Kiến trúc xây dựng - Thành phố và ngôi nhà: Phần 1

Chia sẻ: Lavie Lavie | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:31

Thêm vào BST

Báo xấu

81
lượt xem 14
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tài liệu Thành phố và ngôi nhà: Phần 1 do PGS.TS. Hoàng Đạo Cung biên soạn bao gồm những nội dung về kiến trúc và quy hoạch như ta đang theo quy hoạch nào; ngũ nhập thư niên hậu; cây xanh trong quy hoạch; cỏ cũng là cây; tượng đài phải làm từ quy hoạch và một số nội dung khác.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Kiến trúc xây dựng - Thành phố và ngôi nhà: Phần 1

PGS. TS. KTS. HOÀNG ĐẠO CUNG THÀNH PHỐ VÀ NGÔI NHÀ NHÀ XUẤT BẢN XÂY DỰNG HÀ NỘI - 2004
M à i (ỊẤ Ỏ i t h i ê u Tôi quen biết kiến trúc sư Hoàng Đạo Cung khi cùng làm việc tại khoa Kiến trúc trường Đại học Xây dựng vào cuối những năm 60 cúa thế kỉ trước. Lĩnh vực chuyên môn về kiến trúc rất rộng lớn, có thể nói là mênh mông, mấy ai biết hết. Vi vậy mỗi người đều có một hướng đi sâu của mình để rồi sáng tạo, suy tư và cống hiến. Kiến trúc sư Hoàng Đạo Cung đi sâu về khía cạnh văn hóa, về cảnh quan môi trường đối với kiến trúc. Về quy hoạch, anh đã có những ý kiến -về tầm quan trọng của quy hoạch, vấn để bố trí nhà cao tầng, chừa đất cho cây xanh, bô' trí tượng đài, hồ nước, vòi phun nước, hy vọng làm giảm tải lượng giao thông khi phương tiện thông tin phát triển. Về mặt kiến trúc anh nhấn mạnh: Kiến trúc phải thuần phác, không phải là triển lãm, đơn sơ mà đẹp; anh phân tích những căn nguyên tồn vong của nhà chia lô, bản sắc dân tộc trong kiến trúc. Đặc biệt anh đề cập kỹ về công tác bảo tồn trùng tu di tích ƯÌ đây là một lĩnh vực còn ít người am hiểu. Anh rất quan tâm đến kiến trúc cảnh quan bằng cái nhìn rất tinh tế. Tác giả thường lưu ý đến cái mà người khác ít chú ý đến, tưởng là nhỏ nhặt như: cỏ củng ỉà cây. Củng ỉà một người nghiên cứu về môi trường kiến 3
trúc, anh rất chú trọng đến những vân đế như khí hậu, tiếng ồn đối với công trinh kiến trúc. Bằng lối hành văn nhẹ nhàng, anh đả bộc bạch những suy tư, trăn trở của minh vế nghề kiến trúc, đã nêu được những điều tâm sự của mình VỚI kiến trúc sư. Những trăn trở của anh càng được nhấn mạnh khi anh tự nêu một loạt câu hỏi và tự mình trả lời các câu hỏi đó một cách cặn kẽ, rõ ràng. Bằng lời văn trau chuốt có pha một ít văn chương, đôi khi lại có chất giọng trào phúng làm cho những lý luận trở nên hấp dẫn, gây sự chú ý cho người đọc. Đó là một thành công của tác giả. Những suy tư của tác giả là sự đúc kết kinh nghiệm sống và làm việc trong nhiều năm rất cần thiết cho thế hệ ngày nay và có thể cho các thế hệ sau. Đó là thành công thứ hai và lớn nhất của tác giả. Hà Nội, ngày 14 tháng 10 năm 2004 G S .T S K H L â m Q u a n g C ư ờ n g K h o a K iế n trú c T rư ờ n g đ ại học X ây d ự n g 4
Phẩn I KIẾN TRÚC VÀ QUY HOẠCH "M ột s a i Ííiíit o ỉ Uiêit trúe eó f/iê iử a đ ỏ i iíitt 10 n à m , ehử tttỏt sai lầ m ú ỉ quy Itơạeh từêỉ đến lưto giờ' m ở i iửư ĩĩtiỌe." T ổ .® .® 5
N g à y x ư a c á c cụ th ư ờ n g nói "Q u ố c g ia h ư n g v o n g , th ất phu hữu trách" - nước thịnh hay suy. người th ợ càv cũng c ó trá c h n h iệ m . Bắt c h ư ớ c c á c h nói ấv. q u y h o ạ c h h ay . h ay dớ , ngư ời d â n c h ịu ả n h h ư ớ n g . K h ô n g n h ữ n g thế, co n người d â n , c h á u n g ư ờ i d â n , c h ắ t ngư ờ i d ân . m ấ y đời sau c ò n c h ịu ả n h h ư ở n g . N h ư n g , ai là người "hữu t r á c h ” - c ó trác h n h iệ m ? . Đ ó là c á c n h à q u á n lý. cá c n h à q u y h o ạ c h . V ạ c h co n đ ư ờ n g tiế n c h o K iế n trú c V iệt N a m (th ư ờ n g gọi là "C h iế n lư ợc k iế n trú c V iệ t N a m ” - nói c h ữ n h ư v ậy ), c h ấ n h ư n g c h o k iế n trú c V iệ t N a m . trư ớ c hết p h ải trô n g v à o q u y h o ạ c h . V ì v ậ y , n g a y c ả n g ư ờ i d â n . nữ a là k iế n trú c s ư c ô n g trìn h c ũ n g h a y " th a m lu ậ n " (g ó p lời b à n ) về q u y h o ạ c h . C h ú n g tô i c ũ n g v ậ y , m ấ y c h ụ c n ã m n a y , lú c th iế t k ế c ô n g trìn h , k h i g iả n g d ạ y , k h i n g h iê n cứ u, lú c là m d ự á n , k ể c ả khi d o n g x e trê n đ ư ờ n g , lú c n à o c ũ n g m e n th e o d ò n g q u y h o ạ c h , s u y tư v ề q u y h o ạ c h . Ta đang theo lý thuyết quy hoạch nào ? S u ố t m ấ y c h ụ c n ă m , ta gửi n h iề u t h ế hệ đi h ọ c tíip, n g h iê n cứ u ở c á c n ư ớ c c ó trìn h đ ộ p h át triển h ơ n n ư ớ c ta, c h ủ y ế u là L iê n X ô ( L iê n X ô là L iê n X ô , b â y g iờ k h ô n g c ó L iê n X ô th ì c ó n ư ớ c N g a , làm gì c ó L iê n X ô m ớ i m à n ó i " L iê n X ô c ũ " ), c á c n ư ớ c x ã hội c h ủ n g h ĩa Đ ô n g Â u , T r u n g Q u ố c và c ả C H D N C D T r iề u T iê n , C u B a . .. N h ữ n g t h ế hệ đ ó t r ở về n ư ớ c g i ả n g d ạ y , c ô n g tác, đ ã h ìn h th à n h c ả (tội n g ũ , c ả lý lu ậ n , c ả tiê u c h u ấ n q u y p h ạ m , nói g ọ n lại, to à n b ộ h ìn h ả n h n ề n k iế n trú c x ã hội c h ủ n g h ĩa V iệ t N u m n h ữ n g n ă m đó. 6
T a đ ã m a n g về k iế n trú c c ô n g n g h iệ p c ó cộ t bê tổ n g , c ầ u trụ c , d à n th é p , m á i p h ib r ô x i m â n g rất p h ổ b iế n n h ữ n g n ă m 6 0 - 70 th ê k ý X X . N a y đã th a y b à n g k iê u k iế n trúc k h u n g th é p tiề n c h ế , b a o c h e v à lợ p b à n g vật liệu n h ẹ tr o n g c á c k h u c ô n g n g h iệ p , k h u c h ế x u ấ t m ọ c lên n h ư n ấ m k h ắ p đ ất nư ớ c. T a đ ã m a n g về k iể u n h à ở tập th ể c a o tần g , că n h ộ tối th iê u , chỉ c ó m ộ t vài p h ò n g ở, c ò n b ế p n ú c, vệ sin h . t ắ m ... thì c h u n g 2 - 3 - 4 h ộ m ộ t k h u , th ư ờ n g đ ư ợ c gọi là n h à " c ô n g xã" và Ihự c h iệ n ở các k h u tậ p th ể K im L iên , N g u y ễ n C ô n g T rứ , T rầ n Q u ố c T o ả n - H à N ội. L ú c đó , đ ư ợ c m ộ t căn h ộ " c ô n g xã" c ũ n g là s u n g sư ớ n g rồi. K iể u k iến trú c n à y bị lật đ ổ k h á sớ m , v à o n h ữ n g n ă m 196 9 - 7 0 - 71. N h à ở lắp g h é p tấ m lớn là k ẻ đ ộ t n h ậ p đầu tiên " d á m " c ả g a n vượt q u a tiê u c h u ẩ n n h à " c ô n g x ã " , đ ể c h o m ỗ i c ă n h ộ đ ề u có b ếp , vệ sin h , tắ m riê n g biệt. N a y thì căn h ộ đ ã rất h o à n c h ỉn h , rất " n h â n b ả n " , n h ấ t là m ấ y n ăm n ay , tr o n g c á c d ự án k h u đô th ị m ớ i, c ă n h ộ đ ã n h ả y vọ t lên trìn h đ ộ s a n g trọ n g , g ầ n n h ư n g a n g b ằ n g với c h â u Â u rồi. R iê n g q u y h o ạ c h thì c ó vẻ k h ô n g đ ư ợ c m a y m ắ n n h ư thế. C ó p h ả i vì q u y h o ạ c h " k h ô n g s á t sư ờ n ", " k h ô n g đời s ố n g " , k h ô n g b ứ c b á c h , k h ô n g d ễ n h ìn r a n h ư n h à ở, n h à c ô n g n g h iệ p ? . C á c k iế n trú c sư q u y h o ạ c h đ ư ợ c đ à o tạ o ở L iên X ô , Đ ô n g Â u v à tr o n g n ư ớ c, c ô n g tác ở B ộ X â y d ự n g v à ủ y b an K iế n th iế t c ơ b ả n N h à nư ớc (sau là Ư ỷ b a n X â y d ự n g c ơ b ả n N h à n ư ớ c), c h ủ y ế u là V iệ n Q u y h o ạ c h đ ô thị- n ô n g ih ô n và V ụ Q u ả n lý Q u y h o ạ c h K iế n trú c đ ã c ó c ô n g lớn n g h iê n cứ u v à h ìn h th à n h để N h à n ư ớ c b an h à n h m ộ t hệ 7
th ố n g h àn h lan g p h á p lý k h á h o àn ch ín h về c ô n g tác qu y ho ạch . Đ ó là hệ th ố n g q u v h o ạc h 3 cấp: Q u y h o ạc h vùng, q u y h o ạ c h c h u n g , q u y h o ạch chi tiết. Đ ó là m ộ t hệ th ố n g q u y trìn h , q u y p h ạ m , tiêu c h u ấ n rất c h u ẩ n m ự c và chi tiết, rất cụ th ể, tới tù n g tiêu c h í, từ n g b ả n vẽ, từ ng tỷ lệ tương ứng. T u y n h iê n , d ư ờ n g n h ư h ệ th ố n g q u y h o ạ c h ấy đi t h e o lý th u y ế t quy hoạch "K hu và tiể u khu” (rayon và m i k r o r a y o n ) rất th ịn h h à n h tr o n g n h ữ n g th ậ p n iê n 5 0 - 6 0 t h ế k ỷ X X . T ừ b ấ y đ ế n n a y , lý th u y ế t q u y h o ạ c h đ ã p h á t triể n rấ t n h a n h , rất p h o n g p h ú , rất đ a d ạ n g . N ê n k i n h tế - x ã h ộ i tr ê n t h ế giớ i đ ã th a y đ ổ i rấ t n h iề u . Ở nư ớ c ta c à n g c ó n h ữ n g th a y đ ổ i lớn. T ừ n ề n k in h tế, s ả n x u ấ t, p h â n p h ô i c ó tín h c h ấ t tậ p tr u n g , p h â n c h ia , tớ i n ề n k in h t ế thị trư ờ n g . Q u y h o ạ c h trư ớ c đ â y rấ t s á t s a o , q u a n tâ m tớ i c á c n h ó m , tiể u k h u , k h u . . . với c á c n h u c ầ u th ư ờ n g n h ậ t (k im c h ỉ, ra u d ư a , g ạ o m u ố i , . . . ) , tớ i c á c n h u c ầ u h à n g tu ầ n ( q u ầ n á o , s á c h v ở . . . ) , tới c á c n h u c ầ u h à n g th á n g ( x e c ộ , m á y m ó c , n h à h á t . . . ) - C ò n với n ề n k i n h t ế - s ả n x u ấ t - p h â n p h ố i c ó tín h c h ấ t thị tr ư ờ n g ( k h ô n g k h ỏ i b a o g ồ m c ả tín h tự p h á t th e o lu ậ t c u n g c ầ u ) th ì m ọ i v iệ c k h ô n g h ẳ n là th e o b ố c ụ c n ó i trê n . V à c ả h ệ th ố n g g ia o t h ô n g đ ô th ị c ũ n g th a y đ ổ i n ữ a. T ấ t c ả n h ữ n g đ iề u đ ó đ ú n g ra phái làm đảo lộn toàn bộ khái niệm quy hoạch. V ấ n đ ề là h iệ n n a y c h ú n g ta đ a n g đ i th e o lý t h u y ế t q u y h o ạ c h n à o ?. N ỗ i b ă n k h o ă n c ủ a c h ú n g tôi đ ã đ ư ợ c g ặ p nỗi b ă n k h o ă n c ủ a đ ổ n g n g h iệ p , K T S . N g u y ễ n L u ậ n :" T ừ bao g iờ , b ă n g v ăn b ả n n à o , k iế n trú c V iệ t N a m , q u y h o ạ c h V iệ t N a m c h ín h th ứ c c ô n g n h ậ n lý th u y ế t tiể u k h u và cấ u trú c đ ô thị 8
tá n g b ậ c n h ư m ột nền tá n g lý lu ận c ơ bản . c ó tín h p h á p ]ý đê tù' đ ó v ạ c h ra c á c c ó n g n g h ệ và tiêu c h í b iê n so ạn tiê u c h u á n - q u v c h u á n q u y h o ạ c h , c ó n g n g h ệ và p h ư ơ n g p h á p th iết k ế q u y h o ạ c h , th iết k ế đò thị, đ ể đ ịn h h ư ớ n g n g h iê n cứ u q u y h o ạ c h V iệ t N a m và đ ào lạo c ấ p đại h ọ c, trên đại h ọ c với c á c nội d u n g q u v h o ạc h ? N ế u tôi th iế t k ế đ ô thị h a y q u y h o ạ c h đ ô thị m à k h ô n g th e o c ơ s ở lý th u y ế t tiể u k h u (m à c ó th ế c h ứ n g m in h rằ n g lý th u y ế t n à y đ ã lạc h ậ u ), thì đ ồ án c ủ a tối c ó tính p h á p Iv k h ô n g , c ó đư ợ c c h ấ p n h ậ n và p h ê d u y ệ t k h ô n g và nếu được p h ê d u y ệ t thì th e o tiê u c h í và c ô n g n g h ệ q u y h o ạ c h nào ?". V ậ y thì p h ải c h ă n g ta nên bắt đ ầ u (đ ã m u ộ n h a y q u á m u ộ n ? n h ư n g m u ộ n cò n hơn k h ô n g ) đ ầ u tư (c h ín h s á c h , lý lu ận , k in h p h í) t ừ k h â u lý th u y ế t, lý lu ận , tỉn h tá o n g h iê n cứu v à x e m x é t tiế p thu n h ữ n g th à n h tựu k h o a h ọ c q u y h o ạ c h trê n t h ế g iớ i, tìm ra hư ớng c h ủ đ ạo , từ đ ó m ớ i sản sin h ra c á c tiêu c h u ẩ n , q u y p h ạm , tiê u c h í p h ù hợp, đ ể n ề n q u y h o ạ c h c ủ a c h ú n g ta k h ô n g bị lạc h ậu. V ì m ộ t sai lầ m k iế n trú c c ó th ể s ử a đổi sau 10. 2 0 n ă m , c h ứ m ộ t sai lầ m về q u y h o ạ c h b iế t đ ế n b a o g iờ m ới sử a đ ư ợ c ?. C ái k h ó n h ấ t c ủ a n g h ề q u y h o ạ c h là p hải p h ù h ợ p với x ã hội, với k in h tế , với c u ộ c sống. P h ải p h ù h ợ p với h iệ n tại, k h ổ n g p h ả i 100 p h ầ n tră m , n h ư n g c ũ n g p h ải 9 0 p h ầ n trăm . L ại phải p h ù h ợ p c ũ n g ít nhất là 7 0 p h ầ n tră m ở thời đ iể m n ă m m ư ơ i n ă m về sau nữ a, n gũ th ậ p d ư n iê n hậu. Ngũ thập dư niên hậu S in h th ờ i, c ó lần ch a tôi đ ọ c m ộ t bài th ơ cổ: 9
" Cái, hữ u hình tất hú H ữ u tích tất tàn M ang m ang nguyên khí T h u ỳ tri th u ỳ c h u n g . . . " . Đ ạ i ý là: C ó h ìn h thì ắt p h ải n á t, c ó vết tích ất phái tàn , n g u y ê n k h í m ê n h m a n g , b iế t đ â u là c ù n g . .. L o ài ngư ời c h ú n g ta, s ố n g lâu h ơ n p h ù du , c h â u c h ấ u , c à o c à o , s ố n g lâu k h ô n g b à n g b a b a, rù a rùa. N h ư n g n h ữ n g sản p h ẩ m ta là m ra thì s ố n g lâu h ơ n c h ín h ta, d ầ u rà n g bê tô n g , sắt th é p , g ạ c h đ á thì c ũ n g v ẫ n p hải c h ịu q u y luật "h ữ u hình tất h ủ ". A n h e m k iế n trú c m ìn h b â y g iờ đ a n g làm v iệc thì c ò n đ ư ợ c là m 10, 2 0 , 30 , 4 0 n ă m nữ a, và c ò n đư ợc n h ìn th ấ y hơ n t h ế m ư ờ i, h ai m ư ơ i n ă m . C ác c ô n g trìn h b ìn h th ư ờ n g c ũ n g tồ n tại đ ư ợ c v ài b ố n c h ụ c n ăm . N h ữ n g c ô n g trìn h đ ặc b iệ t thì tồ n tạ i n h iề u t h ế k ỷ . Đ ặ c biệt c ó hai th ứ sản p h ẩ m x â y d ự n g tồ n tại rấ t lâu. Thứ nhất là n h ữ n g c â y cầu . T r o n g tá c p h ẩ m "Cơn b ã o táp" c ủ a văn h à o Ily a E h re n b o u rg c ó c â u th ơ c ủ a người k ỹ sư cầu đư ờng: " M ộ t m a i k ia đ ế n n g à y tận t h ế H ỗ n đ ộ n s a n b ằ n g c ả h à n h tin h R iê n g c ầ u k i a v ẫ n đ ứ n g k h o m m ìn h T rê n tro b ụ i h o a n g tà n n á t đ ổ . . . " Bởi vì, đ ơ n g iả n là c ầ u đ ư ợ c tín h to á n với h ệ s ố an to à n c a o h ơ n rất n h iề u so với k iế n trú c b in h th ư ờ n g m à. Thứ hai là q u y h o ạ c h . B iết b a o nơi trê n trái đất n à y , c h ú n g ta đ a n g s ố n g trê n n h ữ n g q u y h o ạ c h đ ư ợ c v ạc h r a từ 10
h à n g tr ă m , th ậ m ch í vài b ố n tră m n ăm về trư ớ c. T rê n ti vi ta th ư ờ n g th ấ y c á n h n h ũ n g n g ó i n h à m ấ v c h ụ c tầ n g c ò n q u á n g o n là n h đ ố rụ m x u ô n s s a u m ộ i loại n ổ vi sai. N h ư n g b ố c ụ c c h u n g c ủ a th àn h p h ố thì m ấ y ai m à th a y đổi đư ợc. V ậ y th ì n h iề u th ứ m à ta q u y h o ạ c h n g à y n a y , n ă m m ư ơi n ă m s a u , " n g ũ th ập d ư n iên h ậ u ”, vẫn c ò n th a m g ia v à o c u ộ c s ố n g m ộ t c á c h m ạ n h m ẽ . V ẫn c ò n n g h e k h e n ch ê . V ề c ô n g trìn h , người sau có th ê th a th ứ b ằ n g m ộ t c â u "c á i n h à n à y th iết kê từ thời b a o c ấ p , cái n h à n à y th iế t k ế từ th ờ i q u á đ ộ trư óc c ô n g n g h iệ p h ó a - h iện đ ại h ó a . . . " . Q u y h o ạ c h thì k h ô n g đư ợc trắ n g án n h ư vậy . Q u y h o ạ c h p h ả i n h ì n th ấ y ít n h ất 4 0 - 5 0 nãm . T a t h ử tư ỏ n g lư ợ n g n ă m m ươi n ă m s a u c u ộ c s ố n g sẽ t h ế n à o ? T r o n g m ười v ạ n n ă m nay, loài n g ư ờ i p h á t triể n d ầ n d ầ n , đ ề u đ ề u , c ơ bản là th e o m ộ t đ ư ờ n g t u y ế n tín h , d ố c lên tà tà tới c h í n vạn c h ín n g h ìn n ã m tră m n ă m . C á c h đ â y n ă m tr â m n ă m c ó m ộ t bư ớ c n h ả y , đó là thời P h ụ c h ư n g ở c h â u Â u , rồ i s a u đó là m ấ y b ư ớ c n h ả y v ọ t lổm: c u ộ c c á c h m ạ n g c ô n g n g h i ệ p với m á y hơi nước, c u ộ c c ơ k h í h ó a , rồ i c u ộ c đ iệ n k h í h ó a , cuộc tự đ ộ n g hóa.. M ộ t h ìn h ả n h k h á th ú vị c ó th ể d i ễ n tả cu ộ c p h át triể n 100 n g à n n ã m ấy: L o à i n g ư ờ i c h ạ y m a r a tô n g 100 c â y số , m ỗ i c â y s ố là 100 0 n ă m , m ỗ i m é t là m ộ t năm . C h ín h m ư ơi ch ín p h ẩ y c h ín c â y s ố c h ạ y tro n g rừ n g r ú â m u, b ó n g tối m ịt m ù n g . M ộ t tră m m é t trư ớ c đ íc h m ớ i l o é sáng á n h đ iệ n , rồi c ó th ể g ọ i n h a u từ x a n h ờ đ iệ n b á o , đ iệ n thoại, rồi v ô tu y ế n điện. C h ỉ tro n g m ấ y c h ụ c m é t c u ố i c ù n g m ớ i có n ă n g lư ợng n g u y ê n tử, b o m n g u y ê n 11
tử. vô tu y ế n tru y ề n h ìn h , lặn x u ố n g h iế n sâu. b a y lén k h ô n g tru n g , b ay lén vũ trụ, rồi in tern et. T rư ớ c đ á v m ộ t trâ m n ã m m ư ơ i n ă m . c o n người k h ô n g th ê tư ở n g lư ợ n g đư ợ c và k h ô n g th ể tin đ ư ợ c rà n g c á c h n h a u m ư ờ i n g à y đ ư ờ n g m à c ó th ể b ả o n h a u : " E m ơi, anh đ au b ụ n g q u á . m à th ằ n g c u T í vừ a trư ợ t c h â n n g ã n g o à i s â n . .." . Đ iề u đ ó , lúc đ ó chỉ c ó tro n g c á c c â u c h u y ệ n th ầ n tiên. M ộ t ngư ời có lư ơ n g tri, c ó s u y n g h ĩ tỉn h tá o k h ô n g th ế tin là c h u y ệ n đ ó c ó thự c. M ới c á c h đ â y b ả y tá m m ư ơ i n ă m , ngư ờ i c ó su y n g h ĩ b ìn h th ư ờ n g c ũ n g c ò n k h ô n g th ể tin đ ư ợ c rằ n g ngồi ở c h â u Á m à c ó th ể n g a y tức k h ắ c re o h ò th ư ở n g th ứ c m ộ t q u ả b ó n g tu n g lưới ở tậ n c h â u Â u , đ iề u c h ỉ c ó th ể là m đư ợc với c h iế c g ư ơ n g th ần . N h ữ n g đ iề u th ầ n k ỳ đ ó b â y g iờ lại trở n ê n q u á b ìn h th ư ờ n g , n h ư ta n ấ u c ơ m , lu ộ c ra u vậy. T ứ c là vài tră m n ă m n a y , x ã h ộ i lo ài n g ư ờ i đ ã c h u y ể n b iến th e o đ ư ờ n g d ố c n g ư ợ c . N h ư n g , s o với n h ữ n g gì m ớ i x u ấ t h iện tr o n g vài b a c h ụ c n ă m g ầ n đ â y v à sẽ x u ấ t h iện sa u đ â y thì đ o ạ n d ố c n g ư ợ c ấy " c h ư a là gì cả ". Bởi vì lúc n à y , c u ộ c p h á t triể n k h ô n g " d ố c n g ư ợ c nữ a" m à dốc theo đường hyperbol, tức là đ ã d ố c n g ư ợ c , m à đ o ạ n sa u lại d ố c hơ n h ẳ n đ o ạ n trước. Đ o á n trư ớ c c u ộ c s ố n g 10, 2 0 , 50 n ă m n ữ a sẽ n h ư t h ế n à o , trở th à n h m ộ t c ô n g v iệ c k h ó k h ă n . N h ư n g k h ó c ũ n g p h ải là m . L à n g ư ờ i là m n ê n c á c th à n h p h ố , c á c c ô n g trìn h , m à , n h ư đ o ạ n tr ê n đ ã n ó i, sẽ tổ n tại k h á lâu trê n trụ c th ờ i g ia n c ủ a đ ồ thị d ố c h y p e r b o l ấy, k iế n trú c sư - n h à k ỹ th u ậ t - c ũ n g là n h à x ã h ộ i, n h ấ t là c á c k iế n 12
trú c s ư q u y h o ạ c h k h ô n g th ế trá n h n h ìn v ào hình ả n h c h ó i lo à c ú a iư ơ n g lai. K h ổ n g d á m b à n q u á rộng . Chi x in b à n về m ộ t vài việc tr o n g tro n g q u y h o ạ c h , k iế n trú c v à đ ô thị b ôn, n ă m m ư ơ i n ã m nữ a. N h ờ n h ữ n g tiến bộ vượt bậc về tin h ọ c và kỹ th u ậ t th ô n g tin , p h ư ơ n g thứ c c u ộ c s ô n g đ a n g th a y đ ổ i m ã n h liệt. T rư ớ c h ế t là In tern et. I n te r n e t và cá c p h ư ơ n g tiệ n th ô n g tin làm c h o trá i đất m ê n h m ô n g b a o la c ủ a c h ú n g ta trớ th à n h m ộ t n g ô i là n g n hỏ. T rư ớ c k ia , người ta p h ả i đi đ ến tậ n nơi đ ể h ỏ i v iệc (tố c đ ộ 3 0 k m /n g à y ) , sau đ ó thì gử i th ư (n g ự a trạ m , tố c đ ộ 1 2 0 k m /n g à y ). S au n ữ a thì đ á n h đ iệ n tín rồi gọi đ iệ n th o ạ i, c ó th ô n g tin n g a y , n h ư n g c ũ n g c ò n e dè lắ m vì g iá đ ắ t. B ây g iờ thì x a lộ th ô n g tin in te rn e t với e - m a il là m c h o m ọ i n g ư ờ i n h ư đ a n g n g ồ i c ả m ộ t c h ỗ . M u ố n nói g ì với n h a u c ũ n g đ ư ợ c. Đ ế n m ứ c , n h ư n h ữ n g n g ư ờ i s u ố t n g à y ở c ạ n h n h a u , lại c h ẳ n g c ò n b iế t nói gì n ữ a !. T h a y vì đi th ư v iệ n , n g ư ờ i ta n g ồ i b ê n m á y vi tín h c ủ a m ìn h , m ọ i t h ô n g tin , m ọ i k iế n th ứ c , m ọ i s á c h v ở đ ề u tìm được ở đó. R ồ i đ â y sẽ p h ổ b iế n g i a o d ịc h m u a b á n trê n n e t, s ầ n n h ư k h ô n g p h ả i đi m u a b á n nữ a. R ồ i s a u đ â y , c h ẳ c s ẽ p h ổ b iế n p h ư ơ n g th ứ c h ọ c ở n h à , làm b ài tậ p ở n h à , t h ầ y tr ò v ấ n đ á p c ũ n g k h ô n g p h ả i đ i g ặ p n h a u , là m b à i thi trê n vi t í n h , c ấ p b ằ n g tố t n g h i ệ p trê n m ạ n g . H ế t c ả k h á i n i ệ m "đi h ọ c " , "đi d ạ y h ọ c " . E m b é c h ắ c k h ô n g b iết h á t "đi h ọ c về, đi h ọ c v ề, e m c h à o c h a m ẹ . . . " . B ài đ ó c ó k h i ư ở th à n h " c a k h ú c c ủ a m ộ t th ờ i" . C h ắ c th à y tr ò c h ỉ g ặ p n h a u ở c u ộ c lâ u lâ u h ọ p lớ p đ ể . .. liê n h o a n c h o v u i vẻ. 13
G ia o d ịc h h à n h c h ín h c ũ n g trê n m ạ n g , c h ín h p h u đ iệ n tử là tư ơ n g lai g ầ n . Đ ã n g ký. x in x ỏ , kê k h a i . . . c ũ n g ngồi ơ n h à. ( V ừ a tiệ n v iệc, vừa m a y ra đ ỡ th a m n h ũ n g ) . Đ à n g k ý k ế t h ô n c ũ n g ớ nhà. T h ã m b ệ n h , h ộ i c h ẩ n c ũ n g trê n m ạ n g , đ iề u trị c ũ n g trê n m ạ n g . R ồ i c ả đi v iế n g m ộ ở n g h ĩa tr a n g ả o nữ a! K h á i n iệ m "đi là m " sẽ g iả m đ á n g k ể . T h ú trư ở n g đ iề u h à n h trê n m ạ n g , n h â n v iê n th ự c h iệ n n h i ệ m vụ trê n m ạ n g , h ọ p h à n h , th ả o lu ậ n , h ộ i th ả o , b ìn h b ầ u , c ũ n g q u a p h ư ơ n g tiệ n th ô n g tin. T ự đ ộ n g h o á c a o đ ộ s ẽ là m c h o c á c n h à m á y v ắ n g n g á t v ắ n g n g ơ .N g ư ờ i t a đ ã d ự đ o á n sẽ tới n g à y n ỗ lự c c ủ a c o n n gư ờ i d à n h c h o s ả n x u ấ t c ô n g n ô n g n g h iệ p ch ỉ c ò n 5 % thôi. K h ô n g đi h ọ c , k h ô n g đi là m , k h ô n g đi th ă m b ệ n h , k h ô n g đi m u a b á n , h ẳ n s ố ngư ời ra đ ư ờ n g v à th a m g i a g ia o t h ô n g Chính là phương tiện thống tin làm sẽ g iả m th iể u n h iề u lần. giảm tải phương tiện giao thông, x a lộ th ô n g tin g á n h v ác c h o x a lộ g ia o th ô n g . Đ iề u đ ó d ễ h iể u . K h ô n g n ó i gì x a , c ứ trê n b ìn h d iệ n n g à y h ô m n a y th ô i, ở H à N ộ i k h o ả n g 17 - 2 0 m á y đ iệ n th o ạ i c h o 100 ngư ời d â n . N ế u c ắ t tấ t c ả đ iệ n th o ạ i tro n g m ộ t tu ầ n , c h ắ c n gư ờ i đi n g o à i đ ư ờ n g p h ả i tă n g ít n h ấ t g ấ p rư ỡi, tai n ạ n tă n g g ấ p đ ô i, tắ c đ ư ờ n g tă n g g ấ p ba. Đ ỡ b ă n k h o ã n c h o g ia o th ô n g , c h o q u y h o ạ c h . C ứ m ở rộ n g đ ư ờ n g m ã i, hai làn x e, b a là n x e , b ố n làn x e , b a o n h iê u c h o đ ủ ?. N h ư n g m ậ t k h á c , h ãy co i c h ừ n g ! K h i c h ỉ c ò n 5 % n ô lực c h o s ả n x u ấ t th ì 9 5 % n ỗ lực c ò n lại là g ì? Đ ó là d ịc h vụ Văn h o á , th ể th a o , d u lịch , vui c h ơ i, g iả i trí. M ộ t tỉ t r ọ n g k h á lớn tro n g d iệ n tíc h đ ô thị và n ô n g th ô n s ẽ d à n h c h o v iệ c đó. 14
K é o í h e o n ó là c á c tu v ê n g ia o th ô n g đ ế n c á c k h u du lịch , d a n h th ắ n g , văn h o á , thê ih a o . giải trí. h ư ở n g thụ tinh th án . C ụ t h ê là ớ Bấc b ộ sẽ phái có c á c tu y ế n g ia o th ô n g lớn tới H ạ L o n g - M ó n g C á i, L ạ n g Sơn- C a o B ằ n g , L à o C ai - Sa P a- T â y B ấc. N in h B ìn h ... T r u n g bộ sẽ p h ả i c ó các tu y ế n g ia o t h ô n g lớn đi d ọ c s u ố t với c á c lối rẽ x ư ơ n g c á tới c á c b ờ biển đ ẹ p n h ấ t V iệ t N a m về p h ía đ ô n g v à tới c a o n g u y ê n , N g ọ c L in h . P le ik u . Đ à L ạ t về p h ía t â y . . . N a m b ộ c ó cá c tu y ế n lớn đ ế n c á c v ư ờ n q.uả n ổ i tiế n g , tới K iê n G ia n g , R ạ c h G iá , P h ú Quốc.. V à o th ờ i đại đ ó khi trái đ ấ t c ó c ả c h ụ c tỷ n g ư ờ i, V iệ t N a m c ó h ơ n tră m triệ u n g ư ờ i, m à đ ế n 9 0 % ở đô thị, thì sẽ x u ấ t h iệ n n h ữ n g th à n h p h ố cực lớ n, v ài b a c h ụ c triệ u d ằ n n h ư M e x i c o C ity . T h ư ợ n g H ả i? K h ô n g , rất k h ô n g , và k h ô n g n ên . N h ữ n g q u ầ n c ư v ĩ đại n h ư v ậ y rấ t phi n h â n b ản , rấ t trái n g ư ợ c với lẽ số n g và b ả n c h ấ t c u ộ c s ố n g c ủ a c o n người. Đ ể b ả o đ ả m m ô i trư ờ n g sin h tồ n v à ph át triể n c h o c o n n g ư ờ i, cá c q u ầ n cư c h ắ c sẽ c h ỉ là n h ữ n g đ ô thị x in h x ắ n , d ă m n g à n d â n , c h o tới d ă m m ư ờ i v ạ n d â n là c ù n g . C á c đ ô thị đ ó p h ả i đ ư ợ c c h ọ n vị trí ở n h ữ n g sư ờ n n ú i c a o , b ờ b iể n r ộ n g , n h ữ n g nơi p h o n g c ả n h tư ơi đ ẹ p n h ất, k h í h ậ u tro n g là n h n h ấ t. Đ ó p h ải là p h ư ơ n g th ứ c c ư trú tư ơ n g lai c ủ a loài n gư ời. N h ư t h ế m ới x ứ n g đ á n g với đ ộ tin h k h ô n và sự tra n g t r ọ n g c ủ a lo ài người. C on n g ư ờ i k h ô n g p h ải là k iế n , k h ô n g p h ả i là m ố i, k h ô n g p h ải là c h u ộ t. T rư ớ c khi lên T h iê n Đ à n g , c o n n g ư ờ i p h ải đ ư ợ c s ố n g ở Đ ịa Đ à n g . Hi v ọ n g lo ài n g ư ờ i s ẽ đủ th ô n g m in h m à th ô i k h ô n g d à n h n h ữ n g n ỗ lự c to lớ n về k ỹ th u ậ t v à tài c h ín h để tàn s á t lẫn 15
n h a u tra n h d à n h m iế n g ãn. m iế n g lợi n ữ a m à đê tổ c h ứ c n h ữ n g k h ô n g g ia n số n g x ứ n g h ợ p với loài m ìn h . Cây xanh trong quy hoạch L ú c tôi c ò n n h ỏ , ở H à N ội ch í c ó C ộ t c ờ là cao. N h à ở n g a y c h â n C ộ t cờ, tôi th ư ờ n g leo lên đ ỉn h c a o n h ấ t đ ể n h ìn to à n c ả n h th à n h phố . K h ắ p b ố n p h ía m ộ t m à u x a n h rì, c â y cố i u m tù m , m ái n g ó i đ ỏ th ấ p th o á n g . Đ ẹ p q u á . C h a tôi c ũ n g đ e m h ộ p ch ì m à u lên đ ỉn h c ộ t c ờ đ ể vẽ th à n h p h ố , c ụ d ù n g c h ủ y ế u là m ấ y c â y chì m ầ u x a n h lụ c x ẫ m và n h ạ t, vẽ x o n g g h i ở d ư ớ i: " T h ủ đ ô lục". Đ ế n b â y g iờ , H à N ộ i c ó n h iề u c ô n g trìn h c a o , n h iề u đ iể m c ó th ể n h ìn to à n c ả n h th à n h p h ố . C ó đ iề u , đ ứ n g tr ê n c á c đ iể m c a o đ ó , tu y tầ m m ắ t ta c ó th ể n h ìn đ ư ợ c rấ t rộ n g , n h ư n g ta lại c h ỉ m u ố n h ư ớ n g tia n h ìn , g ó c n h ìn c ủ a m ì n h v ề m ộ t H à N ộ i c ũ , v ản x a n h rì m ầ u x a n h ê m đ ề m m u ô n th u ở . Bởi vì, ta sẽ k h ô n g m u ố n n h ìn s a n g cá c k h u m ớ i p h á t triể n , n h ấ t là c á c k h u ít n h iề u c ó c h ấ t tự p h á t, c h ỉ th ấ y lô x ô to à n n h à là n h à , n h ư m ộ t rổ đ ầ y n h ữ n g c o n x ú c x ắc . K h ô n g có m ầu xanh. C h ư a c ầ n đ i p ic n ic lê n T a m Đ ả o , S ó c Sơn, c h ỉ c ầ n đi từ q u ậ n H a i B à T rư n g , Đ ố n g Đ a lên q u ậ n B a Đ ìn h , đ ã th ấ y n h ư đi v à o m ộ t m iề n k h í h ậ u k h á c , k h ô n g k h í m á t d ịu h ẳ n đi, tâ m h ồ n th ư thái. T á c d ụ n g c ủ a c â y x a n h đ ố i với t h à n h p h ố là c h u y ệ n k h ỏ i phải b à n . T ố t c h o m ắ t, tố t c h o p h ổ i, tố t c h o n ã o , tố t c h o tim . V ậ y x in rằng: Đ ấ t ch ật người đ ô n g , tấc đất tấc v àn g , p h ải "tiết k iệm " đ ấ t n h ư tiết k iệ m tiền , thì c ũ n g c ố g ắ n g n g h iế n 16
rã n g lại m à chừa m ộ l phần d iệ n tích ch o câ y xanh. Phải đưa v ào luật, v ào quy định, q u y ch ế , q u y p hạm . Không đủ tỷ lệ phân trùm cây xanh llìì áíữ khoái không cho thành khu đô thị. T r o n g n h ữ n g b u ố i hội th ả o triề n m iê n (k h á b ế tắ c ) về tìm đ ịn h h ư ớ n g "đ ậ m đ à b ả n s ắ c d ân tộc" c h o n ề n k iế n trú c h iệ n đ ạ i, c ó n h ữ n g ý k iế n c h o rằ n g " c â y x a n h , m ặ t n ư ớ c, th iê n n h iê n là m ộ t b ản s ắ c d â n tộc". N ó i c ó vẻ x u ô i tại đ ấ y , th íc h n h ĩ đ ấ y . tự h à o đ ư ợ c đ ấ y , n h ư n g x in lỗi, v ơ v à o q u á !. C ả tră m n ư ớ c, cả n g à n d â n tộ c , c ó ai n g u gì m à k h ô n g tận d ụ n g th iê n n h iê n , k h ô n g t ì m m ọ i c á c h đ ư a tối đ a th iê n n h iê n , c â y x a n h , m ặ t n ư ớ c v à o đ ô thị. C h ớ q u ê n rằ n g n ế u tín h tỷ lệ c â y x a n h trên d iệ n tích h a y trê n đ ầ u n g ư ờ i, các t h à n h p h ố lớn c ủ a ta c ò n lâ u m ớ i s á n h k ịp c á c th à n h p h ố lớn c ủ a c h â u Â u , c h â u M ỹ , c h â u ú c . . . C ần phải - nhất thiết - b ố trí c â y x a n h d ọ c c á c p h ố lớn n h ỏ , k h ô n g c h ấ p n h ậ n đ ư ờ n g p h ố , m à k h ô n g c ó v ỉa hè, k h ô n g c ó h à n g c â y . Bô' trí c â y x a n h tro n g c á c v ư ờ n h o a, c ò n g v iê n . B ố trí c â y x a n h v e n các s ô n g n g ò i và tr ồ n g th à n h rừ n g , th à n h c á c d ải câ y lớ n tro n g th à n h p h ố . H à N ộ i c ó hai v ù n g c â y x a n h c ó th ể tạ m g ọ i là th à n h tự u c ủ a 5 0 n ă m q u a : C ô n g v iê n T h ố n g n h ấ t v à v e n sô n g T ô L ịch . C h ẳ n g b ù lại đ ư ợ c b a o n h iê u là n g (là n g ra u L á n g , là n g h o a N g ọ c H à , là n g th u ố c n a m Đ ạ i Y ê n . . . ) và b a o n h iê u h ồ đ ầ m đ ã trở th à n h k h u p h ố q u a n h c o , c h ậ t c h ộ i, tù tú n g , to à n n h à là n h à , k h ô n g k h í u u ấ t, m ư a m ộ t lú c là n g ậ p lụt. T u y n h iê n , t r ồ n g c â y t r o n g p h ố c ầ n p h ả i lự a c h ọ n v à c h ỉ đ ịn h từ c ô n g tá c q u y h o ạ c h , k h ô n g p h ả i k h o á n t r ắ n g c h o c ô n g ty c ô n g v iên : 17
1. C h ọ n loại c â v c a o vừa phái, v í dụ b à n g lăn g h o a tím . d â u d a x o a n , trà m b ô n g v à n g , kê c á k e o tai tư ợ n g . Đ ó là nhữ ng cây m ọ c n hanh, phô chóng có m ầu xanh. C ác cây n à y k h ô n g q u á c a o to. C â y 10 n h ư c â y x à c ừ , c â y sấu , m ộ t c à n h k h ô rớt x u ố n g , m ộ t q u ả x à c ừ n h u q u ả b ó n g te -n ít b ằ n g g ỗ , m ộ t q u ả sấ u rụ n g từ trê n c a o x u ố n g đ ầ u , n h ấ t là rơi v à o x e c ộ đ a n g c h ạ y n h a n h là m ộ t n g u y h iể m . C á c c â y c a o to p hải c h ặ t tỉa c à n h h à n g n ă m . C á c th à n h p h ố lớn c ó c á c đội tỉa c à n h . A n h e m đ ề u leo trè o rất g iỏ i, và q u ê n h iể m n g u y , tự an ủi rằ n g đ ã sin h v à o cái n g h ề n à y , thì c ố m à là m s u ố t đời. N h ư n g n g u y h iể m là c ó th ậ t. A n h e m n g ã v à hi sin h đời s ố n g g iữ a phô' x á h o à b ìn h là c ó th ật. K h ô n g th ể đ ể c h o đ ế n t h ế h ệ cá c c o n c h á u c ủ a c h ú n g ta v ẫ n p h ả i tiế p tụ c leo trè o trê n c a o c h ó t v ó t đ ế n g h ê c ả r ă n g n h ư t h ế m ãi. 2. C h ọ n c â y c ó rễ c ọ c , ã n th ẳ n g , ăn s â u đ ể n ó c h á c , k h ô n g đ ổ kh i c ó g ió b ã o , v à k h ô n g c ó rễ to ăn n g a n g là m h ỏ n g m ặ t đ ư ờ n g , h ỏ n g vỉa hè v à c ố n g rã n h . T h e o tiê u c h u ẩ n n à y , c â y x à c ừ p h ải đư ợ c loại trừ , vì rễ to ă n n g a n g , p h á h ỏ n g m ọ i th ứ trê n d iệ n rộ n g , lại k h ô n g c h ắ c , c ứ c ó b ã o là đ ổ k ề n h ra đ ư ờ n g , đ ổ v à o n h à b ê n p h ố , đ ổ dứ t d â y đ iệ n ,g ẫ y c ộ t đ iệ n , rấ t n g u y h iể m . L ại c ò n q u ả x à c ừ r ắ n n h ư g ỗ lim rớt x u ố n g rấ t đ á n g s ợ v ừ a nói ở tr ê n đ â y nữa. 3. C h ọ n c â y đ ồ n g đ ề u , c ó ý đ ồ , c ó đ ặ c tín h . M ộ t d ã y p h ố , m ộ t v ò n g h ồ , m ộ t q u ã n g c ô n g v iê n n ê n c h ọ n m ộ t loại c â y là m c h ủ đ ạ o . N h ư t h ế m ớ i g â y đ ư ợ c c ả m g iá c , c ả m x ú c , g â y đ ư ợ c ấn tư ợ n g tốt. N ó tạ o n ê n c á i h ồ n , c á i tin h th ầ n c ủ a m ộ t d ã y p h ố , m ộ t k h u vườn. V í d ụ n h ư đ ư ờ n g v ò n g q u a n h h ồ T rú c B ạ c h ( m ộ t th à n h c ô n g c ủ a H à N ộ i, m ộ t n ỗ lự c 18
đ á n g b iể u d ư ơ n g ) m à không. đ ế tr ồ n g c â y cối linh tin h , n g ớ n g ẩ n , m à trổ n g h à n g n g à n c â v liễu su ố t m ộ t v ò n g h ồ , rủ x u ố n g m ặ t nư ớ c, thì tạ o th à n h m ộ t d a n h th ắ n g . H ổ k h á c thì to à n t r ồ n g c â y si. rễ m ọ c u m tù m , bò lan ra x a trê n m ặ t nư ớ c n h ư h ồ V oi P h ụ c n g à y x ư a (n h â n tiệ n , m u ố n hỏ i x e m ai là n g ư ờ i đ ã c h o c h ặ t p h á m ả n g c â y si V oi P h ụ c vô c ù n g q u ý h iế m đ ó ?). C ả n h ữ n g bụi d ứ a rậ m rạ p k ỳ q u a n sa u đ ề n V oi P h ụ c n ữ a ?. C ó thê đ á n h c u ộ c rằ n g ngư ờ i ấy k h ô n g phải n g ư ờ i H à N ô i. H ồ k h á c th ì t r ổ n g to à n p h ư ợ n g vĩ, tá n lá x a n h , tá n h o a đ ỏ x o è ra m ậ t h ồ . N h ữ n g c ả n h đ ó ai đ ã th ấ y m ộ t lần th ì c ó b a o g iờ q u ê n đ ư ợ c ?. C á c c ụ nói: " M ộ t c â y làm c h ẳ n g n ê n n o n . . . " T a c ũ n g p h ả i n ó i th e o c á c cụ : " M ộ t City là m c h ẳ n g n ê n . . . ấn tư ợ n g ". T rừ c â y c ổ th ụ , c â y đ a , c â y đ ề là n h ữ n g c â y đ á n g lẽ p h ải g h i v à o s á c h đỏ. c ổ th ụ k h ô n g p h ải là c â y n ữ a , n ó là tâ m lin h , là v ă n h ó a. C ả ở th à n h p h ố , ở n ô n g th ô n , p h ải lậ p sổ, gh i d a n h , đ á n h số , g ìn g iữ từ n g c â y m ộ t c h o c h ú n g ta, c h o c o n c h á u m a i sau . A i đ ã từ n g là h ọ c sin h H à N ộ i, ai đ ã c ó m ộ t tu ổ i trẻ H à N ộ i, th ì là m s a o c ó th ể q u ê n p h ố L ý T h ư ờ n g K iệ t, h à n g c â y c ơ m n g u ộ i. M ù a th u lá v à n g rộ m . M ù a đ ô n g lá r ụ n g h ết, chỉ c ò n c à n h , á n h s á n g c h a n h ò a . M ù a x u â n , b ỗ n g m ộ t n g à y m ư a p h ù n n à o đ ó tro n g m ộ t tu ầ n n à o đ ó , n g ẩ n g đ ầ u lên, ta b à n g h o à n g vì n g à n v ạn c h ổ i x a n h h ẹ n h ò n h a u đ ồ n g loạt n h ả y ra. M ù a h è, tán lá x a n h u m . G ó t sen h ọ c trò , g u ố c sơn c a o g ó t b ư ớ c trê n n h ữ n g q u ả c ơ m n g u ộ i rơi trê n h è p h ố , lép bép , lé p b ép . 19
Có một ít cây hoa sữa "phô Quang Trung, đường Neuyèn Du", và mấy cây hoa sữa cuối đường Quán Thánh, đầu đường Cổ Ngư. Học trò trường Bưới (nay là Chu Vãn An, có lúc có cả Chu Văn An B - buổi chiều - Nguyễn Trãi III) úm đập rộn ràng khi một ngày heo may thu về, chiêu xuống, sương mờ thấp thoáng, lan man mùi hoa sữa. Hoa sữa đi vào kỷ niệm, hoa sữa đi vào thơ, đi vào ca khúc xanh mãi với thời gian. Cây đã thành hồn, thành tâm linh con người, tâm linh thành phố. Nhưng, cũng cây hoa sữa ấy, vì quá yêu nó, vì âm vang kỷ niệm, mà trồng đại trà trên tất cả các đường của một thành phố nọ, thì khống còn là mùi hương phảng phất, mà lại trở thành một phản cảm, một "tai hoạ". Cái gì tốt, mà nhiều quá lại cũng thành không tốt. Cây bàng cũng rất hay, mùa hè lá xanh mát rượi, mùa thu lá tím, mùa đông lá rụng, cành trơ, sáng phố, mùa xuân nẩy lộc. Nhưng có một khuyết điểm là nhiều sâu róm. Xem ra, rõ ràng trổng cây thành phố, đầu tiên là việc của Thầy Quy hoạch. Cỏ cũng là cây Vai trò của cây và rừng đối với sự sống còn của hành . tinh đã quá rõ. Ngày nào mà trái đất hết rừng thì ngày đó là ngày trái đất ngừng thở, trái đất tận thế, không phải chờ một hành tinh lang thang va đập vào. Vai trò của cây đối với đô thị cũng đã quá rõ. Ta vừa bàn ở trên. Chúng tôi muốn nói thêm rằng: cỏ cũng là cây. cỏ có giá trị đối với cuộc sống, đối với đô thị như là cây, có nhiều 20
khi còn hơn là cây nữa. Điều đó thật là đơn giản, nhưng không nói, thì nhiều khi ta cũng quên cỏ đi, đặt cỏ ở vị trí đổ vứt đi, "cỏ giả". Thứ nhất. Về mặt khí hậu, cỏ cũng có tác dụng như cây. Cùng tiếp nhận bức xạ mạt trời, nhưng đường nhựa, sân xi măng thì nóng lên và chuyền nóng cho không khí, còn cỏ, như lá cây, dùng năng lượng đó để thực hiện quá trình diệp lục hoá chứ không nóng lên. Nơi nào có nhiều cỏ, thì nơi đó không khí dịu mát, có hơi ẩm, ít cacbonic, nhiều oxy, nhiều ozone. Ví dụ như khi thiết kế Quảng trường Ba Đình trước lăng Bác, người ta đã nhận thấy một quảng trường rộng mênh mông dù lát bất kỳ một loại vật liệu xây dựng nào thì cũng nóng kinh khủng. Giải pháp được chọn là một quảng trường trồng cỏ, chỉ có các dải đường chia khoảnh. Hiệu quả tốt đẹp nay đã thấy rõ. Ta phải biết ơn người đã có quyết định đó. Thứ hai. Mặt thảm cỏ không phản xạ ánh nắng, ánh sáng chói chang vào nhà. Nếu trước nhà có một thảm cỏ, ánh sáng trong nhà nhất định dịu dàng hơn là trước nhà có một sàn xi măng. Thứ ba. Về điều hoà nước, cây có tác dụng giữ lại một phần nước mưa, giảm lượng nước chảy trên mặt đất, sau đó nước bay hơi vào không khí. cỏ cũng như vậy. Lại còn tốt hơn ở chỗ những diện tích cỏ để cho một phần nước mưa ngấm xuống đất, góp phần đảm bảo độ ẩm chung của nền đất thành phố, một mặt tăng nguồn nước ngầm (đúng hơn là làm chậm quá trình hạ mức nước ngầm đang điễn ra ở 21