Kỹ thuật ô tô chuyên dụng: Phần I

Chia sẻ: Nguyễn Thị Ngọc Lựu | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:80

Thêm vào BST

Báo xấu

593
lượt xem 182
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Cuốn sách Kỹ thuật ô tô chuyên dụng cung cấp các kiến thức cơ bản về ô tô chuyên dụng, cấu tạo, nguyên lý hoạt động và trình bày vấn đề kỹ thuật của một số loại xe chuyên dụng trong đời sống. Đây là tài liệu học tập, tham khảo dành cho sinh viên và giảng viên ngành Cơ khí - Chế tạo máy.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Kỹ thuật ô tô chuyên dụng: Phần I

Chöông 1 – Caùc khaùi nieäm chung Hình 2 – Bôm ly taâm, sô ñoà caáu taïo vaø bieåu ñoà löu löôïng – aùp suaát Hình 3 – Sô ñoà caáu taïo caùc loaïi bôm coù theå tích xaùc ñònh Kyõ thuaät oâ toâ chuyeân duøng Chöông 1 1
Hình 5 – a) Van tieát löu doïc truïc b) Van tieát löu quanh truïc 1. Vít ñieàu chænh 2. Raõnh tieát löu 1. Raõnh tieát löu 2. Loã thoâng Hình 6 – Van moät chieàu a) Sô ñoà nguyeân lyù b) Kyù hieäu c) Quan heä löu löôïng – suït aùp Hình 7 – Van moät chieàu coù ñieàu khieån môû : a) Sô ñoà b) Aùp duïng Hình 8 – Van moät chieàu coù ñieàu khieån ñoùng Kyõ thuaät oâ toâ chuyeân duøng Chöông 1 2
Hình 9 – Van ñieàu khieån 5 cöûa 2 vò trí Hình 10 – Vò trí trung gian van ñieàu khieån 1.3.3.3 Xy lanh thuûy löïc : - Ñaây laø chi tieát tieâu chuaån veà ñöôøng kính trong. Ñöôøng kính naøy thay ñoåi töø 25 – Kyõ thuaät oâ toâ chuyeân duøng Chöông 1 3
Hình 11 – Xy lanh khoâng pis ton, taùc duïng ñôn, taùc duïng keùp Kyõ thuaät oâ toâ chuyeân duøng Chöông 1 4
CHÖÔNG 1: TOÅNG QUAN OÂ TOÂ CHUYEÂN DUØNG I. OÂ TOÂ CHUYEÂN DUØNG Ñònh nghóa: Hieän nay khoâng coù chuaån möïc chung veà oâ toâ chuyeân duøng maø tuøy moãi nöôùc. Taïi Vieät nam, caên cöù theo TCVN 6211:2003 - Phöông tieän giao thoâng ñöôøng boä, kieåu , thuaät ngöõ vaø ñònh nghóa, ta coù theå phaân ra caùc loaïi oâ toâ sau: OÂ toâ (motor vehicle): Laø loaïi PTGTÑB chaïy baèng ñoäng cô coù töø boán baùnh xe trôû leân, khoâng chaïy treân ñöôøng ray vaø thöôøng ñöôïc duøng ñeå chôû ngöôøi vaø haøng hoaù, keùo caùc rômooùc, sômi rômooùc, thöïc hieän caùc chöùc naêng, coâng duïng ñaëc bieät. OÂ toâ coøn bao goàm caû caùc xe ñöôïc noái vôùi moät ñöôøng daây daãn ñieän, ví duï oâ toâ ñieän baùnh loáp (trolley bus) vaø caùc xe ba baùnh coù khoái löôïng baûn thaâ n lôùn hôn 400kg. OÂ toâ chuyeân duøng: Coù keát caáu vaø trang bò ñeå thöïc hieän moät chöùc naêng, coâng duïng ñaëc bieät. Ví duï: Xe chöõa chaùy, xe huùt haàm caàu, xe thang, xe troän beâ toâng, xe queùt ñöôøng…. Phaân loaïi: Coù 2 caùch phaân loaïi, theo muïc ñích söû duïng hoaëc theo keát caáu. Phaân loaïi theo muïc ñích söû duïng: 1. XCD trong ngaønh thöông nghieäp: Xe chôû gia suùc, chôû bia, chôû xe maùy … 2. XCD trong ngaønh veä sinh moâi tröôøng ñoâ thò: Xe eùp raùc, töôùi ñöôøng, queùt ñöôøng … 3. XCD trong ngaønh xaây döïng: Xe uûi, xe xuùc, xe lu, xe troän beâ toâng … 4. XCD trong ngaønh noâng thuûy saûn:Xe ñoâng laïnh, xe chôû traùi caây, xe boàn … 5. XCD trong ngaønh y teá: Xe cöùu thöông 6. XCD trong ngaønh saân bay, haûi caûng: Xe naïp nhieân lieäu, xe caåu … 7. XCD trong ngaønh laâm nghieäp: Xe keùo goã 8. XCD trong ngaønh moû, ñòa chaát: Xe caàn truïc, xe ben … 9. XCD trong ngaønh an ninh quoác phoøng: Xe chöõa chaùy, xe vieät daõ.. 10. …… Phaân loaïi theo keát caáu: 1. Xe töï ñoå (xe ben) 2. Xe töï xeáp dôõ haøng (xe taûi caåu) 3. Xe thuøng kín coù baûo oân (xe ñoâng laïnh) hay khoâng coù baûo oân (xe raùc , xe queùt ñöôøng) 4. Xe boàn (chôû xaêng daàu, söõa…, chöõa chaùy, töôùi ñöôøng) 5. Xe coù keát caáu chuyeân bieät khaùc (xe thang, xe bôm beâ toâng…) 1
Vai troø OÂ toâ chuyeân duøng ñoùng vai troø quan troïng trong neàn kinh teá quoác daân. Vôùi oâ toâ chuyeân duøng, ta coù theå: - Môû roäng coâng naêng vaän taûi: Coù theå chôû caùc loaïi haøng hoaù ñaëc bieät nhö chaát loûng (xe boàn), chaát oâ nhieãm nhôø thuøng kín (xe eùp raùc, xe huùt haàm caàu), coù khaû naêng töï boác dôõ haøng hoùa, giaûm ñöôïc chi phí, thôøi gian boác xeáp (xe taûi caåu)… - Naâng cao löôïng haøng hoaù chuyeân chôû höõu ích: Taêng löôïng haøng hoùa /m 2 saøn xe nhôø keát caáu chuyeân duøng (xe chôû gia suùc nhieàu taàng, xe chôû oâtoâ), nhôø cô caáu ñaëc bieät (xe eùp raùc), . - Ñaûm baûo an toaøn cho haøng hoaù chuyeân chôû, giaûm tyû leä hö hoûng do vaän chuyeån gaây neân: Xe ñoâng laïnh, xe vaän chuyeån hoa quaû. - Giaûm bao bì khi vaän chuyeån, do ñoù giaûm chi phí vaän chuyeån vaø coâng lao ñoäng: Xe ben, xe boàn. - Thöïïc hieän caùc chöùc naêng ñaëïc bieät khoâng theå thieáu cho an ninh – quoác phoøng, giao thoâng coâng chaùnh: Xe chöõa chaùy, xe thang, xe cöùu thöông, xe huùt caàu coáng… Xu höôùng hieän nay trong nöôùc laø caûi taïo xe vaän taûi thaønh xe chuyeân duøng nhaèm taêng tính kinh teá – an toaøn cho vieäc vaän chuyeån haøng hoùa. II. PHÖÔNG PHAÙP LUAÄN TRONG VIEÄÂC THIEÁT KEÁ XE CHUYEÂN DUØNG OÂ toâ chuyeân duøng laø söï keát hôïp giöõa caùc thieát bò chuyeân duøng, thuøng chuyeân duøng vôùi oâ toâ cô sôû. Coâng thöùc thaønh laäp oâ toâ chuyeân duøng laø: OÂ toâ chuyeân duøng = OÂ toâ cô sôû + Thieát bò chuyeân duøng + Thuøng chuyeân duøng Caùc thieát bò chuyeân duøng treân oâ toâ laø nhöõng thieát bò ñaëc bieät, taïo ñöôïc nhöõng thao taùc rieâng bieät cho oâ toâ chuyeân duøng ñoù. Ví duï: Thieát bò naâng haï thuøng cuûa xe ben; thieát bò laáy raùc, eùp raùc, thaûi raùc cuûa xe chôû raùc; thieát bò laøm laïnh treân xe ñoâng laïnh; thieát bò bôm huùt treân xe huùt haàm caàu….. Caùc thieát bò naøy coù theå söû duïng caùc kieåu ñieàu khieån cô hoïc, thuûy löïc, khí neùn, ñieän hoaëc hoãn hôïp caùc kieåu treân. Hieän nay kieåu ñieàu khieån thuûy löïc ñöôïc söû duïng roäng raõi do nhöõng öu ñieåm cuûa noù, vì vaäy ôû ñaây chuùng ta ñi saâu nghieân cöùu caùc chi tieát cuûa heä thoáng ñieàu khieån thuûy löïc. Ñeå saûn xuaát xe chuyeân duøng, chuùng ta coù caùc phöông phaùp sau: - Theá giôùi: Saûn xuaát coâng nghieäp, coù thieát keá ngay töø ñaàu. - Vieät nam: Moät soá lieân doanh coù cheá taïo xe chuyeân duøng, nhöng coù giaù thaønh cao. Phöông phaùp phoå bieán hieän nay laø caûi taïo töø caùc loaïi xe taûi thoâng thöôøng thaønh caùc xe chuyeân duøng. Phöông phaùp naøy coù caùc öu ñieåm chính sau:  Giaù thaønh haï  Coù kích thöôùc phuø hôïp vôùi nhu caàu, ñieàu kieän hoaït ñoäng cuï theå cuûa töøng loaïi haøng hoaù chuyeân chôû.  Thuøng xe ñoùng chaéc hôn, thaønh cao neân chôû ñöôïc nhieàu haøng so vôùi xe nguyeân thuûy nhaäp veà. 2
 Tieát kieäm ñöôïc ngoaïi teä, taïo vieäc laøm cho löïc löôïng coâng nhaân kyõ thuaät trong nöôùc. Veà nguyeân lyù, xe chuyeân duøng goàm ba cuïm chính : 1. Xe cô sôû: - Cabin chassis - Chassis - Xe taûi hieän höõu - Xe naøo ñoù 2. Thieát bò chuyeân duøng 3. Thuøng chuyeân duøng - Thuøng nhaäp (boàn ) - Thuøng töï cheá taïo - Thuøng caûi taïo töø thuøng cuõ… Treân cô sôû phoái hôïp ba cuïm naøy, ta seõ coù boá trí chung cuûa xe, thoûa maõn caùc tieâu chuaån kyõ thuaät – kinh teá – xaõ hoäi. Troïng löôïng xe sau caûi taïo : Ga = Gcs + G tbcd + G tcd Gcs – Troïng löôïng xe cô sôû Gtcd – Troïng löôïng thuøng chuyeân duøng Gtbcd – Troïng löôïng thieát bò chuyeân duøng Yeâu caàu xe sau caûi taïo: - Xe sau caûi taïo phaûi coù taûi troïng töông ñöông taûi troïng cho pheùp cuûa xe neàn. - Caùc thoâng soá, yeâu caàu kyõ thuaät thoûa maõn caùc quy ñònh, tieâu chuaån Vieät Nam. - Phaûi baûo ñaûm tính an toaøn trong söû duïng. Trình töï thieát keá: 1. Töø muïc ñích söû duïng, xaùc ñònh caùc thoâng soá cô baûn cuûa xe:  Loaïi xe cô sôû, taûi troïng xe cô sôû.  Loaïi haøng, tyû troïng haøng.  Kích thöôùc thuøng haøng sau caûi taïo. 2. Thieát keá sô boä: Choïn phöông aùn boá trí chung (xe cô sôû, thuøng chuyeân duøng, thieát bò chuyeân duøng), xaây döïng caùc kích thöôùc cô baûn L x B x H. 3. Thieát keá kyõ thuaät: Thieát keá thuøng; boá trí laép ñaë t thieát bò chuyeân duøng; tính toaùn kieåm tra beàn caùc chi tieát cuûa thuøng, cuûa heä thoáng daãn ñoäng; kieåm tra caùc cuïm quan troïng cuûa xe sau caûi taïo : Khung xe, heä thoáng phanh, heä thoáng laùi…. 4. Kieåm tra tính oån ñònh xe sau caûi taïo : Oån ñònh doïc, oån ñònh ngang, oån ñònh tónh, oån ñònh ñoäng… 5. Tính toaùn kinh teá. III. VAÄT LIEÄU SÖÛ DUÏN G TREÂN CAÙC OÂ TOÂ CHUYEÂN DUØNG Treân oâ toâ chuyeân duøng hieän nay, ngoaøi caùc vaät lieäu thoâng thöôøng nhö goã, theùp taám . theùp ñònh hình…, ngöôøi ta coøn söû duïng caùc loaïi vaät lieäu khaùc, tuøy theo coâng naêng cuûa xe, ví duï nhoâm (thuøng xe ñoâng laïnh), polyurethan (vaät lieäu caùch nhieät thuøng baûo oân, ñoâng laïnh), fiberglass (thuøng thao taùc xe thang, xe naâng). Ñeå coù theå thieá t keá phuø hôïp, ngöôøi kyõ sö thieát keá caàn hieåu theâm cô, lyù, hoaù tính caùc loaïi vaät lieäu môùi naøy. 3
IV. ÑAÏI CÖÔNG VEÀ HEÄ THOÁN G THUÛY LÖÏC SÖÛ DUÏNG TREÂN OÂ TOÂ CHUYEÂN DUØNG Heä thoáng thuûy löïc Truyeàn ñoäng daàu eùp laø truyeàn ñoäng trong ñoù thaønh phaàn laøm vieäc chuû yeáu laø chaát loûng (daàu thuûy löïc), ñöôïc thöïc hieän baèng caùch cung caáp cho daàu moät naêng löôïng döôùi daïng theá naêng (bôm daàu neùn daàu döôùi aùp suaát nhaát ñònh), sau ñoù bieán ñoåi theá naêng daàu thaønh cô naêng (ñaåy piston cuûa xy lanh thuûy löïc) ñeå thöïc hieän coâng caàn thieát. Treân caùc oâ toâ chuyeân duøng, heä thoáng thuûy löïc ñöôïc söû duïng roäâng raõi do caùc ñaëc ñieåm sau: Öu ñieåm: - Truyeàn ñöôïc löïc vaø coâng suaát lôùn vôùi cô caáu coù kích thöôùc, troïng löôïng nhoû goïn. - Söû duïng deã daøng: Söï ña daïng caùc chi tieát thuûy löïc cho pheùp taïo nhieàu chöùc naêng khaùc nhau: Chuyeån ñoäng thaúng vaø quay hai chieàu, khoaù, khoâng taûi, thay ñoåi vaän toác.. - Ñieàu khieån linh hoaït, deã daøng töï ñoäng hoùa, truyeàn ñoäng eâm dòu: Coù theå ñieàu chænh deã daøng aùp suaát ñeå coù löïc theo yù muoán. Coù theå thay ñoåi löu löôïng ñeå thay ñoåi vaän toác caùc cô caáu chaáp haønh. Coù theå duøng caùc tín hieäu ñieän raát nhoû vaãn ñieàu khieån ñöôïc heä thoáng. - Laøm vieäc oån ñònh, ít phuï thuoäc vaøo taûi troïng beân ngoaøi. - Caùc chi tieát, boä phaän ñöôïc tieâu chuaån hoùa vaø phoå bieán. - Coù cô caáu an toaøn choáng quaù taûi. - Tính khoâng neùn ñöôïc cuûa daàu : Taïi aùp suaát thoâng thöôøng (
Daàu thuûy löïc (nhieäm vuï, yeâu caàu, phaân loaïi, tính toaùn vaø choïn . . . Bôm thuûy löïc (nhieäm vuï, yeâu caàu, phaân loaïi, öùng duïng, kyù hieäu, tính toaùn vaø choïn . . . Van thuûy löïc (nhieäm vuï, yeâu caàu, phaân loaïi, kyù hieäu, vò trí trung gian, tính toaùn vaø choïn . . . Xylanh thuûy löïc (nhieäm vuï, yeâu caàu, phaân loaïi, kyù hieäu, tính toaùn vaø choïn . . . Ñoäng cô thuûy löïc (nhieäm vuï, yeâu caàu, phaân loaïi, kyù hieäu, vò trí trung gian, tính toaùn vaø choïn . . . Sô ñoà maïch thuûy löïc Tính toaùn thuûy löïc: Löu löôïng, aùp suaát, toån thaát, ñoä cao, . . . Sô ñoà toång quaùt heä thoáng thuûy löïc Moät heä thoáng thuûy löïc cô baûn söû duïng treân oâ toâ phaûi bao goàm caùc chi tieát sau (hình 1.5): 1. Thuøng daàu 2. Bôm daàu 3. Caùc van ñieàu chænh (van phaân phoái, van an toaøn, van tieát löu, van 1 chieàu ). 4. Cô caáu chaáp haønh (xy lanh thuûy löïc, ñoäng cô thuûy löïc) 5. Oáng daãn, loïc daàu. 6. Ñoàng hoà aùp suaát Hình 1.5 – Sô ñoà heä thoáng thuûy löïc cô baûn 1. Xy lanh thuûy löïc 2. Piston thuûy löïc 3. Van tieát löu 4. Van moät chieàu 5. Van phaân phoái 5/3 6. Cô caáu ñieàu khieån van 7. Bôm daàu 8. Ñöôøng daàu 9. Van an toaøn 10. Ñöôøng daàu veà 11. Thuøng daàu Kyù hieäu caùc chi tieát heä thoáng thuûy löïc Caùc thaønh phaàn cuûa heä thoáng thuûy löïc phaûi coù kyù hieäu thoáng nhaát ñeå theå hieän treân caùc sô ñoà nguyeân lyù. Caùc kyù hieäu naøy caên cöù theo TCVN 1806 – 76 hoaëc ISO 1219:1976. Ta coù theå toå hôïp (hôïp lyù veà maët kyõ thuaät) caùc kyù hieäu cô baûn ñeå taïo neân caùc kyù hieäu khaùc. Tính ñieàu chænh ñöôïc Ñöôøng daàu chính Ñöôøng daàu ñieàu khieån, daàu hoài 5
OÁng daãn cheùo nhau OÁng daãn noái nhau OÁng daãn bò bòt OÁng daãn meàm Noái cô khí Ñieàu khieån baèng tay gaït Ñieàu khieån baèng nuùt nhaán Ñieàu khieån baèng cam Ñieàu khieån baèng baøn ñaïp chaân 1 chieàu Ñieàu khieån baèng baøn ñaïp chaân 2 chieàu Ñieàu khieån baèng khí neùn Ñieàu khieån baèng thuûy löïc Ñieàu khieån baèng ñieän Thuøng chöùa chaát loûng laøm vieäc Aéc quy thuûy löïc Boä loïc Boä taûn nhieät Boä gia nhieät Ñoàng hoà ño aùp Bôm thuûy löïc, moät chieàu, löu luôïng khoâng ñoåi Bôm thuûy löïc, ñoåi chieàu, löu löôïng thay ñoåi Ñoäng cô thuûy löïc Ñoäng cô ñieän Ñoäng cô ñoát trong Xy lanh thuûy löïc caùn piston moät phía Xy lanh thuûy löïc caùn piston hai phía Xy lanh loàng taùc duïng ñôn Xy lanh coù loã daãn trong caùn piston Van nhieàu vò trí: (Giaûi thích kyù hieäu cöûa/vò trí) Hai vò trí Ba vò trí Vò trí oáng daãn Vò trí noái, chieàu chaûy 6
Noái caùc raõnh beân trong Caùc raõnh bò bòt kín Phoå bieán nhaát laø loaïi boán cöûa: P – Pressure (supply) A , B – Output ports T – Tank (return) Van moät chieàu Ñoùng bôûi loø xo Aùp suaát môû quan troïng Coù ñieàu khieån Van ñieàu aùp (pressure control valve), van an toaøn , van traøn Van thöôøng ñoùng Van thöôøng môû Van töï ñieàu khieån Van ñieàu khieån töø beân ngoaøi Van tieát löu Khoâng ñieàu chænh Coù ñieàu chænh Ñieàu chænh theo moät chieàu Bôm thuûy löïïc: Laø thieát bò bieán ñoåi cô naêng (ngaãu löïc, vaän toác quay) cuûa ñoän g cô ñieän cung caáp thaønh ñoäng naêng (löu löôïng) vaø theá naêng (döôùi daïng aùp suaát) cuûa daàu. Phaân loaïi: Coù hai nhoùm chính: Bôm coù löu löôïng thay ñoåi vaø bôm coù löu löôïng coá ñònh. a) Bôm coù löu löôïng thay ñoåi: Ñieån hình laø bôm ly taâm (hình 1.6a). Khi aùp suaát taêng, löu löôïng bôm giaûm (hình 1.6b). Neáu bòt kín ñaàu ra cuûa bôm laøm taêng aùp suaát, thì löu löôïng bôm giaûm baèng 0. Bôm hoaït ñoäng nhôø caùnh quaït quay, huùt chaát loûng vaøo qua cöûa huùt beân hoâng, vaø ñaåy chaát loûng ra baèng löïc ly taâm. Loaïi bôm naøy söû duïng haïn cheá trong heä thoáng thuûy löïc, thöôøng duøng laøm bôm moài cho moät bôm chính daïng theå tích xaùc ñònh, hoaëc bôm chuyeån chaát loûng, bôm heä thoáng laøm maùt. Hình 1.6 – Bôm ly taâm, sô ñoà caáu taïo vaø bieåu ñoà löu löôïng – aùp suaát 7
b) Bôm coùlöu löôïng coá ñònh: Ñaây laø loaïi bôm maø löu löôïng lyù thuyeát bôm cung caáp khoâng thay ñoåi theo aùp suaát ra. Khi ñaàu ra cuûa bôm bòt kín, do löu löôïng cung caáp khoâng thay ñoåi, aùp suaát seõ taêng voït nhanh choùng ñeán giaù trò toái ña bôm chòu ñöôïc veà maët cô khí. Bôm coù löu löôïng coá ñònh luoân ñöôïc duøng laøm bôm chính trong heä thoán g thuûy löïc. Coù hai nhoùm bôm chính: Bôm quay vaø bôm tònh tieán, trong moãi nhoùm laïi coù nhieàu daïng khaùc nhau:  Chuyeån ñoäng bôm quay  Bôm baùnh raêng aên khôùp ngoaøi  Bôm baùnh raêng aên khôùp trong  Bôm rotor quay  Bôm truïc vít  Bôm caùnh gaït  Chuyeån ñoäng bôm tònh tieán  Bôm piston höôùng kính  Bôm piston höôùng truïc  Bôm piston thaúng haøng Hình 1.7 – Sô ñoà caáu taïo caùc loaïi bôm coù löu löôïng coá ñònh 8
Thoâng soá caùc loaïi bôm : Baûng 1.1 Loaïi bôm Löu löôïng (lít/phuùt) Aùp suaát (kG/cm2) Aùp suaát thaáp 10 – 15 Truïc vít Aùp trung bình 3 – 5.103 30 – 60 Aùp suaát cao 60 - 200 Baùnh raêng 3 – 200 10 – 200 Caùnh gaït 1.6 – 378 0.6 – 175 Piston Höôùng kính Ñeán 800 Ñeán 320 Höôùng truïc 30 – 640 Ñeán 175 Daõy (thaúng haøng) 0.8 – 65 Coù theå ñeán 500 Tieâu chuaån choïn löïa bôm: Do caùc bôm raát ña daïng veà chuûng loaïi neân vieäc choïn löïa bôm thích hôïp cho heä thoáng phaûi ñöôïc caên cöù treân nhöõng thoâng soá chính sau ñaây : a) Löu löôïng toái ña bôm cung caáp: Bôm ñöôïc choïn phaûi coù khaû naêng cung caáp ñuû löu löôïng yeâu caàu cuûa heä thoáng. Tuøy theo hieäu suaát theå tích cuûa bôm maø ta choïn vöôït 10 - 15 % löu löôïng max coù ích. Nhaø cheá taïo thöôøng cho bieát löu löôïng rieâng cuûa bôm q (cm3/voøng), töø ñoù ta tính toaùn ñöôïc löu löôïng cuûa bôm: q - löu löôïng rieâng (cm3/voøng) n – soá voøng quay bôm (voøng / phuùt) Löu löôïng bôm lyù thuyeát : Q = 10 -3.q.n (lít/phuùt) Löu löôïng bôm thöïc teá Qtt < Q do toån thaát theå tích (roø ræ, tröôït). Hieäu suaát theå tích : Löu löôïng bôm thöïc teá / löu löôïng bôm lyù thuyeát Qtt v  Q Löu löông bôm thöïc teá: Qtt = Q. ηv = 10-3. q.n. ηv (l/p) Hieäu suaát cô khí: ηck do ma saùt cuûa caùc chi tieát chuyeån ñoäng… Hieäu suaát toång hôïp : η = ηv. ηck Coâng suaát cung caáp cho bôm hoaït ñoäng: (kW) Q .P N  tt 600. P – Aùp suaát bôm (bar) b) Aùp suaát laøm vieäc toái ña: Choïn vöôït 15 – 30 % aùp suaát coù ích cuûa heä thoán g. Aùp suaát laøm vieäc cuûa heä thoáng laïi phuï thuoäc nhieàu yeáu toá khaùc. Toång quaùt, aùp suaát laøm vieäc caøng cao thì chi phí cho caùc thieát bò caøng cao vaø khaû naêng choïn löïa thieát bò caøng thaáp. Buø laïi, söû duïng aùp suaát cao seõ giaûm löu löôïng, kích thöôùc bôm vaø caùc chi tieát khaùc trong heä thoáng nhoû goïn hôn. c) Caùc ñieàu kieän laøm vieäc: Ñoä nhôùt daàu thuûy löïc, khoaûng nhieät ñoä laøm vieäc, vaän toác quay, nhòp söû duïng. 9
d) Caùc tính chaát khaùc: - Moâi tröôøng xung quanh (buïi, nhieät ñoä, hoûa hoaïn…) - Caùch thaùo laép döï kieán. - Möùc oàn coù theå chaáp nhaän ñöôïc. - Söï deã daøng trong baûo trì, phuï tuøng thay theá. - Tuoåi thoï döï kieán. - Giaù thaønh. Van thuûy löïc : Ñaây laø nhöõng thieát bò taïo neân giao tieáp giöõa daàu eùp, tín hieäu ñieàu khieån vaø cô caáu chaáp haønh. Chuùng duøng ñeå kieåm soaùt aùp suaát daàu eùp, löu löôïng vaø höôùng doøng daàu. Toång quaùt, van thuûy löïc goàm caùc loaïi van chính sau: a) Van ñieàu aùp : Duøng giôùi haïn aùp suaát cöïc ñaïi (van an toaøn), xaùc ñònh aùp suaát môû ñöôøng daàu veà (van traøn ), thay ñoåi aùp suaát trong ñöôøng oáng (van giaûm aùp). Nguyeân lyù hoaït ñoäng chính laø aùp suaát daàu phaûi thaéng löïc caûn gaây neân bôûi loø xo. Hình 1.8 – Van ñieàu aùp 1, 2 – Loø xo 3 – Bi 4 – Vít ñieàu chænh 5 – Piston 6 – Raõnh tam giaùc hay chöõ nhaät 7 – Loã tieát löu Kyù hieäu van ñieàu aùp : Ñaây laø van thöôøng ñoùng, chæ môû moät phaàn cho pheùp daàu chaûy veà beå chöùa khi aùp suaát daàu vaøo lôùn hôn löïc eùp cuûa loø xo. Neáu khoâng coù muõi teân treân hình loø xo, coù nghóa aùp suaát môû van ñaõ ñöôïc ñònh saün. Coù theå duøng bi, maët coân hay taám phaúng ñeå bít loã vaøo van. b) Van tieát löu: Duøng ñieàu chænh löu löôïng daàu, do ñoù ñieàu chænh ñöôïc vaän toác cô caáu chaáp haønh (thöôøng laø xy lanh thuûy löïc) trong heä thoáng. Coù hai loaïi van tieát löu: Ñieàu chænh doïc truïc vaø ñieàu chænh quanh truïc. 10
Hình 1.9 – a) Van tieát löu doïc truïc b) Van tieát löu quanh truïc 1. Vít ñieàu chænh 2. Raõnh tieát löu 1. Raõnh tieát löu 2. Loã thoâng c) Van moät chieàu: Chæ cho pheùp daàu chaûy theo moät chieàu vaø haïn cheá theo chieàu nguôïc laïi. Kyù hieäu van moät chieàu nhö hình veõ. Löu yù khi giaù trò löïc eùp loø xo coù yù nghóa quan troïng, ta theå hieän hình loø xo treân kyù hieäu. d) Van ñieàu khieån: 3.4.2.1 Cô caáu chaáp haønh Hình 1.10 – Van moät chieàu a) Sô ñoà nguyeân lyù Xy lanh thuûy löïc b) Kyù hieäu Xy lanh quay c) Quan heä löu löôïng – suït aùp Coù tröôøng hôïp van moät chieàu ñöôïc ñieàu khieån ñoùng hoaëïc môû baèng aùp suaát ñöôøng daàu ñieàu khieån (hình 1.11 vaø 1.12) 11
H. 1.11 – Van moät chieàu coù ñieàu khieån môû : a) Sô ñoà b) Aùp duïng H.1.12 – Van moät chieàu coù ñieàu khieån ñoùng Treân hình 1.11, khi coù hieän töôïng “tuoät” ôû ñaàu xy lanh döôùi, aùp suaát ñaàu treân (laø aùp suaát ñieàu khieån van moät chieàu ) giaûm, khieán van ñöôïc ñoùng chaët, hieän töôïng giaät ngöøng laïi. Treân hình 1.12, van moät chieàu laøm nhieäm vuï nhö van an toaøn. Khi aùp suaát daàu maïch 1 giaûm, ngay laäp töùc maïch daàu 2 cuõng ñöôïc môû. d) Van ñieàu khieån: Thöôøng gaëp nhaát laø van vôùi ty van tröôït. Vieäc ñieàu khieån ty van coù theå baèng cô khí, thuûy löïc hoaêïc ñieän. Hình 1.13 – Van ñieàu khieån 5 cöûa 2 vò trí 12
Vôùi van 5/3, coù theâm vò trí trung gian. Tuøy keát caáu , vò trí trung gian coù theå coù nhöõng kieåu noái khaùc nhau.(Baûng 1.2) Baûng 1.2 – Vò trí trung gian van ñieàu khieån Xy lanh thuûy löïc : Ñaây laø chi tieát tieâu chuaån veà ñöôøng kính trong. Ñöôøng kính naøy thay ñoåi töø 25 – 320mm, coù theå môû roäng ñeán 500mm hay hôn nöõa. Haønh trình thoâng thöôøng töø 30 ñeán 1000mm. 13
Aùp suaát danh ñònh laø 60, 80, 120, 160, 250 bars. Thoâng thöôøng ngöôøi ta chia laøm hai loaïi: - Xy lanh thuûy löïc taùc ñoäng ñôn (1 chieàu ) - Xy lanh thuûy löïc taùc ñoäng keùp (2 chieàu) Hình 1.14 – a) Xy lanh khoâng pis ton, b) Xy lanh taùc duïng ñôn, c) Xy lanh taùc duïng keùp 14
CHÖÔNG 2 - XE TÖÏ ÑOÅ I. COÂNG DUÏN G – YEÂU CAÀU 1.1 Coâng duïng – Ñaëc ñieåm: Caùc loaïi haøng hoùa chuyeân chôû baèng xe taûi thöôøng laø haøng hoùa coù theå tích lôùn, do ñoù thuøng xe taûi thöôøng phaûi coù kích thöôùc lôùn ñeå taän duïng heát coân g suaát cuûa ñoäng cô. Moät soá loaïi haøng hoùa caàn traùnh möa naéng neân thuøng xe taûi coù mui. Hai böûng hoâng vaø böûng sau coù khôùp baûn leà, coù theå môû böûng thuaän tieän cho vieäc xeáp haøng. Thuøng xe taûi thöôøng daøi neân tính naêng quay voøng thaáp. Trong khi ñoù, xe töï ñoå chuû yeáu duøng chuyeân chôû haøng rôøi raïc coù khoái löôïng rieâng lôùn nhö caùt, ñaù, vaät lieäu xaây döïng, ñaát raùc . . . neân thuøng xe ñöôïc laøm ngaén vaø chaéc chaén, hai böûng hoâng vaø böûng sau laät ñöôïc ñeå thaùo dôõ haøng. Vaät lieäu chuyeân chôû khoâng ñoøi hoûi baûo quaûn möa naéng neân thuøng khoâng coù mui. Xe coù chieàu daøi xe raát ngaén do ñoù coù tính naêng quay voøng toát neân. Xe thöôøng ñöôïc trang bò loaïi baùnh xe coù tính naêng thoâng qua cao vaø coù theå chaïy ñöôïc treân ñaát meàm. 1.2 Yeâu caàu: - Thoûa maõn caùc tieâu chuaån veà an toaøn kyõ thuaät vaø baûo veä moâi tröôøng (xem 22TCN 224 – 2001, 22 TCN 307 – 03) cuûa phöông tieän giao thoâng cô giôùi ñöôøng boä do Boä Giao thoâng Vaän taûi ban haønh. - Thuøng coù kích thöôùc, hình daùng phuø hôïp ñeå chöùa ñöôïc löôïng haøng hoùa lôùn nhaát, deã thaùo saïch loøng thuøng khi ñoå. Quy ñònh chung veà kích thöôùc cho pheùp lôùn nhaát: Chieàu roäng thuøng xe khoâng quaù 2,5 m Chieàu cao thuøng xe khoâng quaù 4,0 m Chieàu daøi toaøn xe khoâng quaù 12,2 m Ñoái vôùi xe cô giôùi côõ nhoû, ñeå kích thöôùc hình daùng baûo ñaûm tính haøi hoøa, Boä Giao thoâng Vaän taûi quy ñònh nhö sau: Chieàu daøi toaøn boä xe L  1,95 L0 (chieàu daøi cô sôû) Chieàu cao toái ña xe Hmax  1,75 WT Wt laø khoaûng caùch giöõa taâm veát tieáp xuùc cuûa hai baùnh xe sau vôùi maët ñöôøng tröôøng hôïp truïc sau laép baùnh ñôn, hay laø khoaûng caùch giöõa taâm veát tieáp xuùc cuûa hai baùnh xe sau phía ngoaøi tröôøng hôïp truïc laép baùnh ñoâi (hình 2.1) - Ñaûm baûo tính an toaøn khi naâng, ñoå haøng cuõng nhö khi vaän chuyeån, khoâng laøm rôi vaõi haøng hoùa khi vaän chuyeån. Xe phaûi trang bò cô caáu khoùa naép thuøng, cô caáu an toaøn, thuøng phaûi ñuû beàn vaø cöùng vöõng, coù maùi baûo veä cabin khi chaát haøng. - Goùc naâng thuøng phaûi ñuû lôùn ñeå truùt saïch haøng hoùa. 1
Hình 2.1 – Phöông phaùp xaùc ñònh giaù trò W t - Xe phaûi coù tính oån ñònh khi naâng, haï thuøng. - Keát caáu goïn nheï, deã cheá taïo, giaù thaønh thaáp. - Deã baûo trì, baûo döôõng, söûa chöõa, thao taùc vaän haønh ñôn giaûn . . . II. KEÁT CAÁU VAØ NGUYEÂN LYÙ HOAÏT ÑOÄNG Coâng thöùc caáu taïo: Xe cô sôû + Thuøng haøng töï ñoå + Cô caáu naâng haït huøng haøng Hình 2.2 – Xe töï ñoå KAMAZ 65111 2