HỘI NGHỊ KHOA HỌC HỘI KIỂM SOÁT NHIỄM KHUẨN VIỆT NAM – KIỂM SOÁT NHIỄM KHUẨN - HIỆN TẠI VÀ TƯƠNG LAI
42
KIẾN THỨC KIỂM SOÁT NHIỄM KHUẨN VÀ MỘT SỐ YẾU TỐ LIÊN QUAN
CỦA NHÂN VIÊN Y TẾ TẠI KHOA LÂM SÀNG BỆNH VIỆN ĐA KHOA
TỈNH KIÊN GIANG NĂM 2020
Châu Hà Hiếu1, Nguyễn Thị Phương Hà1, Trương Thị Tuyết Linh1
TÓM TẮT6
Mục tiêu: Khảo sát tỷ lệ nhân viên y tế có
kiến thức kiểm soát nhiễm khuẩn và một số yếu
tố liên quan đến kiến thức chưa đúng tại khoa
lâm sàng Bệnh viện Đa khoa tỉnh Kiên Giang
năm 2020.
Đối tượng và phương pháp: Nghiên cứu
mô tả cắt ngang 420 nhân viên y tế làm việc tại
khoa lâm sàng bệnh viện Đa khoa tỉnh Kiên
Giang tháng 09/2020 đến tháng 12/2020.
Kết quả: Tỷ lệ nhân viên y tế có kiến thức
đạt về kiểm soát nhiễm khuẩn là 87,95%. Điều
dưỡng, bác sĩ có kiến thức tốt hơn hộ lý từ 2,20
đến 5,13 lần; đối tượng tham gia mạng lưới
KNSK, tham gia tập huấn về KSNK có kiến thức
tốt hơn từ 3,49 đến 12,8 lần. Có mối liên quan
giữa chức danh nghề nghiệp, tham gia mạng lưới
KSNK, tham gia tập huấn về KSNK. Trong đó,
đối tượng là điều dưỡng có kiến thức đạt cao gấp
5,13 lần so với hộ lý (OR=5,13, KTC 95% 2,45 –
10,75), bác sĩ có kiến thức đạt cao gấp 2,50 lần
so với hộ lý (OR=2,50, KTC 95% 1,6 – 5,42).
Đối tượng tham gia mạng lưới KSNK có kiến
thức đạt cao gấp 3,49 lần so với nhóm không
tham gia (OR=3,49, KTC 95% 1,05 – 11,53), đối
tượng được tập huấn về KSNK có kiến thức đạt
1Khoa Kiểm soát nhiễm khuẩn-Bệnh viện Đa
khoa Kiên Giang
Chịu trách nhiệm chính: Châu Hà Hiếu
Email: chauhahieukg78@gmail.com
Ngày nhận bài: 11.7.2024
Ngày phản biện khoa học: 03.8.2024
Ngày duyệt bài: 05.08.2024
cao gấp 12,18 lần so với nhóm không được tập
huấn (OR=12,18, KTC 95% 6,4 – 23,17).
Từ khóa: Kiến thức, nhân viên y tế, kiểm
soát nhiễm khuẩn.
SUMMARY
KNOWLEDGE OF INFECTION
CONTROL AND SOME RELATED
FACTORS OF MEDICAL STAFF AT
CLINICAL DEPARTMENT OF
KIEN GIANG PROVINECIAL
GENERAL HOSPITAL IN 2020
Objectives: Survey on the proportion of
medical staff with infection control knowledge
and some factors related to incorrect knowledge
at the clinical department of Kien Giang
Provincial General Hospital in 2020.
Subjects and methods: A cross-sectional
descriptive study of 420 medical staff working at
the clinical department of Kien Giang General
Hospital from September 2020 to December
2020.
Results: The percentage of medical staff
with knowledge of infection control was 87.95%.
Nurses and Doctors have 2.20 to 5.13 times
better knowledge than nursing assistant; subjects
participating in the Infection control network;
Participating in the training on infection control
has 3.49 to 12.8 times better knowledge. There is
a relationship between occupational title,
participation in the infection control network,
participation in the training on infection control.
In which, subjects who are nurses have 5.13
times higher knowledge than nursing assistant
TẠP CHÍ Y HỌC VIỆT NAM TẬP 542 - THÁNG 9 - SỐ CHUYÊN ĐỀ - 2024
43
(OR=5.13, 95% CI: 2.45 – 10.75), doctors have
higher knowledge than nursing assistant. 2.50
times that of the nursing assistant (OR=2.50,
95% CI: 1.6 – 5.42). Subjects participating in the
infection control network had a knowledge of
3.49 times higher than that of the non-
participating group (OR=3.49, 95% CI: 1.05 -
11.53), subjects who were trained on infection
control knowledge is 12.18 times higher than that
of the untrained group (OR=12.18, 95% CI: 6.4 –
23.17).
Keywords: Knowledge, medical staff,
infection control.
I. ĐẶT VẤN ĐỀ
Kiểm soát nhiễm khuẩn (KSNK) đóng
vai trò quan trọng trong công tác chăm sóc,
điều trị người bệnh, góp phần hạn chế tỷ lệ tử
vong, thời gian nằm viện và chi phí điều trị,
nâng cao chất lượng điều trị tại các cơ sở y
tế. Việc thực hiện tốt kiểm soát nhiễm khuẩn
tại bệnh viện cần được quan tâm hơn, đặc
biệt là các khoa lâm sàng (có người bệnh
điều trị nội trú). Tại các nước đang phát
triển, nhiễm khuẩn bệnh viện (NKBV) chiếm
tỷ lệ cao do hệ thống kiểm soát nhiễm khuẩn
trong bệnh viện chưa tốt, kiến thức và thái độ
của nhân viên y tế (NVYT) chưa cao. Tại
Việt Nam, năm 2014 theo nghiên cứu tại các
bệnh viện cho thấy tỷ lệ nhiễm trùng bệnh
viện là 2,5% nhiễm trùng vết mổ trên những
người bệnh có phẫu thuật chiếm từ 2,5% –
8,45% và viêm phổi bệnh viện trên các người
bệnh có thở máy từ 40% – 50%.
Trong quá trình chăm sóc và điều trị
người bệnh, NVYT có nguy cơ phơi nhiễm
viêm gan B, viêm gan C và HIV với máu và
dịch cơ thể của người bệnh dương tính có thể
dao động lần lượt là từ 2% đến 40%, 3% đến
10% và 0,2% đến 0,5%[8]. Bệnh viện Đa
khoa tỉnh Kiên Giang là Bệnh viện Hạng I
trực thuộc Sở Y tế Kiên Giang, là tuyến điều
trị cao nhất trong hệ thống chăm sức khỏe
nhân dân của tỉnh. Bệnh viện có 20 khoa lâm
sàng với 1.630 giường kế hoạch, thực kê
1.885 giường. Tổng số người bệnh nội trú
trung bình 70.000 người bệnh/năm, số lượt
phẫu thuật trung bình 20.000 lượt/năm, công
suất giường bệnh trung bình 98%. Tỷ lệ
người bệnh bị nhiễm khuẩn bệnh viện tại các
khoa lâm sàng vẫn chưa có chiều hướng
giảm dần hàng năm. Một trong số những
nguyên nhân quan trọng gây ra tình trạng
nhiễm khuẩn bệnh viện là kiến thức của nhân
viên y tế về kiểm soát nhiễm khuẩn còn hạn
chế nên chúng tôi tiến hành nghiên cứu:
1. Khảo sát tỷ lệ nhân viên y tế có kiến
thức kiểm soát nhiễm khuẩn tại khoa lâm
sàng Bệnh viện Đa khoa tỉnh Kiên Giang
năm 2020.
2. Xác định một số yếu tố liên quan kiến
thức kiểm soát nhiễm khuẩn của nhân viên y
tế tại các khoa lâm sàng Bệnh viện Đa khoa
tỉnh Kiên Giang 2020.
II. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
2.1. Đối tượng nghiên cứu: Nhân viên y
tế tại các khoa lâm sàng trong Bệnh viện
Tiêu chuẩn lựa chọn: Nhân viên y tế
của khối ngoại và khối nội bệnh viện hiện
đang làm trực tiếp chăm sóc và điều trị người
bệnh; có đủ sức khoẻ thực hiện nghiên cứu
và tự nguyện tham gia nghiên cứu.
Tiêu chuẩn loại trừ: Những nhân viên y
tế tại khối ngoại, khối nội không đồng ý
tham gia nghiên cứu. Nhân viên y tế không
có mặt tại bệnh viện trong thời gian nghiên
HỘI NGHỊ KHOA HỌC HỘI KIỂM SOÁT NHIỄM KHUẨN VIỆT NAM – KIỂM SOÁT NHIỄM KHUẨN - HIỆN TẠI VÀ TƯƠNG LAI
44
cứu vì các lý do như: nghỉ ốm, công tác, cử
đi học, hậu sản.
2.2. Thời gian và địa điểm nghiên cứu:
Nghiên cứu được thực hiện tại 20 khoa lâm
sàng Bệnh viện Đa khoa tỉnh Kiên Giang
trong thời gian từ tháng 09/2020 đến tháng
12/2020
2.3. Thiết kế nghiên cứu: Nghiên cứu
mô tả cắt ngang.
2.4. Cỡ mẫu và phương pháp chọn
mẫu: Áp dụng công thức tính cỡ mẫu cho
một tỷ lệ
n =
Z2 (1-α/2) x p (1-p)
d2
Trong đó:
n: Là cỡ mẫu nghiên cứu
d: Khoảng sai lệch tương đối mong muốn
giữa tham số mẫu và tham số quần thể, d =
0,05 được lấy trong nghiên cứu này
Z(1-α/2) = 1,96 với α = 0,05: Là khoảng
tin cậy phụ thuộc có ý nghĩa thống kê.
p = 61,76% theo tỷ lệ nghiên cứu thực
hành kiểm soát nhiễm khuẩn của NVYT tại
của tác giả Nguyễn Thị Thu Hà tại bệnh viện
Hữu nghị Việt Đức [5].
Từ công thức trên, tính được cỡ mẫu n =
363. Trên thực tế chúng tôi thu thập được
420 đối tượng nghiên cứu.
Phương pháp chọn mẫu:
Bước 1: Lập danh sách các đối tượng
trong quần thể nghiên cứu.
Bước 2: Phân chia quần thể nghiên cứu
thành các tầng khác nhau căn cứ vào các đặc
điểm như chức danh nghề nghiệp, đơn vị
công tác, thâm niên, tham gia tập huấn
KSNK, tham gia mạng lưới KSNK,… đảm
bảo giữa các tầng không có sự chồng chéo.
Bước 3: Quyết định số cá thể được lựa
chọn ở mỗi tầng. Cỡ mẫu ở mỗi tầng phải tỷ
lệ thuận với kích cỡ của từng tầng trong quần
thể.
Bước 4: Tiến hành phương pháp chọn
mẫu ngẫu nhiên đơn trong từng tầng.
2.5. Công cụ và kỹ thuật thu thập số
liệu: Công cụ nghiên cứu là bộ câu hỏi khảo
sát bao gồm 31 câu với 6 nội dung chính là:
Vệ sinh tay, sử dụng phương tiện phòng hộ
cá nhân, khử khuẩn tiệt khuẩn dụng cụ y tế,
quản lý chất thải y tế, vệ sinh môi trường
bệnh viện và phòng chống dịch bệnh. Với
mỗi câu trả lời đúng được một điểm, sai
được không điểm. Kiến thức đạt khi tổng
điểm ≥ 22 điểm tương đương ≥ 70%.
Kỹ thuật thu thập số liệu: Số liệu được
thu thập bằng phương pháp phát vấn.
2.6. Phân tích xử lý số liệu
Số liệu được làm sạch và nhập vào máy
tính bằng phần mềm Epidata 3.1. Phân tích
số liệu bằng phần mềm SPSS 20. Sử dụng
thống kê mô tả để tính toán số lượng, tỷ lệ %
các mục kiến thức về kiểm soát nhiễm khuẩn
bệnh viện. Sử dụng kiểm định chi bình
phương và Fisher Exact test để xác định các
yêu tố liên quan đến kiến thức của NVYT về
KSNK.
2.7. Đạo đức nghiên cứu
Nghiên cứu được chấp thuận thực hiện
nghiên cứu tại địa điểm nghiên cứu của Ban
lãnh đạo Bệnh viện Đa khoa Kiên Giang. Tất
cả các đối tượng tham gia nghiên cứu đều
được thông báo, giải thích rõ về nội dung, ý
nghĩa của việc nghiên cứu. Các nội dung liên
quan đến đối tượng tham gia nghiên cứu chỉ
được sử dụng cho mục đích nghiên cứu khoa
học
TẠP CHÍ Y HỌC VIỆT NAM TẬP 542 - THÁNG 9 - SỐ CHUYÊN ĐỀ - 2024
45
III. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
3.1. Kiến thức của nhân viên y tế về KSNK
Biểu đồ 1. Tỷ lệ nhân viên y tế có kiến thức về KSNK
Nhận xét: Tỷ lệ nhân viên có kiến thức đạt về kiểm soát nhiễm khuẩn chiếm 87,95% với
ngưỡng trả lời đúng trên 70% câu hỏi kiến thức.
Bảng 1. Phân bổ tỷ lệ nhân viên y tế có kiến thức đạt tại các nội dung của KSNK theo
chức danh nghề nghiệp (n=420)
Kiến thức đạt
p
Bác sĩ
Điều dưỡng
Hộ lý
n
%
n
%
n
%
n
%
Vệ sinh tay
105
91,3
234
95,1
43
72,9
382
91,0
<0,05
Sử dụng PHCN
109
94,8
239
97,2
41
69,5
389
92,6
<0,05
Khử khuẩn tiệt khuẩn
87
75,7
219
89,0
47
79,7
353
84,1
<0,05
Quản lý chất thải y tế
89
77,4
221
89,8
50
84,8
360
85,7
<0,05
Vệ sinh môi trường
92
80,0
209
85,0
47
79,7
348
82,9
>0,05
Phòng chống dịch bệnh
104
90,4
231
93,9
49
83,1
384
91,4
<0,05
Tỷ lệ trung bình
84,93
91,66
78,2
87,95
Nhận xét: Kết quả bảng trên cho thấy
điều dưỡng có kiến thức đạt cao nhất 91,66%
tại các nội dung dao động từ 85% đến 97,2%,
tiếp theo đến đối tượng bác sĩ với tỷ lệ kiến
thức đạt 84,93% tại các nội dung dao động từ
75,7% đến 94,8%, cuối cùng nhóm hộ lý có
tỷ lệ kiến thức đạt 78,2% dao động trong
khoảng từ 69,5% đến 84,8%. Sự khác biệt về
tỷ lệ kiến thức đạt giữa 3 nhóm nghề nghiệp
là có ý nghĩa thống kê tại các nội dung như
vệ sinh tay, sử dụng PHCN, khử khuẩn tiệt
khuẩn, quản lý chất thải y tế và phòng chống
dịch bệnh (p<0,05).
HỘI NGHỊ KHOA HỌC HỘI KIỂM SOÁT NHIỄM KHUẨN VIỆT NAM – KIỂM SOÁT NHIỄM KHUẨN - HIỆN TẠI VÀ TƯƠNG LAI
46
3.2. Các yếu tố liên quan đến kiến thức Kiểm soát nhiễm khuẩn
Bảng 2. Một số yếu tố liên quan đến kiến thức của NVYT về KSNK (n=420)
Đặc điểm
Kiến thức đạt
Kiến thức không đạt
OR (KTC 95%)
p
n
%
n
%
Chức danh nghề nghiệp
Hộ lý
42
71,2
17
28,8
1
p < 0,001
Điều dưỡng
228
92,7
18
7,3
5,13 (2,45 – 10,75)
Bác sĩ
99
86,1
16
13,9
2,50 (1,6 – 5,42)
Đơn vị làm việc
Khối nội
235
87,7
33
12,3
1,05 (0,57 – 1,93)
p > 0,05
Khối ngoại
134
88,2
18
11,4
Vị trí công việc
Nhân viên/ khác
343
87,7
48
12,3
1,21 (0,35 – 4,16)
p > 0,05
Lãnh đạo/Quản lý khoa
26
89,7
3
10,3
Thâm niên công tác
<5 năm
148
88,6
19
11,4
1
p > 0,05
5 - <10 năm
106
88,3
14
11,7
0,97 (0,47 – 2,03)
10 – 20 năm
70
84,3
13
15,7
0,69 (0,32 – 1,48)
>20 năm
45
90,0
5
10,0
1,16 (0,41 – 3,27)
Tham gia mạng lưới KSNK
Không
303
86,3
48
13,7
3,49 (1,05 – 11,53)
p < 0,05
Có
66
95,6
3
4,4
Tham gia tập huấn về KSNK
Không
28
56,0
29
44,0
12,18 (6,4 – 23,17)
p < 0,001
Có
341
92,2
29
7,8
Lần tham gia tập huấn gần nhất
3 năm
35
81,4
8
18,6
1
p > 0,05
1 - 2 năm
82
87,3
12
12,8
1,56 (0,59 – 4,15)
< 1 năm
252
89,1
31
10,9
1,86 (0,79 – 4,36)
Nhận xét: Có mối liên quan giữa chức
danh nghề nghiệp, tham gia mạng lưới
KSNK, tham gia tập huấn về KSNK. Trong
đó, đối tượng là điều dưỡng có kiến thức đạt
cao gấp 5,13 lần so với hộ lý (OR=5,13,
KTC 95% 2,45 – 10,75), bác sĩ có kiến thức
đạt cao gấp 2,50 lần so với hộ lý (OR=2,50,
KTC 95% 1,6 – 5,42). Đối tượng tham gia
mạng lưới KSNK có kiến thức đạt cao gấp
3,49 lần so với nhóm không tham gia
(OR=3,49, KTC 95% 1,05 – 11,53), đối
tượng được tập huấn về KSNK có kiến thức
đạt cao gấp 12,18 lần so với nhóm không
được tập huấn (OR=12,18, KTC 95% 6,4 –
23,17).
IV. BÀN LUẬN
Tỷ lệ nhân viên có kiến thức chung về
kiểm soát nhiễm khuẩn đạt chiếm 87,95%
với ngưỡng trả lời đúng trên 70% câu hỏi
kiến thức, trong đó tỷ lệ NVYT có kiến thức
đúng về Vệ sinh tay là 91%, kiến thức về sử