Lịch sử nghiên cứu lí luận về Báo chí ở Phương Tây

LÕCH SÛÃ NGHIÏN CÛÁU<br /> LÑ LUÊÅN VÏÌ BAÁO CHÑ ÚÃ PHÛÚNG TÊY<br /> . Nguyïîn Höìng Sao*<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 1. Lõch sûã nghiïn cûáu vïì baáo chñ Hoa Kò àaão chñnh hoùåc àöång àêët. Triïët lñ chñnh trõ cuãa<br /> 1.1. Tûâ caác nghiïn cûáu coá tñnh giai thoaåi cöng trònh nhû thïë thûúâng mang tñnh tûå do. Baáo<br /> àïën caác nghiïn cûáu mang yá nghôa xaä höåi hoåc chñ bõ thöi thuác phaãi thûåc hiïån vai troâ phï phaán.<br /> Theo Van Dijk (1988), nhiïìu cöng trònh Rosenblum àaä kïët thuác taác phêím cuãa mònh bùçng<br /> nghiïn cûáu vïì baáo chñ úã Myä khúãi thuyã mang möåt khùèng àõnh àiïín hònh, laâm mêîu mûåc cho<br /> àêåm tñnh giai thoaåi. Caác cöng trònh naây chuã yïëu caác saách cuâng loaåi vïì tin tûác vaâ viïët tin:<br /> do nhûäng ngûúâi nguyïn laâ nhaâ baáo thûåc hiïån. A democracy can not function without an<br /> Hoå noái vïì kinh nghiïåm baãn thên vaâ cung cêëp informed electorate, and this applies no less to<br /> hoùåc laâ nhûäng lúâi khuyïn hoùåc phï bònh àöëi vúái foreign affairs than to domestic matters. Foreign<br /> caác phûúng tiïån truyïìn thöng vaâ caác saãn phêím policy can not be left unchecked to a Washington<br /> cuãa chñnh hoå. Caác nghiïn cûáu naây cung cêëp cho elite, to specialists or to interested lobby groups.<br /> ngûúâi àoåc nhûäng kiïën thûác vïì cuöåc söëng vaâ thoái World crises, if foreseen in time, sometimes can<br /> quen cuãa nhûäng con ngûúâi laâm baáo. Caác taác giaã be avoided. But without reliable reporting from<br /> tûúâng thuêåt laåi nhûäng sûå kiïån nöíi tiïëng nhû möåt abroad, citizens are vulnerable and weak. If<br /> chiïën dõch tranh cûã töíng thöëng; nhûäng cuöåc baåo many Americans do not realze this, only<br /> loaån vïì chuãng töåc cuãa thêåp kó 60 (thïë kó 20); reporters and editors - Knickerbocker's madmen<br /> Watergate hoùåc nhûäng vêën àïì, sûå kiïån, xaä höåi vaâ - can drive it home to them (Rosenblum, 1981,<br /> chñnh trõ quan troång khaác. Tûâ nhûäng thñ duå naây tr. 223- Möåt nïìn dên chuã khöng thïí vêån haânh<br /> ngûúâi ta coá thïí suy luêån rùçng caách tiïëp cêån trûúâng nïëu thiïëu möåt cûã tri àûúåc thöng tin kïí caã caác<br /> húåp (case study) laâ rêët phöí biïën úã Hoa Kò vêën àïì àöëi nöåi vaâ àöëi ngoaåi. Chñnh saách àöëi ngoaåi<br /> (Wicker, 1978). ÚÃ àêy, vai troâ tûúng àöëi àùåc biïåt khöng thïí phoá mùåc cho möåt caá nhên thuöåc thaânh<br /> cuãa caác phoáng viïn truyïìn hònh cuäng àaä laâ hûúáng phêìn choáp bu úã Washington, cho caác chuyïn gia<br /> cho nhiïìu cöng trònh nghiïn cûáu (Powers, 1978). hoùåc cho caác nhoám ngûúâi chuyïn vêån àöång haânh<br /> Vúái phong caách tûúâng thuêåt, Rosenblum (1981) lang àûúåc. Caác vuå khuãng hoaãng trïn thïë giúái<br /> àaä mö taã caách laâm viïåc cuãa caác phoáng viïn nûúác àöi khi coá thïí traánh àûúåc nïëu àûúåc phaát hiïån<br /> ngoaâi, caách hoå thu thêåp tin tûác, caác khoá khùn maâ kõp thúâi. Nhûng nïëu khöng coá baâi viïët tin cêåy tûâ<br /> hoå gùåp phaãi (àùåc biïåt laâ cú chïë kiïím duyïåt) vaâ nûúác ngoaâi (gûãi vïì) thò ngûúâi dên coá thïí bõ töín<br /> bao nhiïu tin àûúåc xem laâ tiïu biïíu cho caác cuöåc thûúng vaâ úã thïë yïëu. Nïëu nhiïìu ngûúâi Myä khöng<br /> <br /> * NCS chuyïn ngaânh Ngön ngûä hoåc.<br /> <br /> <br /> <br /> K H O A H OÏ C X AÕÕ H OÄ I V AØØ N H AÂ N V AÊ N ♦61<br /> nhêån thûác àûúåc àiïìu naây thò chó coá caác phoáng vúái baáo chñ (Bagdikian, (1971), (1983)). Tuy<br /> viïn vaâ biïn têåp viïn - nhûäng keã àiïn àõnh cû úã nhiïn, xeát vïì mùåt xaä höåi thò caác cöng trònh nghiïn<br /> New York - coá thïí chuyïín taãi vïì nûúác cho hoå maâ cûáu naây vêîn coân úã mûác àöå bïì ngoaâi (superficial)<br /> thöi. vaâ mang tñnh vô mö; coân nïëu phên tñch vïì mùåt<br /> Tuy nhiïn, khöng phaãi têët caã caác nghiïn cûáu tin tûác thò chuáng chó mang tñnh khaái quaát<br /> tiïìn lñ thuyïët àïìu laâ giai thoaåi. Thêåt ra, möåt söë (impressionistic). Caác taác giaã thûúâng kïí chuyïån<br /> trong caác nghiïn cûáu àoá coá nhiïìu tû liïåu töët vaâ thay vò phên tñch caác cêu chuyïån àoá.Van Dijk<br /> àûúåc nghiïn cûáu trïn nhiïìu bònh diïån röång. (1988) goåi caác cöng trònh úã giai àoaån naây laâ<br /> Nhoám News Study Group cuãa hoåc viïån MIT àaä "observer accounts of the news" (caác mêîu miïu<br /> quay video vaâ phên tñch hún 600 giúâ phaát soáng taã tin tûác cuãa nhaâ quan saát).<br /> tin tûác truyïìn hònh (Diamond, 1978). Nghiïn cûáu 1.2. Nghiïn cûáu mang tñnh xaä höåi hoåc vô<br /> naây nhêën maånh àïën vai troâ cuãa "baáo chñ coá traách mö<br /> nhiïåm" (responsible journalism) vaâ nhu cêìu phaãi Möåt söë cöng trònh nghiïn cûáu trûúác àêy têåp<br /> coá "nhûäng ngûúâi canh chûâng baáo chñ" (press trung sûå chuá yá vaâo toaân böå cöng viïåc töí chûác<br /> watchers) biïët phï phaán (tr.240). Tûúng tûå, trong cuãa caác cú quan truyïìn thöng, thñ duå nhû cú cêëu<br /> caác nghiïn cûáu vïì tin tûác trïn baáo chñ vaâ truyïìn kiïím soaát cöng khai cuãa têåp àoaân; cöng viïåc<br /> hònh cuãa mònh, Epstein (1973, 1975) cho thêëy quaãn trõ; tñnh tön ti cuãa nhûäng ngûúâi laâm cöng<br /> caách thûác maâ baáo chñ àaä xûã lñ caác chuã àïì haâng viïåc biïn têåp hoùåc caác nhaâ baáo coá liïn quan vaâ<br /> àêìu cuãa quöëc gia taåi Hoa Kò nhû Baáo chñ cuãa caác cöng viïåc thûúâng nhêåt trong viïåc têåp húåp<br /> Lêìu Nùm Goác, Chiïën tranh Viïåt Nam, Phong tin. Do àoá, trong möåt nghiïn cûáu, Gans (1979)<br /> traâo Black Panthers (Baáo àen) vaâ Watergate vaâ àaä cung cêëp nhiïìu chi tiïët vïì caách thûác tin tûác<br /> caách truyïìn hònh thu thêåp, choån loåc vaâ trònh baây àûúåc saãn xuêët úã caã hai bònh diïån trïn hïå thöëng<br /> tin tûác. Cöng trònh nghiïn cûáu trûúác (Epstein, maång vaâ trïn möåt söë taåp chñ nhû Newsweek hoùåc<br /> 1973) àûúåc cùn cûá vaâo taác phêím taåi hiïån trûúâng Times. Nhiïìu cöng viïåc taåi hiïån trûúâng cung<br /> cuãa maång truyïìn hònh NBC vúái muåc àñch cho cêëp cho chuáng ta möåt caái nhòn vïì toaâ soaån, caác<br /> thêëy tin tûác lïå thuöåc vaâo sûå kiïån vaâ caã vaâo cú chuyïn muåc, thoái quen nghïì nghiïåp, caác giaá trõ<br /> cêëu saãn xuêët tin. Cuäng giöëng nhû caác nghiïn cuãa tin vaâ caác loaåi chuã àïì coá thïí àûúåc caác phûúng<br /> cûáu khaác àûúåc viïët vaâo nhûäng nùm cuöëi thêåp kó tiïån truyïìn thöng chuyïín taãi. ÚÃ àêy, chuáng ta<br /> 70 (thïë kó 20) nhû cuãa Gans (1979) hûúáng tiïëp àûúåc tiïëp cêån gêìn hún vúái viïåc saãn xuêët tin vaâ<br /> cêån naây cuäng àaä cung cêëp nhûäng kiïën thûác coá möëi quan hïå àûúåc xaác lêåp giûäa caác chïë àõnh cuãa<br /> giaá trõ vïì cöng viïåc thûúâng nhêåt cuãa baáo chñ, caác xaä höåi vaâ caác giaá trõ thûåc sûå vaâ caác chuã àïì nùçm<br /> giaá trõ vaâ chïë àõnh trong viïåc saãn xuêët tin. ÚÃ trong tin tûác. Mùåc duâ cöng trònh nghiïn cûáu cuãa<br /> àêy, chuáng ta chûáng kiïën möåt bûúác chuyïín tiïëp Gans àûúåc xem laâ möåt mêîu mûåc vïì cöng viïåc<br /> sang caác daång nghiïn cûáu vïì tin tûác coá tñnh hïå taåi hiïån trûúâng mang tñnh xaä höåi hoåc, nhûng sûå<br /> thöëng hún vaâ böåc löå tñnh lñ thuyïët nhiïìu hún maâ quan saát vaâ phên tñch vêîn chûa sêu. Chuáng ta<br /> hûúáng tiïëp cêån mang tñnh giai thoaåi hoùåc caác vêîn chûa biïët chñnh xaác möåt cuöåc hoåp cuãa ban<br /> nghiïn cûáu mang tñnh taâi liïåu trûúác àoá coân thiïëu biïn têåp diïîn ra nhû thïë naâo - ai noái gò vaâ vaâo luác<br /> (Barrett, (1978); Abel (1981)). Nhiïìu nghiïn cûáu naâo. Àöëi vúái caác hoaåt àöång thu thêåp tin tûác, trong<br /> trong giai àoaån naây têåp trung vaâo vêën àïì tin tûác möåt chuyïn muåc hoùåc caác cuöåc tiïëp xuác giûäa<br /> thiïn lïåch vaâ bõ boáp meáo (Altheide, (1974); phoáng viïn vaâ caác nguöìn tin cuäng thïë. Chuáng ta<br /> Cirino (1971). Dûä liïåu thûúâng laâ caác maãng phoãng vêîn khöng biïët nhaâ baáo diïîn àaåt nhûäng möi<br /> vêën vaâ caác baãng söë liïåu hún laâ caác phên tñch sêu trûúâng tin tûác naây ra sao vaâ nhûäng diïîn taã àoá<br /> saát caác saãn phêím tin. Thêåt vêåy, khoá tòm àûúåc caác àõnh hònh viïåc saãn xuêët caác sûå kiïån tin vaâ diïîn<br /> maãng vùn baãn tin múã röång trong hêìu hïët caác ngön tin àoá nhû thïë naâo. Chuáng ta vêîn cêìn àûúåc<br /> cöng trònh nghiïn cûáu naây. Coá thïí noái möåt caách tiïëp cêån sêu saát hún thöng qua viïåc phên tñch<br /> khaái quaát rùçng sûå phên tñch cöng viïåc saãn xuêët mang tñnh vô mö vïì tiïën trònh saãn xuêët tin.<br /> tin têåp trung vaâo caác vêën àïì töí chûác, cöng viïåc Möåt phên tñch mang tñnh vô mö nhû thïë coá<br /> thûúâng ngaây vaâ giaá trõ cuãa baáo chñ vaâ sûå kiïím thïí tòm thêëy trong taác phêím cuãa Tuchman<br /> soaát cuãa caác têåp àoaân hoùåc thïë lûåc chñnh trõ àöëi (1978a). Taác phêím cuãa baâ, coá leä laâ möåt nghiïn<br /> <br /> <br /> 62♦K H O A H OÏ C X AÕÕ H OÄ I V AØØ N H AÂ N V AÊ N<br /> cûáu mang tñnh xaä höåi hoåc vïì viïåc saãn xuêët tin àûúåc phoáng viïn thu lûúåm cho baâi viïët àöåc quyïìn<br /> thuá võ vaâ caách tên nhêët - theo hûúáng tiïëp cêån cuãa cuãa mònh laâ sûå xaác àõnh cuãa tònh huöëng tin.<br /> phûúng phaáp luêån nhên hoåc. Mùåc duâ coá nhiïìu Fishman kïët luêån rùçng nhûäng phûúng phaáp taåo<br /> àiïím chung vúái caác cöng trònh àaä àïì cêåp trïn tin vaâ sûå lïå thuöåc vaâo caác nguöìn tin vaâ taâi liïåu<br /> àêy thò taác giaã àaä têåp trung hún vaâo thoái quen röång raäi àûa àïën möåt bûác tranh mang tñnh yá thûác<br /> hùçng ngaây cuãa caác phoáng viïn vaâ biïn têåp viïn. hïå àöìng nhêët cuãa thïë giúái. YÁ thûác hïå naây àûúåc<br /> Chuáng àûúåc miïu taã nhû nhûäng thaânh tûåu hùçng xaác àõnh röång raäi vïì mùåt chïë àõnh àöëi vúái tñnh<br /> ngaây trong viïåc taái cêëu truác hiïån thûåc laâm nïn thûåc tiïîn cuãa viïåc taåo tin. Mùåc duâ cuäng coá nhiïìu<br /> tin tûác vaâ àöìng thúâi laâ sûå phên cöng cuãa töí chûác àiïí m khaá c vúá i cöng trònh nghiïn cûá u cuã a<br /> maâ trong àoá viïåc laâm tin diïîn ra khöng coá àùåc Tuchman, àaáng chuá yá laâ úã cêëp àöå lñ thuyïët, nhûng<br /> trûng cuãa möåt bûác tranh hiïån thûåc: noá coá thïí chuáng ta cuäng phaát hiïån möåt hûúáng tiïëp cêån<br /> àuáng hoùåc thiïn lïåch nhûng laâ möåt böå khung tûúng tûå àöëi vúái viïåc khùèng àõnh tñnh yá thûác hïå<br /> qua àoá thïë giúái mang tñnh xaä höåi àûúåc kiïën taåo cuãa tin trong nghiïn cûáu cuãa Fishman. Tûác laâ yá<br /> theo thoái quen. Caác phoáng viïn hoaåt àöång trong thûác hïå khöng àûúåc xem laâ bùæt nguöìn tûâ caác<br /> möåt maång lûúái. Àoá laâ möåt cöng cuå töí chûác mang àiïìu kiïån tri nhêån vaâ kinh tïë xaä höåi cuãa ngûúâi<br /> tñnh chiïën lûúåc, àoán nhêån tin tûâ caác nguöìn tin laâm tin.<br /> caâng hiïåu quaã caâng töët. Viïåc phên loaåi caác sûå Gêìn àêy (2003), trong biïn baãn lûu taåi Höåi<br /> kiïån tin cho pheáp phoáng viïn êën àõnh caác giaá trõ nghõ haâng nùm cuãa Hiïåp höåi Giaáo duåc vïì Baáo<br /> cuãa tin thöng qua caác sûå kiïån naây àöìng thúâi cho chñ vaâ Truyïìn thöng Àaåi chuáng (Proceedings of<br /> hoå àûúåc tûå do thay àöíi tin. Tiïëp cêån gêìn hún vúái the Annual Meeting of the Association for<br /> saãn phêím sau cuâng cuãa caác thao taác taåo tin naây, Education in Journalism and Mass<br /> Tuchman àaä chuá yá àïën caái goåi laâ "web of Communication) lêìn thûá 86 taåi thaânh phöë<br /> facticity" (maång giaã taåo) àûúåc caác nhaâ taåo tin Kansas, Missouri tûâ 30/7 àïën 2/8/2003, Tiïíu ban<br /> gaán cho laâ àaä taåo ra möåt uy tñn aão maâ thûåc ra laâ Baáo chñ coân lûu laåi 22 baáo caáo chuyïn àïì cuãa<br /> àïí húåp phaáp hoaá thûåc traång àaä àûúåc mùåc àõnh. nhiïìu taác giaã xoay quanh caác vêën àïì nöíi bêåt cuãa<br /> Baâ àaä chó roä àiïìu naây bùçng viïåc phên tñch caác cuá baáo chñ nhû: sûå quan têm cuãa àöåc giaã; möåt söë<br /> bêëm maáy quay phim vaâ caác cêu chuyïån àaä möåt nghiïn cûáu àiïín hònh; caác chiïën lûúåc thay àöíi;<br /> mùåt laâm sai lïåch möåt caách coá hïå thöëng caác biïíu sûå húåp taác; caác baâi xaä luêån, thû àiïån tûã; caác<br /> àaåt vïì caác thaãm hoåa, caác vuå baåo loaån, biïíu tònh cuöåc bêìu cûã; caác phûúng phaáp lûúång giaá; caác<br /> vaâ caác nhaâ laänh àaåo húåp phaáp úã mùåt khaác. Phong vêën àïì vïì giúái tñnh; sûå nùng àöång theo nhoám;<br /> traâo phuå nûä àûúåc sûã duång nhû möåt minh chûáng giaáo duåc bêåc cao; giaáo duåc baáo chñ; viïåc àûa<br /> quan troång cho viïåc taåo tin àaä kiïën taåo nïn caác tin lïn phûúng tiïån truyïìn thöng, baáo chñ; caác<br /> sûå kiïån nhû thïë naâo. khu biïåt vïì giúái tñnh; thaái àöå cuãa ngûúâi thêìy;<br /> Möåt hûúáng tiïëp cêån tûúng tûå àûúåc thïí hiïån baáo àiïån tûã vaâ hûúáng dêîn viïët baáo... Àùåc biïåt,<br /> trong cöng trònh nghiïn cûáu cuãa Fishman (1980). trong àoá caác chuyïn àïì vïì baáo trûåc tuyïën àaä<br /> Öng cuäng quan têm àïën viïåc phên tñch cöng viïåc chiïëm àïën 27,3%. Àiïìu àoá cho thêëy baáo trûåc<br /> taåo tin coá tñnh xaä höåi hoåc vaâ nghiïn cûáu caách tuyïën àang laâ phûúng tiïån truyïìn thöng phöí biïën<br /> caác nhaâ baáo thöng qua möåt söë giai àoaån "theo vaâ àûúåc àïì cêåp àïën nhiïìu nhêët.<br /> doäi caác diïîn tiïën, diïîn dõch chuáng thaânh nhûäng Toám laåi, têët caã nhûäng cöng trònh nghiïn cûáu<br /> sûå kiïån coá yá nghôa, àiïìu tra baãn chêët sûå thêåt cuãa vûâa nïu trïn duâ coá möåt khoaãng caách lúán giûäa<br /> chuáng vaâ raáp nöëi chuáng thaânh caác cêu chuyïån" caác hûúáng tiïëp cêån coá tñnh giai thoaåi, möåt mùåt<br /> (tr.16). Öng thaão luêån vïì caác chïë àõnh cuãa töí chuáng chûáa àûång nhûäng cêu chuyïån thuá võ vïì<br /> chûác, cöng viïåc úã toaâ soaån, chuyïn muåc vaâ caác nhûäng nhên vêåt àiïìu phöëi hoùåc vïì kinh nghiïåm<br /> phûúng phaáp thêím tra. Thöng qua cöng viïåc taåi caá nhên cuãa möåt söë nhaâ baáo vaâ nhûäng hûúáng<br /> hiïån trûúâng, öng coá thïí chûáng kiïën nhûäng tiïëp cêån mang tñnh lñ thuyïët hún tûâ quan àiïím<br /> phûúng phaáp tûúng ûáng cuãa nhûäng ngûúâi trong xaä höåi hoåc vi mö ta cuäng phaát hiïån chuáng coá<br /> cuöåc trong viïåc diïîn dõch vaâ xêy dûång caác sûå nhiïìu àiïím tûúng àöìng. Thûá nhêët, nhûäng vêën<br /> kiïån tin àaä àûúåc caác nhaâ cêìm quyïìn laâm saáng toã àïì àûúåc nghiïn cûáu hêìu nhû cuâng xuêët phaát tûâ<br /> trûúác àoá. Caác taâi liïåu vaâ thöng tin cuãa caãnh saát àúâi söëng chñnh trõ vaâ xaä höåi cuãa nûúác Myä. Thûá<br /> <br /> <br /> K H O A H OÏ C X AÕÕ H OÄ I V AØØ N H AÂ N V AÊ N ♦63<br /> hai, lêåp trûúâng chñnh trõ - xaä höåi cuãa caác taác giaã sûå hiïån diïån cuãa Hoa Kò úã Viïåt Nam. Bùçng sûå<br /> cuãa nhûäng cöng trònh nghiïn cûáu naây thûúâng laâ quan saát gêìn guäi caác hoaåt àöång cuãa àöåi nguä laâm<br /> mang tñnh tûå do vaâ phï phaán nheå nhaâng hiïån truyïìn hònh vaâ phoáng viïn baáo chñ vaâ thöng qua<br /> traång baáo chñ luác bêëy giúâ. Nhiïìu cöng trònh möåt sûå phên tñch vïì nöåi dung hoå àaä phaát hiïån<br /> nghiïn cûáu têåp trung vaâo caác sai phaåm hoùåc giûäa nhûäng thûá khaác caái caách maâ caác phûúng<br /> thiïn lïåch úã caác phûúng tiïån truyïìn thöng tin tiïån truyïìn thöng àûúåc khùèng àõnh laåi nïëu möåt<br /> tûác vaâ àûa ra caác àïì xuêët caãi tiïën thûúâng àûúåc cuöåc biïíu tònh hoaâ bònh nhû möåt baåo lûåc cêìn<br /> àõnh hònh tûâ quan àiïím nhên vùn vaâ quyïìn lúåi thiïët do sûå chuá yá àùåc biïåt cuãa hoå àïën möåt sûå cöë<br /> cöng dên vaâ traách nhiïåm cuãa baáo chñ. nhoã. Tûúng tûå, möåt sûå kiïån khaác cuãa thêåp kó 60,<br /> 2. Möåt söë cöng trònh nghiïn cûáu úã Anh vaâ coá tïn goåi laâ caác haânh àöång cuãa nhûäng keã choi<br /> Têy Êu choi (mods) vaâ dúã húi (rockers), àûa àïën möåt<br /> Trûúác tiïn coá thïí noái rùçng khöng coá möåt cöng nghiïn cûáu rêët coá aãnh hûúãng cuãa Cohen (1980)<br /> trònh nghiïn cûáu baáo chñ naâo cuãa Anh coá quan chuá yá nhiïìu àïën vai troâ cuãa phûúng tiïån truyïìn<br /> àiïím thuêìn tuyá vïì xaä höåi hoåc vi mö (phûúng thöng tin tûác. Luêån àïì quan troång cuãa Cohen àaä<br /> phaáp luêån nhên hoåc). Thûá nhêët, hêìu hïët cöng phaãn aánh trong tiïu àïì quyïín saách cuãa öng, laâ<br /> viïåc àûúåc àõnh hònh trong möåt truyïìn thöëng xaä nöîi lo súå vïì mùåt àaåo àûác noái chung (àaåi chuáng<br /> höåi hoåc coá tñnh chñnh trõ (hoùåc khoa hoåc chñnh vaâ laá caãi), àaä khùèng àõnh nhûäng nhoám thanh niïn<br /> trõ - xaä höåi). Thûá hai, phêìn lúán trong caác cöng khaác nhau àoá laâ "folk devils" (nhûäng con quó<br /> trònh naây coá möåt àõnh hûúáng maác-xñt vaâ gêìn guäi ngûúâi). Öng cho thêëy rùçng caác phûúng tiïån<br /> vúái caác cöng trònh úã Phaáp vaâ YÁ nhû cöng trònh truyïìn thöng cuâng vúái nhûäng ngûúâi nùæm quyïìn<br /> cuãa caác nhaâ cêëu truác luêån ngûúâi Phaáp nhû laâm viïåc vúái möåt mö hònh lïåch chuêín àûúåc phoáng<br /> Barthes, Foucault, Derrida, Pïcheux hoùå c àaåi. Tûác laâ, baâi tûúâng thuêåt cuãa phûúng tiïån<br /> Althussser1. Sûå àõnh hûúáng naây têåp trung nhiïìu truyïìn thöng vïì möåt vêën àïì khúãi àiïím - thöng<br /> hún vaâo viïåc phên tñch mang tñnh yá thûác hïå àöëi qua caác giai àoaån khaác nhau cuãa viïåc caãm nhêån<br /> vúái caác phûúng tiïån truyïìn thöng vaâ tin tûác. Thûá sai lêìm, sûå dïî xuác àöång, kõch tñnh hoaá vaâ leo<br /> ba laâ, sûå quan têm àöëi vúái baãn chêët giai cêëp cuãa thang - àaä laâm cho sûå lïåch chuêín gia tùng vaâ do<br /> tin, viïåc saãn xuêët tin vaâ caác phûúng tiïån truyïìn àoá àoáng goáp cho sûå khùèng àõnh caác quaán hònh<br /> thöng. Àiïìu naây coá nghôa laâ caác chuã àïì àûúåc lûåa (hay sûå rêåp khuön).<br /> choån cho viïåc phên tñch sêu hún thûúâng laâ coá Möëi quan têm àùåc biïåt àöëi vúái viïåc thu huát<br /> liïn quan àïën viïåc àêëu tranh giai cêëp. Vaâ cuöëi caác phûúng tiïån truyïìn thöng bùçng sûå lïåch chuêín<br /> cuâng, coá sûå têåp trung hún vaâo nöåi dung coá tñnh coá thïí àûúåc tòm thêëy trong nhiïìu cöng trònh<br /> hïå thöëng hoùåc viïåc phên tñch diïîn ngön, phêìn nghiïn cûáu tiïëp theo. Cohen & Young (1981) àaä<br /> naâo chõu aãnh hûúãng cêëu truác luêån cuãa ngûúâi Phaáp. biïn têåp möåt quyïín saách trong àoá nhiïìu nghiïn<br /> Vïì phûúng diïån naây, cöng trònh àaä laâ möåt àoáng cûáu töíng quaát vïì viïåc taåo tin àaä àûúåc in laåi, nhiïìu<br /> goáp quan troång àöëi vúái viïåc nghiïn cûáu tin vaâ laâ nghiïn cûáu trong söë naây àaä àïì cêåp möåt caách cuå<br /> möåt böí sung cêìn thiïët cho caác nghiïn cûáu quan thïí àïën sûå lïåch chuêín, nhûäng ngûúâi ngoaåi cuöåc<br /> troång vaâ coá àõnh hûúáng xaä höåi hoåc vi mö àaä hoùåc nhûäng vêën àïì xaä höåi. Nhûäng cuöåc biïíu tònh,<br /> àûúåc thaão luêån trûúác àêy. caác laân soáng töåi phaåm, viïåc sûã duång ma tuyá, bïånh<br /> Khoá xaác àõnh möåt caách chñnh xaác khúãi àiïím têm thêìn, baåo lûåc vaâ tïå phên biïåt chuãng töåc laâ<br /> cuãa nhûäng phaát triïín múái meã naây trong viïåc möåt söë trong nhûäng vêën àïì vûâa nïu. Cuâng vúái<br /> nghiïn cûáu phûúng tiïån truyïìn thöng úã Anh, coá caác nhaâ nghiïn cûáu Myä nhû Tuchman, Fishman,<br /> thïí laâ cuöëi thêåp kó 60 hoùåc àêìu thêåp kó 70 (thïë kó Molotch, vaâ Lester (1974) chuáng ta tòm thêëy<br /> 20). Möåt cöng trònh nghiïn cûáu mang tñnh chñnh trong êën baãn àûúåc in laåi vaâo nùm 1981 gêìn nhû<br /> trõ coá aãnh hûúãng lúán laâ cuãa nhoám Leicester têët caã nhûäng taác giaã àaä àùåt nïìn taãng cho cöng<br /> (Halleran, Elliott vaâ Murdock (1970)) àaä khaão cuöåc nghiïn cûáu phûúng tiïån truyïìn thöng úã nûúác<br /> saát caác tin baâi cuãa caác phûúng tiïån truyïìn thöng Anh trong thêåp kó 1970 nhû Chibnall, Hall,<br /> vïì möåt cuöåc biïíu tònh lúán úã London chöëng laåi Murdock, Cohen, Young, Morley, Husband...<br /> <br /> 1. Dêîn laåi cuãa Van Dijk<br /> <br /> <br /> <br /> 64♦K H O A H OÏ C X AÕÕ H OÄ I V AØØ N H AÂ N V AÊ N<br /> Phûúng tiïån truyïìn thöng "do-it-yourself" (baån thûác hïå. Caác phûúng tiïån truyïìn thöng khöng<br /> tûå laâm lêëy) àaä àûúåc caác nhaâ biïn têåp àûa ra mang phaãi laâ möåt nhaâ möi giúái trung lêåp, coá yá thûác<br /> tñnh xaä höåi hoåc. hoùåc tónh taáo trûúác caác sûå kiïån xaä höåi maâ laâ möåt<br /> Nhiïìu cöng trònh khaác trong thêåp niïn 1970 cöng cuå cêìn thiïët, hûäu ñch trong viïåc taái taåo caác<br /> cuäng têåp trung vaâo viïåc nghiïn cûáu caác phong yá thûác hïå àaä àûúåc àõnh hònh trûúác àoá. Möåt lêåp<br /> traâo chöëng àöëi xaä höåi, sûå lïåch chuêín, töåi phaåm, luêån tûúng tûå àaä àûúåc Hall, Critcher, Jefferson<br /> luêåt phaáp vaâ trêåt tûå trïn baáo chñ (Chibnall (1977). Clarke vaâ Roberts (1978) minh hoåa khaá daâi trong<br /> Cuäng phong phuá nhû cöng trònh nghiïn cûáu sau cöng trònh nghiïn cûáu vïì tïå naån trêën löåt àûúåc<br /> naây cuãa Fishman (1980), Chibnall àaä cho thêëy thïí hiïån trïn baáo chñ nûúác Anh. Caác taác giaã naây<br /> caách tiïëp xuác cuãa caác phoáng viïn vïì töåi phaåm cho thêëy rùçng khöng chó àún giaãn laâ coá möåt laân<br /> vúái caãnh saát, àaä àûa hoå àïën möåt sûå taái taåo hêìu soáng töåi phaåm trêën löåt múái nhû caác phûúng tiïån<br /> nhû khoá traánh khoãi caác àõnh nghôa chñnh thûác vaâ truyïìn thöng àaä àún giaãn àûa tin hoùåc àuáng, hoùåc<br /> khöng chñnh thûác cuãa lûåc lûúång caãnh saát vïì töåi theo möåt cung caách xuyïn taåc hoùåc cuúâng àiïåu.<br /> phaåm vaâ ngûúåc laåi hoå cuäng thöng qua caác phûúng Àuáng ra àoá laâ möåt sûå xaác àõnh vïì naån trêën löåt laâ<br /> tiïån truyïìn thöng maâ khùèng àõnh haânh àöång cuãa do nhaâ chûác traách nhû caãnh saát taåo ra, àoá laâ naån<br /> caãnh saát. trêën löåt àöìng haânh cuâng caác nhoám dên töåc thiïíu<br /> Phêìn lúán cöng trònh naây coá thïí xem nhû möåt söë nhû thanh niïn da àen, àaân öng Têy ÊËn…<br /> höîn húåp cuãa xaä höåi hoåc vô mö vaâ xaä höåi hoåc vi Nöíi tiïëng trong nghiïn cûáu vïì phûúng tiïån<br /> mö. Mùåc duâ khöng àûåúc thûåc hiïån trong khuön truyïìn thöng úã Anh quöëc laâ "Caác nghiïn cûáu vïì<br /> khöí phûúng phaáp luêån dên töåc hoåc nhûng sûå quan tin xêëu" cuãa nhoám Glasgow University Media<br /> têm vïì tiïën trònh diïîn dõch vaâ biïíu àaåt trong tin Group (1976, 1980, 1982). Cöng trònh cuãa hoå<br /> àaä hiïån diïån xuyïn suöët trong caác cöng trònh têåp trung vaâo caác chiïën lûúåc do nhûäng ngûúâi<br /> nghiïn cûáu naây. Thaânh töë vô mö trong trûúâng laâm tin truyïìn hònh sûã duång àïí phaãn aánh caác<br /> húåp naây laâ sûå quan têm àùåc biïåt àïën cú cêëu àiïìu cuöåc àònh cöng hoùåc tranh chêëp trong cöng<br /> khiïín mang tñnh chñnh trõ - xaä höåi. Caác chïë àõnh nghiïåp. Bùçng viïåc phên tñch sêu sùæc caác chûúng<br /> cuãa töí chûác vaâ nhêët laâ baãn chêët lïå thuöåc giai cêëp trònh thúâi sûå, caác taác giaã àaä cho thêëy rùçng nhûäng<br /> cuãa viïåc saãn xuêët tin vaâ diïîn ngön tin. Àêy cuäng cuöåc àònh cöng chuã yïëu àûúåc miïu taã nhû nhûäng<br /> laâ thuöåc tñnh cuãa nhiïìu cöng trònh do Trung têm khoá khùn àöëi vúái cöng chuáng (nhûäng ngûúâi xem<br /> Nghiïn cûáu Vùn hoaá Àûúng àaåi (Center for tin tûác - thúâi sûå trïn truyïìn hònh); Chuáng gêy<br /> Contemporary Cultural Studies - CCCS) thûåc giaán àoaån vaâ bêët tiïån àöìng thúâi cuäng gêy khoá<br /> hiïån taåi Birmingham dûúái sûå chó àaåo cuãa Stuart khùn cho kinh tïë - xaä höåi cuãa àêët nûúác. Nhûäng<br /> Hall [Hall, Hobson, Lowe & Willis (1980)]. Viïåc àoâi hoãi vïì lûúng böíng àûa àïën nhûäng cuöåc àònh<br /> phên tñch caác phûúng tiïån truyïìn thöng cuãa cöng àoá chó coá thïí àûúåc diïîn dõch nhû nhûäng<br /> nhûäng taác giaã naây àaä chõu aãnh hûúãng trûåc tiïëp ûáng xûã bêët húåp lñ. Trong cöng trònh nghiïn cûáu<br /> cuãa nhûäng nhaâ tû tûúãng cêëu truác luêån ngûúâi Phaáp thûá hai cuãa nhoám Glasgow University Media<br /> vaâ Gramsci vaâ cuäng thïí hiïån roä raâng hún quan Group, 1980, àaä chuá yá nhiïìu hún àïën vùn baãn<br /> àiïím maác-xñt vïì yá thûác hïå trong viïåc saãn xuêët vaâ caác hònh aãnh cuãa tin truyïìn hònh vïì caác tranh<br /> tin. ÚÃ àêy, chuáng ta cuäng phaát hiïån caác cöng chêëp trong cöng nghiïåp. Do àoá, möåt sûå phên<br /> thûác hiïín ngön hún vïì sûå khu biïåt àûúåc caác cöng tñch vïì phong caách tûâ vûång (lexical style) cho<br /> trònh nghiïn cûáu nöíi bêåt cuãa ngûúâi Myä vïì tin tûác thêëy cöng nhên àûúåc trònh baây möåt caách coá hïå<br /> vaâ truyïìn thöng xaác lêåp [Hall, (1980)]. Nhûäng thöëng nhû nhûäng ngûúâi àûa ra caác yïu cêìu, coân<br /> nghiïn cûáu thûâa nhêån caác thöng àiïåp cuãa caác caác giaám àöëc nhû nhûäng ngûúâi ban böë.<br /> phûúng tiïån truyïìn thöng laâ khöng roä raâng vò Downing (1980) cho thêëy caác tiïën trònh tûúng<br /> chuáng àûúåc xûã lñ bùçng phên tñch nöåi dung mang tûå khi miïu taã caác nhoám phuå nûä hoùåc dên töåc ñt<br /> tñnh àõnh tñnh, trong khi chuáng laåi coá möåt cú cêëu ngûúâi. Bùçng caách têåp trung vaâo caác tranh chêëp<br /> ngön ngûä vaâ yá thûác hïå phûác taåp. Do àoá, Connelli cöng nghiïåp hún laâ caác tai naån trong cöng nghiïåp,<br /> (1980) cho thêëy rùçng khöng nïn nhòn tin tûác tin tûác ñt têåp trung vaâo caác haânh àöång tiïu cûåc<br /> truyïìn hònh möåt caách àún giaãn vò chuáng haâm trong viïåc chöëng laåi phuå nûä (nhû hiïëp dêm) hoùåc<br /> chûáa nhiïìu àiïìu thiïn lïåch vaâ meáo moá vïì mùåt yá chó àùåt nhûäng haânh vi nhû thïë vaâo möåt khuön<br /> <br /> <br /> K H O A H OÏ C X AÕÕ H OÄ I V AØØ N H AÂ N V AÊ N ♦65<br /> khöí giêåt gên vaâ coá thaânh kiïën vïì giúái tñnh. Ngoaâi Media Group laâ coá chuã àõnh ài sêu vaâo caác chi<br /> ra, nhiïìu chuã àïì khaác vïì phuå nûä cuäng khöng tiïët cêëu truác diïîn ngön tin vaâ viïåc saãn xuêët tin<br /> àûúåc tòm thêëy trong tin nhû lõch sûã, sûå àêëu tranh àïí minh hoåa cho caác tiïën trònh naây. Do àoá, nhòn<br /> chñnh trõ hoùåc vai troâ lao àöång giaá reã trong cöng chung hûúáng tiïëp cêån naây cuäng chó dûâng laåi úã<br /> nghiïåp, trong vùn phoâng hoùåc taåi nhaâ riïng cuãa goác àöå xaä höåi [Gurevitch, Bennett, Curran &<br /> hoå. Bùçng caách naây vaâ nhiïìu caách tïë nhõ khaác, sûå Woollacott, (1982)]. Viïåc phên tñch diïîn ngön<br /> nöíi tröåi cuãa nam giúái trïn caác phûúng tiïån truyïìn cuäng laâ möåt ngoaåi lïå hoùåc àûúåc ruát laåi thaânh sûå<br /> thöng àaä taái taåo vai troâ phaái maånh cuãa hoå trong phên tñch yá thûác hïå nhû trûúâng húåp nghiïn cûáu<br /> xaä höåi röång lúán hún. Caác nhoám dên töåc hoùåc cuãa nhoám CCCS. Tuy nhiïn, cuäng àaä coá möåt sûå<br /> nhûäng ngûúâi nhêåp cû cuäng àûúåc biïíu àaåt tûúng têåp trung hún vaâo ngön ngûä baáo chñ vaâ do vêåy<br /> tûå trïn caác phûúng tiïån truyïìn thöng. Hartmann cuäng têåp trung hún vaâo caác yá thûác hïå nöíi tröåi<br /> & Husband (1974) àaä cho thêëy trûúác àoá baáo chñ [David & Walton, (1983)]. Hûúáng tiïëp cêån mang<br /> nûúác Anh àaä xem sûå nhêåp cû cuãa ngûúâi da àen tñnh ngön ngûä hoåc hoùåc ngûä phaáp àûúåc minh<br /> nhû laâ möåt sûå xêm lûúåc vaâ sûå hiïån diïån cuãa hoå hoåa möåt caách saáng toã nhû caác cöng trònh cuãa<br /> laâ möåt tai hoåa àöëi vúái cû dên baãn àõa. Caác nhoám Fowler, Hodge, Kress & Trew, (1979). Bùçng möåt<br /> dên töåc ñt ngûúâi naây thûúâng àûúåc àaánh àöìng vúái phên tñch coá hïå thöëng vïì sûå biïíu àaåt nhûäng sûå<br /> töåi phaåm (nhû laân soáng trêën löåt àaä àûúåc Hall vaâ cöë trong suöët lïî höåi cuãa ngûúâi Têy ÊËn úã London,<br /> caác cöång sûå nghiïn cûáu vaâo nùm 1978) trong caác taác giaã naây cho thêëy rùçng chñnh cuá phaáp<br /> khi àoá, caác töåi phaåm chöëng laåi chñnh nhûäng cöång trong tin coá thïí diïîn taã hoùåc che àêåy taác nhên<br /> àöìng thiïíu söë naây nhû naån phên biïåt chuãng töåc chñnh cuãa caác haânh àöång tñch cûåc hoùåc tiïu cûåc.<br /> hoùåc caác cuöåc têën cöng bùçng baåo lûåc thò laåi àûúåc Cuöëi cuâng möåt hûúáng tiïëp cêån kñ hiïåu hoåc coá<br /> biïíu àaåt dûúái mûác cêìn thiïët. Cuäng giöëng nhû tñnh hïå thöëng hún àöëi vúái viïåc phên tñch tin àûúåc<br /> phuå nûä, yá kiïën cuãa hoå khöng àûúåc ai nhùæc àïën Hartley (1981) xaác lêåp. Öng àaä nghiïn cûáu caã<br /> (Van Dijk 1983, 1987d). ngön ngûä lêîn chiïìu kñch hònh aãnh cuãa tin vaâ caác<br /> Caác cöng trònh nghiïn cûáu naây coá nhiïìu àùåc phûúng tiïån truyïìn thöng. Caác nghiïn cûáu ñt oãi<br /> àiïím chung. Chuáng cung cêëp möåt phên tñch vïì kñ hiïåu hoåc vaâ ngön ngûä hoåc naây laâ nhûäng<br /> mang tñnh phï phaán caác phûúng tiïån truyïìn thöng bûúác àêìu tiïn hûúáng àïën phûúng phaáp phên tñch<br /> noái chung vaâ tin tûác noái riïng. Tuy nhiïn, khöng diïîn ngön toaân diïån trong caác cöng trònh cuãa<br /> giöëng vúái hêìu hïët caác nghiïn cûáu cuãa caác taác giaã Teun Van Dijk (ngûúâi Haâ Lan) nhû "News As<br /> ngûúâi Myä, hoå khöng chuã yïëu taåo ra sûå phï bònh Discourse" (1987e), "News Analysis: Case<br /> naây àïí chöëng laåi böëi caãnh cuãa nhûäng àoâi hoãi vïì Studies of International and National News, in<br /> dên quyïìn hay vïì sûå thiïn lïåch vaâ boáp meáo sûå the Press" (1988). Hoùåc trong "Language in the<br /> thêåt. Thay vaâo àoá, hoå têåp trung nhiïìu hún vaâo News" cuãa Fowler (baãn in laåi nùm 2005) àaä àùåc<br /> baãn chêët mang nùång tñnh yá thûác hïå trong viïåc taái biïåt nhêën maånh àïën vai troâ cuãa ngön ngûä vaâ diïîn<br /> cú cêëu phûúng tiïån truyïìn thöng cuãa thûåc tiïîn ngön trong tin thò ngoaâi nhûäng quan àiïím cú<br /> xaä höåi nhû möåt loaåi hònh taái taåo ra caác thïë lûåc baãn nhû vûâa nïu taác giaã biïíu löå sûå àöìng tònh vúái<br /> nöíi tröåi vaâ yá thûác hïå trong xaä höåi. Tûác laâ, sûå taái Van Dijk khi cho rùçng giaãn àöì cuãa caác thïí loaåi<br /> taåo nhû thïë khöng chó laâ kïët quaã cuãa caác giaá trõ baáo chñ giuáp ngûúâi viïët vaâ ngûúâi àoåc khoãi bõ<br /> tin tûác vaâ nhêët laâ caác thoái quen vaâ thao taác cuãa chïåch hûúáng khi thûåc thi cöng viïåc cuãa mònh.<br /> nhaâ baáo nùçm trong cöng viïåc saãn xuêët tin Cuäng nhû Van Dijk, taác giaã àùåc biïåt àûa ra caác<br /> [Golding & Elliett, (1979)]. Tiïëp theo laâ viïåc thñ duå coá phên tñch minh hoåa bùçng möåt söë baâi,<br /> têåp trung vaâo sûå biïíu àaåt nhûäng àiïìu lïåch chuêín tin trïn caác baáo Anh quöëc luác bêëy giúâ àïí thïí<br /> vaâ caác nhoám ngheâo khöí hoùåc lïåch chuêín vaâ àiïìu hiïån thêåt roä raâng quan àiïím vïì tñnh giai cêëp, yá<br /> àoá cuäng cho thêëy rùçng caác khùèng àõnh nöíi bêåt thûác hïå trong laâng baáo nûúác Anh.<br /> vïì sûå lïåch chuêín hoùåc tñnh ngheâo khöí àaä àûúåc Mùåc duâ coá nhiïìu cöng trònh nghiïn cûáu vïì<br /> taái taåo trong tin. Mùåc duâ nhûäng phên tñch naây laâ baáo chñ úã nhiïìu quöëc gia Têy Êu laâ rêët coá giaá trõ<br /> haâm êín hoùåc giaán tiïëp dûåa vaâo viïåc àoåc baáo mang nhûng theo Van Dijk (1987e) thò caác nghiïn cûáu<br /> tñnh phï phaán caác baâi tin hoùåc chûúng trònh thò úã Àûác trûúác àêy laâ àùåc biïåt quan troång. Theo<br /> chó coá cöng trònh cuãa nhoám Glasgow University möåt yá nghôa naâo àoá thò hûúáng tiïëp cêån cuãa ngûúâi<br /> <br /> <br /> 66♦K H O A H OÏ C X AÕÕ H OÄ I V AØØ N H AÂ N V AÊ N<br /> Àûác gêìn guäi hún vúái caác nghiïn cûáu cuãa ngûúâi tñch nöåi dung theo hïå thöëng. Vò sûå chuá yá röång raäi<br /> Anh. Ngoaâi caác phên tñch coá hïå thöëng vïì truyïìn àïën caác phên ngaânh phên tñch diïîn ngön khaác<br /> thöng àaåi chuáng vaâ thuêåt ngûä hoåc, caác taác giaã nhau úã Àûác nïn caác cöng trònh nghiïn cûáu naây<br /> ngûúâi Àûác àaä chuá yá nhiïìu àïën caác haâm ngön vïì laâ nöíi bêåt trong viïåc xaác lêåp möåt hûúáng phên<br /> kinh tïë - xaä höåi vaâ yá thûác hïå cuãa baáo chñ. Trong tñch diïîn ngön múái àöëi vúái viïåc phên tñch nöåi<br /> àoá, Strassner (1975) àaä biïn têåp möåt sûu têåp caác dung.Vaâ cuäng rêët giöëng vúái möåt söë cöng trònh<br /> baáo cho thêëy möåt caách roä raâng baãn chêët liïn biïåt lêåp úã Anh [Heritage (1985)] möåt sûu têåp<br /> ngaânh trong diïîn ngön tin theo hûúáng tiïëp cêån nhû thïë cuäng chuá yá àïën caác chi tiïët tïë nhõ nhû<br /> cuãa ngûúâi Àûác. Caác nghiïn cûáu vïì mùåt kinh tïë caác phûúng caách phoãng vêën caác chñnh trõ gia cöë<br /> trong viïåc saãn xuêët tin nhû möåt saãn phêím thõ taåo aãnh hûúãng bùçng caác tûúng taác mang tñnh àöëi<br /> trûúâng, tñnh bao quaát cuãa tin àöëi vúái ngûúâi xem thoaåi (Schwitalla, 1981).<br /> vaâ ngûúâi àoåc cuäng nhû caác nghiïn cûáu vïì ngön Chuáng ta àaä àïì cêåp trûúác àêy rùçng nhûäng<br /> ngûä hoåc àöëi vúái caác àïì dêîn hoùåc nöåi dung mang nghiïn cûáu naây thûúâng coá muåc àñch laâ phï phaán,<br /> tñnh yá thûác hïå coá thïí tòm thêëy trong sûu têåp naây. àùåc biïåt chuá yá àïën yá thûác hïå. Do àoá, Schmidt<br /> Nhiïìu nùm sau, Strassner àaä tûå mònh xuêët baãn (1977) àaä so saánh tin tûác baáo chñ vúái tin tûác truyïìn<br /> cöng trònh nghiïn cûáu àöì söå vïì tin tûác truyïìn hònh, àùåc biïåt chuá yá àïën khaái niïåm "tñnh böí sung"<br /> hònh [Strassner (1982)]. Cöng trònh naây mang (Complementarity). Bechman, Bischoff, Maldner<br /> tñnh liïn ngaânh vaâ chuã yïëu baân vïì viïåc saãn xuêët, & Loop (1979) àaä cung cêëp möåt trong nhiïìu<br /> tiïëp nhêån, saãn phêím vaâ caác chûúng trònh thúâi nghiïn cûáu mang tñnh phï phaán àöëi vúái nhêåt baáo<br /> sûå. Ngoaâi viïåc phên tñch caác nguöìn tin vaâ caác cú Bild - Zeitung cuãa Àûác trong viïåc phên tñch nöåi<br /> quan thöng têën cung cêëp tin cho caác chûúng trònh dung àûúåc löìng gheáp vúái möåt söë khaái niïåm Mac-<br /> thúâi sûå truyïìn hònh, taác phêím naây cuäng àûa ra xñt nïìn taãng vïì àúâi söëng kinh tïë - xaä höåi.<br /> caác phên tñch vïì mùåt ngûä duång cuãa viïåc truyïìn Nhûäng cöng trònh nghiïn cûáu naây àaä cung<br /> thöng tin tin tûác (thñ duå nhû thuêåt ngûä nöíi tiïëng cêëp nhiïìu böí sung cêìn thiïët cho hêìu hïët caác cöng<br /> cuãa Grice "Cooperation principles" (caác nguyïn trònh cuãa taác giaã Myä vaâ cho möåt söë nghiïn cûáu<br /> tùæc húåp taác), Grice [1975]), viïåc xûã lyá vïì ngûä vïì baáo chñ cuãa ngûúâi Anh. Ngoaâi ra, caác cöng<br /> nghôa vaâ phong caách trong thöng àiïåp cuãa caác trònh cuãa ngûúâi Àûác vïì tin tûác laâ gêìn guäi nhêët<br /> haäng thöng têën, möåt sûå phên tñch vïì caác thïí loaåi vúái nhûäng gò chuáng ta biïët vïì möåt phûúng hûúáng<br /> diïîn ngön khaác nhau trong caác chûúng trònh thúâi tiïëp cêån bùçng phên tñch diïîn ngön vaâ ngön ngûä<br /> sûå vaâ möåt nghiïn cûáu vïì caác tûúng quan giûäa hoåc. Mùåc duâ cuäng coá möåt söë cöng trònh quan<br /> vùn baãn tin vaâ thöng tin mang hònh aãnh. troång vïì truyïìn thöng àaåi chuáng úã Phaáp vaâ caác<br /> Möåt söë cöng trònh nghiïn cûáu khaác cuãa caác phên tñch vïì cêëu truác cuãa caác taác giaã Phaáp vïì<br /> taác giaã ngûúâi Àûác cuäng cho thêëy möåt hûúáng tiïëp phûúng tiïån truyïìn thöng àaä nöíi tiïëng vaâ àûúåc<br /> cêån vúái diïîn ngön tin vaâ ngön ngûä baáo chñ thöng aáp duång úã möåt söë núi nhûng coá rêët ñt cöng trònh<br /> qua phên tñch ngûä hoåc, kyá hiïåu hoåc vaâ diïîn ngön. nghiïn cûáu chuyïn biïåt vïì tin. Têåp san àõnh kò<br /> Kniffka (1980) àaä cung cêëp möåt phên tñch chi nöíi tiïëng Communications vêîn dûâng laåi úã phêìn<br /> tiïët vïì mùåt ngön ngûä xaä höåi hoåc àöëi vúái tiïu àïì thaão luêån têåp trung vïì nhûäng hûúáng tiïëp cêån khaác<br /> vaâ caác àïì dêîn cuãa baáo Myä trong viïåc xeát xûã nhau: tûâ nhûäng phên tñch caác cêu chuyïån theo<br /> Angela Davis. Liiger (1983) trònh baây möåt giúái cêëu truác sú khúãi vaâo thêåp kyã 1960 cho àïën nhiïìu<br /> thiïåu ngùæn goån vïì ngön ngûä vaâ diïîn ngön trong nghiïn cûáu khaác vïì kyá hiïåu hoåc (Gritti, (1966))<br /> baáo chñ vaâ cho thêëy möåt phên tñch theo ngön vïì phên tñch möåt chuyïån tin cuäng nhû cöng trònh<br /> ngûä hoåc, phong caách hoåc vaâ tu tûâ àaä taác àöång ra cuãa Violette Morin (1966). Cöng trònh nghiïn<br /> sao. Öng cuäng cung cêëp möåt loaåi hònh hoåc vaâ cûáu coá tñnh kinh àiïín cuãa Barthe (1957) vïì "fait<br /> diïîn ngön tin. Bentele (1981) thaão luêån sêu hún divers" (viïåc vùåt/ linh tinh) vêîn töìn taåi nhû möåt<br /> vïì kñ hiïåu hoåc, möåt nghiïn cûáu coá hïå thöëng thñ duå àiïín hònh vïì phên tñch yá thûác hïå (thêìn<br /> truyïìn thöng àa phûúng tiïån. Tuy nhiïn, ngön thoaåi hoåc) àöëi vúái caác bùçng cúá cuãa caác sûå kiïån<br /> ngûä vaâ yá nghôa cuãa diïîn ngön tin tiïëp nhêån möåt trêìn tuåc trïn baáo chñ [(Auclair, (1970)]. Àöëi<br /> sûå chuá yá hiïín ngön nhêët, thñ duå, nhû trong möåt nghõch vúái böëi caãnh trong cöng trònh trûúác àoá<br /> thaão luêån vïì caác phûúng phaáp múái cuãa viïåc phên cuãa mònh vïì caác haâm ngön mang tñnh yá thûác hïå<br /> <br /> <br /> K H O A H OÏ C X AÕÕ H OÄ I V AØØ N H AÂ N V AÊ N ♦67<br /> cuãa caác phûúng tiïån truyïìn thöng àaåi chuáng, nghiïn cûáu khaác cuãa caác taác giaã ngûúâi Phaáp cho<br /> Veáron (1981) àaä cung cêëp möåt phên tñch chi tiïët thêëy coá thïí hoaâ nhêåp möåt phên tñch cêëu truác vïì<br /> caác baâi àùng taãi vïì tai naån úã nhaâ maáy haåt nhên diïîn ngön tin vúái möåt nghiïn cûáu vïì caác chïë<br /> "Three Mile Island" trïn caác phûúng tiïån truyïìn àõnh trong viïåc saãn xuêët tin vaâ caác yá thûác hïå<br /> thöng tin tûác cuãa Phaáp. Nghiïn cûáu naây vaâ caác tiïìm êín trong àoá.<br /> <br /> TAÂI LIÏÅU THAM KHAÃO:<br /> 1. Dijk T. Van, 1988, News as Discourse, Lawrence Erlbaum Associates, Inc. New Jersey.<br /> 2. Dijk T. Van, 1988, News Analysis: case studies of International and National News in the Press, Lawrence<br /> Erlbaum Associates, Inc, New Jersey.<br /> 3. Jim Hall, 2001, Online Journalism, Pluto Press, London<br /> 4. Fowler, R., 2005, Language in the news. Discourse and Ideology in the press, Routledge, London.<br /> 5. Glasgow University Media Group, 1980, More bad news, Routledge & Kegan Paul, London.<br /> 6. Grice, H. P., 1975, Logic and conversation. In P. Cole & J.L. Morgan (Eds.) Syntax and semantics 3: Speech acts,<br /> Academic Press, NY.<br /> 7. Heritage, J., 1985, Analysing news interviews: Aspects of the production of talk for an overhearing audience. In<br /> T. A. Van Dijk (Ed), Handbook of discourse analysis (vol. 3), Academic Press, London.<br /> 8. Newspaper Division, Proceedings of the Annual Meeting of the Association for Education in Journalism and<br /> Mass Communication (86th, Kansas city, Missouri, July 30 - August 2, 2003).<br /> <br /> <br /> SUMMARY:<br /> <br /> A BRIEF HISTORY<br /> ON JOURNALISM STUDY IN THE WEST<br /> . Nguyïîn<br /> ä Hoaâng Sao, M.A.<br /> <br /> This paper aims at providing a brief review on argumentative study of journalism in<br /> some western countries and Vietnam, which can be considered as a premise in<br /> approaching to the stylistics - journalism genres. The work will focus on the 4 main<br /> parts: (1) an overview from anecdotical to sociological, from macrosociological to<br /> microsociological accounts in the USA; (2) from sociological and ideological analysis<br /> to systematic content analysis in the UK; (3) other journalism studies in Western -<br /> Europe and (4) some important works in Vietnam ranging from the field of journalist<br /> training in specific aspects and especially to some modern works concentrating on<br /> discourse analysis.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 68♦K H O A H OÏ C X AÕÕ H OÄ I V AØØ N H AÂ N V AÊ N<br />