi hoaøn toaøn khoâng coù baát kyø döï ñònh naøo nhaèm theo ñuoåi vieäc hoïc haønh. Nhöng chính men röôïu ñaõ tieáp theâm söùc maïnh ñeå toâi laøm ñôn xin nhaäp hoïc. Hôn nöõa, khi aáy toâi chaúng coù gì thuù vò ñeå laøm hay moät keá hoaïch cuï theå naøo cho cuoäc soáng. Sau taùm naêm laøm giaùo vieân tieåu hoïc ôû bang Indiana vaø Minnesota, toâi thaät söï chaúng daùm tin laø mình ñuû thoâng minh ñeå laøm baát cöù ñieàu gì khaùc. Toâi laø ngöôøi ngaïc nhieân hôn caû khi thaáy mình baét ñaàu tích luõy caùc tín chæ. Nhöng noãi sôï haõi vaãn cöù baùm laáy toâi. Tuy vaäy, toâi khoâng theå ruõ boû noãi khao khaùt nhaän ñöôïc söï chuù yù vaø khen ngôïi töø nhöõng ngöôøi khaùc, ñaëc bieät laø ñaøn oâng. Thaät may maén vì cuoái cuøng, chaát men cuõng phaûi ñaàu haøng tröôùc yù muoán cuûa toâi. Naêm 1976, baèng quyeát ñònh cai röôïu vaø caùc chaát gaây nghieän khaùc, toâi ñaõ cöùu cuoäc ñôøi mình thoaùt khoûi keát thuùc theâ thaûm, theo ñuùng nghóa ñen. Cuoäc soáng ñieàu ñoä ñaõ giuùp toâi nhaän ra raèng chaúng coù söï vieäc naøo xaûy ra moät caùch ngaãu nhieân. Nôi chuùng ta ñang ñöùng, nôi toâi ñang ñöùng luùc naøy, laø keát quaû nhaän thöùc cuûa chính mình. Taát nhieân, ñieàu ñoù cuõng ñuùng vôùi baïn. Quaù trình phaùt trieån nhaän thöùc naøy dieãn ra trong nhieàu naêm – ñaây laø thôøi gian toâi phaûi boû ra ñeå khaùm phaù haøng trieäu con ñöôøng khaùc nhau daãn ñeán haïnh phuùc vaø coá gaéng 6
laéng nghe tieáng noùi töø trong taâm hoàn maø toâi tin laø caên nguyeân cuûa moïi chaân lyù. Khi hieåu ra raèng moïi thöù chuùng ta caàn tìm ñeàu coù saün trong moãi ngöôøi, toâi boãng thaáy moïi vaán ñeà trong cuoäc soáng cuûa mình trôû neân saùng suûa vaø deã daøng. Ñieàu ñoù ñònh höôùng, khuyeán khích toâi vieát vaø ñaõ xuaát baûn 16 cuoán saùch trong voøng 20 naêm qua. Cuoán saùch caùc baïn ñang caàm treân tay tieát loä moät lôùp nghóa khaùc, saâu hôn veà nieàm tin cuûa toâi ñoái vôùi söùc maïnh cuûa nhaän thöùc. Noù khaúng ñònh ñieàu Abraham Lincoln töøng noùi: “Haïnh phuùc cuûa ta lôùn baèng caùi ta taïo ra trong ñaàu”. Toâi thích quan nieäm naøy. Noù ñôn giaûn hoùa moïi nhieäm vuï. Cuoäc soáng seõ toát ñeïp hôn neáu trong suy nghó, chuùng ta muoán nhö vaäy. Ai cuõng coù quyeàn choïn löïa. Chuùng ta seõ ñeán ñöôïc ñuùng nôi mình muoán, trôû thaønh ñuùng con ngöôøi nhö mình haèng ao öôùc. Chuùng ta coù toaøn quyeàn quyeát ñònh. Ñoù laø chaân lyù. Moãi ngöôøi ñeàu coù quyeàn quyeát ñònh cuoäc ñôøi mình seõ ñaéng cay hay ngoït ngaøo. Trong moïi khoaûnh khaéc, chuùng ta quyeát ñònh haønh ñoäng trong thanh thaûn hay lo laéng. Laøm cho cuoäc soáng ngoït ngaøo hôn khoâng ñoøi hoûi quaù nhieàu noã löïc. Theá nhöng, caàn phaûi coù quyeát taâm – quyeát taâm ñeå taïo ra nhöõng thay ñoåi nhoû beù trong caùch nhìn nhaän con ngöôøi vaø söï vieäc xung quanh. Thay vì coi moïi thöù nhö chöôùng ngaïi vaät hay moái ñe doïa tieàm aån, chuùng ta haõy nghó raèng moãi tình huoáng laø moät cô hoäi quyù giaù ñeå coù ñöôïc söï bình yeân. Moãi laàn cö xöû thaân thieän vôùi ngöôøi khaùc laø chuùng ta laùt theâm moät vieân gaïch treân con ñöôøng daãn ñeán haïnh phuùc cuûa baûn thaân vaø hôn theá nöõa, ñeå kieán taïo moät theá giôùi toát ñeïp hơn. - Keren Casey 7
1 Chaêm soùc khu vöôøn cuûa rieâng baïn Con ngöôøi thöôøng coù thoùi quen chuù taâm quaù nhieàu vaøo vieäc cuûa ngöôøi khaùc. Ñoâi khi, chuùng ta phaùn xeùt, bình phaåm veà ai ñoù moät caùch loä lieãu. Chuùng ta coá gaéng kieåm soaùt nhöõng ngöôøi ñi treân cuøng haønh trình cuûa mình vôùi thaùi ñoä töùc giaän, loâi keùo, hoå theïn hay toäi loãi. Tuy nhieân, baïn neân bieát raèng ñoù laø nhöõng löïa choïn sai laàm vaø hoaøn toaøn khoâng phaûi laø nhieäm vuï cuûa chuùng ta. Nhöng, vieäc khoâng chuù yù ñeán baûn thaân vaø coá gaéng kieåm soaùt ngöôøi khaùc ñoâi khi laïi laø moät phöông phaùp traùnh neù khoân ngoan bôûi taïm thôøi, noù giuùp chuùng ta khoûi phaûi nhìn vaøo nhöõng haønh vi thænh thoaûng roái loaïn cuûa mình. Nhöõng ngöôøi hieän dieän trong cuoäc soáng cuûa chuùng ta laø taám göông phaûn chieáu ñeå ta bieát mình laø ai. Hoï coù theå laø ngöôøi thaân, baïn beø, haøng xoùm hay thaäm chí nhöõng ngöôøi xa laï chuùng ta nhìn thaáy ôû tieäm taïp hoùa hoaëc trong luùc keït ñöôøng. Caùch chuùng ta ñoái nhaân xöû theá cho bieát ta phaûi laøm gì ñoái vôùi baûn thaân. Vaø khi thoâi chuù taâm vaøo cuoäc soáng cuûa ngöôøi khaùc, chuùng ta coù theå hoaøn thaønh nhieäm vuï duy nhaát ñöôïc giao phoù: kieåm soaùt caùch cö xöû cuûa mình. Nhöng laøm nhö theá naøo? Ñôn giaûn thoâi! Chuùng ta phaûi hoïc vaø sau ñoù luyeän taäp vaøi caùch öùng xöû môùi. Chaêm lo cuoäc soáng cuûa baïn, khoâng phaûi cuûa ai khaùc! Chuùng ta coù theå lôùn leân trong moâi tröôøng maø ôû ñoù, cha meï chuùng ta thöôøng chæ trích baïn beø, ngöôøi thaân hay haøng xoùm chæ vì söï khaùc bieät trong quan ñieåm hay haønh ñoäng. Bò aùm aûnh bôûi vieäc quan saùt haønh vi cuûa baïn beø, ngöôøi thaân hay thaäm chí laø cuûa moät ngöôøi hoaøn toaøn xa laï vaø khao khaùt thay ñoåi hoaëc kieåm soaùt ñöôïc nhöõng haønh vi aáy laø moät chaát xuùc taùc cöïc maïnh daãn ñeán roái loaïn trong tö duy cuûa chuùng ta. Ñieàu tai haïi naøy xaûy ra song song vôùi yù nghó sai laàm raèng chuùng ta coù theå thay ñoåi baát kyø ai, ngoaïi tröø baûn thaân. Chuùng ta coù theå laõng phí nhieàu naêm trôøi coá gaéng thay ñoåi ngöôøi baïn ñôøi hay moät soá baïn beø khaùc ñeå roài thaät nheï nhoõm khi cuoái cuøng cuõng bieát raèng, chuyeän cuûa ngöôøi khaùc chaúng lieân quan gì ñeán ta, khoâng lyù do gì ta phaûi baän taâm kieåm soaùt hay nhaän xeùt hoï. Chòu traùch nhieäm veà baûn thaân mình thoâi laø ñuû roài. Caàn phaûi nhaéc laïi raèng: chuùng ta khoâng chòu traùch nhieäm veà ngöôøi khaùc, cuõng khoâng lieân quan gì ñeán haønh vi, suy nghó, mô öôùc, khoù khaên, thaønh coâng hay thaát baïi cuûa hoï! Thaäm chí con caùi chuùng ta cuõng coù haønh trình rieâng cuûa chuùng vaø caùi goïi laø söï kieåm soaùt cuûa cha meï ñoái vôùi con caùi thaät ra chæ laø aûo töôûng. Chuùng ta coù theå ñöa ra ví duï, coù theå ñeà nghò moät khuoân maãu cö xöû naøo ñoù, coù theå ñaët ra caùc quy taéc ñaïo ñöùc, thaäm chí yeâu caàu con caùi soáng theo nhöõng noäi quy nhaát ñònh khi ôû trong nhaø, nhöng cuoái cuøng, chính chuùng môùi laø ngöôøi quyeát ñònh mình muoán trôû thaønh ngöôøi nhö theá naøo, muoán laøm caùi gì, baát chaáp moïi noã löïc cuûa chuùng ta. Tuy nhieân, roài seõ ñeán luùc chuùng ta phaûi caûm ôn ñieàu ñoù. 8
Toâi muoán noùi raèng: Haõy aên möøng vì söï thaät laø chuùng ta khoâng chòu traùch nhieäm vôùi baát kyø ai, ngoaïi tröø baûn thaân. Ñieàu naøy giaûi thoaùt chuùng ta khoûi moät gaùnh naëng vaø moät traùch nhieäm chaúng ñem laïi lôïi loäc hay phuùc laønh gì cho ta caû. Haõy laøm chuû moïi haønh ñoäng vaø suy nghó cuûa mình, saün saøng töø boû quaù khöù trong luùc thöôûng thöùc hieän taïi. Chöøng ñoù ñaõ ñuû khieán chuùng ta baän roän. Haõy thöïc hieän nhöõng vieäc naøy, chuùng chính laø lyù do ñeå chuùng ta coù maët ôû ñaây. Chæ khi naøo chuùng ta soáng vôùi cuoäc ñôøi cuûa mình vaø giaûi quyeát nhöõng chuyeän cuûa rieâng mình, ñeå yeân cho nhöõng ngöôøi khaùc laøm ñieàu töông töï, thì ta môùi tìm thaáy ñöôïc bình yeân. Ñeå ngöôøi khaùc ñöôïc laø chính hoï Raát nhieàu khoaûng thôøi gian quyù baùu ñaõ bò laõng phí moät caùch voâ ích trong nhöõng noã löïc baét ngöôøi khaùc trôû thaønh maãu ngöôøi nhö ta muoán hoaëc laøm ñieàu maø ta nghó laø toát nhaát cho hoï (hay cho chuùng ta). Nhöng roài nhöõng coá gaéng aáy chæ ñem ñeán thaát baïi heát laàn naøy ñeán laàn khaùc. Ñaây khoâng nhöõng laø moät sai laàm maø coøn laø söï phí phaïm cuoäc soáng quyù giaù maø ta ñöôïc ban taëng. Ñaõ ñeán luùc phaûi boû qua taát caû. Laàn ñaàu tieân toâi ñöôïc giôùi thieäu veà khaùi nieäm “boû qua” laø khi tham gia moät nhoùm hoaït ñoäng xaõ hoäi cuûa chöông trình Twelve Step vaø phaûi maát khaù nhieàu thôøi gian toâi môùi naém ñöôïc yù nghóa cuûa noù. Chaúng phaûi nhieäm vuï cuûa toâi laø daãn daét nhöõng ngöôøi thaân yeâu ñeå hoï coù ñöôïc quyeát ñònh vaø haønh ñoäng saùng suoát sao? Vaø neáu coù theå, chaúng phaûi toâi neân kieåm soaùt hoï? Toâi luoân nghó raèng khoâng laøm nhö theá ñoàng nghóa vôùi söï ích kyû vaø thieáu quan taâm. Thaät may maén vì cuoái cuøng toâi ñaõ nghieäm ra laø ngöôøi thaân, baïn beø, haøng xoùm vaø thaäm chí nhöõng ngöôøi xa laï ñi ngang ta treân ñöôøng, phaûi ñöôïc laø chính hoï chöù khoâng phaûi laø con ngöôøi maø toâi mong muoán. Phaûi phaïm sai laàm thì hoï môùi ruùt ra ñöôïc baøi hoïc vaø tìm ñöôïc lyù do vui möøng vôùi thaønh coâng cuûa baûn thaân. Coù raát nhieàu lyù do ñeå töø boû vieäc ñieàu khieån ngöôøi khaùc. Nhöng quan troïng nhaát laø vì chuùng ta seõ khoâng bao giôø thaønh coâng trong vieäc ñoù vaø khoâng theå tìm ñöôïc caûm giaùc thanh thaûn neáu cöù maõi chuù taâm vaøo cuoäc soáng cuûa ngöôøi khaùc. Ñeå ñöôïc bình yeân, chuùng ta phaûi toân troïng söï choïn löïa cuûa ngöôøi khaùc vaø chæ quan taâm ñeán nhöõng vaán ñeà trong cuoäc soáng cuûa rieâng mình. Töø boû vò trí trung taâm trong cuoäc soáng cuûa ngöôøi khaùc Bôûi khoâng ai coù theå yeân oån ngöï trò ôû trung taâm cuoäc soáng cuûa chuùng ta neân ta cuõng khoâng caàn phí phaïm thôøi gian quyù baùu nhaèm töï bieán mình thaønh taâm ñieåm trong cuoäc soáng ngöôøi khaùc. Coù veû nhö ñieàu naøy chaïm ñeán töï aùi cuûa baïn, nhöng ñaõ ñeán luùc phaûi chaáp nhaän söï thaät. Ñieàu naøy khoâng coù nghóa laø chuùng ta phaûi caùch ly ngöôøi khaùc hay toáng khöù hoï ra khoûi cuoäc ñôøi mình tröôùc khi bò hoï “boû rôi”, hay chuùng ta phaûi lôø ñi suy nghó vaø haønh ñoäng cuûa moïi ngöôøi ñeå traùnh phuï thuoäc thaùi quaù vaøo hoï. Ñöùng ngoaøi quan saùt coù theå laø moät löïa choïn ñuùng ñaén vaø saùng suoát hôn. Ñieàu coát yeáu laø phaûi xaùc ñònh ñöôïc vai troø cuûa ta trong moïi moái quan heä, bieát khi naøo traùch nhieäm cuûa ta keát thuùc vaø traùch nhieäm cuûa ngöôøi khaùc baét ñaàu. Khi bò chi phoái vì nhöõng haønh ñoäng, öôùc mô hay bieán coá cuûa ngöôøi khaùc, chuùng ta seõ töï troùi caûm xuùc cuûa mình vaø caûn trôû söï tieán boä maø ta xöùng ñaùng ñaït ñöôïc. Thaät khoâng may laø haàu heát chuùng ta 9
thöôøng maéc keït trong chuyeän cuûa ngöôøi khaùc chæ vì muoán coù caûm giaùc an toaøn. Chuùng ta muoán moïi ngöôøi xung quanh phaûi chia seû heát suy nghó cuûa hoï vôùi mình, muoán hoï khoâng ngöøng chuù yù ñeán ta, muoán moãi keá hoaïch cuûa hoï ñeàu phaûi coù ta trong ñoù. Nhöng nhö theá khoâng theå goïi laø quan heä, maø ñuùng hôn, laø söï leä thuoäc; laø moät sôïi daây lieân keát toài teä. Moät moái quan heä thaät söï ñem ñeán söï thanh thaûn phaûi laø söï töông taùc laãn nhau. Noù cho pheùp ta keát noái vôùi moïi ngöôøi trong khi vaãn chaêm lo vaø toân troïng cuoäc soáng rieâng cuûa mình, ñoàng thôøi cho pheùp nhöõng ngöôøi baïn ñoàng haønh cuûa ta ñöôïc laøm ñieàu töông töï. Côûi boû sôïi daây troùi buoäc Nhieàu ngöôøi nghó raèng cuoäc soáng cuûa mình chæ coù yù nghóa khi ta baän taâm lo laéng ñeán chuyeän cuûa ngöôøi khaùc. Taïi sao vieäc ñeå moïi ngöôøi töï do choïn löïa haønh trình rieâng cuûa hoï laïi khoù khaên ñeán vaäy? Taïi sao ta phaûi cöù dai daúng baùm laáy cuoäc ñôøi ngöôøi khaùc trong khi gaàn nhö chaúng thu veà ñöôïc lôïi loäc gì? Neáu traû lôøi laø bôûi vì chuùng ta bò aûnh höôûng töø cha meï thì vaãn chöa ñaày ñuû, vì chaéc chaén chuùng ta töøng traùnh neù ñöôïc raát nhieàu sai laàm maø caùc baäc sinh thaønh maéc phaûi. Ñuùng vaäy, toâi tin chaéc laø phaûi coù moät lyù do naøo khaùc. Sau gaàn ba thaäp kyû khoâng ngöøng hoaøn thieän caûm xuùc vaø tinh thaàn thoâng qua chöông trình Twelve Step cuõng nhö nhieàu hoaït ñoäng xaõ hoäi khaùc, toâi ñaõ coù ñöôïc keát luaän: Chuùng ta ñeå taâm vaøo chuyeän cuûa ngöôøi khaùc chaúng qua chæ laø ñeå thoaùt khoûi caûm giaùc baát an cuûa chính mình. Chuùng ta kyø voïng vaøo keát quaû haønh ñoäng cuûa ngöôøi khaùc bôûi ôû khía caïnh naøo ñoù, ta thaáy chuùng lieân quan tröïc tieáp ñeán cuoäc ñôøi mình, nhö theå chuùng laáy ñi hoaëc taëng theâm cho chuùng ta nhöõng giaù trò ta chöa töøng bieát ñeán tröôùc ñaây. Thaät ñaùng buoàn thay! Chuùng ta töï troùi buoäc haïnh phuùc cuûa mình vaøo nhöõng quyeát ñònh, thaäm chí laø vaøo yù thích nhaát thôøi cuûa ngöôøi khaùc. Vaø ta vaãn tieáp tuïc laøm nhö theá heát laàn naøy ñeán laàn khaùc maø khoâng nhaän ra raèng ñieàu ñoù chaúng theå giuùp cho cuoäc soáng toát ñeïp hôn veà laâu daøi. Tröôùc maét, vieäc coá gaéng giuùp ñôõ nhöõng ngöôøi maø ta thöông yeâu hoøa nhaäp vôùi cuoäc soáng döôøng nhö laø ñieàu ñuùng ñaén vaø neân laøm. Ñoâi khi, yù nghó ñoù trôû neân cöïc kyø caùm doã. Theá nhöng, chaêm lo cho cuoäc soáng cuûa rieâng mình môùi laø nhieäm vuï maø moãi chuùng ta caàn phaûi hoaøn thaønh. Cuoäc soáng cuûa ngöôøi khaùc chæ phuï thuoäc vaøo chính baûn thaân hoï. Chuùng ta cuõng khoâng ñöôïc pheùp laøm keû voâ traùch nhieäm. Moãi coâng vieäc, töø caùi taàm thöôøng nhaát ñeán caùi quan troïng nhaát, ñeàu caàn thieát. Chuùng ta phaûi coù traùch nhieäm vôùi cuoäc soáng cuûa mình vaø chöùng minh ñieàu ñoù baèng caùch noã löïc heát khaû naêng trong moïi haønh vi ñuùng ñaén. Haõy nhôù laø ngoïn ñuoác yeâu thöông vaãn luoân hieän dieän vaø daãn ñöôøng cho ta cuõng nhö nhöõng ngöôøi khaùc. 10
2 Ngöøng lo laéng ñeå thaáy ñöôïc con ñöôøng saùng Nhieàu ngöôøi nghó raèng muoán giaûi quyeát moät vaán ñeà thì nhaát thieát phaûi taán coâng tröïc dieän vaøo noù. Vì theá, hoï seõ tieán haønh nghieân cöùu, moå xeû vaán ñeà töø voâ soá goùc caïnh khaùc nhau, sau ñoù, vaän duïng heát moïi phöông phaùp töøng thaønh coâng tröôùc ñaây ñeå ñoái phoù maø khoâng nhaän ra raèng, moãi khoù khaên ñeàu tieàm aån moät con ñöôøng saùng. Caøng chaêm chaêm nhìn vaøo khoù khaên, chuùng ta caøng chæ thaáy boùng toái mòt muø bao phuû. Khoù khaên chæ toàn taïi neáu ta cho pheùp caùi toâi ích kyû dung tuùng chuùng, vaø sau ñoù chaêm baüm ñeå chuùng lôùn leân baèng söï chuù yù lieân tuïc cuûa mình. Haõy xem xeùt nhöõng gôïi yù döôùi ñaây ñeå thay ñoåi caùch nhìn nhaän nhöõng “raéc roái trong töôûng töôïng” ñang naûy sinh. Baèng caùch thay ñoåi loái tö duy, baïn coù theå thay ñoåi moïi bieán coá trong cuoäc soáng cuûa mình. Ñöøng bao giôø nghi ngôø ñieàu ñoù! Boû thoùi phoùng ñaïi Nghe coù veû ñôn giaûn ñaáy, nhöng khoâng deã chuùt naøo ñeå ta coù theå phaân bieät moät tình huoáng “bình thöôøng” vôùi moät vaán ñeà phöùc taïp. Toâi seõ cho baïn moät vaøi ví duï: - Bò maéc keït trong moät cuoäc hoïp nhaøm chaùn maø loøng thì lo laéng khoâng yeân vì goùi haøng chuyeån phaùt nhanh cuûa mình maõi vaãn chöa ñeán nôi; - Khoâng theå khôûi ñoäng ñöôïc maùy tính trong khi raát caàn in moät taøi lieäu quan troïng; - Ñaõ hôn moät tuaàn maø thôï xaây vaãn khoâng hoaøn thieän xong phaàn ngoaïi thaát trong khi hôïp ñoàng tu söûa nhaø cuûa baïn ñaõ bò treã tieán ñoä; - Bò treã heïn vôùi baïn beø hay treã giôø ñoùn con vì maùy tính tieàn trong sieâu thò truïc traëc. - Bò keït xe treân ñöôøng ñeán döï moät cuoäc hoïp quan troïng. Taát caû nhöõng tình huoáng cöïc kyø bình thöôøng treân seõ trôû thaønh raéc roái lôùn neáu chuùng ta thoåi phoàng chuùng leân. Khoâng vieäc gì ta phaûi töï laøm khoù mình nhö theá! Chæ khi naøo rôi vaøo tình huoáng coù khaû naêng gaây nguy hieåm ñeán tính maïng thì baïn môùi neân xem noù laø raéc roái thaät söï. Nhöng ngay caû nhöõng tình huoáng naøy cuõng coù theå ñöôïc coi nhö moät cô hoäi ñeå reøn luyeän baûn thaân. Khi coøn laøm vieäc taïi Ñaïi hoïc Minnesota, coù laàn moät ñoàng nghieäp ñaõ noùi vôùi toâi raèng moãi laàn keït xe, anh aáy laïi duøng thôøi gian aáy ñeå caàu nguyeän; vaø vieäc ñoù laøm thay ñoåi caûm giaùc cuûa anh ngay laäp töùc. Hôn nöõa, anh coøn caûm thaáy lôøi caàu nguyeän cuûa mình döôøng nhö giuùp giao thoâng giaõn ra. Toâi khoâng bieát lieäu caûm nhaän cuûa ngöôøi ñoàng nghieäp coù ñuùng vôùi thöïc teá hay khoâng, nhöng chæ caàn baïn thaáy tinh thaàn mình thoaûi maùi khi laøm vieäc gì ñoù - nhö vieäc caàu nguyeän moãi khi ñoái maët vôùi khoù khaên - thì haønh ñoäng aáy hoaøn toaøn chính ñaùng. Daønh ra ít phuùt ñeå caàu nguyeän chaéc chaén chaúng gaây haïi gì, ngöôïc laïi, coù taùc duïng hoã trôï tinh thaàn raát lôùn. Haõy vui veû chaáp nhaän nhöõng tình huoáng khoù chòu nhö chôø tính tieàn quaù laâu trong sieâu thò, keït xe, maùy tính hoûng... Haõy xem chuùng laø cô hoäi ñeå reøn luyeän tính kieân nhaãn, 11
kieàm cheá noùng voäi vaø sau ñoù, chôø ñôïi söï thay ñoåi trong nhaän thöùc cuûa baïn, maø toâi tin chaéc seõ xaûy ra. Cuoäc soáng thay ñoåi khi nhaän thöùc cuûa chuùng ta thay ñoåi. Ñoù laø moät chaân lyù maø ta coù theå tin töôûng! Ngöøng phaûn öùng thaùi quaù Caùch ñaây khaù laâu, khi ñang trong giai ñoaïn keát thuùc chöông trình Tieán só taïi Ñaïi hoïc Minnesota, toâi ñaõ coù moät kinh nghieäm thaät söï ñaùng nhôù, giuùp toâi nhaän ra nhieàu ñieàu veà söï phaûn öùng thaùi quaù. Luùc ñoù, taát caû nhöõng gì toâi caàn laø luaän vaên cuûa mình ñöôïc naêm vò giaùo sö trong Hoäi ñoàng Phaûn bieän thoâng qua. Chæ moät luùc sau khi toâi trình baøy luaän vaên, boán vò giaùo sö ñaõ nhanh choùng chaáp nhaän, nhöng vò thöù naêm coá tình löôõng löï. Leõ töï nhieân, toâi cho raèng oâng aáy seõ khoâng thoâng qua luaän vaên cuûa mình, nhöng vì quaù boái roái, toâi ñaõ khoâng theå yeâu caàu oâng aáy saép xeáp moät cuoäc gaëp vôùi mình. Thaày höôùng daãn luaän vaên khuyeân toâi neân ñeà nghò vò giaùo sö kia boá trí moät buoåi vaán ñaùp tröïc tieáp giöõa hai ngöôøi. Toâi ñaõ nghe theo vaø thænh caàu oâng aáy daønh cho toâi chuùt thôøi gian vaøo thöù naêm. Roát cuoäc oâng aáy cuõng ñoàng yù. Toâi ñeán vaên phoøng cuûa oâng trong taâm traïng vöøa lo sôï vöøa hy voïng. Caâu ñaàu tieân toâi nhaän ñöôïc khi môùi vöøa chaïm maët oâng laø “Luaän vaên naøy chöa ñaït”. Ngay laäp töùc, toâi thaáy choaùng vaùng vaø hoaûng hoát. Toâi ngoài ngaây nhö phoãng maát vaøi phuùt, coá gaéng taäp trung vaø saép xeáp laïi nhöõng suy nghó ñang chaïy taùn loaïn trong ñaàu. Toâi muoán gaøo leân, neùm thaúng vaøo maët oâng ta nhöõng töø ngöõ thoâ loã nhaát roài bieán khoûi nôi naøy ngay. Toâi khoâng theå hieåu ñöôïc oâng ta bôûi vì chæ trong thôøi gian ngaén, caû boán ñoàng nghieäp cuûa oâng ñeàu ñaõ thoâng qua luaän vaên cuûa toâi vôùi nhöõng lôøi khen ngôïi raát nhieät tình. Nhöng, toâi ñaõ kòp ñònh thaàn laïi. Toâi hít moät hôi thaät saâu vaø sau ñoù, pheùp maøu xaûy ra. Coù moät söùc maïnh huyeàn bí beân trong khieán ñaàu oùc toâi trôû neân tænh taùo; toâi ñeà nghò oâng cuøng toâi xem laïi caùc lyù do phaûn baùc cuûa oâng moät caùch heát söùc nheï nhaøng. Toâi thaät söï khoâng bieát nhöõng caâu chöõ ngoït ngaøo aáy ôû ñaâu ra. Môùi moät phuùt tröôùc, toâi coøn muoán toû ra loã maõng. Tuy nhieân, toâi vaãn giöõ ñöôïc bình tónh. Toâi ñaõ khoâng haønh ñoäng thaùi quaù. Thaät ra, toâi ñaõ chaúng phaûn öùng gì caû. Toâi ñaùp laïi “söï taán coâng” cuûa oâng aáy moät caùch ñieàm tónh. Sau ñoù, toâi vaø vò giaùo sö ñaõ cuøng nhau xem laïi taát caû caùc laäp luaän chöa laøm oâng aáy haøi loøng trong cuoán luaän vaên daøi hôn 300 trang, vaø toâi laàn löôït baûo veä töøng luaän ñieåm vôùi nhöõng lôøi giaûi thích maø thaäm chí, toâi chöa töøng nghe bao giôø. Neáu baïn yeâu caàu toâi laëp laïi chuùng thì coù leõ toâi khoâng theå. Khi veà nhaø, toâi cuõng khoâng noùi vôùi choàng toâi moät lôøi naøo veà söï vieäc môùi xaûy ra. Loøng toâi vui phôi phôùi. Toâi töï haøo veà baûn thaân vì ñaõ xoùa boû ñöôïc moïi phaûn baùc cuûa oâng aáy, vaø cuoái cuøng, sau ba tieáng röôõi, oâng aáy cuõng thöøa nhaän coâng söùc cuûa toâi vôùi taát caû söï nhieät tình. Toâi rôøi vaên phoøng vò giaùo sö, loøng cöïc kyø phaán khôûi. Toâi bieát mình chöa heà chuaån bò gì cho nhöõng caâu hoûi cuûa oâng aáy. Nhöng caâu traû lôøi ñaõ truù nguï saün ñaâu ñoù trong ñaàu toâi. Neáu luùc ñoù toâi xöû söï theo thoùi quen cuõ vaø phaûn öùng gay gaét vôùi lôøi chæ trích cuûa oâng aáy thì coù leõ toâi seõ khoâng bao giôø nhaän ñöôïc baèng toát nghieäp. Qua söï vieäc naøy, toâi ñaõ hoïc ñöôïc hai ñieàu quan troïng, coù giaù trò lôùn hôn nhieàu so vôùi taám baèng tieán syõ, ñoù laø: 1. Giöõ bình tónh luoân giuùp ta thaùo gôõ raéc roái vaø queân ñi caûm giaùc sôï haõi; 2. Toâi coù theå nghe thaáy tieáng noùi cuûa “söï thoâng thaùi tieàm aån” ñang truù nguï trong mình neáu toâi muoán vaäy. 12
Toâi khoâng bao giôø queân ñöôïc caûm giaùc khi böôùc ra khoûi vaên phoøng ñoù cuõng nhö khoâng bao giôø queân ñöôïc chaân lyù: moïi caâu traû lôøi ñeàu coù saün ngay trong chính baûn thaân ta. Tuy ñaõ hieåu roõ nhö theá nhöng raát nhieàu laàn, toâi vaãn queân höôùng tôùi nguoàn söùc maïnh saün coù ñoù khi mình caàn noù nhaát. Quyeát ñònh töø boû nhöõng phaûn öùng thaùi quaù chaéc chaén seõ giuùp chuùng ta xaây döïng moái quan heä toát ñeïp hôn vôùi nhöõng ngöôøi xung quanh; noù laùt gaïch treân con ñöôøng daãn ñeán cuoäc soáng thanh thaûn maø ta luoân mong muoán; noù môû caùnh cöûa ñöa tôùi “söï thoâng thaùi tieàm aån” ñang truù nguï trong baûn thaân moãi ngöôøi. Vaø neáu chuùng ta khoâng theå töø boû hoaøn toaøn thoùi quen phaûn öùng thaùi quaù trong moïi tình huoáng thì ít nhaát, moãi ngaøy haõy coá gaéng kieàm cheá moät laàn. Ñieàu ñoù seõ taùc ñoäng leân cuoäc soáng vaø caùc moái quan heä cuûa chuùng ta theo caùch ta khoâng theå ngôø tôùi. Thay ñoåi xaûy ra khoâng aûnh höôûng rieâng reõ leân baát kyø caù nhaân naøo, maø laø taát caû nhöõng ai coù moái lieân heä vôùi nhau. Khoâng laøm gì caû! Thaät khoù coù theå cöôõng laïi loøng ham muoán ñöôïc traû ñuõa khi coù ai ñoù choáng ñoái hay coâng kích mình, duø baèng baát kyø hình thöùc naøo. Ngaøy tröôùc, moãi khi coù ngöôøi ñoäng chaïm vaøo cuoäc soáng cuûa toâi laø toâi laïi xuø loâng nhím leân ngay laäp töùc vaø ñaùp traû baèng moät ñoøn cöïc kyø aùc yù, aùc yù hôn haún nhöõng gì ñoái phöông gaây ra cho toâi. Trong gia ñình, cha vaø toâi laø hai ngöôøi thöôøng xuyeân vöôùng vaøo “vuõ ñieäu” naøy nhaát. Toâi raát deã noåi giaän tröôùc baát kyø ñieàu gì ñoäng chaïm ñeán baûn thaân hay meï vaø em trai toâi. Trong nhöõng cuoäc chieán voâ nghóa aáy, chaúng coù ai laø ngöôøi thaéng cuoäc. Caùch cö xöû cuûa toâi khoâng giuùp ích gì cho meï, em trai hay baûn thaân toâi. Nhöõng lôøi baøo chöõa toâi vieän ra ñeå bieän baïch cho haønh ñoäng cuûa mình thöôøng nhanh choùng tieâu tan. Hình nhö laàn naøo toâi cuõng chæ caûm thaáy tuûi nhuïc, xaáu hoå, boái roái hay thaäm chí teä hôn nöõa. Toâi luoân caûm thaáy khoù chòu moãi khi nhôù laïi caùch xöû söï cuûa mình. Nhöng khoâng bao giôø toâi saün saøng noùi lôøi xin loãi. Khi bò taán coâng, duø baèng lôøi noùi hay vuõ löïc, chuùng ta cuõng khoâng caàn phaûi ñaùp traû. Ñoù laø moät suy nghó raát chín chaén nhöng noù chöa bao giôø xuaát hieän trong ñaàu toâi. Toâi coù theå ruùt lui khoûi nhöõng tình huoáng caêng thaúng hoaëc thaäm chí, nhôø ñeán söï giuùp ñôõ cuûa ai ñoù ñöôïc moïi ngöôøi tín nhieäm; nhöng ñieàu quan troïng laø toâi khoâng caàn phaûi ñaùnh traû khi bò taán coâng. Thaät nheï nhoõm khi nghieäm ra ñieàu naøy! Trong moät thôøi gian daøi, toâi ñaõ coù raát nhieàu cô hoäi ñeå hoïc caùch boû qua cho ngöôøi khaùc, ñaëc bieät laø trong moái quan heä cuûa toâi vôùi cha, vôùi choàng cuõ hay vôùi caùc caáp treân. Thaät ñaùng tieác vì toâi ñaõ boû lôõ taát caû nhöõng cô hoäi quyù baùu naøy, cho ñeán luùc trôû laïi vôùi cuoäc soáng bình thöôøng sau khi cai nghieän. Chöa töøng coù laàn naøo toâi hieåu ñöôïc raèng coâng kích chính laø moät bieåu hieän cuûa söï sôï haõi. Nhöng ñoù laø söï thaät. Thôøi coøn treû, toâi thaáy söï boû qua bieán mình thaønh keû ba phaûi vì khi laøm nhö vaäy, quan ñieåm cuûa toâi seõ khoâng ñöôïc hieåu moät caùch roõ raøng vaø ñaày ñuû. Nhöng giôø ñaây, toâi hieåu ra raèng boû qua khoâng coù nghóa laø ñoàng yù vôùi ñoái phöông. Noù chæ coù nghóa laø baïn löïa choïn ñình chieán. Hieän taïi, toâi saün saøng vui veû ñoùn nhaän moïi cô hoäi ñeå bieán nhöõng ñieàu töøng kích ñoäng söï giaän döõ cuûa mình trong quaù khöù thaønh ñoäng löïc vöôït qua moät tình huoáng khoù khaên. Vaø laàn naøo toâi cuõng thaáy mình nhö ñöôïc truyeàn theâm söùc maïnh. Caøng veà giaø, toâi caøng nhaän ra söï töùc giaän cuûa mình chaúng giuùp giaûi quyeát baát cöù vieäc gì. Vaø gaàn nhö chöa töøng coù tình huoáng naøo thöïc söï gaây nguy hieåm ñeán cuoäc soáng 13
cuûa toâi. Cho neân, neáu cöù tieáp tuïc ñeå baûn thaân maéc keït trong nhöõng cuoäc caõi vaõ heát söùc vaët vaõnh vaø voâ nghóa thì toâi seõ khoâng bao giôø tìm thaáy söï thanh thaûn. Khi saùng suoát phaân tích söï vieäc theo caùch naøy, baïn seõ nhaän ra coù raát nhieàu thöù nhoû nhaët haèng ngaøy khoâng naèm trong danh saùch “baùo ñoäng”. Khi moïi chuyeän ñaõ ñöôïc an baøi thì “haønh ñoäng” höõu ích nhaát giuùp baïn queùt saïch moïi lo laéng laø “khoâng laøm gì caû”. Traùnh xa raéc roái Coù laàn, toâi tôùi döï moät böõa tieäc cöôùi maø thaønh phaàn khaùch môøi haàu heát laø beân gia ñình nhaø trai. Testosterone (kích thích toá nam) keát hôïp theâm men röôïu ñaõ daãn ñeán moät traän hoãn chieán, raát nhieàu nöôùc maét vaø cuoái cuøng laø söï coù maët cuûa caûnh saùt. Khi moïi chuyeän ñang roái loaïn, toâi thaáy toát nhaát mình ñöøng neân ñoå theâm daàu vaøo löûa. Tham gia vaøo cuoäc chieán nghóa laø töï chuoác laáy raéc roái cho mình. Ngöôøi khoân ngoan seõ laëng leõ ruùt khoûi böõa tieäc, ñoàng thôøi, tìm caùch baùo caûnh saùt ñeå hoï ñeán giaûi taùn cuoäc aåu ñaû. Haàu heát caùc vuï loän xoän ñeàu phaùt sinh töø nhöõng xích mích nhoû nhaët, nhieàu khi ñöôïc söï töôûng töôïng nghieâm troïng hoùa theâm leân. Ñeå giaûi phoùng baûn thaân khoûi raéc roái, baïn caàn phaûi taäp trung vaøo söï vieäc ñang dieãn ra ngay luùc ñoù, ñöøng ñeå caûm xuùc töø nhöõng “veát thöông” trong quaù khöù chi phoái taâm trí mình. Vaø baïn phaûi thaät söï taäp trung cao ñoä. Suy nghó cuûa chuùng ta raát deã bò huùt veà phía traûi nghieäm cuõ vaø caên cöù vaøo ñoù ñeå dieãn giaûi hay tieân ñoaùn nhöõng söï kieän tieáp theo. Neáu traûi nghieäm ñoù gaén lieàn vôùi moät söï toån thöông, leõ töï nhieân, chuùng ta seõ nghó raèng ñieàu töông töï cuõng saép xaûy ra ngay luùc naøy. Toâi coù theå laáy ví duï, neáu gia ñình baïn thöôøng xuyeân caõi nhau, neáu cha meï baïn xích mích nhieàu hôn hoøa thuaän, thì chaéc chaén hieän taïi, baïn seõ luoân bò aùm aûnh bôûi caûm giaùc saép coù “chieán tranh” xaûy ra trong caùc moái quan heä thaân thieát cuûa mình. Nhöng baïn coù theå choïn löïa moät loái ñi khaùc. Ñoù laø moät “chìa khoùa” cho taát caû nhöõng ai ñang treân con ñöôøng tìm ñeán haïnh phuùc. Chuùng ta khoâng caàn cö xöû theo thoùi quen. Chuùng ta khoâng caàn suy nghó theo loái tö duy loãi thôøi. Chuùng ta khoâng caàn mong ñôïi nhöõng ñieàu cuõ kyõ. Chuùng ta coù theå giaûi thoaùt taâm trí mình khoûi nhöõng raéc roái trong quaù khöù baát cöù khi naøo ta muoán. Ñieàu ñoù cuõng coù nghóa laø chuùng ta khoâng caàn dính daùng gì ñeán chuyeän cuûa ngöôøi khaùc, maëc duø coù theå hoï ñang ñi ngay caïnh beân ta treân cuøng moät con ñöôøng. Söï neù traùnh raéc roái cuûa chuùng ta ñoâi khi coøn coù theå giuùp moïi ngöôøi nhaän ra moät baøi hoïc quyù baùu. Khoâng coù ai bò eùp buoäc dính vaøo nhöõng chuyeän buoàn böïc hay phöùc taïp cuûa ngöôøi khaùc. Nhöng, hình nhö raát nhieàu ngöôøi vaãn chöa bieát ñöôïc söï thaät naøy. Nhieàu ngöôøi trong chuùng ta khoâng bieát raèng traùnh xa ra hay dính líu vaøo raéc roái ñeàu coù theå deã daøng trôû thaønh thoùi quen gioáng nhö nhau. Ñoù chaúng qua chæ laø söï khaùc bieät trong caùch tö duy, laø cô hoäi ñeå chuùng ta thay ñoåi suy nghó vaø khaùm phaù cuoäc ñôøi cuûa mình treân moät loái ñi môùi, bình yeân hôn nhieàu so vôùi ngaøy tröôùc. Baïn haõy nhôù laø moïi thoùi quen ñeàu ñoøi hoûi söï luyeän taäp. Haàu heát chuùng ta ñeàu raát saün saøng tieáp nhaän thoùi quen xaáu. Nhöng giôø ñaây, chuùng ta ñaõ coù cô hoäi ñeå soáng khaùc vôùi nhöõng loái moøn cuõ: Haõy luyeän taäp caû thoùi quen traùnh xa raéc roái nöõa. Khoâng coù gì caûn trôû baïn ñaâu; taát caû “vuõ khí” baïn caàn chæ laø moät chuùt quyeát taâm. “Vaäy thì ñaõ sao?” 14
Toâi khoâng bao giôø queân ñöôïc caûm giaùc huït haãng khi nghe ngöôøi baïn thaân gaét leân “Vaäy thì ñaõ sao?” qua ñieän thoaïi. Hoâm ñoù, laïi moät laàn nöõa toâi goïi cho coâ aáy vaø than vaõn veà nhöõng raéc roái trong caùc moái quan heä ñang khieán toâi khoå sôû. Khoâng bieát ñaõ bao nhieâu laàn, toâi tìm ñeán coâ aáy ñeå coù ñöôïc söï an uûi vaø seû chia. Vaø luùc naøo, coâ aáy cuõng saün saøng laéng nghe. Theá nhöng laàn naøy, coâ aáy caét ngang lôøi toâi. Toâi caûm thaáy mình bò xuùc phaïm, ñau khoå vaø töùc giaän gheâ gôùm. Toâi khoâng hieåu noåi caùch phaûn öùng cuûa coâ aáy. Sao coâ aáy coù theå laøm theá? Coâ aáy khoâng theøm ñeám xæa gì ñeán tình baïn cuûa chuùng toâi sao? Luùc ñoù, toâi khoâng ñöùng tröôùc maët coâ aáy ñeå coù theå noùi ra caûm giaùc toån thöông saâu saéc cuûa mình, nhöng sau khi ngaãm nghó, toâi baét ñaàu thaáy moïi chuyeän trôû neân nheï nhaøng hôn. Ñoät nhieân, toâi hieåu ra laø coâ aáy ñang coá noùi vôùi mình “haõy vöôït qua noù”, cho duø “noù” coù laø gì chaêng nöõa. Coâ aáy muoán traùnh xa söï than phieàn lieân tuïc cuûa toâi vaø thoâng qua ñoù, cho toâi thaáy raèng toâi coù theå töï giaûi thoaùt mình khoûi nhöõng tình huoáng khoù khaên maø laâu nay toâi voán cho raèng mình baát löïc. Toâi nhaän ra hình nhö luùc naøo mình cuõng goïi cho coâ aáy vì nhöõng chuyeän vaët vaõnh ñöôïc töôûng töôïng ra vaø sau ñoù phoùng ñaïi leân nhieàu laàn. Trong caùc moái quan heä caù nhaân, nhieàu ngöôøi trong chuùng ta coù xu höôùng tìm kieám nhöõng baèng chöùng cho thaáy mình khoâng ñöôïc ngöôøi khaùc quan taâm thay vì chuù yù ñeán söï yeâu thöông ñang hieän dieän quanh mình. Coù theå ñoâi khi toâi khoâng ñöôïc ñoái xöû moät caùch nheï nhaøng, aâu yeám nhöng ñoù ñaâu phaûi laø söï gheùt boû. Chaúng phaûi caâu noùi “Vaäy thì ñaõ sao?” cuûa baïn toâi laø löïa choïn hôïp lyù hôn haún söï im laëng vaø chòu ñöïng nhöõng lôøi than vaõn? Maõi sau naøy, toâi môùi hieåu thoâng suoát ñieàu ñoù. Toâi töï thaáy mình laø ngöôøi may maén khi cuoäc hoân nhaân hieän taïi vaãn toát ñeïp suoát 20 naêm qua. Theá nhöng, trong thôøi gian ñaàu, toâi ñaõ doø xeùt kyõ löôõng vaø coá tìm cho ñöôïc moïi daáu hieäu theå hieän tình yeâu vaø söï quan taâm khoâng ngöøng cuûa choàng. Caû toâi vaø anh aáy ñeàu coù chung noã löïc nhaèm xaây döïng cuoäc hoân nhaân haïnh phuùc; nhöng ban ñaàu, phöông phaùp cuûa chuùng toâi khoâng heà gioáng nhau. Trong gia ñình cuûa anh, khoâng coù ngöôøi con naøo nhaän ñöôïc söï quan taâm ñaày ñuû cuûa cha meï bôûi hoï coù ñeán taùm ñöùa con. Coøn toâi laïi lôùn leân trong moät gia ñình luùc naøo cuõng ñaày xung ñoät vaø giaän döõ. Chuùng toâi gioáng nhö hai con taøu ñi ngang qua nhau trong ñeâm toái. Toâi sôï mình bò anh xem nhö “voâ hình”. Coøn anh thì khoâng bieát caùch theå hieän söï quan taâm. Nhöng roát cuoäc, chuùng toâi cuõng hoïc ñöôïc caùch dung hoøa nhöõng yeâu caàu cuûa nhau sau khi phaûi traûi qua vaøi noãi ñau, coäng theâm raát nhieàu kieân nhaãn vaø taän tuïy ñeå khoâng boû cuoäc giöõa chöøng. Toâi cuõng ñaõ hieåu ñöôïc giaù trò cuûa caâu “Vaäy thì ñaõ sao?” khi chaáp nhaän söï thaät laø toâi khoâng caàn phaûi moå xeû taát caû nhöõng vaán ñeà trong hoân nhaân noùi rieâng vaø trong toaøn boä cuoäc soáng noùi chung cuûa mình. Toâi bieát raèng haønh trình cuoäc soáng cuûa mình chæ xoay quanh quaù trình hoïc caùch xöû lyù nhöõng tình huoáng töøng gaây nhieàu trôû ngaïi thôøi coøn treû. Toâi bieát raèng taát caû nhöõng ngöôøi cuøng toâi ñi treân moät con ñöôøng ñeàu ñoùng goùp phaàn naøo ñoù vaøo cuoán saùch vó ñaïi cuûa ñôøi mình, cho duø ñoù laø keû töøng xuùc phaïm toâi hay ngöôøi baïn thaân ñaõ noùi caâu “Vaäy thì ñaõ sao?”. Toâi tin chaéc ñieàu naøy cuõng ñuùng vôùi baïn. Hôn nöõa, toâi coøn tin raèng nhöõng quaõng thôøi gian ñau buoàn tröôùc ñaây cuûa mình - bao goàm thôøi thô aáu ñaày xung ñoät, söï ñoå vôõ trong cuoäc hoân nhaân ñaàu tieân vaø nhöõng naêm thaùng nghieän ngaäp - ñeàu coù vai troø nhaát ñònh, giuùp toâi trôû thaønh ngöôøi phuï nöõ cuûa hoâm nay. 15
Khi nhìn laïi moïi bieán coá trong ñôøi, toâi thaáy leõ ra mình coù theå noùi “Vaäy thì ñaõ sao?” vôùi moãi bieán coá ñoù. Thaät ra, chaúng coù söï vieäc naøo xaûy ra vôùi muïc ñích huûy hoaïi toâi caû. Töï toâi töôûng töôïng nhö theá. Toâi ñaõ ñeå trí oùc töï do ñieàu khieån caûm xuùc vaø haønh ñoäng cuûa mình. Giaù nhö bieát tröôùc nhöõng ñieàu mình hoïc ñöôïc töø caâu noùi cuûa ngöôøi baïn thaân, thì coù leõ toâi ñaõ cöùu mình khoûi chìm ñaém trong söï töï thöông haïi baûn thaân töø raát laâu roài. Trong baát kyø tình huoáng naøo, baïn cuõng luoân coù quyeàn choïn löïa giöõa “baùm giöõ” hoaëc “boû qua”. Sau naøy, moãi khi baïn baét ñaàu caûm thaáy cuoäc ñôøi ñoái xöû vôùi mình quaù baát coâng, haõy thöû noùi to leân: “Vaäy thì ñaõ sao?”; vaø, nhö moät pheùp maøu, noãi lo aâu trong baïn seõ daàn tan bieán. 16
3 Taïm queân ñi keát quaû Chuùng ta khoâng bao giôø kieåm soaùt ñöôïc keát quaû cuûa moïi tình huoáng, cho duø keá hoaïch mình ñaët ra hoaøn haûo ñeán maáy. Tuy nhieân, chuùng ta ít khi chaáp nhaän ñieàu naøy nhö moät nhö moät dieãn tieán bình thöôøng cuûa cuoäc soáng. Ngay caû khi bieát raèng khoâng theå nhìn thaáy tröôùc moät keát quaû cuï theå naøo, chuùng ta vaãn cöù hy voïng söï vieäc dieãn ra theo keá hoaïch ñaõ ñònh. Neáu cuoái cuøng keát quaû khoâng ñöôïc nhö yù muoán, chuùng ta seõ tìm ai ñoù ñeå ñoå loãi, hoaëc töï traùch baûn thaân ñeå roài sau ñoù caûm thaáy xaáu hoå, toäi loãi moät caùch voâ lyù. Döôøng nhö con ngöôøi coù saün thoùi quen cho raèng nhöõng gì ñaõ xaûy ra trong quaù khöù chaéc chaén seõ laëp laïi khi rôi vaøo tình huoáng töông töï. Ñaëc bieät, neáu moät söï vieäc naøo ñoù cöù laëp ñi laëp laïi nhieàu laàn, chuùng ta caøng tin chaéc raèng noù seõ xaûy ra y nhö cuõ. Nhöng roõ raøng, khoâng coù gì ñaûm baûo vôùi chuùng ta raèng söï vieäc chæ dieãn ra theo moät caùch duy nhaát; vaø khi keát quaû khoâng gioáng nhö mình tieân ñoaùn, chuùng ta seõ caûm thaáy luùng tuùng. Chuùng ta töï truùt leân mình quaù nhieàu traùch nhieäm cho nhöõng “thaát baïi”. Nhöng lieäu chuùng ta coù phaûi chòu traùch nhieäm vì khoâng theå ñoaùn tröôùc ñieàu saép xaûy ra vaø khoâng theå kieåm soaùt ñöôïc keát quaû cuûa moïi vieäc? Taát nhieân laø khoâng. Taát caû nhöõng gì ñoøi hoûi ôû chuùng ta chæ laø söï noã löïc. Baïn chæ coù traùch nhieäm noã löïc, vaäy thoâi! Toâi coù theå nghe moät vaøi ngöôøi trong soá caùc baïn ñang cöôøi nhaïo luaän ñieåm naøy bôûi chính toâi cuõng töøng phaù leân cöôøi khi laàn ñaàu tieân ñöôïc nghe veà noù. Laøm sao toâi laïi khoâng coù traùch nhieäm cho ñieàu coù theå xaûy ra trong moät keá hoaïch mình coù lieân quan, thaäm chí khi mình laø ngöôøi khôûi xöôùng? Ñieàu ñoù hoaøn toaøn ñi ngöôïc vôùi taát caû nhöõng ñieàu toâi ñöôïc hoïc ôû tröôøng! Toâi bieát khoâng phaûi chæ mình toâi caûm thaáy nhö vaäy. Ña soá moïi ngöôøi töø nhoû ñaõ bò laãn loän giöõa noã löïc vaø keát quaû. Chuùng ta thöôøng ñöôïc baûo laø phaûi hoaøn thaønh nhöõng muïc tieâu ñeà ra vôùi keát quaû toát nhaát. Neáu ngöôøi thaân trong gia ñình chöa daïy cho ta ñieàu naøy thì sôùm hay muoän, caùc seáp vaø ñoàng nghieäp cuõng seõ nhoài vaøo ñaàu chuùng ta baøi hoïc aáy. Chuùng ta ñöôïc khen thöôûng khi chòu traùch nhieäm vöôït chæ tieâu vaø bò pheâ bình khi lô laø traùch nhieäm aáy. Chính vì vaäy, ñaâu coù gì phaûi ngaïc nhieân khi chuùng ta quaù chuù troïng ñeán keát quaû coâng vieäc mình laøm? Chuùng ta caàn coù ñuû duõng khí vaø hieåu bieát veà giôùi haïn cuûa con ngöôøi cuõng nhö vai troø cuûa caùc yeáu toá khaùch quan trong cuoäc soáng, ñeå nhaän ra ñöôïc söï khaùc bieät giöõa “noã löïc heát khaû naêng” vaø “gaùnh chòu moïi traùch nhieäm cho keát quaû cuoái cuøng”. Laàn ñaàu tieân toâi bieát ñeán quan ñieåm “Quan troïng laø noã löïc, khoâng phaûi keát quaû” laø khi tham gia vaøo moät buoåi gaëp gôõ cuûa chöông trình Twelve Step. Ngay laäp töùc, toâi caûm thaáy mình seõ tìm ñöôïc söï nheï nhoõm neáu taän höôûng cuoäc soáng theo ñuùng phöông chaâm naøy. Nhöng toâi khoâng daùm chaéc mình coù theå thöïc hieän noù. Toâi voán laø ngöôøi luoân chuù 17
troïng ñeán keát quaû cuûa coâng vieäc. Hôn nöõa, quan nieäm naøy aùp duïng ñöôïc trong moâi tröôøng cuûa Twelve Step, nhöng trong cuoäc soáng bình thöôøng, chaéc gì ñaõ phuø hôïp? Vaø chaúng phaûi toâi vaãn tieáp tuïc bò pheâ bình döïa treân caùc keát quaû cuûa mình, nhaát laø khi keát quaû khoâng toát ñoù sao? Nhöng roài, toâi nhanh choùng nhaän ra khoâng coù lyù do gì ñeå toâi phaûi keùo daøi maõi söï aûo töôûng laø mình coù theå kieåm soaùt ñöôïc moïi vieäc. Nhìn vaøo baát cöù ñaâu, chuùng ta cuõng thaáy coù nhöõng ngöôøi ñang nhaàm laãn giöõa noã löïc vaø keát quaû. Baïn haõy ñeå yù maø xem, nhöõng ngöôøi laøm cuøng vôùi chuùng ta trong moät döï aùn naøo ñoù vaãn thöôøng khoâng xaùc ñònh ñöôïc nôi baét ñaàu vaø keát thuùc traùch nhieäm cuûa mình. Ñoù laø nhöõng cô hoäi ñeå ta aùp duïng caâu chaâm ngoân: Ñöøng baän taâm ñeán nhöõng gì ñang dieãn ra xung quanh, chuùng ta chæ coù moät nhieäm vuï laø noã löïc heát khaû naêng cuûa mình. Söï noã löïc laø ñieàu duy nhaát chuùng ta neân chòu traùch nhieäm ñaày ñuû! Ñaây laø moät quyeát ñònh khoâng deã daøng chuùt naøo, thaäm chí, coù theå khieán chuùng ta bò chæ trích. Nhöng toâi tin raèng ñoù laø moät quyeát ñònh ñuùng ñaén. ÔÛ phaàn tröôùc cuoán saùch, toâi ñaõ ñeà caäp ñeán töø “baïn ñoàng haønh”. Coù theå hieåu “baïn ñoàng haønh” laø nhöõng ngöôøi saùt caùnh beân ta ôû nôi sinh soáng, laøm vieäc hoaëc baát kyø nôi naøo khaùc. Hoï laø nhöõng ngöôøi seõ chæ baûo cho ta nhieàu ñieàu hay, ngöôïc laïi, cuõng hoïc hoûi ôû ta nhöõng ñieåm toát. Baïn ñoàng haønh mang ñeán cho chuùng ta cô hoäi chia seû quan ñieåm trong caùc tình huoáng lieân quan ñeán caû hai, maø khoâng heà mong ñôïi quan ñieåm cuûa mình seõ ñöôïc ñoùn nhaän noàng nhieät. Khi laøm vieäc vôùi nhöõng ngöôøi baïn ñoàng haønh chöa töøng bieát ñeán nguyeân taéc “chòu traùch nhieäm vì noã löïc cuûa mình chöù khoâng phaûi vì keát quaû cuoái cuøng”, chuùng ta seõ thaáy roõ phaàn naøo naèm trong quyeàn kieåm soaùt cuûa ta vaø phaàn naøo laø cuûa caùc yeáu toá khaùch quan khaùc. Haønh ñoäng cuûa ta ñoâi khi seõ giuùp khai saùng ngöôøi baïn ñoàng haønh. Baèng caùch chæ chòu traùch nhieäm vôùi noã löïc cuûa mình, chuùng ta ñem ñeán cho ngöôøi khaùc cô hoäi ñeå tìm thaáy phaàn naøo söï bình yeân vaø thanh thaûn trong cuoäc soáng. Ñöøng nhìn laïi quaù khöù Ñeán luùc naøy, coù leõ caùc baïn ñaõ quaù quen thuoäc vôùi luaän ñieåm chuùng ta phaûi soáng heát mình vôùi khoaûnh khaéc hieän taïi neáu muoán mình haïnh phuùc. Nhöng toâi thaáy vaãn neân nhaéc ñi nhaéc laïi ñieàu ñoù bôûi moãi laàn nghe hoaëc ñoïc veà noù, chuùng ta laïi ñöôïc nhaéc nhôû ñeå thöïc haønh. Taát caû chuùng ta ñeàu bieát caùch soáng ñoù ñoøi hoûi raát nhieàu luyeän taäp. Chuùng ta vaãn thöôøng mô ñeán vieãn caûnh töông lai. Khi coøn nhoû, ta leân keá hoaïch cho ngaøy mình ñöôïc laùi xe hôi. Luùc vò thaønh nieân, ta leân keá hoaïch cho ngaøy mình vaøo ñaïi hoïc. Ngay khi vöøa baét ñaàu ñi laøm, ta laïi leân keá hoaïch cho laàn thaêng chöùc ñaàu tieân vaø caû laàn tieáp theo nöõa. Taát nhieân, nhìn xa troâng roäng cuõng coù maët toát cuûa noù. Ñeå coù söï chuaån bò chu ñaùo vaø thích hôïp nhaát, chuùng ta caàn phaûi leân keá hoaïch cho nhöõng thaønh quaû mình muoán gaët haùi trong ñôøi, duø laø vôùi coâng vieäc hay cuoäc soáng caù nhaân. Raéc roái chæ naûy sinh khi ta cöù maûi soáng trong keá hoaïch töông lai thay vì hieän taïi, bôûi nhö theá nghóa laø chuùng ta laàn löôït boû qua töøng baøi hoïc maø cuoäc soáng ñang daïy cho mình haèng ngaøy. Song song vôùi nhöõng khoaûnh khaéc mô moäng veà töông lai laø khuynh höôùng gôïi nhôù veà quaù khöù. Nhö ñaõ trình baøy ôû chöông tröôùc, chuùng ta ñaõ quen döïa vaøo quaù khöù ñeå suy dieãn nhöõng gì ñang dieãn ra trong hieän taïi. Nhöng chæ caàn trôû veà quaù khöù trong choác laùt ñeå tìm kieám söï höôùng daãn, laäp töùc ta ñaùnh maát hình aûnh cuûa chính khoaûnh khaéc hieän taïi. 18
Hieän taïi cöù troâi qua khoâng chôø ñôïi ta chuù yù, traân troïng, hoïc hoûi vaø bieát ôn noù. Hieän taïi khoâng theå chôø. Noù bieán maát chæ trong chôùp maét, caùi chôùp maét maø ta ñaõ laõng phí ñeå nghó veà khoaûng thôøi gian vaø khoâng gian khaùc. Coù theå baïn cho raèng nhöõng lôøi naøy laø saùo roãng, nhöng söï thaät laø, xao nhaõng khoûi hieän taïi vaø vò trí mình ñang ñöùng chaéc chaén seõ töôùc maát söï thanh thaûn maø chuùng ta xöùng ñaùng nhaän ñöôïc. Khi ñeå taâm trí troâi ngöôïc veà quaù khöù hoaëc mô moäng tôùi töông lai, chuùng ta ñaõ töï ñaùnh maát cô hoäi tìm thaáy söï bình yeân trong taâm hoàn; vaø cuõng coù theå ñang töï nhaán chìm baûn thaân trong hoái haän vaø sôï haõi. Trong tröôøng hôïp kyù öùc vaø vieãn caûnh gôïi ra cho chuùng ta nhöõng caûm xuùc töôi ñeïp, chuùng ta vaãn boû lôõ khoaûnh khaéc kyø dieäu vaø thaàn thaùnh chæ coù ngay luùc naøy vaø ngay baây giôø. Ñieàu seõ ñeán vôùi chuùng ta trong vaøi giaây saép tôùi roõ raøng laø thöù gì ñoù hoaøn toaøn khaùc khoaûnh khaéc hieän taïi. Giaû söû trong giaây phuùt coù maët ôû vaên phoøng vò giaùo sö phaûn bieän, ngöôøi tröôùc ñaây ñaõ khoâng ñaùnh giaù cao luaän aùn cuûa toâi, toâi ñeå nhöõng thaát baïi cuûa quaù khöù hoaëc lo laéng veà töông lai chieám giöõ taâm trí mình, coù leõ toâi khoâng theå thaønh coâng. Vaø toâi seõ khoâng ñöôïc nhaän taám baèng tieán sĩ, hay noùi caùch khaùc laø phaûi vieát laïi toaøn boä luaän aùn. Baèng caùch naøo ñoù, toâi bieát mình caàn hít moät hôi thaät saâu vaø ñaët nieàm tin tuyeät ñoái vaøo giaây phuùt ñoù maø thoâi. Cuoäc soáng khoâng daøi nhö ta töôûng vaø chaúng coù gì ñöôïc baûo ñaûm ngoaïi tröø khoaûnh khaéc hieän taïi. Khoâng quaû caàu thuûy tinh naøo coù theå baùo tröôùc cho chuùng ta bieát mình coøn laïi bao nhieâu thôøi gian. Nhöng neáu cuoän mình laïi trong taám chaên cuûa hieän taïi, chuùng ta seõ tìm thaáy söï bình yeân. Chuùng ta seõ soáng trong nhöõng ñieàu toát ñeïp maø hieän taïi ban taëng. Phaàn thöôûng ñaëc bieät khi choïn löïa caùch soáng naøy laø chuùng ta seõ khoâng bao giôø nghi ngôø nhöõng gì cuoäc ñôøi laáy ñi vaø mang ñeán cho mình. Chuùng ta seõ khoâng bao giôø caûm thaáy sôï haõi. Haõy cuoän mình trong taám chaên eâm aùi cuûa hieän taïi, baïn seõ nhaän ra ñieàu ñoù! Ngöøng lo laéng veà töông lai Chuùng ta töøng nghe raát nhieàu caâu chuyeän bi thöông veà nhöõng ngöôøi ñoät ngoät qua ñôøi, do caùc beänh tim maïch hay tai naïn. Moãi laàn nhö theá, toâi luoân töï hoûi (coù leõ baïn cuõng töøng hoûi baûn thaân nhö vaäy) lieäu hoï coù ñang vui veû hay khoâng ngay tröôùc khi ra ñi. Khoâng bieát hoï ñang taän höôûng nhöõng khoaûnh khaéc hieän taïi hay ñang baän lo laéng veà töông lai, hoaëc maûi buoàn phieàn vì keát quaû cuûa nhöõng vieäc ñaõ roài? Lo laéng laø traïng thaùi chæ xuaát hieän moãi khi chuùng ta khoâng toaøn taâm toaøn yù soáng cho hieän taïi. Noù laø baèng chöùng cho thaáy chuùng ta ñang coá can thieäp vaøo töông lai - maø mình tin raèng noù seõ xaûy ra gioáng y nhö quaù khöù - vaø nhöõng traûi nghieäm ñau thöông ta khoâng heà muoán laëp laïi chuùt naøo. Chuùng ta lo laéng vì khoâng chaéc chaén veà söï hieän höõu cuûa nieàm tin. Phaûi chaêng nieàm tin ñaõ töøng xuaát hieän nhöng chuùng ta laïi khoâng nghe theo söï daãn daét cuûa noù? Haõy tin chaéc raèng nieàm tin luoân luoân hieän dieän, chæ coù ñieàu laø chuùng ta khoâng kòp nhaän ra vì coøn maûi meâ hoaïch ñònh töông lai. Trí oùc cuûa chuùng ta chæ coù theå xöû lyù moãi laàn moät yù nghó. Caùc baïn muoán chaøo ñoùn noãi lo aâu hay söï hieän dieän cuûa nieàm tin? Nieàm tin trong moãi ngöôøi ñang coù maët ngay luùc naøy ñaây. Vaø noù cuõng seõ ñoàng haønh trong töông lai cuøng vôùi chuùng ta. Tuy nhieân, chuùng ta caàn phaûi nhôù laø söï hieän dieän cuûa nieàm tin chæ coù theå ñöôïc caûm nhaän trong töøng khoaûnh khaéc moät, vaø nhö theá nghóa laø 19
chuùng ta cuõng phaûi xuaát hieän trong moãi khoaûnh khaéc aáy. Boû qua khoaûnh khaéc hieän taïi vì lo laéng cho caùc moái quan heä, cho söï nghieäp, öôùc mô, hoaøi baõo… seõ ngaên caûn chuùng ta laéng nghe tieáng noùi cuûa nieàm tin cuoäc soáng. Khi cam keát traûi nghieäm moãi khoaûnh khaéc cuøng hieän taïi, chuùng ta seõ khoâng coøn sôï haõi, khoâng coøn aâu lo, maø seõ soáng vôùi moät nieàm tin tuyeät ñoái. Neáu nhöõng lôøi treân ñaây cuûa toâi nghe coù veû quaù ñôn giaûn thì chính laø bôûi toâi ñuùng laø ngöôøi nhö theá. Nhöõng traûi nghieäm cuûa toâi laø moät ngöôøi thaày vó ñaïi. Trong coâng vieäc tö vaán cho khaù nhieàu phuï nöõ treû, toâi vaãn thöôøng noùi vôùi hoï raèng: “Ñöøng ñi tröôùc muõi baïn”. Ñoù laø lôøi nhaéc nhôû tuyeät vôøi cho nhöõng ai ñang hoaïch ñònh töông lai; noù seõ nhanh choùng ñöa chuùng ta trôû veà hieän taïi. Toâi cuõng muoán gôïi yù vôùi caùc baïn laø moãi khi nhöõng yù nghó veà töông lai lôûn vôûn trong ñaàu, haõy töôûng töôïng mình thoåi chuùng bay khuaát taàm maét. Nghe coù veû thaät ngôù ngaån nhöng caùch naøy hieäu quaû ñaáy! Toâi ñaõ duøng noù nhieàu naêm roài. Laøm moät luùc hai coâng vieäc, vieát vaên vaø dieãn thuyeát, toâi thöôøng coù moät thôøi khoùa bieåu ñaày kín. Chæ caàn baét ñaàu nghó veà taát caû nhöõng vieäc phaûi laøm trong thôøi khoùa bieåu, hoaëc thaäm chí vaøi vieäc trong tuaàn tôùi, laø cuõng ñuû khieán toâi thaáy haõi huøng vaø quaù taûi ngay. Chính vì vaäy, ñaõ ñeán luùc neân trôû veà vôùi hieän taïi. Moãi khi ñeå töông lai, thay vì hieän taïi, chieám giöõ taâm trí, chuùng ta seõ ñaùnh maát söï bình yeân cuûa khoaûnh khaéc ñoù. Nhöõng luùc nhö vaäy, toâi luoân coá gaéng laøm theo caùch vöøa ñöôïc ñeà caäp ôû treân: Thoåi bay nhöõng suy nghó ra khoûi ñaàu! Vaø moät laàn nöõa, toâi luyeän taäp ñeå tin raèng Nieàm tin vaø Noã löïc seõ giuùp mình xöû lyù taát caû coâng vieäc ñaõ cam keát thöïc hieän, khi ñeán thôøi haïn caàn hoaøn taát chuùng. Trong moâi tröôøng cuûa Twelve Step, toâi thöôøng xuyeân nghe ngöôøi khaùc laëp ñi laëp laïi caâu noùi: “Nghó ñôn giaûn thoâi!”. Nhöõng töø ngöõ aáy coù theå laøm thay ñoåi caû moät cuoäc ñôøi. Neáu chuùng ta chòu ôû yeân trong khoaûnh khaéc hieän taïi, nôi nieàm tin luoân hieän dieän, thì taát caû nhöõng lôøi giaûi ñaùp maø ta haèng tìm kieám seõ töï xuaát hieän, vaø chuùng ta seõ khoâng coøn laø noâ leä cho baát cöù noãi lo laéng naøo nöõa. Tìm kieám nieàm vui ngay taïi ñaây, ngay luùc naøy! Luaän ñieåm naøy coù gì khaùc vôùi nhöõng yù kieán chuùng ta vöøa thaûo luaän ôû treân? ÔÛ ñaây, toâi muoán nhaán maïnh raèng, nieàm vui laø do ta taïo ra vaø caùch deã daøng nhaát ñeå taïo ra chuùng laø thöøa nhaän söï toàn taïi cuûa caùc quy luaät khaùch quan. Toâi xin nhaéc laïi raèng, thöøa nhaän söï toàn taïi cuûa caùc quy luaät khaùch quan laø moät baøi taäp caàn thieát. Ít nhaát baûn thaân toâi ñaõ hieåu ra ñieàu ñoù. Nhö toâi ñaõ noùi, trí oùc chuùng ta khoâng theå xöû lyù nhieàu hôn moät suy nghó trong moät laàn. Neáu ta thöøa nhaän caùc quy luaät khaùch quan trong cuoäc soáng, moïi traûi nghieäm ñeàu coù khaû naêng ñem ñeán nieàm vui. Taát nhieân, toâi bieát raèng ñoâi khi bi kòch vaãn xaûy ra, duø chuùng ta coù coá tình neù traùnh. Neáu ñeå söï vaän ñoäng töï nhieân cuûa caùc quy luaät cuoäc soáng xöû lyù moïi vieäc vaø voã veà, an uûi ta thì ta seõ nhaän thöùc ñöôïc raèng, moãi söï vieäc ñeàu khoâng phaûi ngaãu nhieân maø coù; ñoù laø nhöõng maûnh gheùp töø moät böùc tranh lôùn vaø vai troø cuûa baát cöù ai ôû trong ñoù ñeàu caàn thieát nhö nhau. Toâi khoâng heà coù yù noùi caùc quy luaät khaùch quan cuûa cuoäc soáng luoân taïo ra bi kòch ñeå truyeàn ñaït cho chuùng ta ñieàu gì ñoù. Thöïc loøng, toâi khoâng tin nhö theá. Nhöng coù leõ chuùng ta ñeàu töøng thaáy “ñieàu toài teä xaûy ra vôùi ngöôøi toát”. Moãi khi gaëp chuyeän nhö vaäy, chuùng ta 20