Tài liệu Khai thác sữa năng suất chất lượng vệ sinh: Phần 1 trình bày các nội dung sau: tuyến sữa và bầu vú, sự phát triển và thoái hóa của tuyến sữa, thành phần và sự tạo sữa, sinh lý tiết sữa, vắt sữa. Mời các bạn cùng tham khảo.
AMBIENT/
Chủ đề:
Nội dung Text: Kỹ thuật khai thác sữa năng suất chất lượng vệ sinh: Phần 1
- Phïng quèc qu¶ng-NguyÔn xu©n Tr¹ch
Khai th¸c s÷a
N¨ng suÊt-chÊt l−îng-vÖ sinh
Nhµ xuÊt b¶n n«ng nghiÖp
- Phïng quèc qu¶ng-NguyÔn xu©n Tr¹ch
Khai th¸c s÷a
N¨ng suÊt-chÊt l−îng-vÖ sinh
Nhµ xuÊt b¶n n«ng nghiÖp
Hµ néi-2002
- Lêi giíi thiÖu
HiÖn nay ch¨n nu«i bß s÷a ë n−íc ta ®ang cã
nh÷ng b−íc ph¸t triÓn m¹nh mÏ, theo tinh thÇn QuyÕt
®Þnh sè 167/2001/Q§-TTg cña Thñ t−íng ChÝnh phñ,
®Ó phÊn ®Êu ®Õn n¨m 2010 chóng ta cã 200.000 con
bß s÷a vµ s¶n xuÊt ra l−îng s÷a ®¸p øng ®−îc 40%
nhu cÇu tiªu dïng trong n−íc.
N−íc ta ®· cã lÞch sö ch¨n nu«i bß s÷a trªn 40
n¨m nay. Tuy nhiªn ®©y vÉn lµ nghÒ míi ®èi víi ®a sè
ng−êi ch¨n nu«i. Hä cßn thiÕu nhiÒu kinh nghiÖm vµ
c¸c hiÓu biÕt vÒ kü thuËt, ®Æc biÖt lµ trong kh©u khai
th¸c s÷a.
Khai th¸c s÷a lµ mét trong nh÷ng kh©u rÊt quan
träng trong ch¨n nu«i bß s÷a. Nã cã ¶nh h−ëng rÊt lín
®Õn n¨ng suÊt vµ chÊt l−îng s¶n phÈm. Khai th¸c s÷a
kh«ng ®óng kü thuËt ch¼ng nh÷ng lµm gi¶m hiÖu qu¶
kinh tÕ ch¨n nu«i bß s÷a mµ cßn cã nguy c¬ dÉn ®Õn
lµm háng bß, bß bÞ bÖnh vµ ph¶i lo¹i th¶i. Tr−íc t×nh
h×nh ®ã chóng t«i cho xuÊt b¶n cuèn “Khai th¸c s÷a:
n¨ng suÊt-chÊt l−îng-vÖ sinh” cña TS Phïng Quèc
Qu¶ng vµ TS NguyÔn Xu©n Tr¹ch. S¸ch ®Ò cËp ®Õn
nh÷ng vÊn ®Ò c¬ së khoa häc cña viÖc khai th¸c s÷a
còng nh− nh÷ng h−íng dÉn thùc hµnh cô thÓ. Chóng
t«i tin r»ng s¸ch sÏ rÊt cã Ých vµ thiÕt thùc ®èi víi c¸c
- c¸n bé nghiªn cøu, c¸n bé gi¶ng d¹y vµ sinh viªn ch¨n
nu«i-thó y cña c¸c tr−êng ®¹i häc, c¸c c¸n bé lµm
c«ng t¸c ph¸t triÓn ch¨n nu«i còng nh− ®«ng ®¶o bµ
con ch¨n nu«i bß s÷a.
Tr©n träng giíi thiÖu cuèn s¸ch víi b¹n ®äc vµ
mong nhËn ®−îc nh÷ng ý kiÕn ®ãng gãp ®Ó lÇn xuÊt
b¶n sau cuèn s¸ch ®−îc hoµn thiÖn h¬n.
NHµ XuÊt b¶n N«ng nghiÖp
- Môc lôc
Trang
Lêi giíi thiÖu.............................................................. 2
TuyÕn s÷a vµ bÇu vó....................................................4
Sù ph¸t triÓn vµ tho¸i ho¸ cña tuyÕn s÷a....................15
Thµnh phÇn vµ sù t¹o s÷a...........................................19
Sinh lý tiÕt s÷a...........................................................27
V¾t s÷a.......................................................................35
KiÓm tra chÊt l−îng s÷a.............................................51
B¶o qu¶n vµ chÕ biÕn s÷a...........................................64
C¹n s÷a......................................................................69
BÖnh viªm vó.............................................................74
Môc lôc......................................................................98
- ChÞu tr¸ch nhiÖm xuÊt b¶n
Lª V¨n ThÞnh
Phô tr¸ch b¶n th¶o
BÝch HoA-Hoµi anh
Tr×nh bµy b×a
§ç ThÞnh
Nhµ XuÊt b¶n N«ng nghiÖp
D14 - Ph−¬ng Mai - §èng §a - Hµ Néi
§T: 8.523887 - 8.521940 - Fax: 04.5.760748
Chi nh¸nh Nhµ XuÊt b¶n N«ng nghiÖp
58 NguyÔn BØnh Khiªm - QuËn I - Tp. Hå ChÝ Minh
§T: 8.297157 - 8.299521 - Fax: 08.9.101036
In 2.000 b¶n khæ 13 × 19cm. ChÕ b¶n vµ in t¹i X−ëng in NXBNN.
GiÊy chÊp nhËn ®¨ng ký KHXB sè 13/1196 do Côc XuÊt b¶n cÊp
ngµy 15/10/2002. In xong vµ nép l−u chiÓu quý I/2003.
1
- Ch−¬ng 1
tuyÕn s÷a vµ bÇu vó
1. TuyÕn s÷a
TuyÕn s÷a (hay cßn gäi lµ tuyÕn vó) lµ c¬ quan
s¶n xuÊt s÷a cña bß (H×nh 1). TuyÕn vó bao gåm m«
tuyÕn vµ m« liªn kÕt, ngoµi ra cßn cã hÖ c¬, m¹ch
qu¶n, l©m ba vµ thÇn kinh.
H×nh 1: TuyÕn s÷a cña bß
- a. M« tuyÕn
M« tuyÕn gåm 2 phÇn chÝnh: hÖ thèng tuyÕn
bµo vµ hÖ thèng èng dÉn (H×nh 2). §ã lµ c¬ quan t¹o
s÷a duy nhÊt ë bß. Sù ph¸t triÓn cña tuyÕn cã liªn quan
trùc tiÕp ®Õn n¨ng suÊt s÷a.
§éng m¹ch
TB ph©n
Xoang Mµng ®¸y
èng dÉn TB c¬ biÓu m«
H×nh 2: TuyÕn bµo vµ èng dÉn s÷a
- TuyÕn bµo
TuyÕn bµo (nang tuyÕn, bao tuyÕn) lµ ®¬n vÞ
chÕ tiÕt chñ yÕu cña tuyÕn s÷a (H×nh 3). TuyÕn bµo cã
sè l−îng rÊt lín (kho¶ng 80.000 tuyÕn bµo/cm3).
TuyÕn bµo cã d¹ng khèi cÇu, mÆt trong ®−îc bao phñ
bëi c¸c tÕ bµo biÓu m« tuyÕn (tÕ bµo tiÕt s÷a). §ã lµ
tËp hîp mét tÇng tÕ bµo th−îng b× ®¬n. H×nh d¹ng tÕ
- bµo thay ®æi theo chu kú ph©n tiÕt s÷a. Khi ph©n tiÕt
m¹nh, trong tÕ bµo tÝch tr÷ nhiÒu dÞch ph©n tiÕt. TÕ
bµo cã h−íng h×nh trô cao ®Çu nhá h−íng vµo xoang
tuyÕn bµo. TÕ bµo tuyÕn chøa nhiÒu h¹t mì vµ protein
cã kÝch th−íc kh¸c nhau. Khi kh«ng ph©n tiÕt tÕ bµo
biÓu m« tuyÕn thu hÑp l¹i.
H×nh 3: CÊu t¹o tuyÕn bµo
ChÝnh gi÷a mçi tuyÕn bµo cã mét xoang, gäi lµ
xoang tiÕt. Xoang nµy ¨n th«ng víi èng dÉn s÷a nhá.
Trong bÇu vó, tuyÕn bµo hîp l¹i víi nhau thµnh tõng
chïm ng−êi ta gäi lµ chïm tuyÕn bµo hoÆc tiÓu thuú.
Mçi mét phÇn t− bÇu vó ®−îc tËp hîp bëi nhiÒu chïm
tuyÕn bµo vµ biÖt lËp víi nhau bëi líp ng¨n mµng treo
gi÷a vµ c¸c m« liªn kÕt kh¸c.
- - HÖ thèng èng dÉn vµ bÓ s÷a
HÖ thèng èng dÉn bao gåm hÖ thèng èng, ph©n
nh¸nh theo kiÓu cµnh c©y, b¾t ®Çu lµ c¸c èng dÉn s÷a
nhá xuÊt ph¸t tõ c¸c xoang tiÕt cña tuyÕn bµo (nªn cßn
gäi lµ c¸c èng dÉn tuyÕn bµo). NhiÒu èng dÉn nhá tËp
trung l¹i thµnh mét èng dÉn trung b×nh. NhiÒu èng dÉn
trung b×nh tËp trung l¹i thµnh èng dÉn lín. NhiÒu èng
dÉn lín ®æ vÒ bÓ s÷a.
BÓ s÷a ®−îc ph©n ra lµm 2 phÇn, phÇn trªn gäi
lµ bÓ tuyÕn, phÇn d−íi gäi lµ bÓ ®Çu vó. Giíi h¹n gi÷a
2 bÓ lµ nÕp nh¨n niªm m¹c vßng. Cuèi cïng lµ lç ®Çu
vó. Cuèi cïng cña nóm vó cã c¬ th¾t ®Çu nóm vó. C¬
nµy ng¨n kh«ng cho s÷a tù ch¶y ra ngoµi.
b. M« liªn kÕt
M« liªn kÕt cña tuyÕn s÷a thùc hiÖn chøc n¨ng
®Þnh h×nh, b¶o vÖ c¬ giíi vµ sinh häc. Chóng bao gåm
c¸c tæ chøc sau:
- Da: Da bao bäc bªn ngoµi, lµ phÇn b¶o vÖ vµ
hç trî sù ®Þnh h×nh cña tuyÕn. Da gi÷ cho bÇu vó g¾n
chÆt vµo thµnh bông cña bß.
- M« liªn kÕt máng: §©y lµ líp m« máng n»m ë
phÇn n«ng kh¾p bÒ mÆt da.
- - M« liªn kÕt dµy: Líp m« nµy n»m s©u bªn
trong líp m« liªn kÕt máng, g¾n phÇn da vµ tuyÕn thÓ
b»ng sù t¹o thµnh mét líp liªn kÕt ®µn håi.
- Mµng treo bªn n«ng: Líp m« liªn kÕt nµy b¾t
nguån tõ khung chËu tr¶i réng xuèng phÝa d−íi bao
phñ vµ n©ng ®ì phÇn bªn tuyÕn thÓ.
- Mµng treo bªn s©u: B¾t ®Çu tõ khung chËu ®i
xuèng phÝa d−íi vµ hç trî m« tuyÕn cña bÇu vó.
- Mµng treo gi÷a: §ã lµ mµng treo kÐp, b¾t ®Çu
tõ ®−êng gi÷a cña thµnh bông chia bÇu vó thµnh nöa
tr¸i vµ n÷a ph¶i. Mµng nµy n©ng ®ì phÇn gi÷a cña vó
chèng l¹i lùc kÐo xuèng, gi÷ bÇu vó ë vÞ trÝ c©n b»ng
nÕu c¸c cÊu tróc phô trî kh¸c bÞ t¸ch rêi.
- Tæ chøc liªn kÕt ®Öm: Gi÷a c¸c nang tuyÕn cã
c¸c tæ chøc mì. Tæ chøc nµy cã hai chøc n¨ng:
+ Cã t¸c dông ®Öm nh»m tr¸nh x©y x¸t cho c¸c
nang tuyÕn khi bÇu vó c¨ng s÷a vµ cã kÝch thÝch c¬
giíi bªn ngoµi lªn bÇu vó.
+ Cã t¸c dông gi÷ cho tuÇn hoµn m¸u l−u th«ng
trong thêi kú c¨ng s÷a.
c. HÖ c¬ tuyÕn vó
Xung quanh c¸c nang tuyÕn cã c¬ biÓu m«. Khi
c¬ nµy co bãp s÷a ®−îc ®Èy tõ nang tuyÕn vµo hÖ
thèng èng dÉn ®Ó ®æ vµo bÓ s÷a. Xung quanh c¸c èng
- dÉn s÷a lín vµ bÓ s÷a cã hÖ thèng c¬ tr¬n. Xung quanh
®Çu vó cã hÖ c¬ vßng gäi lµ c¬ th¾t ®Çu vó. Khi c¬
biÓu m« co bãp th× c¬ tr¬n d·n vµ c¬ th¾t ®Çu vó co
l¹i. Khi c¬ tr¬n co th× c¬ th¾t ®Çu vó d·n vµ s÷a ®−îc
®Èy ra ngoµi thµnh tia.
d. M¹ch m¸u
- HÖ thèng ®éng m¹ch
HÇu hÕt m¸u cung cÊp cho bÇu vó do ®«i ®éng
m¹ch ©m ngoµi. §éng m¹ch ®i tõ khoang bông, th«ng
qua r·nh bÑn, chui qua èng bÑn, quanh co uèn khóc
lµm cho tèc ®é dßng ch¶y cña m¸u chËm l¹i. §éng
m¹ch tuyÕn s÷a lµ tiÕp tôc cña ®éng m¹ch ©m ngoµi.
Khi ®Õn tuyÕn s÷a ph©n thµnh 2 nh¸nh lín lµ ®éng
m¹ch tuyÕn s÷a tr−íc vµ ®éng m¹ch tuyÕn s÷a sau,
mét ph©n nh¸nh nhá ®éng m¹ch d−íi da bông b¾t
nguån tõ ®éng m¹ch tuyÕn s÷a tr−íc (tr−íc khi ®éng
m¹ch nµy ph©n nh¸nh) cung cÊp m¸u cho phÇn tr−íc
tuyÕn s÷a.
§éng m¹ch ®¸y chËu b¾t nguån tõ trong x−¬ng
chËu cung cÊp m¸u cho phÇn rÊt nhá phÝa sau bÇu vó.
§éng m¹ch tuyÕn s÷a tr−íc, ®éng m¹ch tuyÕn
s÷a sau, ®éng m¹ch d−íi da bông, ®éng m¹ch ®¸y
chËu ph©n nh¸nh däc vµ ngang nhiÒu lÇn, cuèi cïng
thµnh c¸c vi ti huyÕt qu¶n bao bäc dµy ®Æc quanh
- tuyÕn bµo ®Ó cung cÊp c¸c chÊt cÇn thiÕt cho sù t¹o
s÷a.
- TÜnh m¹ch tuyÕn s÷a
TÜnh m¹ch tuyÕn s÷a tõ 2 nöa sau cña bÇu vó
thu thËp m¸u vµo tÜnh m¹ch tuyÕn s÷a sau. Hai tÜnh
m¹ch tuyÕn s÷a sau th«ng víi nhau trªn bÒ mÆt cña
tuyÕn thÓ. TÜnh m¹ch ®¸y chËu còng thu nhËn m¸u tõ
phÇn sau tuyÕn s÷a vµ phÇn sau cña c¬ thÓ, sau ®ã ®æ
vµo tÜnh m¹ch s÷a sau. Nh− vËy, m¸u ë tÜnh m¹ch sau
tuyÕn s÷a ®i ra kh«ng thÓ hiÖn ®óng b¶n chÊt cña m¸u
®i ra tõ tuyÕn s−·. TÜnh m¹ch tuyÕn s÷a tr−íc ®−îc t¹o
thµnh b»ng sù thu nhËn m¸u cña phÇn tr−íc bÇu vó.
Chóng nhËp víi tÜnh m¹ch d−íi da bông, sau ®ã ®i vµo
thµnh bông t¹o thµnh tÜnh m¹ch s÷a. C¸c tÜnh m¹ch
tuyÕn s÷a tr−íc vµ sau ®−îc th«ng víi nhau b»ng tÜnh
m¹ch nèi cã kÕt cÊu van, nh÷ng van nµy ho¹t ®éng
linh ®éng, cho nªn m¸u cã thÓ ch¶y theo bÊt cø chiÒu
nµo tuú thuéc vµo vÞ trÝ cña gia sóc.
e. HÖ thèng l©m ba
HÖ thèng l©m ba trong tuyÕn s÷a cã chøc n¨ng
vËn chuyÓn dÞch thÓ hoÆc dÞch l©m ba tõ bÒ mÆt tÕ bµo
®Õn h¹ch l©m ba vµ tr¶ l¹i dÞch thÓ ®Õn tuÇn hoµn tÜnh
m¹ch. Mét chiÕc van ë tr−íc ngùc ng¨n chÆn m¸u
ch¶y vµo hÖ thèng l©m ba. HÖ thèng van trong m¹ch
l©m ba ®¶m b¶o cho dÞch l©m ba ch¶y theo dßng ch¶y
- tÜnh m¹ch. H¹ch l©m ba läc dÞch thÓ theo c¸ch lo¹i trõ
vËt l¹ vµ s¶n sinh l©m ba cÇu. Mçi nöa cña bÇu vó cã
mét h¹ch l©m ba lín n»m ngay sau èng bÑn vµ nhiÒu
h¹ch l©m ba nhá h¬n n»m r¶i r¸c trong tuyÕn s−·.
B¹ch huyÕt sau khi ch¶y qua h¹ch l©m ba lín, chóng
rêi khái bÇu vó b»ng mét hoÆc hai h¹ch l©m ba vµ sau
®ã theo èng bÑn hoµ cïng víi m¹ch l©m ba kh¸c.
2. BÇu vó
Bß cã 4 vó g¾n liÒn víi nhau t¹o thµnh bÇu vó
(H×nh 4). Bèn vó nµy t−¬ng ®èi ®éc ®éc lËp víi nhau.
§iÒu ®ã cã thÓ thÊy ®−îc tõ bªn ngoµi. Khi quan s¸t
bÇu vó tõ phÝa sau ta thÊy mét r·nh chia bÇu vó thµnh
hai nöa vµ mçi nöa ®−îc t¹o thµnh tõ hai khoang, gäi
lµ khoang tr−íc vµ khoang sau (vó tr−íc vµ vó sau).
Gi÷a c¸c khoang vó cã c¸c v¸ch ng¨n b»ng m«
liªn kÕt (H×nh 5 vµ 6). C¸c v¸ch ng¨n ch¹y theo chiÒu
däc vµ chiÒu ngang lµm cho c¸c khoang ®éc lËp víi
nhau. Nh− vËy, cã thÓ mét khoang vó nµy s¶n sinh ra
mét l−îng s÷a lín h¬n c¸c khoang kia, hoÆc mét trong
c¸c khoang bÞ nhiÔm khuÈn mµ c¸c khoang kh¸c
kh«ng bÞ ¶nh h−ëng m¹nh.
- H×nh 4: BÇu vó cña bß (nh×n ngang)
H×nh 5: BÇu vó cña bß (c¾t ®øng)
H×nh 6: BÇu vó cña bß (c¾t ngang)
- Mét bÇu vó bß lý t−ëng lµ:
- BÇu vó ph¸t triÓn, réng vµ s©u, 4 khoang vó
cã thÓ tÝch t−¬ng ®−¬ng nhau.
- C¸c nóm vó th¼ng ®øng, cã ®é dµi trung b×nh,
t¸ch biÖt nhau râ rµng. Kho¶ng c¸ch gi÷a c¸c nóm vó
tr−íc lín h¬n mét chót so víi kho¶ng c¸ch gi÷a c¸c
nóm vó sau.
- C¸c d©y ch»ng n©ng ®ì bÇu vó v÷ng ch¾c,
bÇu vó kh«ng bÞ ch¶y s©u qu¸, tr¸nh cho c¸c nóm vó
lª quyÖt trªn mÆt ®Êt vµ bÞ tæn th−¬ng.
- Trªn bÒ mÆt bÇu vó thÊy cã nhiÒu tÜnh m¹ch
vµ c¸c tÜnh m¹ch nµy næi râ.
- Bªn trong ph¶i chøa nhiÒu m« tuyÕn.
Mét bÇu vó chøa Ýt m« tuyÕn vµ chøa nhiÒu m«
liªn kÕt th× mÆc dï thÓ tÝch lín nh−ng kh«ng ph¶i lµ
bÇu vó lý t−ëng ®Ó s¶n xuÊt s÷a.
Ng−êi ta cã thÓ ph©n biÖt dÔ dµng mét bÇu vó
nhiÒu m« tuyÕn víi mét bÇu vó nhiÒu m« liªn kÕt b»ng
c¸ch quan s¸t bÇu vó sau khi v¾t s÷a. Sau khi v¾t s÷a,
mét bÇu vó cã nhiÒu m« tuyÕn th× rçng, mÒm, cßn bÇu
vó cã nhiÒu m« liªn kÕt th× cøng, vÉn tiÕp tôc cho h×nh
d¹ng cña mét bÇu vó ®Çy s÷a, ngay c¶ sau khi ta ®· v¾t
kiÖt.
- Cã thÓ ®¸nh gi¸ m« tuyÕn cña bÇu vó b»ng c¸ch
Ên mét hay nhiÒu ngãn tay lªn bÇu vó. NÕu nh− dÊu Ên
cña ngãn tay chËm mÊt ®i th× chøng tá bÇu vó cã
nhiÒu m« tuyÕn. Trong tr−êng hîp bÇu vó nhiÒu m«
liªn kÕt th× dÊu Ên ngãn tay nhanh chãng mÊt ®i hoÆc
kh«ng ®Ó l¹i dÊu Ên vµ cã c¶m gi¸c cøng khi Ên ngãn
tay.
- Ch−¬ng 2
Sù ph¸t triÓn vµ tho¸i ho¸ cña
tuyÕn s÷a
1. Sù ph¸t triÓn cña tuyÕn s÷a
a. Tõ s¬ sinh ®Õn thµnh thôc vÒ tÝnh
Sau khi sinh sù ph¸t triÓn tuyÕn s÷a vµ thÓ träng
cã tèc ®é t−¬ng tù nhau. T×nh tr¹ng ®ã kÐo dµi cho ®Õn
gÇn thµnh thôc vÒ tÝnh. Trong giai ®o¹n gÇn thµnh thôc
vÒ tÝnh, sù sinh tr−ëng vµ ph¸t triÓn cña tuyÕn s÷a chÞu
¶nh h−ëng cña hocmon. Sù ph¸t triÓn cña nang trøng
kÐo theo sù t¨ng tiÕt estrogen. Hocmon nµy kÝch thÝch
sù ph¸t triÓn cña hÖ thèng èng dÉn s÷a. Cïng víi sù
ph¸t triÓn cña tuyÕn thÓ, c¸c m« liªn kÕt, m« mì còng
®−îc ph¸t triÓn víi tèc ®é t−¬ng ®−¬ng.
b. Tõ ®éng dôc ®Õn thô thai lÇn ®Çu
C¸c kÝch tè buång trøng nh− estrogen vµ
progesteron ®−îc ph©n tiÕt vµo m¸u. estrogen kÝch
thÝch sù sinh tr−ëng cña hÖ thèng èng dÉn s÷a, cßn
progesteron kÝch thÝch sù ph¸t triÓn cña tuyÕn bµo.
D−íi t¸c dông cña c¸c kÝch tè nµy, tuyÕn s÷a ph¸t
triÓn víi tèc ®é nhanh chãng. TuyÕn bµo xuÊt hiÖn vµ
biÕn mÊt ë mçi chu kú sinh dôc. Sù biÕn mÊt cña mçi
- tÕ bµo nh−êng chç cho sù ph©n nh¸nh cña èng dÉn
s÷a. Qu¸ tr×nh nh− vËy lÆp ®i lÆp l¹i qua c¸c chu kú
sinh dôc, t¹o nªn sù ph¸t triÓn hoµn thiÖn cña tuyÕn
thÓ. Song song víi qu¸ tr×nh trªn lµ sù t¨ng sinh c¸c
m« liªn kÕt, t¹o gi¸ ®ì cho m« tuyÕn vµ sù tÝch luü c¸c
m« mì.
c. Trong thêi gian mang thai
Tõ 8-10 th¸ng tuæi, tuyÕn s÷a cña bª ®· ph¸t
triÓn ®Õn møc ®é hoµn thiÖn vµ cã kh¶ n¨ng sinh s÷a.
Nh−ng nãi chung ng−êi ta kh«ng phèi gièng tr−íc khi
bª nghÐ ®¹t kho¶ng 70% träng l−îng c¬ thÓ tr−ëng
thµnh. ë giai ®o¹n mang thai d−íi t¸c ®éng cña
estrogen vµ progesteron hÖ thèng èng dÉn vµ tuyÕn
bµo ®Òu ph¸t triÓn m¹nh. Tuy nhiªn, giai ®o¹n ®Çu
mang thai hÖ thèng èng dÉn ph¸t triÓn m¹nh, cßn
tuyÕn bµo ë giai ®o¹n ®ã ph¸t triÓn chËm. Sau ®ã
tuyÕn bµo ph¸t triÓn nhanh dÇn theo sù tiÕn triÓn cña
thai. Tr−íc khi ®Î 2-3 ngµy tuyÕn s÷a ®· tÝch luü s÷a
®Çu.
d. Sau khi ®Î
ë bß, tuyÕn s÷a ®· ph¸t triÓn ®Çy ®ñ trong giai
®o¹n mang thai, kh«ng tiÕp tôc ph¸t triÓn sau khi sinh
®Î. Song trong thùc tÕ s¶n l−îng s÷a t¨ng dÇn vµ ®¹t
®Õn æn ®Þnh, duy tr× n¨ng suÊt cao ë 6-8 tuÇn sau khi
- ®Î. Sau ®ã n¨ng suÊt s÷a dÇn dÇn gi¶m xuèng. HiÖn
t−îng ®ã lµ do dung l−îng ph©n tiÕt cña tuyÕn bµo
t¨ng lªn. Sau mét thêi gian duy tr× c−êng ®é ph©n tiÕt
cao, tuyÕn s÷a xuÊt hiÖn qu¸ tr×nh tho¸i ho¸.
2. Sù tho¸i ho¸ tuyÕn s÷a
Trong mét chu kú tiÕt s÷a, n¨ng suÊt s÷a cã xu
h−íng t¨ng lªn vµ duy tr× ë møc ®é cao ë th¸ng cho
s÷a thø 2-3 hoÆc th¸ng thø 4, sau ®ã dÇn dÇn gi¶m
xuèng. HiÖn t−îng ®ã lµ do sù gi¶m thÊp sè l−îng tÕ
bµo tuyÕn, kÌm theo sù gi¶m thÊp chøc n¨ng cña mçi
tuyÕn bµo. HiÖn t−îng sinh lý b×nh th−êng nµy diÔn ra
theo sù tiÕn triÓn cña chu kú cho s÷a gäi lµ sù tho¸i
ho¸ tuyÕn s÷a.
Cã hai lo¹i tho¸i ho¸ tuyÕn s÷a: tho¸i ho¸ tù
®éng vµ tho¸i ho¸ nh©n t¹o.
a. Sù tho¸i ho¸ tù ®éng
Sù tho¸i ho¸ tù ®éng tuyÕn s÷a x¶y ra chËm vµ
cã tÝnh chÊt tù nhiªn. Sè l−îng tÕ bµo tuyÕn trong mçi
tuyÕn bµo dÇn dÇn tiªu biÕn, sau ®ã tuyÕn bµo biÕn
mÊt, thay vµo ®ã lµ tæ chøc m« liªn kÕt. Song song víi
qu¸ tr×nh trªn, chiÒu cao cña mçi tÕ bµo tuyÕn gi¶m
thÊp g©y nªn sù thu hÑp kÝch th−íc cña tÕ bµo vµ toµn
bé tuyÕn s÷a. KÕt qu¶ cuèi cïng cña sù tho¸i ho¸ lµ
toµn bé tuyÕn bµo biÕn mÊt nh−ng vÉn tån t¹i hÖ thèng
èng dÉn trong tuyÕn s÷a. §iÒu nµy cã ý nghÜa quan
Thêm vào BST
Báo xấu
Download
Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ
