Lời thú tội của một sát thủ kinh tế: Phần 2

Chia sẻ: Thương Hoài | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:90

Thêm vào BST

Báo xấu

146
lượt xem 41
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Nối tiếp phần 1 của Tài liệu Lời thú tội của một sát thủ kinh tế, phần 2 trinhg bày những câu chuyện xảy ra trong các giao đoạn 1975 dến 1981 và từ năm 1981 đến nay. Những câu chuyện về: Cái chết của tổng thông Ecuado, các cuộc đàm phán về kênh đào Panama và Graham Greene, vua của những vị vua, ... Mời các bạn cùng tham khảo nội dung chi tiết phần 2 của Tài liệu này.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Lời thú tội của một sát thủ kinh tế: Phần 2

PHẦN III: 1975-1981 Chương 17 Các cuô ̣c đàm phán về kênh đào Panama và Graham Greene Ảrâ ̣p Xêút đã làm nên sự nghiê ̣p của rấ t nhiề u người, trong đó có cả tôi. Nhưng những thành công của tôi ta ̣i vương quố c sa ma ̣c này còn mở ra mô ̣t cánh cửa mới. Cho đế n năm 1977, tôi đã xây dựng đươc̣ cho mı̀nh mô ̣t đế chế nho nhỏ với mô ̣t đô ̣i ngũ chuyên gia gồ m khoảng 20 người làm viê ̣c ta ̣i tru ̣ sở Công ty ở Boston, mô ̣t nhóm các nhà tư vấ n đế n từ các phòng ban khác và các văn phòng rải rác trên khắ p thế giới của MAIN. Tôi trở thành hô ̣i viên trẻ nhấ t trong lich ̣ sử mô ̣t trăm năm của Công ty. Ngoài chức vu ̣ Kinh tế trưởng, tôi còn là Trưởng Ban Kinh tế và Hoa ̣ch đinḥ chı́nh sách. Tôi đã đế n giảng bài ở Harvard và mô ̣t số nơi khác, báo chı́ cuñ g thường đăng ý kiế n của tôi về những sự kiê ̣n đang diễn ra.(1) Chiế c thuyề n buồ m của tôi đâ ̣u ở cảng Boston ngay bên ca ̣nh con tàu chiế n nổ i tiế ng Constitution, “Old Ironsides”, con tàu đã đánh ba ̣i bo ̣n cướp biể n Barbary không lâu sau Chiế n tranh Cách ma ̣ng. Cùng với mô ̣t mức lương lý tưởng, số cổ phiế u mà tôi sở hữu cuñ g hứa he ̣n sẽ đưa tôi trở thành mô ̣t trong số ı́t những nhà triê ̣u phú trước khi tôi tròn 40 tuổ i. Đúng là cuô ̣c hôn nhân của tôi đã thấ t ba ̣i, nhưng bù la ̣i tôi đã kế t thân với nhiề u phu ̣ nữ xinh đe ̣p và quyế n rũ trên khắ p các châu lu ̣c. Bruno đã đưa ra ý tưởng về mô ̣t phương pháp dự báo vô cùng sáng ta ̣o: mô ̣t mô hı̀nh kinh tế lươṇ g dựa trên những ghi chép của mô ̣t nhà toán ho ̣c người Nga hồ i đầ u thế ky.̉ Mô hı̀nh gán các xác suấ t chủ quan với các dự báo cho rằ ng mô ̣t số khu vực cu ̣ thể của mô ̣t nề n kinh tế sẽ tăng trưởng. Đây dường như là mô ̣t công cu ̣ lý tưởng để biê ̣n hô ̣ cho mức tăng trưởng giả ta ̣o mà chúng tôi thường đưa ra để có đươc̣ những khoảng vay lớn, và Bruno đề nghi ̣ tôi xem xét liê ̣u tôi có thể làm gı̀ với cách tiế p câ ̣n này. Tôi đưa mô ̣t nhà toán ho ̣c trẻ từ Ho ̣c viê ̣n Kỹ thuâ ̣t Massachusset (MIT), giáo sư Nadipuram Prasad về và giao cho anh ta mô ̣t ngân sách riêng. Trong vòng sáu tháng, anh ta đã xây dựng phương pháp Markov cho mô hı̀nh kinh tế lươṇ g. Chúng tôi đã cùng viế t mô ̣t loa ̣t các bài nghiên cứu, trong đó nêu rõ Markov là mô ̣t phương pháp mang tı́nh đô ̣t phá dùng để dự báo tác đô ̣ng của đầ u tư cơ sở ha ̣ tầ ng đố i với tăng trưởng kinh tế . Đó chı́nh là những gı̀ chúng tôi đang cầ n: Mô ̣t công cu ̣ có thể “chứng minh” mô ̣t cách khoa ho ̣c là chúng tôi đang làm lơị cho các nước bằ ng cách giúp ho ̣ có đươc̣ những khoản vay mà ho ̣ không bao giờ có khả năng thanh toán. Bên ca ̣nh đó, chı̉ mô ̣t nhà kinh tế lươṇ g nhiề u kinh nghiê ̣m, đươc̣ đầ u tư nhiề u thời gian và tiề n ba ̣c nghiên cứu mới có thể nắ m bắ t đươc̣ sự phức ta ̣p của phương pháp Markov hay đă ̣t ra những nghi vấ n về các kế t luâ ̣n của nó. Các nghiên cứu của chúng tôi đã đươc̣ mô ̣t số tổ chức có uy tı́n công bố , chúng tôi cuñ g đã chı́nh thức trı̀nh bày các nghiên cứu này trong các cuô ̣c hô ̣i thảo và ta ̣i các trường đa ̣i ho ̣c ở mô ̣t số nước. Những nghiên cứu này- và cả chúng tôi nữa- đã trở nên nổ i tiế ng trong ngành dự báo.(2) Omar Torrijos và tôi tôn tro ̣ng thỏa thuâ ̣n bı́ mâ ̣t giữa hai chúng tôi. Tôi bảo đảm rằ ng nghiên cứu của chúng tôi là trung thực và những kiế n nghi ̣ mà chúng tôi đưa ra có lơị cho người nghèo. Mă ̣c dù có những lời phàn nàn rằ ng các dự báo mà tôi làm cho Panama không đa ̣t tiêu chuẩ n thổ i phồ ng như thông thường, thâ ̣m chı́ có vẻ như các dự báo đó còn mang hơi hướng của chủ nghıã xã hô ̣i, nhưng thực tế là MAIN vẫn tiế p tu ̣c giành đươc̣ các hơp̣ đồ ng từ Chı́nh phủ của Torrijos.
Hơp̣ đồ ng đầ u tiên là xây dựng quy hoa ̣ch tổ ng thể với sáng kiế n gắ n nông nghiê ̣p với các ngành truyề n thố ng. Tôi cuñ g theo dõi viê ̣c Torrijos và Jimmy Carter chuẩ n bi ̣ đàm phán la ̣i Hiê ̣p ước Kênh đào. Các cuô ̣c đàm phán về kênh đào Panama đã lôi cuố n sự chú ý của toàn thế giới. Khắ p nơi trên thế giới người ta chờ xem liê ̣u Mỹ sẽ làm điề u mà hầ u hế t các nước khác đề u ủng hô ̣ là để người Panama có quyề n kiế m soát kênh đào này, hay sẽ cố gắ ng thiế t lâ ̣p la ̣i mô ̣t phiên bản mới của Thuyế t Bành trướng do đinh ̣ mê ̣nh trên toàn cầ u, vố n đã từng bi ̣ lung lay sau thấ t ba ̣i của Mỹ ta ̣i Viê ̣t Nam. Đố i với nhiề u người, mô ̣t người biế t nghe lẽ phải và nhân ái như Carter dường như đã đươc̣ bầ u lên làm Tổ ng thố ng vào thời điể m thı́ch hơp̣ . Tuy nhiên, thành trı̀ của phe bảo thủ ở Washington và các bài thuyế t giáo về quyề n tôn giáo la ̣i khiế n thế giới phẫn nô ̣. Làm sao nước Mỹ có thể từ bỏ bức tường thành quố c phòng, từ bỏ biể u tươṇ g về sự khôn ngoan của nước My,̃ từ bỏ dải biể n đã gắ n liề n sự giàu có của Nam Mỹ với lơị ı́ch thương ma ̣i của My?̃ Trong những lầ n tới Panama, tôi thường ở ta ̣i Khách sa ̣n Continental. Tuy nhiên, lầ n thứ năm tới đây, tôi chuyể n sang số ng ở khách sa ̣n Panama đố i diê ̣n vı̀ khác sa ̣n Continental đang đươc̣ tu bổ , và vı̀ thế nó quá ồ n. Thoa ̣t đầ u, tôi cảm thấ y khó chiụ vı̀ sự bấ t tiê ̣n này- Continental đã trở thành nhà của tôi mỗi lầ n tới đây. Nhưng giờ đây khu hành lang rô ̣ng nơi tôi đang ngồ i, những chiế c ghế mây và những chiế c qua ̣t trầ n bằ ng gỗ có những cánh qua ̣t hı̀nh mái chèo đã dầ n trở nên thân thuô ̣c với tôi. Nơi này trông chẳ ng khác nào mô ̣t cảnh quay trong phim Casablanca, và tôi tưởng tươṇ g Humphrey Bogart có thể đế n ở đây bấ t cứ lúc nào. Sau khi đo ̣c xong mô ̣t bài viế t của Graham Greene về Panama, tôi đă ̣t tờ New York Review of Books xuố ng. Nhı̀n chăm chăm vào những cánh qua ̣t, tôi chơṭ nhớ la ̣i mô ̣t buổ i tố i hai năm về trước. “Ford không ma ̣nh và ông ta sẽ không thể tái đắ c cử đâu”, năm 1975, Torrijos đã dự báo như vâ ̣y. Ông nói điề u này với mô ̣t nhóm những người Panama có thế lực. Tôi là mô ̣t trong số ı́t những người nước ngoài đươc̣ mời đế n tham dự câu la ̣c bô ̣ của những người thuô ̣c tầ ng lớp thươṇ g lưu này. Tôi vẫn còn nhớ tiế ng qua ̣t trầ n quay vù vù khi đó. “Đó là lý do vı̀ sao tôi quyế t đinh ̣ đẩ y nhanh vấ n đề kênh đào. Đây là thời điể m thı́ch hơp̣ để dố c hế t sức tiế n hành mô ̣t cuô ̣c chiế n chı́nh tri ̣giành la ̣i kênh đào”. Bài phát biể u đó của Torrijos đã cho tôi nguồ n cảm hứng. Trở về khách sa ̣n, tôi bắ t đầ u ga ̣ch xóa, chı̉nh sửa bài viế t mà sau đó tôi gửi cho tờ Boston Globe. Khi ở Boston, Tổ ng biên tâ ̣p tờ báo này đã trả lời bằ ng cách go ̣i điê ̣n đế n văn phòng cho tôi yêu cầ u tôi viế t mô ̣t đoa ̣n Lời soa ̣n báo. Và bài viế t Năm 1975, chủ nghıã thực dân không còn chỗ ở Panama đã chiế m gầ n nửa trang báo cùng với mu ̣c xã luâ ̣n trong tờ báo số ra ngày 17/9/1975. Bài viế t đưa ra lý do cu ̣ thể để giao la ̣i kênh đào này cho người Panama. Thứ nhấ t, “Tı̀nh hı̀nh hiê ̣n ta ̣i là không công bằ ng- và đó là mô ̣t lý do tố t cho bấ t cứ quyế t đinh ̣ nào”. Thứ hai, “Nế u trả la ̣i kênh đào cho người Panama, an ninh sẽ đươc̣ đảm bảo tố t hơn so với hiê ̣n ta ̣i”. Tôi có nhắ c tới mô ̣t nghiên cứu do Ủy ban Kênh đa ̣o liên đa ̣i dương thực hiê ̣n, trong đó kế t luâ ̣n rằ ng “chı̉ cầ n mô ̣t người bı̀nh thường cuñ g có thể làm cho giao thông của kênh đào bi ̣ ngưng trê ̣ tới hai năm trời bằ ng cách gài mô ̣t quả bom ở phı́a đâ ̣p Gatun”, điể m này Tướng Torrijos đã công khai nhấ n ma ̣nh. Và thứ ba là “Tı̀nh hı̀nh hiê ̣n ta ̣i đang gây ra những vấ n đề nghiêm tro ̣ng trong mố i quan hê ̣ vố n đã rấ t phức ta ̣p giữa Mỹ và Châu Mỹ Latinh”. Tôi kế t luâ ̣n bài viế t đó như sau: Để kênh đào hoa ̣t đô ̣ng liên tu ̣c và hiê ̣u quả, cách tố t nhấ t là giúp người Panama giành la ̣i quyề n kiế m soát và trách nhiê ̣m đố i với kênh đào. Làm đươc̣ điề u đó, chúng ta có thể tự hào vı̀ hành đô ̣ng này sẽ tái khẳ ng đinh ̣ những cam kế t của chı́nh chúng ta từ 200 năm trước về quyề n tự quyế t... Chủ nghıã thực dân đã từng rấ t đươc̣ hoan nghênh vào đầ u thế kỷ này cuñ g như vào năm 1775.
Trong bố i cảnh lich ̣ sử đó, mô ̣t hiê ̣p ước như vâ ̣y có thể đươc̣ chấ p nhâ ̣n. Nhưng ngày nay, không gı̀ có thể biê ̣n minh cho hiê ̣p ước đó. Năm 1975, chủ nghıã thực dân đã không còn chỗ đứng. Để kỷ niê ̣m mố c hai trăm năm chúng ta phải thừa nhâ ̣n điề u này và hành đô ̣ng cho hơp̣ le.̃ (3) Dám viế t mô ̣t bài như vâ ̣y là rấ t táo ba ̣o, nhấ t là khi tôi vừa trở thành hô ̣i viên của MAIN. MAIN không muố n các hô ̣i viên của mı̀nh tiế p xúc với báo chı́ và tấ t nhiên là ha ̣n chế ho ̣ công bố những bài công kı́ch chı́nh tri ̣ trên trang xã luâ ̣n của tờ báo có uy tı́n nhấ t New England này. Tôi nhâ ̣n đươc̣ cả đố ng thư từ với những lời lẽ bẩ n thı̉u từ những người cùng công ty, đa số các đoa ̣n thư nă ̣c danh đề u đı́nh kèm bản sao bài viế t của tôi. Tôi biế t chắ c mô ̣t trong số các bức thư viế t tay đó là của Charlie Illingworth vı̀ tôi nhâ ̣n ra nét chữ của ông ta. Charlie Illingworth là Giám đố c dự án đầ u tiên mà tôi tham gia, ông ta đã làm viê ̣c ở MAIN hơn mười năm (còn tôi mới chưa đầ y 5 năm) mà vẫn chưa đươc̣ là hô ̣i viên. Bức thư đó rấ t ngắ n go ̣n, chı̉ có mô ̣t hı̀nh đầ u lâu xương chéo rấ t to, bên dưới là mô ̣t dòng chữ ngắ n ngủi: “Liê ̣u tên cô ̣ng sản này có thực là mô ̣t hô ̣i viên của công ty chúng ta hay không?” Bruno cho go ̣i tôi vào phòng và bảo: “Anh sẽ gă ̣p rấ t nhiề u phiề n phức vı̀ bài báo đó. MAIN là mô ̣t công ty cực kỳ bảo thủ. Nhưng tôi nghı ̃ là anh rấ t khôn ngoan. Torrijos sẽ thı́ch bài báo đó; tôi cuñ g hy vo ̣ng anh sẽ gửi mô ̣t bản sao bài đó cho ông ấ y. Những kẻ thı́ch đùa trong công ty, những người nghı ̃ là Torrijos theo chủ nghıã xã hô ̣i, sẽ chẳ ng quan tâm lắ m đâu chừng nào công viê ̣c vẫn đổ về chỗ chúng ta”. Như thường lê ̣, Bruno đã đúng. Năm 1977, Carter bước vào Nhà trắ ng. Những cuô ̣c đàm phán nghiêm túc về kênh đào Panama đươc̣ tiế n hành. Rấ t nhiề u đố i thủ của MAIN đã cho ̣n sai hướng và bi ̣ đánh bâ ̣t ra khỏi Panama, trong khi đó công viê ̣c của chúng tôi tăng lên gấ p bô ̣i. Giờ tôi đang ngồ i ta ̣i tiề n sảnh Khác sa ̣n Panama, vừa đo ̣c xong mô ̣t bài báo của Graham Greene trên tờ New York Review of Books. Bài báo “Đât nước trên năm mă ̣t trâ ̣n” là mô ̣t bài viế t sắ c sảo, dám bàn luâ ̣n đế n na ̣n tham nhuñ g trong hàng ngũ các sỹ quan cao cấ p thuô ̣c lực lươṇ g Câ ̣n vê ̣ Quố c gia Panama. Theo lời tác giả, chı́nh bản thân vi ̣tướng đã phải thừa nhâ ̣n rằ ng ông đã dành cho cấ p dưới rấ t nhiề u đă ̣c ân, vı́ du ̣ cấ p nhà ở sang tro ̣ng cho ho ̣ vı̀ “nế u tôi không cho ho ̣, CIA sẽ làm viê ̣c đó”. Bài viế t rõ ràng ngu ̣ ý là tı̀nh báo Mỹ quyế t phá vỡ mong muố n của Tổ ng thố ng Carter, và nế u cầ n, ho ̣ sẽ hố i lô ̣ các sỹ quan quân đô ̣i Panama để phá hoa ̣i tiế n trı̀nh đàm phán(4). Tôi không thể không tự hỏi liê ̣u những tên sát nhân đã bắ t đầ u tı́nh đế n chuyê ̣n ham ̃ ha ̣i Torrijos hay chưa. Tôi đã từng nhı̀n thấ y bức ảnh chu ̣p Torrijos và Greene cùng ngồ i với nhau, đăng trên mu ̣c “Nhân vâ ̣t” của tờ Time hay Newsweek. Dưới bức ảnh chú thı́ch, tác giả là mô ̣t vi ̣ khách đă ̣c biê ̣t, là mô ̣t người ba ̣n tố t của tướng Torrijos. Tôi không hiể u vi ̣ tướng nghı ̃ gı̀ về viê ̣c mô ̣t nhà văn mà ông hế t sức tin câ ̣y la ̣i viế t mô ̣t bài phê bı̀nh như vâ ̣y. Bài viế t của Graham Greene còn đă ̣t ra câu hỏi khác, liên quan đế n cái ngày tôi ngồ i uố ng cà phê với Tướng Torrijos năm 1972. Khi đó, tôi cho rằ ng Tướng Torrijos biế t cái trò viê ̣n trơ ̣ nước ngoài là để làm ông giàu lên trong khi đưa đấ t nước ông lâm vào cảnh khố n cùng do nơ ̣ nầ n. Tôi chắ c ông biế t tấ t cả những thứ đó diễn ra vı̀ người ta tin rằ ng tấ t cả các quan chức đề u dễ bi ̣ mua chuô ̣c. Ông cuñ g biế t rằ ng, viê ̣c ông quyế t không theo đuổ i lơị ı́ch cá nhân- mà thay vào đó là sử du ̣ng viê ̣n trơ ̣ nước ngoài để thực sự giúp người dân của mı̀nh- sẽ đươc̣ coi là mô ̣t mố i đe do ̣a, và rố t cu ̣c có thể làm lung lay toàn bô ̣ hê ̣ thố ng. Cả thế giới đang dõi theo người đàn ông này; hành đô ̣ng của ông không chı̉ có ảnh hưởng ở Panama mà còn lên toàn thế giới vı̀ thế không thể xem nhe ̣. Tôi đã từng hỏi, liê ̣u chế đô ̣ tâ ̣p đoàn tri ̣ sẽ phản ứng thế nào khi những khoản vay dành cho Panama có thể giúp cho người nghèo mà không gây ra những khoản nơ ̣ khổ ng lồ . Giờ đây tôi la ̣i
băn khoăn không biế t liê ̣u Torrijos có ân hâ ̣n với những gı̀ mà tôi và ông đã thỏa thuâ ̣n với nhau ngày hôm đó- bản thâ ̣n tôi cuñ g không mấ y chắ c chắ n về suy nghı ̃ của mı̀nh đố i với những thỏa thuâ ̣n đó. Tôi đã rút khỏi vai trò sát thủ kinh tế của mı̀nh. Tôi chấ p nhâ ̣n chơi theo luâ ̣t của ông chứ không phải của tôi, đã chấ p nhâ ̣n những đòi hỏi về sự chân thực của ông để lấ y nhiề u hơp̣ đồ ng hơn. nế u chı̉ xét đơn thuầ n về mă ̣t kinh tế , đó là mô ̣t quyế t đinh ̣ làm ăn khôn ngoan cho MAIN. Tuy nhiên, điề u đó la ̣i không đúng với những gı̀ mà Claudine đã tiêm nhiễm cho tôi: nó không củng cố cho đế chế toàn cầ u. Có phải giờ đây nó đã ta ̣o điề u kiê ̣n để cho những tên chó săn đươc̣ thả sức tung hoành không? Lich ̣ sử Châu Mỹ Latinh có không ı́t những anh hùng đã ra đi, tôi đã nghı ̃ như vâ ̣y khi rời khỏi căn nhà gỗ của Torrijos ngày hôm đó. Mô ̣t hê ̣ thố ng đươc̣ dựng lên bởi những quan chức tham nhuñ g không thể tử tế với những người không thể bi ̣mua chuô ̣c. Đô ̣t nhiên tôi cảm giác mı̀nh như bi ̣ hoa mắ t. Mô ̣t bóng dáng quen thuô ̣c đang đi chầ m châ ̣m do ̣c theo hành lang. Lúc đầ u, tôi bố i rố i đế n mức tin rằ ng đó là Humphrey Bogart, nhưng Bogart đã qua đời từ rấ t lâu rồ i. Sau đó tôi nhâ ̣n ra người đàn ông đang nhe ̣ nhàng đi ngang qua tôi là mô ̣t trong những nhân vâ ̣t vı ̃ đa ̣i trong làng văn ho ̣c hiê ̣n đa ̣i Anh, tác giả của Kiêu hãnh và Vinh quang, Những diễn viên hài, Những người đàn ông của chúng tôi ở Havana, và của bài báo mà tôi vừa đă ̣t xuố ng chiế c bàn ca ̣nh mı̀nh. Graham Greene ngâ ̣p ngừng trong giây lát, nhı̀n xung quanh rồ i đi thẳ ng đế n quầ y ăn. Tôi muố n go ̣i hoă ̣c đuổ i theo ông, song tôi đã dừng la ̣i. Mô ̣t gio ̣ng nói trong tôi vang lên bảo rằ ng ông cầ n sự riêng tư; mô ̣t gio ̣ng nói khác la ̣i bảo ông ta sẽ tránh xa tôi. Tôi cầ m tờ New York Review of Books lên, và chı̉ mô ̣t lúc sau đã nga ̣c nhiên thấ y mı̀nh đang đứng trên lố i vào quầ y ăn. Tôi đã ăn điể m tâm rồ i nên khi tôi bước vào, người phu ̣c vu ̣ nhı̀n tôi với ánh mắ t nga ̣c nhiên. Tôi liế c nhı̀n xung quanh. Graham Greene đang ngồ i mô ̣t mı̀nh ở chiế c bàn sát tường. Tôi chı̉ chiế c bàn bên ca ̣nh ông và hỏi người phu ̣c vu ̣: “Liê ̣u tôi có thể ngồ i ở kia và ăn thêm mô ̣t bữa điể m tâm nữa không?” Tôi vố n là người hay boa tiề n rô ̣ng raĩ , nên người phu ̣c vu ̣ mı̉m cười mô ̣t cách ranh mañ h và đưa tôi đế n chiế c bàn đó. Greene như đang bi ̣ hút vào tờ báo ông đang đo ̣c. Tôi go ̣i cafe và bánh sừng bò mâ ̣t ong. Tôi muố n biế t Greene nghı ̃ gı̀ về Panama, về Tướng Torrijos và về vu ̣ kênh đào Panama, nhưng tôi còn chưa biế t bắ t chuyê ̣n với ông như thế nào. Rồ i chơṭ ông ngẩ ng lên, uố ng mô ̣t ngu ̣m nước. “Xin lỗi ông”, tôi nói. Ông nhı̀n tôi giâ ̣n dữ- hay ı́t ra thı̀ tôi cảm thấ y thế . “Vâng?” “Tôi rấ t ghét làm phiề n người khác mô ̣t cách đô ̣t ngô ̣t như thế này, nhưng xin hỏi ông có phải Graham Greene?” “Vâng, nhưng ta ̣i sao ông nhâ ̣n ra tôi?”. Ông mı̉m cười ấ m áp, “ở Panama hầ u hế t mo ̣i người không nhâ ̣n ra tôi.” Tôi liề n thú nhâ ̣n rằ ng ông là tác giả mà tôi yêu thı́ch nhấ t, và sau đó tôi giới thiê ̣u tóm tắ t với ông về cuô ̣c đời mı̀nh, về công viê ̣c của tôi ở MAIN và những lầ n gă ̣p gỡ Torrijos. Ông hỏi liê ̣u tôi có phải là nhà tư vấ n đã viế t bài báo về viê ̣c Mỹ nên rút khỏi Panama không: “Trên tờ Boston Globe thı̀ phải, nế u tôi nhớ không nhầ m?” Tôi nha ̣c nhiên đế n sững sờ. “Ở vào điạ vi ̣ của ông, đó là mô ̣t hành đô ̣ng duñ g cảm”, ông nói: “Ông không nga ̣i chuyể n sang ngồ i cùng bàn với tôi chứ?” Tôi chuyể n sang bàn của Greene và ngồ i đó với ông cả tiế ng rưỡi đồ ng hồ . Qua nói chuyê ̣n, tôi nhâ ̣n thấ y, quan hê ̣ giữa Greene và Tướng Torrijos đã trở nên thân thiế t thế nào. Đôi khi
Greene nói về vi ̣tướng như mô ̣t người cha nói về con trai mı̀nh vâ ̣y. Ông nói: “Tướng Torrijos muố n tôi viế t mô ̣t cuố n sách về đấ t nước của ông ta. Tôi vừa mới bắ t tay vào viê ̣c đó. Nó sẽ là mô ̣t câu chuyê ̣n có thực- hơi khác với thói quen thông thường của tôi”. Tôi hỏi ông ta ̣i sao ông thường viế t tiể u thuyế t mà không viế t truyê ̣n hiê ̣n thực. “Viế t những điề u hư cấ u an toàn hơn”, ông nói. “Phầ n lớn những đề tài mà tôi viế t là những vấ n đề gây tranh caĩ . Về Viê ̣t Nam, về Haiti, về cách ma ̣ng Mêxicô. Rấ t nhiề u nhà xuấ t bản sơ ̣ phải xuấ t bản những cuố n truyê ̣n theo chủ nghıã hiê ̣n thực về các đề tài này.” Ông chı̉ vào tờ New York Review of Books mà tôi đang đă ̣t bên chiế c bàn bên ca ̣nh. “Những từ ngữ kiể u như thế này có thể đem la ̣i những tổ n thấ t lớn”. Rồ i ông cười nói tiế p: “Bên ca ̣nh đó, tôi thı́ch viế t truyê ̣n hư cấ u. Khi viế t hư cấ u tôi thấ y mı̀nh tự do hơn”. rồ i ông chăm chú nhı̀n tôi, nói: “Điề u quan tro ̣ng là viế t về những điề u có ý nghıã . Giố ng như bài báo của anh trên tờ Globe về kênh đào Panama ấ y”. Rõ ràng ông rấ t khâm phu ̣c Tướng Torrijos. Có vẻ như người đứng đầ u nhà nước Panama đã gây đươc̣ ấ n tươṇ g ma ̣nh với nhà văn nay, giố ng như đố i với những người nghèo và vô sản. Tôi cuñ g cảm nhâ ̣n đươc̣ rằ ng Greene rấ t lo cho tı́nh ma ̣ng của ba ̣n mı̀nh. “Đấ u la ̣i với tên Khổ ng lồ của phương Bắ c là mô ̣t khó khăn ghê gớm”, ông lắ c đầ u buồ n ba,̃ “tôi lo cho sự an toàn của ông ấ y”. Đã đế n lúc Greene phải đi. “Tôi phải kip̣ chuyế n bay sang Pháp”, ông nói, châ ̣m raĩ đứng dâ ̣y và bắ t tay tôi. Ông nhı̀n thẳ ng vào mắ t tôi: “Sao anh không viế t sách”, ông gâ ̣t đầ u đầ y khı́ch lê ̣, “anh rấ t có năng khiế u. Nhưng anh nên nhớ, phải luôn viế t về những điề u có ý nghıã ”. Ông quay bước đi, rồ i chơṭ dừng la ̣i, quay đầ u nói với tôi: “Đừng lo. Tướng Torrijos sẽ không sao đâu, ông ấ y sẽ lấ y la ̣i đươc̣ kênh đào”. Torrijos đúng là đã lấ y la ̣i đươc̣ kênh đào. Trong cùng năm đó, năm 1977, ông đã đàm phán thành công các hiê ̣p ước mới về quyề n kiể m soát kênh đào Panama với Tổ ng thố ng Carter. Sau đó Nhà trắ ng phải thuyế t phu ̣c Nghi ̣ viê ̣n Mỹ thông qua hiê ̣p ước. Mô ̣t cuô ̣c đấ u tranh dai dẳ ng và đầ y cam go diễn ra. Theo kế t quả kiể m phiế u cuố i cùng, Hiê ̣p ước Kênh đào đã đươc̣ phê chuẩ n nhờ hơn đúng mô ̣t phiế u. Phe bảo thủ sẽ trả đuã vu ̣ này. Vài năm sau đó, khi cuố n sách Tı̀m hiể u về vi ̣ tướng của Graham Greene đươc̣ xuấ t bản, ông đề tă ̣ng: “Tă ̣ng những người ba ̣n của ba ̣n tôi, Omar Torrijos, ở Nicaragua, El Salvado và Panama”. Chương 18 Vua của những vi vua ̣ Trong khoảng thời gian từ năm 1975 đế n năm 1978, tôi thường đế n Iran. Đôi khi tôi di chuyễn giữa Mỹ Latinh hoă ̣c Inđônêxia và Têhêran.Sa (vua của những vi ̣ vua, danh hiê ̣u chức thức của ông) là mô ̣t trường hơp̣ hoàn toàn khác với những nước mà chúng tôi từng làm viê ̣c. Iran rấ t nhiề u dầ u, và giố ng như Ảrâ ̣p Xêút, nó không cầ n phải vay nơ ̣ để tài trơ ̣ cho những dự án đầ y tham vo ̣ng của mı̀nh. Tuy nhiên, Iran hoàn toàn khác Ảrâ ̣p Xêút vı̀ phầ n lớn dân số nước này không phải là người Ả râ ̣p mà chủ yế u là người Trung Đông và người theo đa ̣o Hồ i. Bên ca ̣nh đó, nước này còn có mô ̣t lich ̣ sử đầ y rẫy những xáo trô ̣n về chı́nh tri-̣ kể cả trong nước và với các nước láng giề ng. Vı̀ thế , chúng tôi đã dùng mô ̣t cách khác: Washington và giới kinh doanh cùng hơp̣ lực biế n Sa thành mô ̣t biể u tươṇ g của sự tiế n bô ̣.
Chúng tôi đã tâ ̣p trung mo ̣i nỗ lực để chứng minh cho cả thế giới thấ y rằ ng, mô ̣t đấ t nước hùng ma ̣nh, dân chủ, làm ba ̣n với những lơị ı́ch chı́nh tri ̣ và quyề n lơị tâ ̣p thể của Mỹ sẽ làm đươc̣ gı̀. Chẳ ng hề bâ ̣n lòng đế n cái tiế ng không dân chủ rõ rành rành, cuñ g như mô ̣t sự thâ ̣t tuy ı́t lô ̣ liễu hơn là CIA đã sắ p đă ̣t âm mưu nhằ m lâ ̣t đổ vi ̣ thủ tướng đã đươc̣ phái dân chủ cho ̣n; Washington và các đố i tác đồ ng minh của mı̀nh quyế t chứng minh cho đươc̣ rằ ng, chı́nh phủ của nhà vua có thể là hı̀nh mẫu thay thế cho chı́nh phủ ở các nước như Iraq, Libi, Trung Quố c, Triề u Tiên và nhiề u quố c gia khác, nơi đang dấ y lên mô ̣t làn sóng ngầ m ma ̣nh mẽ chố ng la ̣i My.̃ Nế u chı̉ nhı̀n bề ngoài, Sa tỏ ra là mô ̣t người ba ̣n cấ p tiế n của những người dân yế u thế . Năm 1962, Sa ra lê ̣nh phân chia tấ t cả những vùng đấ t riêng rô ̣ng lớn và trao trả la ̣i cho nông dân. Năm tiế p theo, ông ta phát đô ̣ng cuô ̣c Cách ma ̣ng trắ ng, trong đó có chương trı̀nh cải cách kinh tế – xã hô ̣i toàn diê ̣n. Những năm 70, quyề n lực của OPEC không ngừng lớn ma ̣nh, và nhà vua ngày càng có ảnh hưởng trên trường quố c tế . Cùng thời gian đó, Iran cuñ g xây dựng mô ̣t trong những lực lươṇ g quân đô ̣i hùng ma ̣nh nhấ t ở khu vực Trung Đông theo Đa ̣o hồ i.1 MAIN tham gia vào các dự án trên hầ u khắ p Iran, từ những khu du lich ̣ do ̣c biể n Caspi ở phı́a bắ c đế n các căn cứ quân sự bı́ mâ ̣t nhı̀n ra eo biể n Hormuz ở miề n nam. Cuñ g như mo ̣i lầ n, công viê ̣c chı́nh của chúng tôi là dự báo các tiề m năng phát triể n của khu vực và thiế t kế các ma ̣ng lưới phân phố i, truyề n tải và phát điê ̣n đủ để cung cấ p năng lươṇ g cầ n thiế t cho phát triể n công nghiê ̣p và thương ma ̣i, để hiê ̣n thực hóa những con số dự báo này. Dầ n dầ n tôi đi hầ u hế t các vùng của Iran. Tôi đi theo những con đường la ̣c đà qua những ngo ̣n núi trên sa ma ̣c, từ Kirman đế n Bandar ‘Abbas, lang thang quanh các tàn tı́ch Persepolis, nơi từng là cung điê ̣n huyề n thoa ̣i của những vi ̣vua cổ và cuñ g là mô ̣t trong những kỳ quan của thế giới Cổ đa ̣i. Tôi đã đi đế n những điạ danh nổ i tiế ng tráng lê ̣ của đấ t nước này: Shiraz, Isfahan, và thành phố của những chiế c lề u vải gầ n Persepolis, nơi Sa lên ngôi. Dầ n dầ n, tôi trở nên yêu mảnh đấ t này và những con người đầ y phức ta ̣p của nó. Bề ngoài, Iran có vẻ là mô ̣t hı̀nh mẫu cho sự kế t hơp̣ giữa đa ̣o Hồ i và đa ̣o thiên chúa. Song, tôi nhanh chóng nhâ ̣n ra rằ ng, cái bề ngoài yên bı̀nh đó có thể che giấ u cả mô ̣t sự oán giâ ̣n sâu sắ c bên trong. Mô ̣t buổ i chiề u muô ̣n năm 1977, tôi trở la ̣i phòng mı̀nh ở khách sa ̣n và tı̀m thấ y mô ̣t tờ giấ y nhét dưới cửa. Tôi kinh nga ̣c thấ y trong đó có chữ ký của mô ̣t chı̉ thi ̣ tên là Yamin. Tôi chưa bao giờ gă ̣p ông ta, nhưng trong mô ̣t chı̉ thi ̣ của Chı́nh phủ, ông ta đươc̣ mô tả như mô ̣t nhân vâ ̣t nổ i tiế ng với quan điể m cấ p tiế n và tư tưởng lâ ̣t đổ ma ̣nh mẽ nhấ t. Với nét chữ tiế ng Anh tuyê ̣t đe ̣p, ông mời tôi đế n gă ̣p ông ta ̣i mô ̣t nhà hàng do ông cho ̣n. Song, có mô ̣t lời cảnh báo trước: tôi chı̉ đươc̣ đế n nế u thực sự quan tâm đế n mô ̣t bô ̣ mă ̣t khác của đấ t nước Iran mà hầ u hế t những người “ở vi ̣ trı́ của tôi” không bao giờ thấ y. Tôi tự hỏi không biế t Yamin có biế t gı̀ về vai trò thực sự của tôi hay không. Tôi nhâ ̣n ra rằ ng, tôi đang phải chấ p nhâ ̣n mô ̣t rủi ro lớn, song, tôi không thể chố ng la ̣i cái ý muố n gă ̣p mă ̣t nhân vâ ̣t đầ y bı́ hiể m này. Taxi thả tôi xuố ng trước mô ̣t cái cổ ng bé xı́u bên trong mô ̣t bức tường cao- cao đế n mức tôi không thể nhı̀ thấ y tòa nhà phı́a bên trong. Mô ̣t phu ̣ nữ Iran xinh đe ̣p, vâ ̣n áo choàng đen dài dẫn tôi đi do ̣c theo mô ̣t hành lang nhỏ, có mái che thấ p, đươc̣ chiế u sáng bởi các đèn dầ u trang trı́ tuyê ̣t đe ̣p. Đế n cuố i hành lang, chúng tôi bước vào mô ̣t căn phòng sáng chói, khiế n tôi lóa cả mắ t, như thể đang ở bên trong mô ̣t viên kim cương vâ ̣y. Khi mắ t đã bắ t đầ u quen với ánh sáng, tôi mới thấ y tường của căn phòng đề u đươc̣ khảm đá quý và xà cừ. Nhà hàng đươc̣ chiế u sáng bằ ng những ngo ̣n nế n trắ ng cao, vươn lên từ những chân đèn bằ ng đồ ng, đươc̣ cha ̣m khắ c hế t sức tinh xảo. Mô ̣t người đàn ông cao lớn, với mái tóc đen dài, vâ ̣n mô ̣t bô ̣ complet ngàu xanh nước biể n đươc̣ cắ t may riêng tiế n đế n bắ t tay tôi. Ông ta tự giới thiê ̣u mı̀nh là Yamin. Gio ̣ng nói của ông
cho thấ y ông ta là mô ̣t người Iran, từng đươc̣ giáo du ̣c trong hê ̣ thố ng trường ho ̣c của Anh. Ngay lâ ̣p tức, tôi vô cùng sửng số t bởi ông chẳ ng hề giố ng với mô ̣t phầ n tử cấ p tiế n có tư tưởng lâ ̣t đổ chút nào. Ông mời tôi đi qua mấ y daỹ bàn, nơi các că ̣p tı̀nh nhân đang lă ̣ng lẽ dùng bữa; đế n mô ̣t góc rấ t kı́n đáo. Ông cam đoan chúng tôi có thể nói chuyê ̣n mô ̣t cách tuyê ̣t đố i bı́ mâ ̣t. Tôi thấ y rõ ràng nhà hàng này chı̉ dành cho những buổ i tố i he ̣n hò bı́ mâ ̣t. Và rấ t có thể , đêm đó, chı̉ duy có cuô ̣c gă ̣p mă ̣t của chúng tôi không phải là mô ̣t cuô ̣c he ̣n hò yêu đương. Yamin rấ t thân mâ ̣t. Qua nói chuyê ̣n tôi hiể u ra rằ ng, ông ta nghı ̃ tôi chı̉ dơn thuầ n là mô ̣t nhà tư vấ n kinh tế , chứ không phải mô ̣t người với những đô ̣ng cơ không thể tiế t lô ̣. Ông nói ông cho ̣n tôi vı̀ ông biế t rằ ng tôi đã từng là tı̀nh nguyê ̣n viên của Quân đoàn Hòa bı̀nh và vı̀ người ta nói với ông rằ ng, tôi luôn tı̀m mo ̣i cơ hô ̣i để tı̀m hiể u về đấ t nước của ông và hòa nhâ ̣p với đồ ng bào ông. “Anh còn rấ t trẻ so với hầ u hế t những người khác ở vi ̣ trı́ của anh”, ông ta nói. “Anh rấ t quan tâm đế n đấ t nước tôi và đế n những vấ n đề hiê ̣n thời của chúng tôi. Anh là niề m hy vo ̣ng của chúng tôi.” Câu nói này, khung cảnh của nhà hàng, bề ngoài của Yamin, và sự hiê ̣n diê ̣n của rấ t nhiề u người nữa trong nhà hàng, mang la ̣i cho tôi cảm giác khá thoải mái. Tôi đã quen với viê ̣c mo ̣i người đố i xử tố t với mı̀nh, giố ng như Rasy ở Java và Fidel ở Panama, và tôi coi đó như mô ̣t lời khen và mô ̣t cơ hô ̣i. Tôi biế t, tôi khác với những người Mỹ khác bởi tôi luôn say mê những nơi mà tôi đế n. Tôi biế t, mo ̣i người sẽ nhanh chóng đố i xử nồ ng hâ ̣u với ba ̣n nế u ba ̣n sẵn sàng cởi mở tấ m lòng và hòa nhâ ̣p vào nề n văn hóa của ho ̣. Yamin hỏi tôi có biế t gı̀ về dự án Sa ma ̣c nở hoa không. (2) “Nhà vua tin rằ ng, sa ma ̣c của chúng tôi từng là những vùng đồ ng bằ ng phı̀ nhiêu và những khu rừng xum xuê tươi tố t. Ít nhấ t thı̀ đó cuñ g là những gı̀ ông ta quả quyế t. Theo truyề n thuyế t này, dưới triề u đa ̣i của Alexander Đa ̣i đế , những đô ̣i quân hùng ma ̣nh đã càn quét qua vùng đấ t này, mang theo hàng triê ̣u con dê và cừu. Những con vâ ̣t này đã ăn tấ t cả cỏ và các loa ̣i cây khác. Sự biế n mấ t của những loài thực vâ ̣t này đã gây nên ha ̣n hán và cuố i cùng cả vùng đó biế n thành sa ma ̣c. Giờ đây, tấ t cả những gı̀ chúng tôi phải làm, như nhà vua nói, đó là trồ ng ở đây hàng triê ̣u, hàng triê ̣u cây. Sau đó, rấ t nhanh mưa sẽ đế n và sa ma ̣c sẽ xanh tươi trở la ̣i. Tấ t nhiên, để làm đươc̣ điề u này, chúng tôi phải cầ n đế n hàng trăm triê ̣u đô la.” Ông ta cười khiêm nhường. “Các công ty như công ty của anh sẽ kiế m đươc̣ những món lơị khổ ng lồ .” “Tôi cươc̣ là anh chẳ ng tin vào truyề n thuyế t này.” “Sa ma ̣c chı̉ là mô ̣t biể u tươṇ g. Để mang la ̣i màu xanh cho nó, người ta không chı̉ cầ n có nông nghiê ̣p mà còn hơn thế rấ t nhiề u.” Vài người hầ u bàn bấ t ngờ đi đế n chỗ chúng tôi với những khay đầ y thức ăn Iran đươc̣ bầ y biê ̣n rấ t đe ̣p. Yamin xin phép tôi để cho ̣n mô ̣t thực đơn từ nhiề u khay thức ăn. Sau đó, ông ta quay trở la ̣i. “Tôi có mô ̣t câu hỏi cho anh, anh Perkin, xin lỗi nế u tôi có quá đường đô ̣t. Điề u gı̀ đã tàn phá nề n văn hóa của những người dân bản xứ ở nước anh, những người Anh điêng ấ y?” Tôi đáp, tôi nghı ̃ có rấ t nhiề u yế u tố trong đó có lòng tham và sự xuấ t hiê ̣n của những vũ khı́ tố i tân. “Đúng. Hoàn toàn đúng. Tấ t cả những cái đó đề u là nguyên nhân. Nhưng hơn hế t, chẳ ng phải là chı́nh nó đã biế n thành sự hủy hoa ̣i môi trường ư?” Rồ i ông giải thı́ch về viê ̣c những cánh rừng và những loài vâ ̣t như trâu bò đã bi ̣ tàn phá thế nào, và khi con người chuyể n đế n sinh số ng ở những vùng đấ t riêng, thı̀ những gố c rễ căn bản nhấ t của văn hóa đã bi ̣su ̣p đổ ra sao. “Anh thấ y đấ y, tı̀nh hı̀nh ở đây cuñ g y như vâ ̣y”, ông ta nói. “Sa ma ̣c là môi trường của chúng
tôi. Dự án Sa ma ̣c nở hoa đe do ̣a phá hủy toàn bô ̣ nề n văn hóa của chúng tôi. Làm sao chúng tôi có thể để điề u đó xảy ra đươc̣ chứ?” Tôi nói với ông rằ ng, theo tôi hiể u thı̀ ý tưởng về dự án này do chı́nh đồ ng bào của ông nghı ̃ ra. Ông đáp trả bằ ng mô ̣t tiế ng cười đầ y hoài nghi, và nói, chı́nh Chı́nh phủ của đấ t nước tôi đã gieo rắ c ý tưởng đó vào đầ u óc của nhà vua, và rằ ng, nhà vua chı̉ là mô ̣t con rố i trong tay Chı́nh phủ My.̃ “Mô ̣t người dân Pecxich chı́nh cố ng sẽ không đời nào để điề u đó xảy ra”, Yamin nói. Rồ i ông bắ t đầ u mô ̣t bài nói dài về mố i quan hê ̣ giữa nhân dân ông- những người Bedouins- và sa ma ̣c. Ông nhấ n ma ̣nh rằ ng, nhiề u người Iran mă ̣c dù trở thành người thành thi ̣ song vẫn đi nghı̉ ở sa ma ̣c. Ho ̣ dựng những ngôi lề u đủ lớn cho cả gia đı̀nh và ở đó đế n cả tuầ n. “Chúng tôi- nhân dân tôi- là mô ̣t phầ n của sa ma ̣c. Những người dân mà nhà vua đang đòi thố ng tri ̣bằ ng bàn tay thép của ông ta không thuô ̣c về sa ma ̣c. Chúng tôi chı́nh là sa ma ̣c.” Sau đó, ông ta kể cho tôi nghe về những kinh nghiê ̣m của chı́nh bản thân ông về sa ma ̣c. Khi buổ i tố i trôi qua, ông đưa tôi trở la ̣i cánh cửa nhỏ bên trong bức tường cao. Xe taxi vẫn đơị tôi ở bên ngoài. Yamin bắ t tay và cảm ơn tôi vı̀ đã dành thời gian gă ̣p ông. Mô ̣t lầ n nữa, ông nhắ c la ̣i đế n tuổ i trẻ và sự cới mở của tôi, và rằ ng, viê ̣c tôi có đươc̣ mô ̣t vi ̣ trı́ như vâ ̣y mang la ̣i cho ông niề m hy vo ̣ng về tương lai. “Tôi hế t sức vui mừng vı̀ gă ̣p đươc̣ mô ̣t người như anh vào lúc này.” Ông tiế p tu ̣c nắ m chă ̣t tay tôi. “Tôi chı̉ xin anh thêm mô ̣t ân huê ̣ nữa: Tôi không đề nghi ̣ anh điề u này mô ̣t cách hời hơṭ đâu. Tôi làm vâ ̣y vı̀ sau khi nói chuyê ̣n với anh tố i nay tôi biế t nó sẽ rấ t có ý nghıã với anh. Anh sẽ ho ̣c đươc̣ nhiề u điề u từ viê ̣c này.” “Vâ ̣y tôi có thể làm đươc̣ gı̀ cho ông?” “Tôi muố n giới thiê ̣u anh với mô ̣t người ba ̣n rấ t thân của tôi, mô ̣t người có thể nói cho anh biế t rấ t nhiề u điề u về vi ̣ vua của chúng tôi. Ông ta có thể khiế n anh sửng số t, song tôi đảm bảo với anh rằ ng, anh rấ t nên giành thời gian gă ̣p ông ta.” Chương 19 Lời xưng tô ̣i của mô ̣t người chiụ nhu ̣c hıǹ h Vài ngày sau, Yamin lái xe đưa tôi ra khỏi thành phố Têhêran, qua mô ̣t khu nhà ổ chuô ̣t bẩ n thı̉u và nghèo đói, do ̣c theo con đường mòn la ̣c đà, đế n gầ n vùng sa ma ̣c. Khi mă ̣t trời đã khuấ t sau thành phố , Yamin dừng xe bên những túp lề u đắ p bằ ng bùn nằ m giữa những ră ̣ng co ̣. Ông giải thı́ch: “Ốc đảo này đã có từ lâu rồ i, hàng thế kỷ trước khi Marco Polo đă ̣t chân đế n đây”. Rồ i ông dẫn tôi đế n mô ̣t trong những chiế c lề u. Ông nói: “Người đàn ông số ng trong chiế c lề u này có bằ ng tiế n sỹ ta ̣i mô ̣t trong những trường đa ̣i ho ̣c danh tiế ng nhấ t nước My.̃ Vı̀ những lý do mà sau này anh sẽ biế t, tôi không thể tiế t lô ̣ tên của ông ta. Anh có thể go ̣i ông ấ y là tiế n sỹ Doc”. Yamin gõ cửa, từ sau cánh cửa gỗ vang lên tiế ng trả lời nghèn nghe ̣n. Yamin đẩ y cửa và chúng tôi bước vào. Căn lề u nhỏ xı́u, không có cửa sổ , ánh sáng yế u ớt hắ t ra từ chiế c đèn dầ u đă ̣t trên mô ̣t chiế c bàn thấ p ở góc phòng. Khi mắ t tôi đã quen với bóng tố i, tôi nhâ ̣n thấ y sàn nhà bẩ n thı̉u đươc̣ phủ bằ ng những tấ m thảm Ba Tư. Hı̀nh da ̣ng lờ mờ của người chủ căn lề u hiê ̣n ra. Ông ta ngồ i quay mă ̣t vào ngo ̣n đèn để không ai có thể nhı̀n thấ y khuôn mă ̣t. Tôi chı̉ thấ y toàn thân ông ta quấ n trong những tấ m mề n, trên đầ u đô ̣i mô ̣t vâ ̣t gı̀ đó. Ông ta ngồ i trên mô ̣t chiế c xe lăn và
ngoài chiế c bàn ra, đây là đồ đa ̣c duy nhấ t trong căn lề u. Yamin ra hiê ̣u cho tôi ngồ i xuố ng thảm. Yamin tiế n về phı́a trước, nhe ̣ nhàng ôm hôn người đàn ông,thı̀ thầ m điề u gı̀ đó vào tai ông ta, rồ i quay la ̣i ngồ i xuố ng bên ca ̣nh tôi. “Thưa ngài, tôi đã kể cho ngài nghe về ông Perkins đây”, Yamin nói, “hôm nay chúng tôi rấ t vinh ha ̣nh đươc̣ đế n thăm ngài.” “Ông Perkins, chào mừng ông đế n với chúng tôi”. Mô ̣t gio ̣ng nói trầ m khàn vang lên. Tiế ng Anh của ông ta cực kỳ chuẩ n xác. Song tôi phải cúi sát về phı́a trước mới nghe đươc̣ những gı̀ ông nói. “Trước mă ̣t ông là người đàn ông ố m yế u. Trước đây, tôi cuñ g đã từng khỏe ma ̣nh như ông. Tôi đã từng là cố vấ n thân câ ̣n và tin câ ̣y nhấ t của Quố c vương”. Ông ta ngừng la ̣i mô ̣t lúc lâu “Quố c vương của tấ t cả các Quố c vương, Vua của tấ t cả các vi ̣ Vua”. Gio ̣ng nói của ông ta buồ n bã nhiề u hơn là giâ ̣n dữ. “Cá nhân tôi biế t rấ t nhiề u nhà lañ h đa ̣o trên thế giới, từ Aixenhao, Nixon đế n Tướng Đờ Gôn. Ho ̣ tin tưởng tôi sẽ giúp đưa đấ t nước này đi theo chủ nghıã tư bản. Quố c vương tin tưởng tôi, và”, người đàn ông chơṭ bâ ̣t ra mô ̣t âm thanh nghe như tiế ng ho, nhưng tôi nghı ̃ là ông ta đang cười”, “tôi tin tưởng Quố c vương. Tôi tin vào những lời nói hoa mỹ của ông ta. Ông ta đã làm cho tôi tin là Iran sẽ đưa thế giới Hồ i giáo tiế n vào mô ̣t kỷ nguyên mới, rằ ng Ba Tư sẽ thực hiê ̣n đươc̣ lời hứa của mı̀nh. Đó dường như là sứ mê ̣nh của đấ t chúng tôi, của Quố c vương, của tôi và của tấ t cả những ai tin rằ ng chúng tôi sinh ra là để thực hiê ̣n sứ mê ̣nh đã đươc̣ giao phó đó”. Cả đố ng chăn như chuyể n đô ̣ng, chiế c xe lăn khẽ keõ ke ̣t và hơi xoay la ̣i. Lúc này tôi có thể nhı̀n thấ y những đường nét trên khuôn mă ̣t và bô ̣ râu râ ̣m của ông ta. Rồ i tim tôi bỗng thắ t la ̣i. Trước mă ̣t tôi là mô ̣t khuôn mă ̣t phẳ ng ly.̀ Không có muĩ , người đàn ông trước mă ̣t tôi không có muĩ . “Hẳ n không phải là mô ̣t cảnh tươṇ g đe ̣p, phải không ông Perkins? Thâ ̣t tê ̣ là ông không đươc̣ nhı̀n thấ y nó ngoài ánh sáng. Đúng là mô ̣t bức tranh khủng khiế p”. Rồ i tiế ng cười nghèn nghe ̣n la ̣i cấ t lên từ ông ta. Ông ta nói tiế p: “Tôi tin ông hiể u là tôi buô ̣c phải giữ kı́n danh tı́nh của mı̀nh. Tấ t nhiên nế u muố n, ông có thể tı̀m hiể u xem tôi là ai, dù có thể ông sẽ phát hiê ̣n ra rằ ng tôi đã chế t. Đúng vâ ̣y, trên danh nghıã tôi đã không còn tồ n ta ̣i trên thế giới này. Nhưng tôi tin ông sẽ không cố tı̀m hiể u. Sẽ tố t hơn cho bản thân ông và gia đı̀nh ông nế u ông không làm vâ ̣y. Đâu đâu cuñ g có vây cánh của Quố c vương và SAVAK (Cơ quan tı̀nh báo an ninh Iran)”. Chiế c ghế la ̣i khẽ rung lên và trở la ̣i vi ̣ trı́ bắ t đầ u. Tôi có cảm giác như vừa đươc̣ giải thoát vı̀ không phải nhı̀n thấ y tấ t cả nỗi đau đớn vı̀ bi ̣ hành ha ̣ mà người đàn ông đó phải chiu.̣ Khi đó, tôi chưa biế t về phong tu ̣c này của đa ̣o Hồ i. Những người bi ̣ coi là đem la ̣i sự ô nhu ̣c cho xã hô ̣i hay cho lañ h tu ̣ của mı̀nh sẽ bi ̣ trừng pha ̣t bằ ng cách cắ t muĩ . Bằ ng cách đó, ho ̣ bi ̣ đánh dấ u suố t đời- khuôn mă ̣t của người đàn ông này rõ ràng đã chứng minh điề u đó. Không chờ tôi đáp la ̣i, ông ta la ̣i tiế p tu ̣c: “Ông Perkins, tôi tin chắ c ông đang thắ c mắ c vı̀ sao chúng tôi mời ông đế n đây. Ông thấ y đây, kẻ luôn tự xưng mı̀nh là Vua của các vi ̣ Vua thực chấ t là mô ̣t con quỷ Satăng. CIA của các ông đã phế truấ t cha ông ta, và dù rấ t ghét khi phải nói ra, nhưng viê ̣c này đươc̣ thực hiê ̣n với sự giúp đỡ của tôi. Vı̀ cha ông ta bi ̣coi là đồ ng minh của phát xı́t. Và sau đó là thảm ho ̣a Mossadegh. Ngày nay, Quố c vương của chúng tôi còn vươṭ xa cả Hitle trong cái thế giới của quỷ dữ. Chı́nh phủ các ông biế t rõ ông ta làm những điề u này và hoàn toàn ủng hô ̣”. “Ta ̣i sao la ̣i như vâ ̣y?” tôi hỏi “Đơn giản thôi, ông ta thực sự là đồ ng minh duy nhấ t của các ông ở Trung Đông này. Mà thế giới công nghiê ̣p la ̣i đang quay quanh tru ̣c dầ u lửa là Trung Đông. Tấ t nhiên các ông còn có đồ ng minh là Ixaren, nhưng thực chấ t đó là mô ̣t món nơ ̣ chứ không phải là tài sản của các ông. Và ở
Ixaren la ̣i chẳ ng có dầ u. Các chı́nh tri ̣gia nước ông sẽ phải xoa diụ các cử tri Do Thái, phải dùng tiề n của ho ̣ để tài trơ ̣ cho các chiế n dich ̣ của mı̀nh. Vı̀ thế , tôi e là với Ixaren, các ông đang bi ̣ mắ c ke ̣t. Tuy nhiên, Iran chı́nh là chı̀a khóa giúp các ông giải quyế t vấ n đề này. Những công ty dầ u lửa của các ông- những công ty đang nắ m giữ thâ ̣m chı́ nhiề u quyề n lực hơn cả người Do Thái- cầ n chúng tôi. Các ông cầ n, hoă ̣c ı́t nhấ t là các ông nghı ̃ rằ ng mı̀nh cầ n Quố c vương. Giố ng như khi các ông nghı ̃ mı̀nh cầ n những nhà lañ h đa ̣o tham nhuñ g”. “Phải chăng ngài muố n ngu ̣ ý mô ̣t điề u gı̀ khác? Liê ̣u trường hơp̣ Iran có giố ng như mô ̣t vài nước không?” “Thâ ̣m chı́ còn có thể tồ i tê ̣ hơn thế nhiề u. Ông thấ y đấ y, vi ̣ Quố c vương này sẽ không nắ m quyề n lâu nữa đâu. Cả thế giới Hồ i giáo căm ghét ông ta. Không chı̉ người Hồ i giáo ở các nước Ả râ ̣p mà là ở khắ p nơi- ở Inđônêxia, ở My,̃ nhưng đa số vẫn là ngay ở đấ t nước này, từ chı́nh những thầ n dân Ba Tư của ông ta”. Mô ̣t tiế ng đô ̣ng lớn chơṭ phát ra từ phı́a ông ta, và tôi nhâ ̣n thấ y ông vừa đâ ̣p ma ̣nh tay xuố ng thành ghế . “Ông ta là quỷ dữ. Người Ba Tư chúng tôi căm ghét ông ta”. Sau đó là sự im lă ̣ng, chı̉ còn nghe thấ y hơi thở nă ̣ng nho ̣c của tiế n sy,̃ hẳ n là ông ta đã kiê ̣t sức vı̀ cố gắ ng quá mức. “Tiế n sỹ rấ t gầ n guĩ với các giáo sỹ Hồ i giáo”. Yamin khẽ nói với tôi mô ̣t cách bı̀nh tıñ h: “Ở đấ t nước này, có mô ̣t thế giới ngầ m khổ ng lồ đứng đằ ng sau các phe phái tôn giáo và nó có mă ̣t ở hầ u khắ p đấ t nước, ngoa ̣i trừ mô ̣t số ı́t người thuô ̣c tầ ng lớp doanh nhân đươc̣ hưởng lơị từ chế đô ̣ tư bản chủ nghıã của Quố c vương”. “Tôi không nghi ngờ ông”, tôi nói, “nhưng tôi phải nói rằ ng qua bố n lầ n đế n thăm đấ t nước này, tôi không hề nhâ ̣n thấ y những điề u đó. Tấ t cả những người tôi từng trò chuyê ̣n đề u bày tỏ lòng yêu kı́nh đố i với Quố c vương, và đánh giá cao sự tăng trưởng kinh tế của đấ t nước này”. “Đó là vı̀ anh không nói tiế ng Farsi”, Yamin nhâ ̣n xét. “Anh chı̉ nghe những điề u đó từ những người vố n đươc̣ lơị nhiề u nhấ t từ chı́nh sách của Quố c vương. Đó là những người đươc̣ giáo du ̣c ở Mỹ hoă ̣c Anh rồ i trở về làm viê ̣c cho Quố c vương. Đây, chı́nh tiế n sỹ là mô ̣t ngoa ̣i lê ̣.” Yamin chơṭ ngừng la ̣i, dường như để cân nhắ c xem nên nói tiế p điề u gı̀. Rồ i ông tiế p tu ̣c : “Giới báo chı́ của các anh cuñ g vâ ̣y. Ho ̣ chı̉ nói chuyê ̣n với mô ̣t số ı́t những người ho ̣ hàng và thân câ ̣n thuô ̣c phe của Quố c vương. Và tấ t nhiên, báo chı́ của anh đa phầ n cuñ g bi ̣ chi phố i bởi dầ u lửa. Vı̀ thế ho ̣ chı̉ nghe những gı̀ ho ̣ muố n nghe và viế t những gı̀ mà những người đăng quảng cáo trên báo muố n đo ̣c”. “Ông có biế t vı̀ sao chúng tôi nói những điề u này với ông không, ông Perkins”, tiế n sỹ la ̣i lên tiế ng, gio ̣ng nói thâ ̣m chı́ còn khàn hơn lúc trước. Hı̀nh như những nỗ lực để nói chuyê ̣n và bày tỏ cảm xúc đã làm ca ̣n kiê ̣t phầ n năng lươṇ g nhỏ nhoi còn la ̣i mà người đàn ông này cố dành cho buổ i nói chuyê ̣n hôm đó. Tiế n sỹ nói tiế p: “Bởi vı̀ chúng tôi muố n thuyế t phu ̣c ông rời khỏi đây cuñ g như thuyế t phu ̣c công ty ông tránh xa đấ t nước chúng tôi. Chúng tôi muố n cảnh báo cho biế t rằ ng mă ̣c dù ông có thể nghı ̃ mı̀nh sẽ kiế m đươc̣ mô ̣t vu ̣ làm ăn hời ở đấ t nước này, nhưng đó chı̉ là ảo tưởng mà thôi. Chı́nh phủ này không tồ n ta ̣i lâu nữa đâu”. Và mô ̣t lầ n nữa tôi la ̣i nghe thấ y tiế ng tay đâ ̣p ma ̣nh xuố ng thành ghế . “Và mô ̣t khi chı́nh phủ này không còn, chı́nh phủ khác sẽ không thông cảm với ông và những người giố ng như ông nữa đâu”. “Có phải ý ngài muố n nói chúng tôi sẽ chẳ ng có lơị gı̀ ở đây phải không?” Tiế n sỹ gu ̣c xuố ng vı̀ mô ̣t cơn ho. Yamin tiế n về phı́a tiế n sỹ và vỗ vỗ vào lưng ông ta để giúp ông ngừng cơn ho. Khi cơn ho đã qua, Yamin nói vài câu bằ ng tiế ng Farsi rồ i quay về ngồ i xuố ng bên ca ̣nh tôi. “Chúng ta phải kế t thúc buổ i nói chuyê ̣n ta ̣i đây”, Yamin nói với tôi, “và để trả lời cho câu hỏi của ông thı̀ thưa vâng, các ông sẽ không có đươc̣ gı̀ ở đây đâu. Các ông đã làm viê ̣c rấ t vấ t
vả, nhưng đế n ngày hái quả, chı́nh phủ của Quố c vương sẽ su ̣p đổ ”. Trên đường trở về , tôi hỏi Yamin vı̀ sao ông và tiế n sỹ muố n giúp MAIN thoát khỏi thảm ho ̣a tài chı́nh mà ông ta đã tiên đoán. “Chúng tôi rẩ t muố n nhı̀n thấ y công ty của anh bi ̣ phá sản. Tuy nhiên, chúng tôi thấ y các anh rời khỏi Iran hơn. chı̉ cầ n mô ̣t công ty như công ty của anh ra đi sẽ có thể các công ty khác cuñ g ra đi theo. Đó là những gı̀ chung tôi đang hy vo ̣ng. Anh thấ y đây, chúng tôi không muố n nơi này biế n thành mô ̣t biể n máu, nhưng Quố c vương phải ra đi và chúng tôi sẽ làm bấ t cứ viê ̣c gı̀ để điề u đó có thể xảy ra dễ dàng hơn. vı̀ thế chúng tôi cầ u thánh Allah rằ ng anh sẽ thuyế t phu ̣c đươc̣ ngài Zambotti đưa công ty ra khỏi đấ t nước này ngay khi còn có thể ”. “Nhưng ta ̣i sao la ̣i là tôi?” “Ngay từ khi chúng ta cùng ăn tố i với nhau và nói chuyê ̣n về Dự án Sa ma ̣c nở hoa, tôi đã biế t anh là người sẵn lòng tiế p nhâ ̣n sự thâ ̣t. Tôi biế t những thông tin mà chúng tôi có đươc̣ về anh là chı́nh xác- anh là nhân vâ ̣t ở giữa hai thế giới, là người đứng giữa”. Câu nói của Yamin khiế n tôi tự hỏi không hiể u anh ta thực sự biế t những gı̀ về tôi. Chương 20 Sự su ̣p đổ của mô ̣t vi vua ̣ Mô ̣t buổ i tố i năm 1978, khi đang ngồ i mô ̣t mı̀nh ta ̣i quầ y bar sang tro ̣ng bên ngoài tiề n sảnh Khách sa ̣n InterContinent ở Têhêran, chơṭ ai đó vỗ vào vai tôi. Tôi quay la ̣i. Trước mă ̣t tôi là mô ̣t người Iran to béo, mă ̣c complet. “John Perkins! Không nhâ ̣n ra tôi sao”. Chàng cựu cầ u thủ bóng đá đã lên cân khá nhiề u song gio ̣ng nói thı̀ không lẫn vào đâu đươc̣ . Đúng là Farhad, người ba ̣n cũ của tôi ở Middlebury mà tôi đã không gă ̣p hơn mười năm nay. Chúng tôi ôm lấ y nhau, rồ i cùng ngồ i xuố ng trò chuyê ̣n. Tôi nhanh chóng nhâ ̣n ra rằ ng Farhad biế t tấ t cả mo ̣i thứ về bản thân tôi và về công viê ̣c của tôi. Nhưng rõ ràng là anh không hề có ý muố n nói cho tôi biế t về công viê ̣c của mı̀nh. Khi chúng tôi bắ t đầ u go ̣i đế n lươṭ bia thứ hai, Farhad nói: “Thôi, đi thẳ ng vào vấ n đề nhé. Ngày mai tôi sẽ bay sang Roma. Cha me ̣ tôi đang số ng ở đó. Tôi cuñ g đã mua vé cho anh đi cùng chuyế n bay của tôi. Anh phải rời khỏi đây. Mo ̣i thứ ở đây đang đảo lô ̣n hế t cả rồ i.” Anh đưa tôi vé máy bay. Ngay lâ ̣p tức, tôi tin anh. Đế n Roma, chúng tôi ăn tố i với cha me ̣ của Farhad. Cha anh, mô ̣t vi ̣ tướng Iran nay đã nghı̉ hưu, đã từng đứng ra đỡ đa ̣n cho Quố c vương khi ông ta bi ̣ ám sát. Nhưng giờ đây những ảo tưởng của ông về Quố c vương đã tan vỡ. Ông nói, những năm gầ n đây, Quố c vương đã bô ̣c lô ̣ rõ bản chấ t của mı̀nh, lô ̣ rõ sự nga ̣o ma ̣n và tham lam của ông ta. Vi ̣ tướng già lên án, chı́ch sách của My-̃ mà cu ̣ thể là chı́nh sách ủng hô ̣ Ixaren, hâ ̣u thuẫn cho các nhà lañ h đa ̣o tham nhuñ g và chı́nh phủ chuyên quyề n ba ̣o ngươc̣ - đã làm dấ y lên sự căm thù, oán hâ ̣n ở khắ p Trung Đông. Ông tiên đóan, Quố c vương sẽ su ̣p đổ chı̉ trong vòng vài tháng tới. Ông nói: “Anh biế t đấ y, chı́nh các anh đã gieo những mầ m mố ng nổ i nổ i loa ̣n từ đầ u những năm 50 khi lâ ̣t đổ Mossadegh. Hồ i đó các anh nghı ̃ đó là mô ̣t cách khôn ngoan, và tôi cuñ g vâ ̣y. Nhưng giờ đây, các anh và cả chúng tôi nữa đang phải gă ̣t lấ y những gı̀ mà các anh đã từng gieo.” (1) Tôi sững sờ trước lời tuyên bố của vi ̣ tướng già. Tôi đã từng nghe Yamin và tiế n sỹ nói đế n những điề u này, nhưng khi những lời đó do chı́nh vi ̣ tướng già này nói ra thı̀ nó mang mô ̣t ý nghıã
khác hẳ n. Tı́nh đế n khi đó, tấ t cả mo ̣i người đề u biế t đế n sự tồ n ta ̣i mô ̣t thế giới ngầ m của những người Hồ i giáo cực đoan, nhưng chúng tôi tự thuyế t phu ̣c mı̀nh rằ ng Quố c vương đươc̣ đa số người dân yêu mế n và vı̀ thế ông ta có ảnh hưởng hơn bấ t cứ ai về mă ̣t chı́nh tri.̣ Tuy nhiên, vi ̣ tướng già, cha của Farhad rấ t kiên quyế t: “Haỹ ghi nhớ những gı̀ tôi nói”, ông trinh ̣ tro ̣ng tuyên bố , “sự su ̣p đổ của Quố c vương chı̉ là sự khởi đầ u. Nó báo trước cho chúng ta biế t thế giới Hồ i giáo sẽ đi tới đâu trong tương lai. Sự phẫn nô ̣ của chúng tôi đã đươc̣ nung nấ u quá lâu dưới lớp cát kia. Sớm muô ̣n gı̀, cơn giâ ̣n dữ đó cuñ g sẽ bùng lên”. Trong suố t bữa tố i, tôi đươc̣ nghe rấ t nhiề u về Ayatollah Ruhollah Khomeini. Cả Farhad và cha anh đề u không tán thành chủ nghıã Shiite cuồ ng tı́n của Khomeini nhưng rõ ràng là ho ̣ đánh giá rấ t cao những gı̀ Khomeini đã làm để chố ng la ̣i Quố c vương- hai cha con Farhad cho tôi biế t Khomeini là mô ̣t giáo sy,̃ sinh năm 1902 trong mô ̣t gia đı̀nh trung thành với trường phái Shiite ở mô ̣t ngôi làng gầ n Têhêran, và Khomeini có nghıã là “Đươc̣ Chúa Trời ta ̣o ra” Khomeini đã quyế t đinh ̣ không tham gia vào những cuô ̣c chiế n giữa Quố c vương và Mossadegh vào đầ u những năm 50, song đế n thâ ̣p kỷ 60, ông ta la ̣i tı́ch cực phản đố i Quố c vương và chı̉ trı́ch nhà cầ m quyề n gay gắ t đế n mức ông ta bi ̣ tru ̣c xuấ t sang Thổ Nhı ̃ Ky,̀ sau đó là đế n thánh điạ của người Shiite ở An Najaf, Iraq. Ở đây, ông ta trở thành người lañ h đa ̣o nổ i tiế ng của phe đố i lâ ̣p. Ông liên tu ̣c viế t những lá thư, bài báo, truyề n thông điê ̣p qua băng ghi âm nhằ m kı́ch đô ̣ng người Iran đứng lên lâ ̣t đổ Quố c vương và thành lâ ̣p mô ̣t nhà nước của các giáo sy.̃ Hai ngày sau bữa tố i của tôi với cha con Farhad, tôi đươc̣ tin về những vu ̣ đánh bom và nổ i dâ ̣y ở Iran. Ayatollah Khomeini và các giáo sỹ bắ t đầ u tấ n công và nhanh chóng giành quyề n kiế m soát. Sau đó, mo ̣i thứ diễn ra rấ t nhanh. Cơn thinh ̣ nô ̣ mà cha Farhad nhắ c tới đã bùng nổ thành mô ̣t cuô ̣c nổ i dâ ̣y đầ y ba ̣o lực của người Hồ i giáo. Quố c vương phải bỏ cha ̣y sang Ai Câ ̣p vào tháng 1 năm 1979, và sau đó, đươc̣ chuẩ n đoán là bi ̣ mắ c bê ̣nh ung thư, và ông ta đã đế n New York chữa tri.̣ Những người theo Ayatollah Khomeini đòi Quố c vương quay trở la ̣i Iran. Tháng 11 năm 1979, mô ̣t nhóm sỹ quan Hồ i giáo đã chiế m giữ Đa ̣i sứ quán Mỹ ta ̣i Têhêran, bắ t 22 người Mỹ làm con tim trong 444 ngày.2 Tổ ng thố ng Carter đã rấ t nỗ lực đàm phán để giải cứu cho các con tin này. Khi các nỗ lực đàm phán không mang la ̣i kế t quả, tháng 4 năm 1980, Tổ ng thố ng đã ha ̣ lê ̣nh cho quân đô ̣i tấ n công giải cứu con tin. Sự kiế n này đã trở thành mô ̣t thảm ho ̣a, và đươc̣ vı́ như chiế c đinh cuố i cùng đóng lên chiế c quan tài chôn vui chức tổ ng thổ ng của Carter. Trước sức ép rấ t lớn từ các nhóm chı́nh tri ̣ và thương ma ̣i My,̃ Quố c vương vố n đang mang trong mı̀nh căn bê ̣nh ung thư đã buô ̣c phải rời khỏi nước My.̃ Khi về đế n Têhêran, ông ta chẳ ng tı̀m đươc̣ chỗ nào để ẩ n náu; tấ t cả ba ̣n bè cũ đề u xa lánh ông ta. Song, Tướng Torrijos, với lòng nhân ái vố n có đã cho phép Quố c vương ti ̣ na ̣n chı́nh tri ̣ ở Panama dù bản thân ông không ưa gı̀ quan điể m chı́nh tri ̣ của Quố c vương. Nơi trú ẩ n cuố i cùng của Quố c vương la ̣i chı́nh là nơi mà gầ n đây diễn ra các cuô ̣c đàm phán về Hiê ̣p ước Kênh đào Panama mới. Các giáo sỹ yêu cầ u trao đổ i Quố c vương với các con tin trong Đa ̣i sứ quán Mỹ ta ̣i Têhêran. Những người trước đây phản đố i viê ̣c ký kế t Hiê ̣p ước nói trên đã buô ̣c tô ̣i Tướng Torrijos là tham nhuñ g và câu kế t với Quố c vương, đe do ̣a tı́nh ma ̣ng các công dân My.̃ Ho ̣ đòi phải giao nô ̣p Quố c vương cho Ayatollah Khomeini. Điề u nực cười là, chı̉ vài tuầ n trước đó, nhiề u người trong số ho ̣ còn là những kẻ ủng hô ̣ Quố c vương trung thành nhấ t. Vua của các vi ̣ Vua lừng lẫy mô ̣t thời, cuố i cùng đươc̣ đưa trở về Ai Câ ̣p và sau đó mấ t ta ̣i đây vı̀ bi ̣ung thư. Tiên đoán của tiế n sỹ đã thành sự thâ ̣t. MAIN mấ t hàng triê ̣u đô la ta ̣i Iran, và nhiề u đich ̣ thủ khác của chúng tôi cuñ g vâ ̣y. Carter thấ t ba ̣i trong cuô ̣c tái tranh cử. Chı́nh quyề n Reagan- Bush
lên nắ m quyề n với lời hứa sẽ tı̀m cách trả tự do cho các con tin, ha ̣ bê ̣ nắ m quyề n với lời hứa sẽ tı̀m cách trả tự do cho các con tin, ha ̣ bê ̣ các giáo sy,̃ trả la ̣i nề n dân chủ cho Iran và giải quyế t tı̀nh hı̀nh kênh đào Panama. Đố i với tôi, đó là mô ̣t bài ho ̣c không thể chố i caĩ . Iran là mô ̣t minh chứng rõ ràng rằ ng, Mỹ luôn cố phủ nhâ ̣n sự thâ ̣t về vai trò của chúng tôi trên thế giới. Không thể hiể u nổ i ta ̣i sao chúng tôi la ̣i có thể bi ̣ thông tin sai la ̣c đế n thế về Quố c vương và về làn sóng căm phẫn đang dâng lên chố ng la ̣i ông ta. Ngay cả nhân viên của những công ty như MAIN, vố n đă ̣t cả tru ̣ sở hoa ̣t đô ̣ng ở đấ t nước này cuñ g không đươc̣ biế t về điề u đó. Chắ c chắ n là NSA và CIA đã nhı̀n thấ y cái điề u mà Torrijos biế t rấ t rõ, thâ ̣m chı́ ngay từ khi tôi gă ̣p ông vào năm 1972. song chı́nh ma ̣ng lưới tı̀nh báo của chúng tôi đã cố tı̀nh khı́ch lê ̣ chúng tôi nhắ m mắ t làm ngơ trước sự thâ ̣t này. Chương 21 Côlômbia- hòn đá tảng của Châu Mỹ Latinh Mô ̣t mă ̣t, Ảrâ ̣p Xêút, Iran và Panama là những nước vừa rấ t hấ p dẫn vừa khiể n người ta lo nga ̣i, song mă ̣t khác đây la ̣i là những quố c gia hoàn toàn khác so với quy luâ ̣t thông thường. Do Ảrâ ̣p Xêút và Iran có trữ lươṇ g dầ u lớn, còn Panama la ̣i có kênh đào, nên ba nước này không giố ng với những nước khác. Trường hơp̣ của Côlômbia thı̀ điể n hı̀nh hơn, và MAIN vừa là công ty thiế t kế , vừa là công ty thi công hàng đầ u cho mô ̣t dự án thủy điê ̣n khổ ng lồ ở nước này. Mô ̣t giáo sư đa ̣i ho ̣c Côlômbia, người đang viế t mô ̣t cuố n sách về lich ̣ sử mố i quan hê ̣ giữa Panama và Mỹ có lầ n nói với tôi rằ ng Tổ ng thố ng Teddy Roosevelt đánh giá cao tầ m quan tro ̣ng của Côlômbia. Người ta bảo, có lầ n vi ̣ Tổ ng thổ ng và cựu đa ̣i tá trong cuô ̣c chiế n My-̃ Tây Ban Nha này đã chı̉ vào bản đồ và miêu tả Côlômbia như “hòn đá đı̉nh vòm của cánh cửa hı̀nh vòng cung Nam My”̃ . Tôi chưa bao giờ xác minh la ̣i câu chuyê ̣n này song có thể nhı̀n thấ y rõ điề u đó trên bản đồ Nam My:̃ Côlômbia nằ m ở đı̉nh trên cùng của Nam Mỹ và dường như là điể m nố i tấ t cả những phầ n còn la ̣i của lu ̣c điạ với nhau. Côlômbia nố i tấ t cả các nước Nam Mỹ với eo biể n Panama, và do đó với cả vùng Trung và Bắ c My.̃ Cho dù có đúng là Roosevelt đã nói như vâ ̣y về Côlômbia hay không thı̀ ông ta cuñ g chı̉ là mô ̣t trong số nhiề u tổ ng thổ ng ý thức đươc̣ vai trò then chố t của Côlômbia. Trong gầ n hai thế ky,̉ nước Mỹ đã coi Côlômbia là hòn đá tảng- hoă ̣c go ̣i mô ̣t cách chı́nh xách hơn là cửa ngõ dẫn vào bán cầ u nam, cả về kinh tế và chı́nh tri.̣ Côlômbia còn đươc̣ trời phú cho mô ̣t thiên nhiên tuyê ̣t đe ̣p: Những baĩ biể n mê hồ n với những hàng co ̣ cha ̣y dài ở cả bên bờ Thái Bı̀nh Dương và Đa ̣i Tây Dương, những ngo ̣n núi hùng vı,̃ những cánh đồ ng hoang có thể sánh ngang với những thảo nguyên mênh mông của Bắ c My,̃ và những cánh rừng nhiê ̣t đới với vô số loài thực vâ ̣t. Con người nơi đây cuñ g mang những nét tı́nh cách đă ̣c biê ̣t, kế t hơp̣ các nét đă ̣c trưng về thể chấ t, văn hóa nghê ̣ thuâ ̣t của rấ t nhiề u dân tô ̣c, từ người Taironas bản xứ tới người nhâ ̣p cư từ Châu Phi, Châu Á, Châu Âu và Trung Đông. Từ xa xưa, Côlômbia đã đóng vai trò quan tro ̣ng trong lich ̣ sử và văn hóa của khu vực Châu Mỹ Latinh. Trong thời kỳ thực dân, Côlômbia là nơi ở của các lañ h chúa từ tấ t cả các thuô ̣c điạ của Tây Ban Nha ở miề n Bắ c Pêru và miề n Nam Côxta Rica. Rấ t nhiề u đoàn tàu lớn chở vàng đã xuấ t phát từ thành phố ven biể n Cartagena của Côlômbia, chở những kho báu vô giá từ những vùng xa xôi ở Nam Mỹ như Chilê và Áchentina tới các bế n cảng ở Tây Ban Nha. Rấ t nhiề u sự kiê ̣n then chố t trong các cuô ̣c chiế n giành đô ̣c lâ ̣p đã diễn ra ở Côlômbia; vı́ du ̣, quân đô ̣i của Simón Bolı́var đã chiế n thắ ng quân đô ̣i Hoàng gia Tây Ban Nha trong trâ ̣n chiế n quan tro ̣ng ở
chiế n trường Boyacá năm 1819. Đương nhiên, Côlômbia nổ i tiế ng là quê hương của nhiề u nhà văn, nghê ̣ sy,̃ triế t gia và nhân tài chói sáng nhấ t Châu Mỹ Latin. Đấ t nước này cuñ g nổ i tiế ng có mô ̣t chı́nh phủ đươc̣ tı́n nhiê ̣m và tương đố i dân chủ. Côlômbia trở thành hı̀nh mẫu cho các chương trı̀nh xây dựng đấ t nước của Tổ ng thố ng Kenedy ở khắ p Châu Mỹ Latinh. Không giố ng trường hơp̣ của Goatêmala, Chı́nh phủ Côlômbia không bi ̣ mang tiế ng là do CIA lâ ̣p ra; và cuñ g không giố ng Nicaragoa, Chı́nh phủ Côlômbia là mô ̣t chı́nh phủ do dân bầ u, hoàn toàn trái ngươc̣ với những chı́nh phủ đô ̣c tài cánh hữu. Cuố i cùng, khác với rấ t nhiề u nước, trong đó có cả những nước ma ̣nh như Braxin và Áchentina, Côlômbia không mấ t lòng tin vào nước My.̃ Côlômbia tiế p tu ̣c là hı̀nh ảnh của mô ̣t đồ ng minh đáng tin câ ̣y, dù nước này có đầ y rẫy những tâ ̣p đoàn buôn ma túy.1 Tuy nhiên, vòng hào quang sáng chói trong lich ̣ sử Côlômbia la ̣i bi ̣ lu mờ bởi lòng căm thù và ba ̣o lực. Nơi ở của các vi ̣ lañ h chúa Tây Ban Nha cuñ g chı́nh là ngôi nhà của Giáo hô ̣i Thiên chúa. Những pháo đài nguy nga, những đồ n điề n, thành phố đề u đươc̣ xây dựng trên xương máu của những người nô lê ̣ da đỏ và Châu Phi. Kho báu trên những chiế c thuyề n chở vàng, những báu vâ ̣t linh thiêng và những kiê ̣t tác nghê ̣ thuâ ̣t đươc̣ nấ u chảy để vâ ̣n chuyể n dễ dàng hơn đề u là đồ cướp đoa ̣t từ trái tim của những người Cổ đa ̣i. Bản thân những nề n văn hóa đáng tự hào đã bi ̣ lưỡi kiế m của quân Tây Ban Nha xâm lươc̣ và bê ̣nh dich ̣ tàn phá. Gầ n đây hơn, cuô ̣c bầ u cử tổ ng thố ng gây nhiề u tranh caĩ năm 1945 đã gây chia rẽ sâu sắ c giữa các đảng phái chı́nh tri ̣ và dẫn đế n sự kiê ̣n La Violencia (1948-1957) khiế n hơn hai trăm nghı̀n người thiê ̣t ma ̣ng. Cho dù chứa đầ y những mâu thuẫn và cả những nghich ̣ lý như vâ ̣y, song Côlômbia vẫn luôn đươc̣ Washington và phố Wall từ trước đế n nay xem là mô ̣t nhân tố cố t yế u thúc đẩ y các lơị ı́ch thương ma ̣i và chı́nh tri ̣ trong mố i quan hê ̣ giữa Panama và My.̃ Ngoài vi ̣ trı́ điạ chı́nh tri ̣ quan tro ̣ng của Côlômbia, điề u này còn do nhiề u nhân tố khác nữa, trong đó có quan điể m cho rằ ng các nhà lañ h đa ̣o trên cả bán cầ u này đang hướng tới Bogotá để có thêm sức ma ̣nh và sự chı̉ dẫn, cuñ g như trên thực tế là nước này đang cung cấ p cho thi ̣ trường Mỹ rấ t nhiề u sản phẩ m như cà phê, chuố i, hàng dê ̣t may, hoa tươi, dầ u và ma túy, đồ ng thời cuñ g là thi ̣ trường tiêu dùng hàng hóa và dicḥ vu ̣ của My.̃ Mô ̣t trong những dich ̣ vu ̣ quan tro ̣ng nhấ t mà chúng tôi cung cấ p cho Côlômbia trong giai đoa ̣n cuố i thế kỷ XX là chuyên gia xây dựng và kỹ thuâ ̣t. Côlômbia rấ t giố ng với nhiề u nơi tôi đã từng tới làm viê ̣c. Rấ t dễ thấ y đấ t nước này có thể vay những khoản nơ ̣ lớn và sau đó thanh toán các khoản nơ ̣ này bằ ng lơị nhuâ ̣n có đươc̣ từ chı́nh các dự án cuñ g như bằ ng nguồ n tài nguyên thiên nhiên của nước mı̀nh. Vı̀ thế , những khoản đầ u tư lớn vào ma ̣ng lưới điê ̣n, đường cao tố c, và viễn thông sẽ giúp Côlômbia khai thác các nguồ n tài nguyên dầ u và khı́ ga của nước này và phát triể n những vùng đấ t hoang sơ của Amazon. Ngươc̣ la ̣i, chı́nh những dự án đó sẽ mang la ̣i nguồ n thu cầ n thiế t để trả các khoản vay, bao gồ m cả laĩ suấ t. Đó là về lý thuyế t. Tuy nhiên, sự thực nhấ t quán với ý đinh ̣ thực sự của chúng tôi trên khắ p thế giới này là chiế m Bogotá để mở rô ̣ng hơn nữa đế chế toàn cầ u. Công viê ̣c của tôi ở đây cuñ g giố ng như ở nhiề u nơi khác, đó là chứng minh rằ ng nước này cầ n những khoản vay cực lớn. Côlômbia không có đươc̣ mô ̣t người như Torrijos; vı̀ thế tôi thấ y mı̀nh chẳ ng còn lựa cho ̣n nào khác ngoài viê ̣c cố thổ i phồ ng lên các dự báo về tro ̣ng tải điê ̣n và tăng trưởng kinh tế . Ngoa ̣i trừ những cảm giác tô ̣i lỗi mà đôi khi tôi chơṭ có về công viê ̣c của mı̀nh, đố i với tôi, Côlômbia đã trở thành nơi trú ẩ n bı́ mâ ̣t. Tôi và Ann đã số ng ở đây hai tháng vào đầ u thâ ̣p niên 70. chúng tôi còn bỏ tiề n mua cả mô ̣t trang tra ̣i nhỏ trồ ng cà phê nằ m ở dải núi do ̣c theo bờ biể n Caribê. Tôi nghı ̃ thời gian chúng tôi bên nhau khi đó suýt nữa đã có thể giúp chúng tôi hàn gắ n những nỗi đau mà chung tôi đã gây cho nhau trong những năm trước đó. Song, những vế t thương
đó còn quá sâu, và phải đế n khi cuô ̣c hôn nhân của chúng tôi kế t thúc, tôi mới nhâ ̣n ra rằ ng tôi đã thực sự gắ n bó với đấ t nước này. Trong thâ ̣p niên 70, MAIN đã nhâ ̣n đươc̣ mô ̣t số hơp̣ đồ ng dự án xây dựng cơ sở ha ̣ tầ ng, trong đó có dự án xây dựng ma ̣ng lưới nhà máy thủy điê ̣n và phân phố i điê ̣n để chuyể n tải điê ̣n từ rừng sâu cho tới những thành phố nằ m tı́t trên núi cao. Tôi đươc̣ phân mô ̣t văn phòng ở thành phố duyên hải Barranquilla. Chı́nh ở đó, năm 1977, tôi đã gă ̣p cô gái Côlômbia xinh đe ̣p, người đã làm thay đổ i cả cuô ̣c đời tôi. Khác với các phu ̣ nữ Côlômbia khác, Paula có mái tóc dài vàng óng và đôi mắ t xanh lu ̣c quyế n ru.̃ Cha me ̣ cô ấ y là người Bắ c Ý đế n sinh số ng ở Côlômbia, và để kế thừa truyề n thố ng của gia đı̀nh, Paula trở thành nhà thiế t kế thời trang. Tuy nhiên, Paula đã tiế n mô ̣t bước xa hơn thế . Cô xây dựng mô ̣t nhà máy nhỏ để sản xuấ t các trang phu ̣c theo thiế t kế của mı̀nh. Những trang phu ̣c do Paula thiế t kế đươc̣ đem bán ở các cửa hàng thời trang sang tro ̣ng trên khắ p đấ t nước Côlômbia cuñ g như ở Panama và Vênêzuêla. Cô ấ y là mô ̣t người rấ t nhân hâ ̣u và đã giúp tôi vươṭ qua những tổ n thương mà cuô ̣c hôn nhân tan vỡ để la ̣i trong tôi và khiế n tôi thay đổ i thái đô ̣ đố i với phu ̣ nữ vố n làm tôi khố n khổ . Cô ấ y cuñ g khiế n tôi nhâ ̣n ra rấ t nhiề u hâ ̣u quả mà công viê ̣c của tôi đưa la ̣i. Như tôi vẫn luôn nói, cuô ̣c số ng là sự kế t hơp̣ mô ̣t chuỗi những điề u trùng hơp̣ ngẫu nhiên mà chúng ta không thể nào kiế m soát nổ i. Đố i với tôi, đó là viê ̣c đươc̣ nuôi da ̣y ta ̣i trường nô ̣i trú nam ở vùng nông thôn New Hampshire với tư cách là con trai của mô ̣t giáo viên, gă ̣p Ann và chú Frank của cô ấ y, chiế n tranh Viê ̣t Nam và gă ̣p Einar Greve. Song, mô ̣t khi đã rơi vào những hoàn cảnh ngẫu nhiên, chúng ta buô ̣c phải lựa cho ̣n. Cách phản ứng của mỗi chúng ta, những gı̀ chúng ta làm khi đố i mă ̣t với những sự ngẫu nhiên đó quyế t đinh ̣ tấ t cả. Vı́ du ̣, trở thành nam sinh xuấ t sắ c của trường, kế t hôn với Ann, tham gia Quân đoàn Hòa bı̀nh và quyế t đinh ̣ trở thành mô ̣t sát thủ kinh tế - tấ t cả những quyế t đinh ̣ này đã đưa tôi đế n với cuô ̣c số ng hiê ̣n ta ̣i. Paula là mô ̣t sự ngẫu nhiên khác của tôi, và ảnh hưởng của cô ấ y với tôi đã đưa tôi đế n những hành đô ̣ng làm thay đổ i cả cuô ̣c đời tôi. Trước khi gă ̣p cô ấ y, tôi đã xoay xở khá tố t với guồ ng máy công viê ̣c của mı̀nh. Dù tôi thường tự hỏi bản thân mı̀nh đang làm gı̀, đôi khi tôi cảm thấ y tô ̣i lỗi vı̀ công viê ̣c của mı̀nh, song tôi vẫn tı̀m ra cách để hơp̣ lý hóa viê ̣c tôi tiế p tu ̣c ở la ̣i trong hê ̣ thố ng đó. Có lẽ Paula chı̉ vô tı̀nh xuấ t hiê ̣n đúng vào thời điể m cầ n thiế t. Có thể khi đó tôi đã quyế t tâm, cuñ g có thể những gı̀ tôi đã trải qua ở Ảrâ ̣p Xêút, ở Iran và ở Panama đã thôi thúc tôi phải hành đô ̣ng. Nhưng tôi chắ c chắ n rằ ng cuñ g như Claudine đã từng là mô ̣t cô ̣ng cu ̣ để thuyế t phu ̣c tôi tham gia vào hàng ngũ của các sát thủ kinh tế , thı̀ Paula là những gı̀ mà tôi cầ n vào lúc đó. Cô ấ y đã thuyế t phu ̣c tôi nhı̀n la ̣i chı́nh mı̀nh, để thấ y rằ ng, tôi sẽ không bao giờ có đươc̣ ha ̣nh phúc nế u tôi vẫn tiế p tu ̣c đóng vai trò đó. Chương 22 Nề n cô ̣ng hòa Mỹ và đế chế toàn cầ u Mô ̣t hôm, khi chúng tôi đang ngồ i trong mô ̣t quán cafe, Paula chơṭ nói với tôi: “Em sẽ nói thẳ ng. Những người da đỏ và tấ t cả những nông dân số ng do ̣c theo con sông mà công ty các anh đang xây đâ ̣p đề u căm ghét các anh. Thâ ̣m chı́ cả những người số ng trong thành phố vố n không chiụ ảnh hưởng trực tiế p cuñ g thông cảm với những nhóm du kı́ch đã tấ n công vào tra ̣i xây dựng của các anh. Chı́nh phủ của các anh go ̣i những người này la những tên cô ̣ng sản, là những kẻ
khủng bố , là những tên buôn lâ ̣u ma túy nhưng sự thâ ̣t ho ̣ chı̉ là những người bı̀nh thường, sinh số ng trên mảnh đấ t đang bi ̣công ty các anh phá hoa ̣i.” Tôi vừa kể cho Paula nghe về Manuel Torres. Manuel là mô ̣t kỹ sư của MAIN và là mô ̣t trong số những người đã bi ̣ du kı́ch tấ n công ta ̣i công trường xây đâ ̣p thủy điê ̣n của chúng tôi. Anh là người Côlômbia, đang làm viê ̣c ở đây vı̀ Bô ̣ Ngoa ̣i giao Mỹ có quy đinh ̣ cấ m chúng tôi đưa công dân Mỹ đế n làm viê ̣c ở nơi này. Chúng tôi go ̣i đó là Thuyế t thế ma ̣ng. Nó tươṇ g trưng cho mô ̣t thái đô ̣ mà tôi càng ngày càng căm ghét. Cảm nhâ ̣n của tôi về chı́nh sách này khiế n tôi càng ngày càng khó chiụ ngay với chı́nh bản thân mı̀nh. “Theo Manuel kể la ̣i, bo ̣n chúng bắ n AK-47 lên trời và dưới chân anh ta”, tôi kể cho Paula nghe. “Lúc kể la ̣i điề u này, Manuel có vẻ rấ t bı̀nh tıñ h nhưng anh biế t anh ấ y đã rấ t hoảng loa ̣n. Bo ̣n chúng không bắ n ai cả, chı̉ trao cho ho ̣ mô ̣t bức thứ và cho tấ t cả những người này xuố ng thuyề n của chúng.” “Chúa ơi”, Paula thố t lên. “Anh chằ ng tô ̣i nghiê ̣p đó chắ c hẳ n rấ t sơ ̣ haĩ ” “Hẳ n nhiên rồ i”. Rồ i tôi kể cho Paula rằ ng tôi đã hỏi Manuel xem liê ̣u nhóm du kı́ch đó có phải là FARC hay M-19, hai trong số những nhóm du kı́ch khét tiế ng nhấ t của Côlômbia hay không. “Và anh ta trả lời thế nào?” “Anh ta nói là không phải. Nhưng anh ta nói anh ta tin vào những gı̀ ho ̣ viế t trong lá thư đó”. Paula cầ m tờ báo tôi mang theo và đo ̣c to nô ̣i dung lá thư đươc̣ in trên đó: “Chúng tôi, những người làm viê ̣c ngày đem chı̉ để tồ n ta ̣i, thề trên máu của ông cha mı̀nh rằ ng, chúng tôi sẽ không bao giờ cho phép xây những con đâ ̣p do ̣c trên những dòng song của chúng tôi. Chúng tôi chı̉ là những người thổ dân da đỏ và người lai, nhưng chúng tôi thà chế t chứ không chiụ đứng nhı̀n đấ t đai của chúng tôi ngâ ̣p trong nước. Chúng tôi cảnh cáo những người anh em Côlômbia: Các anh không đươc̣ làm viê ̣c cho các công ty xây dựng này nữa”. Đă ̣t tờ báo xuố ng, Paula hỏi tôi: “Thế anh đã nói gı̀ với anh ta?” Tôi ngầ n ngừ, nhưng chı̉ trong chố c lát rồ i nói: “Anh không có sự lựa cho ̣n nào khác. Anh phải tuân theo mê ̣nh lê ̣nh của công ty. Anh đã hỏi Manuel xem liê ̣u anh ta có tin mô ̣t lá thư như vâ ̣y là do mô ̣t người nông dân viế t ra hay không”. Paula chăm chú nhı̀n tôi, kiên nhẫn lắ ng nghe. “Anh ta chı̉ nhún vai”, tôi bắ t gă ̣p ánh mắ t của Paula. “Ôi, Paula, anh căm ghét chı́nh bản thân mı̀nh trong cái vai trò này”. “Rồ i sau đó anh làm gı̀?” Paula dồ n tôi vào thế bı́. “Anh đấ m ma ̣nh xuố ng bàn. Chı̉ để hăm do ̣a anh ta mà thôi. Anh hỏi liê ̣u những người nông dân cầ m súng AK-47 có ý nghıã gı̀ với anh ta không. Rồ i anh hỏi liê ̣u anh ta có biế t ai là người đã sáng chế ra súng AK-47 hay không”. “Anh ta biế t chứ?” “Có, nhưng phải khó khăn lắ m anh mới nghe đươc̣ câu trả lời của anh ta.”Mô ̣t người Nga”, anh ta bảo thế . Tấ t nhiên anh nói cho anh ta biế t rằ ng anh ta đúng, vı̀ người sáng chế ra súng AK- 47 là mô ̣t người Nga tên là Kalashnikov. Đó là mô ̣t sỹ quan từng đươc̣ tă ̣ng huy chương cấ p cao trong Hồ ng quân. Anh phải hỏi quanh co thế để Manuel hiể u rằ ng những người viế t lá thư đó là cô ̣ng sản”. “Thế anh có tin điề u đó không?” Câu hỏi của Paula khiế n tôi im bă ̣t. Làm sao tôi có thể trả lời câu hỏi đó mô ̣t cách trung thực chứ? Tôi chơṭ nhớ về Iran và về những gı̀ mà Yamin từng nói với tôi, mô ̣t người đứng giữa hai thế giới- người ở giữa. Xét về mô ̣t khı́a ca ̣nh nào đó, tôi ước giá mà tôi đã ở trong cái tra ̣i nơi xây đâ ̣p khi nhóm du kı́ch tấ n công, hoă ̣c giá như tôi là mô ̣t trong những tên du kı́ch đó. Mô ̣t cảm
giác khó tả bủa vây lấ y tôi, hı̀nh như tôi ghen ty ̣ với Yamin, với tiế n sỹ và với những kẻ phiế n loa ̣n người Côlômbia. Ho ̣ có chı́nh kiế n rõ ràng. Ho ̣ đã cho ̣n những thế giới thực chứ không phải những vùng đấ t nào đó chẳ ng thuô ̣c về ai cả. Cuố i cùng tôi nói: “Anh có công viê ̣c phải làm”. Paula mı̉m cười. “Anh căm ghét công viê ̣c đó”, tôi nói tiế p. Tôi nghı ̃ đế n hı̀nh ảnh của những người luôn xuấ t hiê ̣n trong tôi suố t những năm qua, Tom Paine và những người anh hùng trong cuô ̣c đấ u tranh giành đô ̣c lâ ̣p, những tên cướp biể n và những người dân vùng biên. Ho ̣ đã vùng dâ ̣y chứ không chiụ đứng ở giữa. Ho ̣ đã vùng lên bảo vê ̣ quan điể m của mı̀nh và chiụ chấ p nhâ ̣n hâ ̣u quả. “Mỗi ngày anh la ̣i cảm thấ y chán ghét công viê ̣c của mı̀nh hơn”. Paula cầ m lấ y tay tôi: “công viê ̣c của anh?” Chúng tôi nhı̀n nhau, và tôi hiể u ý Paula: “Không, anh chán ghét bản thân mı̀nh”. Paula nắ m chă ̣t tay tôi và khẽ gâ ̣t đầ u. Ngay lúc đó tôi chơṭ có cảm giác như vừa đươc̣ giải thoát vı̀ tôi đã thú nhâ ̣n đươc̣ điề u đó. “Vâ ̣y anh sẽ làm gı̀, John?” Tôi không trả lời. Cảm giác đươc̣ giải thoát chơṭ biế n thành cảm giác phòng thủ. Tôi lắ p bắ p những lời biê ̣n minh chung chung: Rằ ng tôi đang cố làm viê ̣c tố t, rằ ng tôi đang tı̀m cách thay đổ i hê ̣ thố ng này từ bên trong, và mô ̣t lý lẽ cũ rı́ch nữa là nế u tôi không làm viê ̣c đó, có thể mô ̣t người khác tồ i tê ̣ hơn tôi rấ t nhiề u sẽ làm. Nhưng qua cái cách Paula nhı̀n tôi, tôi hiể u rằ ng cô ấ y không chấ p nhâ ̣n những lời thanh minh đó. Và còn tê ̣ hơn là tôi biế t bản thân mô ̣t sự thâ ̣t hiể n nghiên là: Chı́nh tôi, chứ không phải công viê ̣c của tôi mới đáng trách. “Thế còn em”, cuố i cùng tôi cấ t tiế ng, “em tin vào điề u gı̀?” Paula buông tay tôi, khẽ thở dài và nói: “Có phải anh đang cố chuyể n sang đề tài khác?” Tôi gâ ̣t đầ u. “Đươc̣ thôi”, cô ấ y nói. “Nhưng với mô ̣t điề u kiê ̣n. Đó là chúng ta sẽ tiế p tu ̣c câu chuyê ̣n này vào mô ̣t dip̣ khác.” Nói rồ i, Paula cầ m mô ̣t chiế c thı̀a lên ngắ m nghı́a. “Em biế t là mô ̣t số du kı́ch đã từng đươc̣ huấ n luyê ̣n ở Nga và Trung Quố c”. Vừa nói, cô ấ y vừa dùng thı̀a quấ y ly cà phê của mı̀nh, rồ i la ̣i châ ̣m raĩ liế m nhe ̣ chiế c thı̀a. “Ho ̣ còn có thể làm gı̀ đây? Ho ̣ cầ n phải biế t về những vũ khı́ hiê ̣n đa ̣i và cách thức chố ng la ̣i những người lı́nh đã từng ho ̣c qua trường lớp của nước anh. Đôi lúc ho ̣ bán côcain để có tiề n mua quân nhu. Ho ̣ còn có thể làm gı̀ khác để mua súng chứ? Ho ̣ đang chố ng la ̣i những thế lực kinh khủng. Ngân hàng Thế giới (WB) của các anh chẳ ng giúp ho ̣ tự bảo vê ̣ mı̀nh. Trên thực tế , chúng WB đã đẩ y ho ̣ vào tı̀nh thế hiê ̣n ta ̣i.” Paula nhấ p mô ̣t ngu ̣m cà phê rồ i nói tiế p: “Em tin đó là lý do khiế n ho ̣ làm những viê ̣c như vâ ̣y. Điê ̣n chı̉ đem la ̣i lơị ı́ch cho mô ̣t số ı́t những người Côlômbia giàu có, và hàng nghı̀n người khác sẽ chế t vı̀ nguồ n nước và cá bi ̣nhiễm đô ̣c sau khi các anh xây xong đâ ̣p.” Nghe cô ấ y nói mô ̣t cách đầ y chia sẻ với những người đang chố ng đố i chúng tôi, và cả bản thân tôi, tôi chơṭ thấ y bủn rủn. Cả người tôi như muố n quy ̣ xuố ng, mề m nhuñ . “Làm sao em la ̣i biế t về du kı́ch vâ ̣y?” Ngay cả khi hỏi câu này tôi cuñ g có cảm giác nôn nào, linh cảm cho biế t tôi không muố n nghe câu trả lời của cô ấ y. “Em đã ho ̣c cùng trường với mô ̣t vài người trong số ho ̣”, Paula nói. Rồ i cô ấ y thở dài, đẩ y tách cà phê ra xa. “Anh trai em đã tham gia phong trào đó”. Tôi cảm thấ y mı̀nh như mô ̣t quả bóng bi ̣ xı̀ hơi. Tôi cứ nghı ̃ mı̀nh đã biế t mo ̣i điề u về cô ấ y nhưng điề u này thı̀... Trong đầ u tôi thoáng hiê ̣n ra hı̀nh ảnh mô ̣t người đàn ông trở về nhà và nhı̀n thấ y vơ ̣ mı̀nh đang nằ m trên giường với mô ̣t người đàn ông khác. “Ta ̣i sao em không bao giờ kể cho anh nghe về chuyê ̣n này?”
“Vı̀ em không thấ y nó quan tro ̣ng. Ta ̣i sao em phải kể chứ? Đó chẳ ng phải là chuyê ̣n để em khoe khoang”, rồ i cô ấ y chơṭ dừng la ̣i. “Em đã không gă ̣p anh ấ y suố t hai năm nay. Anh ấ y phải rấ t thâ ̣n tro ̣ng.” “Làm sao em biế t đươc̣ là anh ấ y còn số ng?” “Em không biế t, nhưng gầ n đây anh ấ y bi ̣đưa vào danh sách truy nã của Chı́nh phủ. Đó là mô ̣t dấ u hiê ̣u tố t.” Tôi không biế t phải phán xét hay phải phòng thủ trước Paula. Tôi hy vo ̣ng cô ấ y không nhâ ̣n thấ y sự ghen ty ̣ của tôi. “Làm thế nào mà anh ấ y la ̣i trở thành du kı́ch thế ?”, tôi hỏi. May mắ n thay, cô ấ y vẫn đang chăm chú nhı̀n vào tách cà phê của mı̀nh. “Vı̀ đã tham gia biể u tı̀nh ở ngoài văn phòng mô ̣t công ty khai thác dầ u- Occidental, em nghı ̃ thế . Anh ấ y phản đố i viê ̣c khoan đào đấ t đai của quê hương, ở những cánh rừng nơi có mô ̣t bô ̣ tô ̣c đang phải đố i mă ̣t với na ̣n tuyê ̣t chủng- anh ấ y tham gia cùng khoảng hai mươi người ba ̣n nữa. Quân đô ̣i đã đàn áp ho ̣, đánh đâ ̣p rồ i cho ho ̣ vào tù- chẳ ng phải vı̀ ho ̣ đã làm gi pha ̣m pháp mà chı̉ vı̀ ho ̣ đã đứng ở bên ngoài các văn phòng, chı̉ đứng giương cao các tấ m áp phı́ch và hát mà thôi”. Paula liế c ra ngoài cửa sổ rồ i nói tiế p: “Chúng giữ anh ấ y trong tù gầ n sáu tháng. Anh ấ y chưa bao giờ kể cho chúng em nghe chuyê ̣n gı̀ đã xảy ra trong thời gian đó, nhưng sau khi ra tù, anh ấ y trở thành mô ̣t con người khác hẳ n”. Đó là cuô ̣c nói chuyê ̣n đầ u tiên trong vô vàn những cuô ̣c nói chuyê ̣n như thế giữa tôi và Paula, và giờ tôi đã biế t rằ ng những cuô ̣c tranh luâ ̣n này là cơ sở cho những gı̀ diễn ra sau đó. Tâm hồ n tôi như tan nát, nhưng tôi vẫn bi ̣ chi phố i bởi đồ ng tiề n và nhiề u điể m yế u khác mà NSA đã chı̉ ra khi ho ̣ mô tả về tôi mô ̣t thâ ̣p niên trước đây, năm 1968. Bằ ng cách buô ̣c tôi phải thừa nhâ ̣n điề u này và đố i mă ̣t với những cảm xúc bên trong sự say mê của tôi đố i với những tên cướp biể n và những phiế n quân khác, Paula đã giúp tôi đi theo con đường cứu rỗi linh hồ n tôi. Ngoài tı̀nh thế khó xử của cá nhân tôi, thời gian ở Côlômbia cuñ g giúp tôi hiể u rõ sự khác biê ̣t giữa nề n cô ̣ng hòa Mỹ kiể u cũ và đế chế toàn cầ u mới. Nề n cô ̣ng hòa đem la ̣i hy vo ̣ng cho thế giới. Nề n tảng của nó là đa ̣o đức và triế t ho ̣c chứ không phải là chủ nghıã thực du ̣ng. Nó dựa trên những khái niê ̣m về công bằ ng và bı̀nh đẳ ng cho tấ t cả mo ̣i người. Song nó cuñ g mang tı́nh thực tiễn, nó không phải chı̉ là mô ̣t giấ c mơ không tưởng mà thực sự là mô ̣t thực tế cao quy,́ đang số ng và đang hı́t thở. Nó có thể mở rô ̣ng vòng tay che chở cho những con người bi ̣ áp bức. Nó là niề m cảm hứng song cuñ g hàm chứa sức ma ̣nh bên trong. Khi cầ n, nó có thể biế n thành hành đô ̣ng, như những gı̀ đã từng xảy ra trong Chiế n tranh Thế giới thứ II, để bảo vê ̣ những nguyên tắ c mà nó đa ̣i diê ̣n. Chı́nh những thể chế cố t lõi nhấ t- những tâ ̣p đoàn lớn, những ngân hàng lớn và bô ̣ máy chı́nh phủ- đang đe do ̣a nề n cô ̣ng hòa thay vı̀ thế phải đươc̣ sử du ̣ng để ta ̣o nên những thay đổ i cơ bản trên thế giới. Các thể chế đó đang sở hữu các ma ̣ng lưới viễn thông và hê ̣ thố ng giao thông cầ n thiế t để chấ m dứt dicḥ bê ̣nh, na ̣n đói và thâ ̣m chı́ là cả chiế n tranh- mô ̣t khi thuyế t phu ̣c đươc̣ các thể chế tin tưởng tham gia vào sự nghiê ̣p chung đó. Mă ̣t khác, đế chế toàn cầ u la ̣i là sự báo ứng của nề n cô ̣ng hòa. Đó là mô ̣t hê ̣ thố ng vi ̣ ky,̉ chı̉ phu ̣c vu ̣ cho bản thân mı̀nh, tham lam và thực du ̣ng, mô ̣t hê ̣ thố ng dựa vào chủ nghıã tro ̣ng thương. Giố ng như các đế chế trước đó, cánh tay của đế chế toàn cầ u chı̉ mở ra thâu tóm các nguồ n lực khổ ng lồ , chô ̣p lấ y mo ̣i thứ trong tầ m mắ t và lèn chă ̣t túi tham vô đô ̣ của nó. Nó sẽ dùng bấ t cứ công cu ̣ nào nó cho là cầ n thiế t để giúp những kẻ thố ng tri ̣giành đươc̣ quyề n lực và giàu có. Tấ t nhiên, để có thể hiể u đươc̣ sự khác biê ̣t đó, tôi cuñ g dầ n nhı̀n nhâ ̣n rõ hơn vai trò của chı́nh mı̀nh. Claudine đã từng cảnh cáo tôi. Cô ấ y đã rấ t thành thâ ̣t khi nói về những gı̀ người ta mong đơị tôi mô ̣t khi tôi chấ p nhâ ̣n làm viê ̣c cho MAIN. Tấ t nhiên, để hiể u đươc̣ ý sâu xa đó, tôi đã phải kinh qua những nơi như Inđônêxia, Panama, Iran và Côlômbia. Và nó cuñ g đòi hỏi cả
lòng kiên nhẫn, tı̀nh yêu và cả những chuyê ̣n riêng tư của mô ̣t phu ̣ nữ như Paula. Tôi đã rấ t trung thành với nề n cô ̣ng hòa My,̃ song những gı̀ chúng tôi cố duy trı̀ thông qua hı̀nh thức chủ nghıã thực dân mới và hế t sức tinh vi này, cuñ g tố n kém tương đương với những hoa ̣t đô ̣ng quân sự mà chúng tôi đã cố thực hiê ̣n ở Viê ̣t Nam. Nế u Đông Nam Á da ̣y cho chúng tôi biế t rằ ng quân đô ̣i cuñ g có những ha ̣n chế của nó, thı̀ các nhà kinh tế la ̣i đáp trả bằ ng cách va ̣ch ra mô ̣t kế hoa ̣ch tố t hơn; và các tổ chức viê ̣n trơ ̣ nước ngoài, các nhà thầ u tư nhân làm cho các tổ chức này (hay nói đúng hơn là đươc̣ các tổ chức này phu ̣c vu ̣) dầ n dầ n đã thực hiê ̣n kế hoa ̣ch này mô ̣t cách hế t sức thành tha ̣o. Ở các nước trên mo ̣i châu lu ̣c, tôi đã thấ y những người đang làm viê ̣c cho các tâ ̣p đoàn My-̃ dù không phải là mô ̣t bô ̣ phâ ̣n chı́nh thức của ma ̣ng lưới EHM- tham gia vào những công viê ̣c còn nguy ha ̣i hơn rấ t nhiề u so với bấ t kỳ điề u gı̀ mà các lý thuyế t âm nưu từng miêu tả. Giố ng như nhiề u kỹ sư khác của MAIN, những người công nhân này không nhı̀n ra hâ ̣u quả của những viê ̣c mà ho ̣ đang làm. Ho ̣ tin rằ ng các xı́ nghiê ̣p, nhà máy đóng giầ y hay sản xuấ t linh kiê ̣n ôtô cho công ty của ho ̣ đang giúp những người nghèo thoát khỏi cảnh nghèo chứ không phải là đẩ y ho ̣ quay la ̣i thời nô lê ̣ của những trang tra ̣i Trung cổ và các đồ n điề n phương Nam. Giố ng như những người bi ̣ bóc lô ̣t trước đây, những người nông nô hay nô lê ̣ thời hiê ̣n đa ̣i đề u bi ̣ thuyế t phu ̣c rằ ng ho ̣ còn sung sướng hơn nhiề u so với những người xấ u số số ng bên lề xã hô ̣i, dưới gầ m cầ u ở Châu Âu, trong rừng già Châu Phi hay ở những miề n đấ t hoang vu nơi biên giới nước My.̃ Cuô ̣c đấ u tranh với bản thân để quyế t đinh ̣ xem liê ̣u tôi nên tiế p tu ̣c làm hay bỏ MAIN dầ n trở thành mô ̣t cuô ̣c chiế n công khai. Không còn gı̀ nghi ngờ nữa, trong tiề m thức tôi muố n ra đi, nhưng cái phầ n thuô ̣c về mô ̣t con người có kiế n thức kinh tế của tôi la ̣i không chắ c chắ n như vâ ̣y. Đế chế riêng của tôi đang tiế p tu ̣c mở rô ̣ng; tôi thuê thêm nhân viên, đă ̣t tru ̣ sở ở nhiề u nước, có thêm cổ phầ n và cái tôi trong tôi cuñ g ngày càng lớn. Bên ca ̣nh sự cám dỗ của đồ ng tiề n và lố i số ng giàu sang, quyề n lực, tôi vẫn nhớ Claudine từng cảnh báo tôi rằ ng, mô ̣t khi tôi đã tham gia vào công viê ̣c này, sẽ không có đường lui. Tấ t nhiên, Paula coi khinh tấ t cả những cái đó. “Vâ ̣y cô ấ y biế t những gı̀?” Tôi chı̉ ra rằ ng Claudine đã đúng về rấ t nhiề u thứ. “Mo ̣i chuyê ̣n đó đề u đã từ rấ t lâu rồ i. Cuô ̣c số ng đã thay đổ i. Hơn nữa, điề u đó thı̀ có gı̀ khác nào? Anh không hài lòng với bản thân mı̀nh. Claudine hay bấ t cứ ai khác cuñ g không thể làm cho mo ̣i thứ xấ u hơn đươc̣ nữa?” Đó là điê ̣p khúc mà Paula cứ liên tu ̣c nhắ c đi nhắ c la ̣i, và dầ n dầ n tôi cuñ g đồ ng ý với ý kiế n của cô ấ y. Tôi thừa nhâ ̣n với cô ấ y và với bản thân tôi rằ ng tấ t cả tiề n ba ̣c, những chuyế n đi, tấ t cả những thứ hào nhoáng cuñ g không thể khỏa lấ p đươc̣ cảm giác tô ̣i lỗi, bấ t ổ n và căng thẳ ng. Là mô ̣t hô ̣i viên của MAIN, tôi đang trở nên giàu có và có thế lực, và tôi biế t rằ ng nế u tôi ở la ̣i với MAIN lâu hơn, tôi sẽ mắ c vào cái bẫy đó suố t đời. Môt ngày khác, khi chúng tôi đang đi da ̣o do ̣c theo bờ biể n gầ n mô ̣t pháo đài cổ của Tây Ban Nha ở Cartagena, nơi đã phải chiụ đựng vô số các cuô ̣c tấ n công của bo ̣n cướp biể n, Paula chơṭ nghı ̃ ra mô ̣t cách mà tôi chưa từng nghı ̃ tới. “Nế u như anh không bao giờ nói ra những gı̀ anh biế t thı̀ sao nhı̉?”, Paula hỏi. “Ý của em là... chı̉ giữ im lă ̣ng?” “Đúng thế . Không ta ̣o cho ho ̣ bấ t cứ lý do nào để theo dõi anh cả. Tức là, haỹ ta ̣o ra mô ̣t lý do khiế n ho ̣ để anh yên, không khuấ y đô ̣ng mo ̣i thứ lên”. Ý kiế n này rấ t hay- tôi tự hỏi ta ̣i sao trước đây tôi chưa từng nghı ̃ đế n điề u này. Tôi sẽ không viế t sách hay làm bấ t cứ điề u gı̀ để lô ̣ ra những sự thâ ̣t mà tôi đã biế t và chứng kiế n. Tôi sẽ không còn là thành viên của đô ̣i quân viễn chinh kia nữa; thay vào đó, tôi sẽ chı̉ là mô ̣t cá nhân, chı̉ chú
tâm vào hưởng thu ̣ cuô ̣c số ng, đi du lich ̣ tı̀m thú vui, và có thể xây dựng la ̣i gia đı̀nh với mô ̣t người như Paula. Tôi đã chán ngấ y mo ̣i thứ rồ i, đơn giản là tôi chı̉ muố n thoát ra mà thôi. “Tấ t cả những gı̀ Claudine nói với anh đề u là dố i trá”, Paula nói tiế p. “Cuô ̣c số ng của anh là mô ̣t sự dố i trá”. Rồ i cô ấ y mı̉m cười đô ̣ lươṇ g: “Gầ n đây anh đã xem la ̣i bản lý lich ̣ của mı̀nh hay chưa?” Tôi phải thừa nhâ ̣n là tôi chưa từng làm viê ̣c đó. “Haỹ xem la ̣i đi”, Paula khuyên tôi. “Em đã đo ̣c bản dich ̣ sang tiế ng Tây Ban Nha. Nế u bản đó giố ng với bản tiế ng Anh, em nghı ̃ anh sẽ phát hiê ̣n ra nhiề u điề u rấ t thú vi ̣đấ y”. Chương 23 Bản lý lich ̣ dố i trá Khi đang còn ở Côlômbia, tôi nhâ ̣n đươc̣ tin rằ ng Jake Daber đã thôi không còn giữ chức Chủ tich ̣ MAIN. Đúng như dự đoán, Chủ tich ̣ và Giám đố c điề u hành Mac Hall đã chı̉ đinh ̣ Bruno thay thế Dauber. Đường dây điê ̣n thoa ̣i giữa Boston và Barranquilla hoa ̣t đô ̣ng liên tu ̣c. Tấ t cả mo ̣i người đề u đoán tôi cuñ g sẽ sớm đươc̣ thăng chức; vı̀ dù gı̀ tôi cuñ g là mô ̣t trong những người đươc̣ Bruno tin câ ̣y. Những thay đổ i và tin đồ n này càng thôi thúc tôi xem xét la ̣i vi ̣ trı́ của mı̀nh. Khi còn ở Côlômbia, đã nghe theo lời khuyên của Paula và đo ̣c bản lý lich ̣ của mı̀nh bằ ng tiế ng Tây Ban Nha. Tôi thực sự bi ̣ số c. Trở về Boston, tôi đã tı̀m cả bản tiế ng Anh và cả tờ ta ̣p chı́ của công ty, MAINLINES số tháng 11/1978. Trong số đó, tôi đươc̣ nhắ c đế n trong bài báo có tên là “Các chuyên gia đem la ̣i cho các khách hàng của MAIN những dich ̣ vu ̣ mới” (xem trang 133 và 134). Tôi từng có thời rấ t tự hào về bản lý lich ̣ và bài báo đó, nhưng bây giờ, sau khi đo ̣c chúng theo cách nhı̀n của Paula, trong tôi dấ y lên mô ̣t cảm xúc thấ t vo ̣ng và giâ ̣n dữ. Tư liê ̣u sử du ̣ng cho bài viế t đó cho thấ y mô ̣t sự giả ta ̣o có chủ đinh,̣ nế u không muố n nói là hoàn toàn dố i trá. Và những văn bản này còn có mô ̣t ý nghıã quan tro ̣ng hơn, mô ̣t thực tế phản ánh thực tiễn thời đa ̣i của chúng ta và đô ̣ng cha ̣m đế n cố t lõi của hành trı̀nh xây dựng đế chế toàn cầ u. Chúng là hı̀nh ảnh thu nhỏ của mô ̣t chiế n lươc̣ đươc̣ tı́nh toán để phô diễn những diê ̣n ma ̣o bên ngoài và ngu ̣y trang cho sự thâ ̣t bên trong. Theo mô ̣t cách nào đó, chúng tươṇ g trưng cho câu chuyê ̣n cuô ̣c đời tôi, mô ̣t lớp sơn láng bóng che đâ ̣y cái bề mă ̣t giả dố i. Tấ t nhiên, tôi chẳ ng thoải mái gı̀ khi nhâ ̣n ra rằ ng tôi phải chiụ phầ n lớn trách nhiê ̣m về những gı̀ đươc̣ viế t ra trong bản lý lich ̣ của mı̀nh. Theo quy đinh ̣ làm viê ̣c thông thường, người ta yêu cầ u tôi phải liên tu ̣c câ ̣p nhâ ̣t bản lý lich ̣ cá nhân cơ bản và tâ ̣p hồ sơ với các thông tin về khách hàng của tôi và những công viê ̣c mà tôi đã làm. Nế u mô ̣t người làm công tác tiế p thi ̣hay giám đố c dự án muố n đưa tôi vào mô ̣t bản đề xuấ t hay sử du ̣ng danh tiế ng của tôi, ho ̣ có thể nhào nă ̣n các thông tin này để đáp ứng mô ̣t cách tố t nhấ t các nhu cầ u cu ̣ thể của ho ̣. Vı́ du ̣, ho ̣ có thể nhấ n ma ̣nh về kinh nghiê ̣m làm viê ̣ của tôi ở Trung Đông, hoă ̣c về viê ̣c tôi đã phát biể u ta ̣i Ngân hàng Thế giới và các diễn đàn quố c tế khác. Bấ t cứ khi nào những người này sửa đổ i xong bản lý lich ̣ của tôi theo ý của ho ̣, ho ̣ sẽ phải đươc̣ tôi chấ p thuâ ̣n rồ i mới đươc̣ công khai bản lý lich ̣ đã sửa đổ i đó. Tuy nhiên, giố ng như nhiề u nhân viên khác của MAIN, tôi đi rấ t nhiề u, chı́nh vı̀ thế cuñ g thường có nhiề u trường hơp̣ ngoa ̣i lê ̣ là tôi không đươc̣ biế t bản lý lich ̣ của mı̀nh đã đươc̣ sửa đổ i. Do đó bản lý lich ̣ mà Paula nói để tôi đo ̣c, cả bản tiế ng Tây Ban Nha và bản tiế ng Anh đề u hoàn toàn mới đố i với tôi, dù rằ ng những thông tin ghi trong đó đề u đã từng xảy ra trong cuô ̣c đời tôi.