Kiến thức thái độ kỹ năng của bác sĩ đa khoa: Phần 1

Chia sẻ: Thị Huyền | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:210

Thêm vào BST

Báo xấu

99
lượt xem 23
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tài liệu Kiến thức thái độ kỹ năng cần đạt khi tốt nghiệp BSĐK là một hoạt động cốt lõi trong những hoạt động của Dự án Việt Nam - Hà Lan trong gia đoạn II Tăng cường giảng dạy hướng cộng đồng trong tám trường Đại học Y Việt Nam. Ở phần 1 này các bạn sẽ được tìm hiểu về các chủ đề chung cho nhiều chuyên ngành; chuyên ngành nội; chuyên ngành ngoại; chuyên ngành sản;... Cùng tìm hiểu để năm bắt nội dung thông tin Tài liệu.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Kiến thức thái độ kỹ năng của bác sĩ đa khoa: Phần 1

ChØ ®¹o biªn so¹n: Bé y tÕ Ban chØ ®¹o biªn so¹n GS.TS. NguyÔn L©n ViÖt GS. BS. Vâ Phông PGS. VS. T«n ThÊt B¸ch PGS.TS. Ph¹m V¨n L×nh GS. TS. NguyÔn §×nh Hèi PGS.TS. NguyÔn H÷u ChØnh PGS. TS. §inh H÷u Dung PGS. TS. NguyÔn Thµnh Trung GS. TS. Ph¹m ThÞ Minh §øc PGS.TS. NguyÔn V¨n L¬n PGS.TS. §µo V¨n Long PGS.TS. NguyÔn Xu©n Thao TS. TrÇn Quèc B¶o TS. Ph¹m Hïng Lùc GS.TS. Tr−¬ng ViÖt Dòng Ths. L−u Ngäc Ho¹t NguyÔn §øc ChØnh Ths. NguyÔn ThÞ B¹ch YÕn GS.TS. Tr−¬ng §×nh KiÖt Biªn so¹n: TËp thÓ c¸c Gi¸o s−, Phã gi¸o s−, gi¶ng viªn thuéc t¸m Tr−êng §¹i häc Y toµn quèc Ban biªn tËp GS.TS. NguyÔn L©n ViÖt PGS. TS. TrÇn Xu©n Mai PGS. VS. T«n ThÊt B¸ch GS. TS. Hoµng Träng Kim GS. TS. Ph¹m ThÞ Minh §øc BS. §oµn V¨n Quýnh PGS.TS. §µo V¨n Long BS. Bïi An B×nh PGS. TS. §inh H÷u Dung PGS.TS. Ph¹m Duy T−êng GS. TSKH. Lª Nam Trµ TS. NguyÔn V¨n HiÕn GS. BS. NguyÔn Ngäc Lanh Ths. L−u Ngäc Ho¹t PGS. TS. Ph¹m V¨n Th©n Ths. NguyÔn ThÞ B¹ch YÕn cè vÊn kü thuËt dù ¸n TS. Pamela Wright Th.S. L−u Ngäc Ho¹t Ban th− ký BS. TrÇn ThÞ Thanh H−¬ng ThS. Kim B¶o Giang CN. NguyÔn ThÞ Thu Thñy CN. LÒu H−¬ng Giang CN. TrÇn ThÞ Thu Minh CN. Ph¹m BÝch DiÖp ThS. TrÇn ThÞ Nga BS. NguyÔn Lan H−¬ng Tham gia tæ chøc b¶n th¶o: ThS. PhÝ V¨n Th©m Tµi liÖu nµy ®−îc Dù ¸n “T¨ng c−êng gi¶ng d¹y h−íng céng ®ång trong t¸m Tr−êng §¹i häc Y ViÖt Nam” do ChÝnh phñ V−¬ng quèc Hµ Lan hç trî vÒ kü thuËt vµ tµi chÝnh. ii
Lêi nãi ®Çu Cuèn s¸ch “KiÕn thøc - Th¸i ®é - Kü n¨ng cÇn ®¹t khi tèt nghiÖp b¸c sÜ ®a khoa” cßn ®−îc gäi lµ S¸ch Xanh (Blue Print Book) hay KAS: (Knowledge -Attitute - Skill). S¸ch Xanh lµ mét ho¹t ®éng cèt lâi trong nh÷ng ho¹t ®éng cña Dù ¸n ViÖt Nam - Hµ Lan trong giai ®o¹n II “T¨ng c−êng gi¶ng d¹y h−íng céng ®ång trong t¸m tr−êng §¹i häc Y ViÖt Nam”. Trong h¬n mét thËp kû qua, cïng víi xu h−íng chung cña khu vùc vµ thÕ giíi, ®æi míi gi¸o dôc y häc ®· vµ ®ang lµ môc tiªu phÊn ®Êu cña c¸c Tr−êng §¹i häc Y ë n−íc ta. Néi dung quan träng cña ®æi míi gi¸o dôc y häc lµ x¸c ®Þnh ®óng ®−îc môc tiªu ®µo t¹o b¸c sÜ sao cho c«ng t¸c ®µo t¹o trong c¸c tr−êng Y ®¸p øng ®−îc nhu cÇu ch¨m sãc søc kháe cña céng ®ång. Ch−¬ng tr×nh ®µo t¹o b¸c sü ®a khoa cña Bé Y tÕ ®−îc x©y dùng vµ ban hµnh tr−íc ®©y cïng víi ch−¬ng tr×nh khung ®−îc ban hµnh theo quyÕt ®Þnh sè 12/ 2001/ Q§ - BGD&§T ®· thÓ hiÖn ®−îc mong muèn trªn. Tuy nhiªn trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn do ch−a cã nh÷ng chuÈn mùc cô thÓ vµ do cßn nhiÒu khã kh¨n nªn ch−¬ng tr×nh d¹y - häc ë c¸c tr−êng Y vÉn cßn nÆng vÒ lý thuyÕt, h−íng nhiÒu vÒ bÖnh viÖn vµ cung cÊp qu¸ nhiÒu kiÕn thøc vÒ chuyªn khoa; cïng víi ph−¬ng ph¸p d¹y - häc thô ®éng ®· ¶nh h−ëng ®Õn n¨ng lùc thùc hµnh nghÒ nghiÖp cña b¸c sÜ ®a khoa sau khi tèt nghiÖp. “S¸ch Xanh” ra ®êi nh»m x¸c ®Þnh nh÷ng vÊn ®Ò sinh viªn cÇn häc, nhÊt lµ nh÷ng KiÕn thøc - Th¸i ®é - Kü n¨ng cÇn thiÕt vµ ph¶i ®¹t ®−îc sau 6 n¨m häc tËp trong tr−êng. §©y sÏ lµ nh÷ng tiªu chuÈn cô thÓ ®Ó ®¸nh gi¸ s¶n phÈm ®µo t¹o cña c¸c Tr−êng §¹i häc Y trong giai ®o¹n hiÖn nay. Cuèn s¸ch nµy lµ kÕt qu¶ sù tham gia cña c¸c gi¶ng viªn thuéc c¸c chuyªn ngµnh trong t¸m Tr−êng §¹i häc Y. §©y lµ mét c«ng tr×nh tËp thÓ, ®−îc thùc hiÖn mét c¸ch c«ng phu, nghiªm tóc vµ thËn träng qua nhiÒu b−íc tõ Bé m«n cho ®Õn Liªn Bé m«n cña tõng tr−êng råi ®Õn theo Chuyªn ngµnh vµ Liªn Chuyªn ngµnh cña t¸m tr−êng vµ cuèi cïng lµ sù tham gia biªn tËp cña mét nhãm c¸c chuyªn gia cã kinh nghiÖm vÒ lÜnh vùc nµy. Ban biªn tËp còng ®· nhËn ®−îc kÕt qu¶ nghiªn cøu kh¶o s¸t trªn sinh viªn n¨m thø s¸u, c¸c b¸c sÜ míi tèt nghiÖp vµ l·nh ®¹o c¸c c¬ së y tÕ vÒ néi dung cuèn s¸ch. Trªn c¬ së nh÷ng kÕt qu¶ nµy, Ban biªn tËp ®· chØnh söa, bæ sung, cËp nhËt lÇn cuèi tr−íc khi xuÊt b¶n. Cuèn s¸ch ®−îc hoµn thµnh víi sù chØ ®¹o trùc tiÕp vµ s¸t sao cña Ban chØ ®¹o biªn so¹n s¸ch trong ®ã cã vai trß rÊt quan träng cña Cè Phã gi¸o s− T«n ThÊt B¸ch, nguyªn Tr−ëng ban chØ ®¹o, nguyªn Gi¸m ®èc Dù ¸n ViÖt Nam - Hµ Lan, nguyªn HiÖu tr−ëng Tr−êng §¹i häc Y Hµ Néi, nguyªn Gi¸m ®èc BÖnh viÖn ViÖt §øc ®· dµnh nhiÒu thêi gian vµ t©m huyÕt ®Ó chØ ®¹o vµ tham gia vµo qu¸ tr×nh biªn so¹n. iii
Nh©n dÞp xuÊt b¶n s¸ch, chóng t«i xin ch©n thµnh c¶m ¬n nh©n d©n Hµ Lan, §¹i sø qu¸n V−¬ng quèc Hµ Lan t¹i Hµ Néi, TiÕn sÜ Pamela Wright ®· gãp nhiÒu c«ng søc vµ hç trî quý b¸u trong suèt qu¸ tr×nh biÖn so¹n vµ cho ra ®êi cuèn s¸ch trªn. Do ®©y lµ lÇn ®Çu tiªn biªn so¹n cuèn s¸ch ®Æc biÖt kiÓu nµy nªn tuy ®· cã nhiÒu cè g¾ng, ®· ph¶i söa ch÷a nhiÒu lÇn nh−ng ch¾c ch¾n vÉn cßn nhiÒu vÊn ®Ò cÇn ®−îc tiÕp tôc xem xÐt vµ tr¶i nghiÖm thªm qua thùc tÕ. Chóng t«i rÊt hoan nghªnh vµ xin ch©n thµnh c¶m ¬n mäi ý kiÕn ®ãng gãp cña c¸c b¹n ®ång nghiÖp vµ ®éc gi¶ gÇn xa ®Ó lÇn xuÊt b¶n sau cuèn s¸ch sÏ ®−îc hoµn thiÖn h¬n. GS.TS. NguyÔn L©n ViÖt Tr−ëng ban chØ ®¹o biªn so¹n Gi¸m ®èc Dù ¸n iv
H−íng dÉn sö dông s¸ch 1. S¸ch viÕt cho ai? Tr−íc hÕt s¸ch nµy ®−îc biªn so¹n ®Ó dïng cho thµy vµ trß ë c¸c Tr−êng §¹i häc Y. §©y lµ c¸i ®Ých mµ c¶ thµy vµ trß cÇn ph¶i ®i tíi sau 6 n¨m d¹y vµ häc. S¸ch sÏ gióp thµy vµ trß kh«ng ®i chÖch h−íng trong suèt qu¸ tr×nh d¹y vµ häc ®Ó ®µo t¹o sinh viªn c¸c Tr−êng §¹i häc Y trë thµnh b¸c sÜ ®a khoa ®Þnh h−íng céng ®ång. §Ó trë thµnh mét b¸c sÜ ®a khoa, ng−êi sinh viªn ph¶i ®−îc d¹y vµ häc 281 chñ ®Ò ®· ®−îc liÖt kª trong s¸ch. Víi mçi chñ ®Ò, nh÷ng KiÕn thøc – Th¸i ®é – Kü n¨ng ®−îc x¸c ®Þnh vµ viÕt trong s¸ch sÏ lµ nh÷ng chuÈn mùc ®Ó l−îng gi¸ khi tèt nghiÖp. §©y lµ 281 chñ ®Ò mµ mçi sinh viªn Y cho dï häc ë tr−êng Y nµo còng ph¶i ®−îc d¹y vµ häc. S¸ch còng ®−îc dïng cho nh÷ng ng−êi lµm c«ng t¸c qu¶n lý ®µo t¹o. Hä sÏ dùa vµo nh÷ng néi dung nµy ®Ó ®iÒu chØnh ch−¬ng tr×nh chi tiÕt cho phï hîp; ®Ó lËp kÕ ho¹ch thùc hiÖn ch−¬ng tr×nh trong ®ã bao gåm c¶ viÖc bè trÝ ®Þa ®iÓm häc cho thÝch hîp, chuÈn bÞ ®iÒu kiÖn – ph−¬ng tiÖn – tµi liÖu vµ vËt liÖu d¹y häc, còng nh− lùa chän h×nh thøc l−îng gi¸ nh»m mang l¹i hiÖu qu¶ d¹y vµ häc tèt nhÊt. Ngoµi nh÷ng ®èi t−îng phôc vô trªn, s¸ch còng ®−îc dïng cho nh÷ng ng−êi lµm c«ng t¸c gi¸m s¸t, thanh tra ®µo t¹o. Nh÷ng néi dung ®−îc viÕt trong s¸ch sÏ lµ nh÷ng tiªu chÝ ®Ó theo dâi, gi¸m s¸t, thanh tra vµ ®¸nh gi¸ chÊt l−îng ®µo t¹o ë c¸c tr−êng Y. C¸c nhµ lËp chÝnh s¸ch còng cã thÓ dùa vµo néi dung cuèn s¸ch ®Ó x©y dùng chiÕn l−îc ®µo t¹o, lËp kÕ ho¹ch cung cÊp nguån lùc cho c¸c tr−êng ®¹i häc Y còng nh− cho c¸c c¬ së y tÕ nh»m cung cÊp ®ñ ®iÒu kiÖn cho sinh viªn khi häc ë tr−êng vµ thùc hµnh nghÒ nghiÖp ë c¸c c¬ së y tÕ còng nh− ë céng ®ång sau khi tèt nghiÖp. 2. S¸ch ®−îc tr×nh bµy ra sao? S¸ch ®−îc tr×nh bµy thµnh hai phÇn: PhÇn I vµ phÇn II PhÇn I giíi thiÖu nh÷ng kh¸i niÖm vÒ kiÕn thøc - th¸i ®é - kü n¨ng; c¸ch ph©n chia møc ®é cña kiÕn thøc, th¸i ®é vµ kü n¨ng còng nh− quan niÖm vÒ chñ ®Ò søc kháe. C¸c chñ ®Ò còng ®−îc liÖt kª trong phÇn I theo thø tù c¸c chuyªn ngµnh Néi, Ngo¹i, S¶n, Nhi, TruyÒn nhiÔm, Tai – Mòi – Häng, R¨ng – Hµm – MÆt, M¾t, Da liÔu, Lao, T©m thÇn, Y häc cæ truyÒn, Ký sinh trïng vµ Y tÕ c«ng céng. Trong 281 chñ ®Ò, cã 30 chñ ®Ò sinh viªn ®−îc häc ë nhiÒu chuyªn ngµnh. Tªn c¸c chuyªn ngµnh tham gia d¹y chñ ®Ò nµy ®−îc viÕt ë trong ngoÆc. 281 chñ ®Ò ®−îc liÖt kª trong cuèn s¸ch nµy lµ do c¸c thµy c« gi¸o cña 14 chuyªn ngµnh ë T¸m tr−êng ®¹i häc Y trong c¶ n−íc ®Ò xuÊt dùa trªn nhu cÇu thùc tiÔn vÒ ch¨m sãc søc kháe hiÖn t¹i vµ dù b¸o trong t−¬ng lai 5 – 10 n¨m tíi sau nhiÒu v
lÇn héi th¶o ë tõng bé m«n, liªn bé m«n cña tõng tr−êng, theo chuyªn ngµnh cña t¸m tr−êng vµ liªn chuyªn ngµnh cña t¸m tr−êng. PhÇn II lÇn l−ît giíi thiÖu c¸c kiÕn thøc - th¸i ®é - kü n¨ng cÇn thiÕt cña tõng chñ ®Ò vµ møc ®é yªu cÇu sinh viªn ph¶i ®¹t ®−îc sau 6 n¨m häc ë tr−êng. C¸c kiÕn thøc - th¸i ®é - kü n¨ng vµ møc ®é viÕt trong phÇn II ®Òu ®−îc hiÓu theo c¸c kh¸i niÖm ®· ®−îc tr×nh bµy ë trang 2, 3 cña phÇn I. C¸c kiÕn thøc ®−îc liÖt kª trong tõng chñ ®Ò kh«ng ph¶i chØ lµ nh÷ng kiÕn thøc thuéc chñ ®Ò nµy theo nghÜa cña riªng m«n häc ®ã mµ lµ tÊt c¶ nh÷ng kiÕn thøc liªn quan ®Õn chñ ®Ò. Nh÷ng kiÕn thøc nµy bao gåm tÊt c¶ c¸c kiÕn thøc y häc c¬ së cÇn ®−îc chuÈn bÞ tr−íc ®Ó häc chñ ®Ò nµy nh− c¸c kiÕn thøc vÒ gi¶i phÉu, m« häc, sinh lý, miÔn dÞch, sinh hãa, t©m lý häc, bÖnh häc, d−îc lý häc cho ®Õn c¸c kiÕn thøc l©m sµng, cËn l©m sµng, vÖ sinh m«i tr−êng, dÞch tÔ häc, tæ chøc, qu¶n lý, gi¸o dôc søc kháe. NÕu ®äc tÊt c¶ c¸c chñ ®Ò, chóng ta cã thÓ b¾t gÆp nhiÒu kiÕn thøc - kü n¨ng ®−îc lÆp ®i lÆp l¹i ë nhiÒu chñ ®Ò. §©y kh«ng ph¶i lµ sù trïng lÆp mµ chÝnh ®iÒu nµy nãi lªn r»ng nh÷ng kiÕn thøc – kü n¨ng nµy rÊt cÇn cho nhiÒu chñ ®Ò do ®ã ph¶i ®−îc d¹y vµ häc mét c¸ch chu ®¸o v× chóng rÊt cÇn thiÕt cho viÖc gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò søc kháe sau nµy cña mét b¸c sÜ ®a khoa. 3. S¸ch sÏ ®−îc sö dông nh− thÕ nµo? Tr−íc hÕt cuèn KAS nµy kh«ng ph¶i lµ cuèn ch−¬ng tr×nh, còng kh«ng ph¶i lµ cuèn kÕ ho¹ch bµi gi¶ng, l¹i cµng kh«ng ph¶i lµ gi¸o tr×nh. Do vËy cuèn s¸ch nµy kh«ng thÓ thay thÕ ®−îc cuèn ch−¬ng tr×nh chi tiÕt cña tõng tr−êng, c¸c kÕ ho¹ch d¹y vµ häc do c¸c phßng qu¶n lý ®µo t¹o thiÕt kÕ, c¸c kÕ ho¹ch bµi gi¶ng cña thµy vµ c¸c tµi liÖu/ vËt liÖu d¹y – häc nh−ng nã l¹i lµ c¬ së ®Ó so¹n th¶o c¸c v¨n b¶n vµ tµi liÖu nµy. Víi nh÷ng ng−êi lµm qu¶n lý ®µo t¹o, s¸ch ®−îc dïng lµm c¬ së ®Ó ®iÒu chØnh khung ch−¬ng tr×nh vµ x©y dùng ch−¬ng tr×nh chi tiÕt. Ngoµi 281 chñ ®Ò ®−îc liÖt kª trong s¸ch, tïy nhu cÇu ch¨m sãc søc kháe cña tõng vïng, mçi tr−êng cã thÓ ®Ò xuÊt thªm mét sè chñ ®Ò mang tÝnh ®Æc thï riªng cña vïng m×nh. Trªn c¬ së cuèn s¸ch nµy, nh÷ng ng−êi qu¶n lý ®µo t¹o sÏ lËp kÕ ho¹ch chi tiÕt ®Ó tæ chøc thùc hiÖn ch−¬ng tr×nh d¹y häc mét c¸ch hîp lý vµ cã hiÖu qu¶. KÕ ho¹ch chi tiÕt ph¶i nªu râ thêi l−îng d¹y – häc cho tõng chñ ®Ò, chñ ®Ò nµy sÏ ®−îc d¹y ë nh÷ng m«n häc nµo? n¨m häc nµo? vµ ë ®©u? ë gi¶ng ®−êng, phßng thÝ nghiÖm thuéc c¸c bé m«n Y häc c¬ së, phßng tiÒn l©m sµng, bÖnh viÖn, thùc ®Þa céng ®ång hay tù häc trong th− viÖn. §Ó ®¹t ®−îc c¸c kiÕn thøc - th¸i ®é - kü n¨ng nh− ®· viÕt trong s¸ch th× cÇn t¹o nh÷ng ®iÒu kiÖn g× ? Vµ cuèi cïng lµ tæ chøc l−îng gi¸ thÕ nµo ®Ó kiÓm ®Þnh ®−îc kÕt qu¶ vµ chÊt l−îng d¹y – häc. Muèn lµm ®−îc nh÷ng nhiÖm vô ®· nªu trªn nh÷ng ng−êi qu¶n lý cÇn ®äc kü toµn bé cuèn s¸ch vµ cÇn th¶o luËn víi c¸c bé m«n tham gia d¹y – häc ®Ó lËp ®−îc mét kÕ ho¹ch khoa häc, kh¶ thi. vi
Mét ®iÒu cÇn l−u ý ®èi víi nh÷ng ng−êi qu¶n lý ®µo t¹o ®ã lµ trong cuèn KAS nµy chØ liÖt kª c¸c kiÕn thøc vÒ y häc c¬ së phôc vô trùc tiÕp cho c¸c chñ ®Ò søc kháe. Nh−ng ®Ó d¹y vµ häc ®−îc c¸c kiÕn thøc c¬ së nµy, sinh viªn l¹i cÇn ®−îc chuÈn bÞ nh÷ng kiÕn thøc c¬ b¶n vµ c¬ së kh¸c. Do vËy khi thiÕt kÕ ch−¬ng tr×nh vµ lËp kÕ ho¹ch d¹y vµ häc cÇn tr¸nh bá sãt khèi kiÕn thøc nµy. Víi thµy, cuèn s¸ch nµy ®−îc dïng mçi khi so¹n th¶o kÕ ho¹ch bµi gi¶ng. Víi mçi chñ ®Ò mµ thµy ®−îc ph©n c«ng d¹y, tr−íc khi so¹n kÕ ho¹ch bµi gi¶ng thµy cÇn ®äc kü nh÷ng kiÕn thøc - th¸i ®é - kü n¨ng ®· viÕt trong s¸ch ®Ó x¸c ®Þnh môc tiªu, néi dung, chän lùa ph−¬ng ph¸p, chuÈn bÞ tµi liÖu/ vËt liÖu d¹y – häc thÝch hîp vµ cuèi cïng lµ so¹n ®−îc c¸c c«ng cô l−îng gi¸ kh¸ch quan, tin cËy. §Ó phôc vô cho môc ®Ých nµy, thµy cã thÓ xem phÇn môc lôc ®Ó t×m chñ ®Ò m×nh cÇn t×m v× KAS cña tõng chñ ®Ò ®−îc tr×nh bµy thø tù theo tõng chuyªn ngµnh ngo¹i trõ 30 chñ ®Ò cã liªn quan ®Õn nhiÒu chuyªn ngµnh ®−îc viÕt ë nh÷ng trang ®Çu cña phÇn II. S¸ch còng lµ c¬ së ®Ó thµy ë bé m«n nµy liªn hÖ, phèi hîp víi bé m«n kh¸c trong khi d¹y nh»m tr¸nh bá sãt, tr¸nh trïng lÆp qu¸ nhiÒu hoÆc tr¸nh m©u thuÉn. Víi c¸c thµy ë khèi Y häc c¬ së, mÆc dï cuèn s¸ch nµy kh«ng liªn quan trùc tiÕp nh−ng sÏ lµ c¬ së rÊt quan träng ®Ó c¸c thµy rµ so¸t l¹i ch−¬ng tr×nh c¸c m«n häc mµ l©u nay m×nh vÉn d¹y. §Ó ®iÒu chØnh ch−¬ng tr×nh chi tiÕt c¸c m«n häc c¬ së nh»m phôc vô thiÕt thùc cho c¸c m«n häc l©m sµng vµ y tÕ c«ng céng, c¸c thµy cÇn ®äc kü phÇn liÖt kª c¸c kiÕn thøc c¬ së cã liªn quan ®Õn c¸c chñ ®Ò ®−îc viÕt ë phÇn ®Çu cña môc “kiÕn thøc”. Lµm ®−îc nh− vËy th× sÏ tr¸nh ®−îc t×nh tr¹ng d¹y qu¸ s©u, qu¸ nhiÒu nh÷ng kiÕn thøc ch−a cÇn thiÕt ë bËc ®¹i häc trong khi ®ã l¹i bá sãt nh÷ng ®iÒu rÊt cÇn. Víi trß, tèt nhÊt khi b−íc vµo c¸c tr−êng ®¹i häc Y, mçi sinh viªn nªn cã cuèn s¸ch nµy. Cã cuèn KAS nµy trong tay, hä sÏ biÕt hä cÇn ph¶i häc g× trong 6 n¨m vµ c¸i ®Ých mµ hä cÇn ph¶i ®¹t lµ g×? Nhê nh÷ng kiÕn thøc - th¸i ®é - kü n¨ng viÕt trong s¸ch hä cã thÓ ®Æt kÕ ho¹ch chñ ®éng häc tËp, hä cã thÓ tù l−îng gi¸, tù theo dâi qu¸ tr×nh häc tËp cña m×nh vµ cã thÓ cã nh÷ng ®Ò xuÊt, kiÕn nghÞ víi thµy, víi nh÷ng ng−êi qu¶n lý ®µo t¹o nh»m thay ®æi ph−¬ng ph¸p d¹y, c¶i tiÕn tæ chøc d¹y – häc hoÆc t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó ®¹t ®−îc nh÷ng chuÈn mùc viÕt trong s¸ch. Víi nh÷ng ng−êi lµm c«ng t¸c gi¸m s¸t, thanh tra ®µo t¹o, nh÷ng kiÕn thøc - th¸i ®é - kü n¨ng cña 281 chñ ®Ò viÕt trong s¸ch sÏ lµ c¬ së khoa häc vµ ph¸p lý ®Ó theo dâi, gi¸m s¸t vµ ®¸nh gi¸ qu¸ tr×nh ®µo t¹o còng nh− chÊt l−îng ®µo t¹o cña tõng tr−êng. Tõ nh÷ng néi dung viÕt trong s¸ch hä cã thÓ thiÕt kÕ nh÷ng c«ng cô gi¸m s¸t, ®¸nh gi¸ chÊt l−îng ®µo t¹o th−êng xuyªn vµ ®Þnh kú nh− c¸c biÓu mÉu b¸o c¸o, c¸c bé c©u hái pháng vÊn thµy -trß - nh÷ng ng−êi qu¶n lý ®µo t¹o, c¸c b¶ng kiÓm hoÆc thang ®iÓm ®Ó quan s¸t trùc tiÕp … vii
Cho dï cuèn s¸ch nµy ®−îc sö dông víi môc ®Ých g× th× nh÷ng ng−êi sö dông s¸ch còng cÇn ®äc kü nh÷ng kh¸i niÖm ®−îc viÕt trong phÇn I tr−íc khi ®äc sang phÇn II. Nh÷ng kh¸i niÖm nµy sÏ gióp ng−êi ®äc hiÓu ®óng vµ thùc hiÖn ®óng nh÷ng néi dung ®−îc viÕt trong phÇn II. Cuèn s¸ch nµy lµ kÕt qu¶ lµm viÖc nghiªm tóc, thËn träng cña tËp thÓ c¸c thÇy c« gi¸o thuéc 14 chuyªn ngµnh cña t¸m Tr−êng §¹i häc Y vµ tËp thÓ Ban biªn tËp nh−ng v× ®©y lµ lÇn ®Çu tiªn biªn so¹n cuèn s¸ch ®Æc biÖt nµy ë n−íc ta nªn kh«ng tr¸nh khái cßn cã nh÷ng thiÕu sãt, nh÷ng ®iÒu ch−a thËt phï hîp. H¬n n÷a nhu cÇu ch¨m sãc søc kháe cho céng ®ång l¹i lu«n thay ®æi theo chiÒu h−íng ngµy cµng nhiÒu vÒ sè l−îng vµ t¨ng vÒ chÊt l−îng do vËy cø 5 n¨m mét lÇn néi dung s¸ch cÇn ®−îc ®iÒu chØnh cho phï hîp víi nhu cÇu cña thùc tiÔn. Gs.ts. ph¹m thÞ minh ®øc Phã tr−ëng ban th−êng trùc Ban chØ ®¹o biªn so¹n viii
Môc lôc Lêi nãi ®Çu iii H−íng dÉn sö dông s¸ch v PhÇn I: Kh¸i niÖm vÒ kiÕn thøc – th¸i ®é – kü n¨ng, ph©n chia møc ®é møc ®é vµ chñ ®Ò søc kháe. 1 Kh¸i niÖm vÒ kiÕn thøc – th¸i ®é – kü n¨ng trong ®µo t¹o y häc 3 Ph©n lo¹i møc ®é kiÕn thøc – th¸i ®é – kü n¨ng 4 Chñ ®Ò søc kháe 5 PhÇn II: kiÕn thøc – th¸I ®é – kü n¨ng cÇn thiÕt ®èi víi mçi chñ ®Ò søc khoÎ 7 I. C¸c chñ ®Ò chung cho nhiÒu chuyªn ngµnh 9 1. Ngé ®éc cÊp (Néi - Nhi) 9 2. Ngé ®éc thùc phÈm (YTCC – TruyÒn nhiÔm – Néi) 11 3. XuÊt huyÕt ®−êng tiªu ho¸ (Néi – Ngo¹i) 12 4. Tai biÔn m¹ch m¸u n·o (Néi YHCT - YTCC) 14 5. Héi chøng xuÊt huyÕt (Néi - Nhi) 15 6. Héi chøng thiÕu m¸u (Nhi – Néi) 17 7. Héi chøng thËn h− (Nhi – Néi) 19 8. §¸i m¸u (Néi – Ngo¹i) 20 9. Héi chøng vµng da (Néi – TruyÒn nhiÔm) 21 10. Suy tim (Néi - Nhi) 22 11. Hen phÕ qu¶n (Néi – Nhi) 24 12. LoÐt d¹ dµy t¸ trµng vµ biÕn chøng (Néi – Ngo¹i) 26 13. Viªm khíp d¹ng thÊp (Néi - YHCT) 27 14. Sèt rÐt (TruyÒn nhiÔm – KST - YTCC) 28 15. Sèt xuÊt huyÕt Dengue (TruyÒn nhiÔm - YTCC) 30 16. BÖnh dÞch h¹ch (TruyÒn nhiÔm - YTCC) 32 17. BÖnh b¹ch hÇu (TruyÒn nhiÔm - YTCC) 33 18. Ho gµ (TruyÒn nhiÔm - YTCC) 34 ix
19. Cóm (TruyÒn nhiÔm - YTCC) 35 20. Viªm n·o NhËt B¶n (TruyÒn nhiÔm - YTCC) 36 21. C¸c bÖnh l©y truyÒn qua ®−êng tiªu ho¸ (TruyÒn nhiÔm – Nhi - YTCC) 37 22. BÖnh nhiÔm amÝp – Lþ amÝp (TruyÒn nhiÔm – KST – Néi) 39 23. NhiÔm HIV/AIDS (YTCC – TruyÒn nhiÔm – Lao – S¶n – RHM – Da liÔu) 40 24. NhiÔm khuÈn ®−êng sinh s¶n vµ c¸c bÖnh l©y truyÒn qua ®−êng t×nh dôc (Da liÔu – s¶n) 41 25. Kh¸i qu¸t vÒ søc khoÎ sinh s¶n vµ søc khoÎ sinh s¶n vÞ thµnh niªn (S¶n - YTCC) 42 26. C¸c bÖnh vÒ vó (S¶n - YTCC) 43 27. NÊm da (Da liÔu - KST) 45 28. Tiªm chñng phßng bÖnh (Nhi - YHCT) 46 29. Sö dông thuèc hîp lý – an toµn (c¸c chuyªn ngµnh) 47 30. Phôc håi chøc n¨ng (c¸c chuyªn ngµnh) 48 31. §¹o ®øc ng−êi thµy thuèc (c¸c chuyªn ngµnh) 49 II. Chuyªn ngµnh Néi 32. CÊp cøu ngõng h« hÊp, tuÇn hoµn 51 33. Sèc 52 34. Khã thë 54 35. CÊp cøu ho ra m¸u 55 36. Ng¹t n−íc (®uèi n−íc) 57 37. §iÖn giËt 58 38. R¾n c¾n 59 39. H«n mª 60 40. §au ngùc 61 41. Trµn khÝ mµng phæi 62 42. Héi chøng trµn dÞch mµng phæi 64 43. Cæ tr−íng 65 44. Phï 66 45. Nhøc ®Çu 68 46. §au l−ng 70 47. T¸o bãn 71 x
48. Héi chøng ruét kÝch thÝch 72 49. Ho to 73 50. C¸c bÖnh van tim th−êng gÆp 74 51. BÖnh m¹ch vµnh 76 52. T¨ng huyÕt ¸p 77 53. NhiÔm khuÈn h« hÊp ë ng−êi lín 78 54. T©m phÕ m¹n 79 55. Ung th− phæi 81 56. XuÊt huyÕt gi¶m tiÓu cÇu 82 57. L¬xªmi 83 58. An toµn truyÒn m¸u 84 59. Viªm gan m¹n 85 60. ¸p xe gan do amÝp 86 61. X¬ gan 88 62. NhiÔm khuÈn tiÕt niÖu 90 63. Viªm cÇu thËn m¹n 91 64. Suy thËn cÊp 92 65. Suy thËn m¹n tÝnh 95 66. B−íu cæ ®¬n thuÇn 96 67. Basedow 97 68. §¸i th¸o ®−êng 98 69. §«ng kinh 100 70. Søc khoÎ ng−êi cao tuæi 101 III. Chuyªn ngµnh Ngo¹i 71. ChÊn th−¬ng vµ vÕt th−¬ng sä n·o 102 72. ChÊn th−¬ng vµ vÕt th−¬ng lång ngùc 103 73. VÕt th−¬ng m¹ch m¸u 104 74. ChÊn th−¬ng vµ vÕt th−¬ng bông 105 75. Héi chøng ch¶y m¸u trong 106 76. ChÊn th−¬ng cét sèng 107 77.Vì x−¬ng chËu 108 78. ChÊn th−¬ng vµ vÕt th−¬ng phÇn mÒm 109 xi
79. ChÊn th−¬ng vµ vÕt th−¬ng chi trªn 110 80. ChÊn th−¬ng vµ vÕt th−¬ng chi d−íi 111 81. Báng 112 82. §au bông cÊp 113 83. T¾c mËt 114 84. BÝ ®¸i 115 85. Nuèt nghÑn 116 86. U bông 117 87. ¸p xe vµ ho¹i th− sinh h¬i 118 88. Viªm phóc m¹c toµn thÓ 119 89. Viªm tuþ cÊp 120 90. Viªm ruét thõa cÊp 121 91. Lång ruét cÊp ë trÎ bó mÑ 122 92. T¾c ruét 123 93. Ung th− d¹ dµy 124 94. Ung th− ®¹i trµng 125 95. BÖnh lý hËu m«n – trùc trµng 126 96. Sái tiÕt niÖu 127 97. DÞ tËt vïng bÑn, b×u vµ lç ®¸i 128 98. NhiÔm trïng bµn tay, ngãn tay 129 99. U hÖ x−¬ng khíp 130 IV. Chuyªn ngµnh S¶n 100. Däa vì vµ vì tö cung 131 101. Thai ngoµi tö cung vì 132 102. B¨ng huyÕt sau sinh 133 103. TiÒn s¶n giËt vµ s¶n giËt 135 104. Thai nghÐn b×nh th−êng vµ qu¶n lý thai nghÐn 136 105. Thai nghÐn cã nguy c¬ cao 137 106. Chöa trøng 139 107. Rau tiÒn ®¹o 140 108. Rau bong non 141 109. S¶y thai, ®Î non 142 xii
110. Thai chÕt l−u 143 111. Ch¨m sãc trong vµ sau ®Î 144 112. Ch¨m sãc trÎ s¬ sinh ngay sau ®Î 146 113. Rèi lo¹n kinh nguyÖt 147 114. C¸c tæn th−¬ng lµnh tÝnh ë c¬ quan sinh dôc n÷ 148 115. Ung th− cæ tö cung 149 116. Ung th− niªm m¹c tö cung 151 117. V« sinh 152 118. KÕ ho¹ch ho¸ gia ®×nh 153 119. N¹o ph¸ thai an toµn 154 120. TiÒn m·n kinh vµ m·n kinh 155 V. Chuyªn ngµnh Nhi 121. H«n mª ë trÎ em 156 122. Co giËt ë trÎ em 157 123. Héi chøng n·o – mµng n·o ë trÎ em 158 124. Suy h« hÊp s¬ sinh 160 125. NhiÔm khuÈn s¬ sinh 162 126. Sèt ë trÎ em 164 127. §au bông ë trÎ em 165 128. N«n, trí ë trÎ em 167 129. BiÕng ¨n 168 130. Héi chøng vµng da ë trÎ s¬ sinh 169 131. Tim bÈm sinh 171 132. ThÊp tim 172 133. NhiÔm khuÈn h« hÊp cÊp tÝnh ë trÎ em 174 134. Tiªu ch¶y ë trÎ em 175 135. T¸o bãn ë trÎ em 177 136. BÖnh giun s¸n ë trÎ em 178 137. Dinh d−ìng trÎ em
140. Suy dinh d−ìng protein n¨ng l−îng 184 141. NhiÔm khuÈn ®−êng tiÓu ë trÎ em 186 142. Viªm cÇu thËn cÊp ë trÎ em 187 143. Suy gi¸p bÈm sinh 188 144. Sö dông thuèc ë trÎ em 189 145. Ch¨m sãc søc khoÎ ban ®Çu cho trÎ em 191 VI. Chuyªn ngµnh TruyÒn nhiÔm 146. NhiÔm khuÈn huyÕt 192 147. Héi chøng sèt kÐo dµi kh«ng râ nguyªn nh©n 193 148. NhiÔm n·o m« cÇu 194 149. Viªm mµng n·o mñ 195 150. Héi chøng sèt ph¸t ban 196 151. Sèt mß 197 152. Sëi 198 153. BÖnh thuû ®Ëu 199 154. Quai bÞ 200 155. BÖnh lþ trùc khuÈn 201 156. BÖnh t¶ 202 157. BÖnh th−¬ng hµn 203 158. Viªm gan do virus 204 159. BÖnh d¹i 205 160. BÖnh uèn v¸n 206 161. NhiÔm Leptospira 207 162. Héi chøng viªm ®−êng h« hÊp cÊp (SARS) 208 163. BÖnh cóm gia cÇm (H5N1) 209 VII. Chuyªn ngµnh Tai – Mòi – Häng 164. ChÊn th−¬ng tai mòi häng 210 165. Khã thë thanh qu¶n 211 166. Ch¶y m¸u mòi 212 167. DÞ vËt ®−êng thë 213 168. DÞ vËt ®−êng ¨n 214 169. Viªm thanh qu¶n 215 xiv
170. Viªm häng 216 171. Viªm VA 217 172. Viªm Ami®an 218 173. Viªm tai gi÷a cÊp tÝnh 219 174. Viªm tai gi÷a m¹n tÝnh 220 175. BiÕn chøng néi sä do tai 221 176. Viªm mòi xoang cÊp tÝnh 222 177. Viªm mòi xoang m¹n tÝnh 223 178. Ung th− vßm mòi häng 224 179. Ung th− thanh qu¶n – h¹ häng 225 VIII. Chuyªn ngµnh R¨ng – Hµm – MÆt 180. ChÊn th−¬ng hµm mÆt 226 181. CÊp cøu r¨ng hµm mÆt th−êng gÆp 227 182. Khe hë m«i – vßm miÖng 228 183. Sù mäc r¨ng vµ lÖch l¹c r¨ng 229 184. S©u r¨ng 229 185. Viªm nhiÔm r¨ng miÖng hµm mÆt 231 186. Viªm lîi – Viªm quanh r¨ng 232 187. Ung th− miÖng – hµm mÆt 232 188. Nha khoa céng ®ång 233 IX. Chuyªn ngµnh M¾t 189. ChÊn th−¬ng m¾t 234 190. Báng m¾t 235 191. BÖnh Gl«c«m 236 192. §á m¾t 237 193. Mê m¾t 238 194. ThÞ lùc, tËt khóc x¹ 238 195. Viªm kÕt m¹c 239 196. Viªm loÐt gi¸c m¹c 241 197. Viªm mµng bå ®µo 242 198. BÖnh m¾t hét 243 199. §ôc thÓ thuû tinh 244 xv
X. Chuyªn ngµnh Da liÔu 200. NhiÔm ®éc da do thuèc – ho¸ chÊt – mü phÈm 245 201. BÖnh da dÞ øng (Eczema, Tæ ®Øa, SÈn ngøa) 246 202. Zona 247 203. BÖnh da nhiÔm khuÈn (GhÎ, Chèc, Viªm nang l«ng, Nhät) 248 204. BÖnh vÈy nÕn 249 205. BÖnh phong 249 XI. Chuyªn ngµnh Lao 206. Lao s¬ nhiÔm 251 207. Lao phæi 252 208. Lao mµng phæi 254 209. Lao mµng n·o 255 210. Lao mµng bông 256 211. Lao x−¬ng khíp 257 212. Lao h¹ch 258 213. Lao tiÕt niÖu – sinh dôc 259 214. Ch−¬ng tr×nh phßng chèng lao quèc gia 261 XII. Chuyªn ngµnh T©m thÇn 215. KÝch ®éng 262 216. Tù s¸t 263 217. C¸c rèi lo¹n t©m thÇn thùc tæn 264 218. C¸c rèi lo¹n liªn quan stress 265 219. TrÇm c¶m 266 220. T©m thÇn ph©n liÖt 267 221. NghiÖn ma tuý 268 222. L¹m dông r−îu vµ nghiÖn r−îu 269 223. Ch¨m sãc søc khoÎ t©m thÇn t¹i céng ®ång 271 XIII. Chuyªn ngµnh Y häc cæ truyÒn 224. Thuèc nam trong ch¨m sãc søc khoÎ ban ®Çu 272 225. Ph−¬ng ph¸p ch÷a bÖnh kh«ng dïng thuèc 273 226. Næi mÈn dÞ øng 274 xvi
227. C¶m cóm 275 228. LiÖt d©y thÇn kinh VII ngo¹i biªn 276 229. §au vai g¸y 277 230. T©m c¨n suy nh−îc 278 231. §au d©y thÇn kinh to¹ 279 XIV. Chuyªn ngµnh Ký sinh trïng 232. Giun truyÒn qua ®Êt (giun §òa, Tãc, Mãc, Má) 280 233. Giun kim 281 234. Giun chØ b¹ch huyÕt 283 235. S¸n l¸ truyÒn qua thùc phÈm (Clonorchis sinensis, Fasciola hepatica, Paragonimus westermani, Fasciolopsis buski) 284 236. S¸n d©y 285 237. Trïng roi Trichomonas vaginalis 286 238. TiÕt tóc g©y bÖnh vµ truyÒn bÖnh 287 239. Ký sinh trïng l©y tõ ®éng vËt sang ng−êi (Larva Migrans ngoµi da, LM néi t¹ng, LM do Gnathosto ma spinige rum, bÖnh do Sparganum, viªm da do s¸n m¸ng Sparganum, viªm da do s¸n m¸ng) 288 XV. Chuyªn ngµnh Y tÕ c«ng céng 240. X¸c ®Þnh yÕu tè nguy c¬ trong c¸c nghiªn cøu dÞch tÔ häc 290 241. §¸nh gi¸ t×nh h×nh søc khoÎ céng ®ång(ChÈn ®o¸n søc khoÎ céng ®ång)291 242. Gi¸m s¸t dÞch tÔ häc 292 243. Sµng läc ph¸t hiÖn bÖnh sím 294 244. VÖ sinh m«i tr−êng n−íc 295 245. ¤ nhiÔm n−íc 296 246. VÖ sinh m«i tr−êng kh«ng khÝ 297 247. ¤ nhiÔm kh«ng khÝ 298 248. VÖ sinh ®Êt 299 249. VÖ sinh häc ®−êng 300 250. VÖ sinh nhµ trÎ mÉu gi¸o 301 251. BÖnh liªn quan ®Õn tr−êng häc 302 252. VÖ sinh khu d©n c− ®« thÞ 303 253. VÖ sinh c¸c c¬ së ®iÒu trÞ 304 xvii
254. Tai n¹n giao th«ng 305 255. VÖ sinh ¨n uèng c«ng céng 306 256. ThiÕu dinh d−ìng ë céng ®ång 307 257. BÖnh do thõa dinh d−ìng 308 258. Dinh d−ìng ®iÒu trÞ 310 259. Ch¨m sãc dinh d−ìng ë céng ®ång 311 260. Say nãng, say n¾ng 312 261. Tai n¹n vµ an toµn lao ®éng 313 262. MÖt mái trong lao ®éng 314 263. Ecgonomy (T− thÕ vµ ®iÒu kiÖn lao ®éng hîp lý) 315 264. BÖnh bôi phæi 316 265. NhiÔm ®éc hãa chÊt b¶o vÖ thùc vËt 317 266. NhiÔm ®éc ho¸ chÊt trong s¶n xuÊt 318 267. NhiÔm ®éc ch× 319 268. §iÕc nghÒ nghiÖp 320 269. ChÝnh s¸ch y tÕ 322 270. LuËt ph¸p y tÕ 323 271. Tæ chøc vµ qu¶n lý hÖ thèng y tÕ 324 272. LËp kÕ ho¹ch y tÕ 326 273. §iÒu hµnh vµ gi¸m s¸t ho¹t ®éng y tÕ 327 274. Qu¶n lý nh©n lùc 328 275. Kinh tÕ y tÕ 329 276. Qu¶n lý th«ng tin y tÕ 330 277. Tæ chøc vµ qu¶n lý bÖnh viÖn 331 278. §¸nh gi¸ c¸c ho¹t ®éng y tÕ 333 279. Ch¨m sãc søc khoÎ ban ®Çu 334 280. D©n sè – kÕ ho¹ch ho¸ gia ®×nh 335 281. TruyÒn th«ng vµ gi¸o dôc søc khoÎ 336 Phô lôc: Danh s¸ch c¸c c¸n bé tham gia biªn so¹n KAS 339 xviii
PhÇn I kh¸i niÖm vÒ kiÕn thøc – th¸i ®é – kü n¨ng ph©n chia møc ®é chñ ®Ò søc kháe 1
2