Luận án Phó Tiến sĩ Khoa học Kinh tế: Phương hướng và biện pháp xây dựng mô hình thuế trị giá gia tăng khả thi ở Việt Nam

Chia sẻ: Anh Ngoc | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:203

Thêm vào BST

Báo xấu

19
lượt xem 4
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận văn xây dựng mô hình thuế giá trị gia tăng khả thi ở Việt Nam đáp ứng các nhu cầu vận động nội tại của nền kinh tế cũng như sự hội nhập của Việt Nam vào cộng đồng thế giới.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận án Phó Tiến sĩ Khoa học Kinh tế: Phương hướng và biện pháp xây dựng mô hình thuế trị giá gia tăng khả thi ở Việt Nam

--~- '
LCJI CAM DOAN Toi xin cam doan day lB. cong trinh nghien cli'u cua rieng toi, cac s6lieu. k6t qua neu tronglu~~ an lB. trung thvc VB chua bl'ng duQc ai cong b6 trong b§t ky cong trinh nB.o khac. NGUYtN VAN THdM
MUC • LUC • Trang ? ~ DMODAU 1 CHV0NGl:LfLU~NT6NGQUANVtTHUfVATHUf TRJ-GIA GIA TANG ctT&--f 3 ~ ~ 1.1 BAN CHAT, CHlrC NANG CUA THUE 3 1.1.1 St1 c~n thi~t va bltn ch~t cua thu~ · 3 1. 1.2 Chtl:c nang cua thu~ 5 1.1.3 Cac tieu chuin ct~t ra cho mQt c~u true thu~ hcjp ly 10 1.2 cAc LOAI THU~ QUAN TRQNG 11 1.2.1 Phan bi~t gili'a thu~ trung uong va thug ctia phu
Trang 2.1.1 Giai doc,tn I b~t dfiu tt! sau Cach Mc,tng Thang Tam nam 1945 d~n ngay ky k~t Hi~p dinh Geneve, mi~n B~c du
Trang 3.4.1 PhCJ.m viva d6i ttt
- 1- MO DAU Trong ti~n trinh cai each thu~ kh6a d Vi~t Nam hi~n nay, vi~c ap d"ijng thu~ tri gia gia tang thay cho thu~ doanh thu rna v6n di dang t6n tc).i nhi~u nhuqc diim quan trQng la v~n d~ thC5i sl.;( c6 sue loi cu6n m(}.nh me vi duqc .slf d6ng tinh cua nhi~u gidi. Tu nam 1993, Bo Tai chinh da c6 mot s6 quy dinh v~ vi~c ap d11ng thi diim thu~ tri gia gia tang (TGGT) t(}.i 11 doanh nghi~p nhung ') chua thu luQm du
- 2- quan, nguyen H{c toan di~n, nguyen t~c th6ng nh~t giua lich su va logic, nguyen t~c di ttl' trll'u tu
-3- CHt10NG :1 " "" ,._? ~ ;( ' LY LU~N TONG QUAN VE 1.,HUE VA ~ A ~ ~ THUE TRI GIA GIA TANG 0 / / 1.1 BAN CHAT, CHVC NANG CUA THUE 1.1.1 Slf cftn thiit va ban chftt ciia thui Trong bfrt ky chi dQ xa he?i nao, de? dam bao cho cac nhu c~u chi tieu to ldn cua minh, cac nha nude tren thi gidi d~u phai sll' dqng thui nhu l£l mQt cong ClJ chu yiu Va quaii trQng nhftt. Thui co thi du(Sc djnh ngh1a nhu me?t khoan thu co tinh chftt cuong chi do chinh quy~n thl[c hiGn nh~m mtJC dich chu yiu dung de? trang· trai CaC chi tieu cong CQng Va dU(SC phan bo" tuy theo kha nang dong gop cu a cong dan [93]. Noi khac, thui la me?t khoan dong gop b~ng ti~n do nhltng ngud i thtJ thui thl[c hiG n, co tinh chft t bit buQ c~ v1nh vi~ n, du(5 c xay dtrng theo kha nang dong gop cua ngudi chiu thui va khong co d6i ph~n trl[c tiip, nh~m dam bao cho viGc trang trai nhltng khoan chi tieu cong ce?ng, ho~c nh~m thl[c hiGn nhltng mqc tieu do Cd quan cong quy~n ftn djnh (86]. Day la me?t cong ClJ the? hiGn quy~n ll[c cua nha nude, du(Sc xac l~p lTIQt each ddn phudng va CO tlnh chftt bfit bUQC, khong quan tam din yiu t6 thu~n tinh cua ngudi thq thui. Niu sl[ thu~n y d1t(5 C ph an anh thong qua Slf chufi'n y CU a Qu6 C hQ i d6 i VC5i lu~ t thui, trong thl[C ti Cd quan l~p phap nay hanh XU quy~n hanh vdi danh ngh1a dqi diGn ciia Qu6c gia, chl'r khong d(}.i diGn cho tung ca nhan ngudi chiu thui. Ngay ca t(}.i nhl1ng nude co cho phep ap dqng the thl'rc tnrng cau dan y doi vdi nht1ng van de quan trQng I) ' " " .... cua dftt nude cling lo(}.i tnr nhltng d(}.o lu~t v~ thui ra ngoai ph(}.m vi a p dtJ ng phttdng thuc nay.
------ --------~-- -- --- - 4- Ngu
- 5- thi~ t cho ho~ t dq ng eli a chinh -quy~ n, nha nud c co the? chQ n ky thu~ tbuy dQ ng thich h(Jp nhu: buy dQ ng tai san va nhan l~c co tinh each cuong ch~, ho~c buy dqng v6n dung vao vi~c thq d~c tai san va chi tieu cho nhung djch Vl.;t c~n y~u cho qu6c gia. Di~u ? _, _, bien nhien la ky thu~t thu thue cho phep ngu
- 6- " . ., nay, thue khong nhung mang chuc nang tai chinh rna con the hi~n chuc nang kinh t~ va chuc nang xa h()i [89]. Trong th1fc ti~n, cac h~ thBng thu~ hi~n t().i dam nh~n ca ba chuc nang: chuc nang tai chinh, chuc nang kinh t~ va chuc nang xa h()i. Trong ca ba chuc nang nay luon luon tbn t().i cac mBi quan h~ xung kh~c vi le cac mqc tiel:! nh~m thu lcJi v~ m~t tai chinh, dam bao cong b~ng xa h()i va th1fc hi~n hi~u qua kinh t~ thu'dng rftt dBi nghich vdi nhau [80]. + Chttc nang hii chinh Chuc nang tai chinh cua thu~ la chuc nang chu y~u d cftp GQ nha nude. Th~t v~y, g~n 90% chi tieu ngan sach thuC1ng chr
-7- Trong h~ th6ng thu~ cac nude thuc1ng co diim chung hl: co mqt vai lo(J.i thu~ thi hi~n t6t chuc nang tai chinh trong khi illQt s6 lo~i thu~ khac khong thl}c hi~n mqt each thoa dang chu.c nang nay. d Phdp, la nefi ap dqng thu~ tri gia gia tang (TGGT) dftu tien da cho phep dap ung duc:;Jc yeu cftu md rqng ngu6n thu do di~n chiu thu~ bao tnlm toan bq cong dan trong nude va co it truc1ng hc:;Jp mi~n ghim thu~. Nguc:;Jc l(J.i, ·d6i vdi thu~ thu nh~p thi co gftn 50% nhllng nguc)i chiu thu~ da tim each khong phai nqp va trong ch~ dQ thu~ thu nh~p thuc1ng co qua nhi~u nhllng khoan giam va khfru tnr thu~. Do do, trong h~ th6ng thu~ cua Phap khoan thu co hi~u qua nhftt la thu~ TGGT, trong khi do hi~u qua cua h~ th6ng thu~ thu nh~p khong cao. + Chtic nang kinh t~ Xet dudi IDQt giac dQ khac, thu~ con dtrc:;Jc xem la illQt phuefng ti~n hanh dqng t6i uu nhin dudi goc c(J.nh di~u ti~t kinh t~. Th~t v~y, chi cftn thay do?i thu~ suftt, cho hudng nb11ng uu dai trong illQt vai tnrc)ng hc:;Jp, ki ca cho mi~n thu~ CO the? tac dqng tich Cl}C d~n sinh ho~t cua cac hQ gia dinh, anh hudng d~n tieu thq, ho~c tac dqng d~n thai dQ cua nh11ng nguc)i gdi ti~t ki~m va til' do anh hudng d~n muc ti~t ki~m, ho~c con co thi tac dqng d~n quy~t dinh Cll a nh11ng nguc)i chu doanh nghi~ p va dftn d~n h~ qua la anh bud ng d~ n ca muc dft u tu. Theo Gabriel Ardant [79], m~ c du cud ng ch~ 1£1 thuQ c tinh can ban cua thu~, nhung khi xay dl}ng ffiQt s~c thu~ thi v~ m~t ky thu~ t ca C chinh phu thuc) ng CO XU hud ng do i hoi Sl} tij' gia C chft p hanh cua nguc)i dan hefn la d~ cao Sij' can thi~p qua illUC cua nha nude. Th~t v~y so vdi cac hinh thuc can thi~p khac cua nha nude, hinh thuc thu~ di cho nguc1i dan co quy~n h(}.n r
- 8- dQng hay khong hanh dQng theo hudng du(Jc d~ nghi, v
- 9- nguyen du(fc thl}c hi~n theo hudng co di~u chinh, ho~c thong qua mqt sl} gia tang nhung khoan chi tieu cong cqng (dtrdi d~ng tri hay dftu tu mang tinh t~p thi cho nhung thanh phftn it du(fc tru dai nh~t trong xa h(>i), ho~c dudi d~ng nhung bi~n phap nhu mi~n giam thu~ cho nhung thanh phftn co thu nh~p th~p nhftt trong xa hqi. Trong thl}c ti~n, hai hanh dqng nay hoa l~n vdi nhau vi Vl~C gia tang ca C khoan chi tieu xa hQ i thud ng du(f C tai tr(f tU Sl} gia tang thu thu~ d6i vdi cac khoan thu nh~p cao nh~t. Sll' dl}ng thu~ vao illQt illl}C dich xa hQi d~n d~n di~u du(fc gQi la "cai each thu~"' m(>t chinh sach du(fc cac nude Bic Au thl}c hi~n dudi tac d(>ng cua cac dang phai dan chu - xa h(>i. Nhu Thl}y Diin va Dan M~ch, phfrn ldn thu~ du(fc sll' dl}ng theo goc cgnh tai phan ph6i va tai tri. Phuc5ng thuc can thi~p v~ m~t thu~ CO illl}C dich dgt d~n Slj cong b~ng xa hQi, chu y~u dl}a tren cc5 sd xac l~p tinh ch~t lUy ti~n cua thu~ va d~c tinh co phan bi~t d6i vdi tli'ng c
- 10- Tuy nhien, thu~ tlf no khong the" dam nh~n du\f c vai tro th~ t Slfla ffiQt cong ClJ chu llfC trong vi~C giam bdt cac b~t cong trong xa h(}i n~u nhu khong co nhung thay do\ din ban v~ m~t tr~t tlf xa h(}i. 1.1.3 Cac tieu chuan dijt ra cho mqt diu true thue hqp ? " " Iy Lich sl! loai ngu
- 11 - ngang va cong b~ng theo chi~u dQc. "Cong b~ng theo chi~u ngang" la khai ni~m g~n vdi vi~c nhl1ng nguoi co kha nang nhu nhau phai bi danh thu~ b~ng nhau, con khai ni~m "cong b~ng theo chi~u dQc" d6ng nghla vdi vi~c cftn phai danh thu~ khac nhau d6i vdi nhl1ng nguoi co kha nang khong gi6ng nhau. Ngoai ra, sl{ cong b~ng trong vi~c danh thu~ cling duqc hiiu theo 2 each ti~p c~n khac: nguy~n t~c lQi ich (tli'c la nguyen t~c danh thu~ theo ty 1~ lqi ich rna mQi nguoi dan nh~n duq c tu hoe} t dqng cong cqng) va nguyen t~c kha nang dong gop (c6 nghia la nguyen t~c danh thu~ vao nguoi dan g~n vdi thu nh~p, cua cai cu.a hQ) [52]. 21 Phai d~t duqc tieu chu§n hi~u qua. Di~u nay thi hi~n d ch6: cfru true thu~ phai nh~m vao vi~c t(J.o ra ngu6n thu lon, on / ? dinh va kip thoi cho ngan sach: datn bao ti~t ki~m. 3/ Phai dem l~i slf fin djnh v~ kinh t~ va chinh trj cho xa hqi. - - Thu~ co thi sti' dtJng nhu Ia mqt phuong ti~n di thay do\ co cfru xa h(>i. - Thu~ con co vai tro ldn trong vi~c chuyin dich co cfru kinh t~. Ttfu trung, thu~ phai thi hi~n ca hai vai tro rfr t xung kh~c vcH nhau: - Dq ng vi en ca c ngu6 n tai llJ'c, day la vai tro v6 n co va rfr t co ban cua thu~. - Di~u ti~t a tftm VI mo cac ho(}t d(>ng cua n~n kinh t~ va dam bao cong b~ng xa hqi. 1.2 CAC LOJ}.I THUft QUAN TRQNG s6 luc;fng cac lo(J.i thu~ thuong rfrt nhi~u va do do, cftn thi~t phai t~p hc;Jp chung theo cac nhom dl!a vao cac tieu thli'c khac nhau. Cac xa hqi da tung mo udc thi~t l~p m(>t lo(J.i thu~ duy nhfrt co the? thay th~ to an bQ ca c lo(J. i thu~ hi~ n hltu. v a 0 th~ ky thll'
.:. 12- 18, nhung nha kinh t~ hQ c theo phai trQ ng nong (physiocrates) cho r~ng d~t dai la ngu6n g6c cua t~t ca ffiQi Slf giau/c6, do do hQ mucin thi~t l~p mQt h~ th6ng thu~ dtfa tren ce1 sd thu~ di~n tho? (impot foncier). Gfin day, vao nhung nam 1950 mQt nha cong nghi~p Phap, ong M. Schueller, d~ xufrt thi~t l~p mQt lo~i thu~ duy nh~t danh tren nang hrQng vi ong ch.o r~ng muc tieu thl.} nang hrQng giup xac dinh muc thu nh~p d c~p dQ tung ca nhan hoi:].c tli'ng hQ gia dinh. Sau d6, c6 nguC1i d~ xu~t lo~i thu~ duy nh~t danh tren chi tieu hoi:]. c tren v6 n. Do xu~ t ph at ttl' cac y tud ng phi thl[c t~ nen t~ t ca nhung d~ xu~ t d6 d~ u khong duQ c thl[c hi~ n trong qua khu va ke? ca hi~n nay t~i b~ t cu nude nao. v a l~i, vi~ c hQp nh~ t toan bq s6 thu~ thu vao mqt lo~i thu~ duy nh~t c6 the? dftn d~n nht1ng dii m bfr t lQ i v~ mi:]. t thu ho~ ch vi thl[c ti~n cho thfry: mQ t s6 h!Qng s~c thu~ duQc qui dinh d muc dQ vli'a phai la di~u kien cfin thi~t di t~o ra s6 thu Ion va o?n dinh cho ngan sach nha mrdc. Tuy nhien, cling cfin phai tranh vi~c re1i 'Lao khuynh huang ngu
- 13- Tq.i cac qucic gia lien bang nhu Hoa Ky, Due, ho~c ThlJ.Y S1 slf phan chia giua thu~ trung U'e5ng va thu~ dia phue5ng co tinh chft t ..... ' ' , ? dong deu hc5n. Mqt phan quan trQng thue duQc thu tt! cac bang (d Due ty 1~ cac khmin thu~ rna ngan sach bang duQc thu va giu lq.i 100% chi~m d~n 50% to?ng sci thu~ ciia ca nude) [93] day cfin thi~ t phai ph an bi~ t ba mcii quan h~ co the? co tu y d theo muc dq ch~ t che cii a mcii day lien h~ giua thu~ trung uc5ng va thu~ dia phuc5ng. Trong mci i quan h~ thu nhft t, co slf thci ng nhft t cao do v~ h~ thcing thu~ du
- 14- 1.2.2 Phan bi~t git1a thu~ tn(c thu va thu~ ghin thu Day la stt phan bi~t duc;sc xem la quan trQng nhftt vi da gop phftn x~p cac lo(}.i thu~ khac nhau vao hai chung lo(}.i ldn tudng dudng. Thui trttc thu d-qa tren co sd nhung du li~u ch~c ch~n nhu thu nh~p ho~c v6n, di~u nay cho p~ep hanh thu theo nhung khoang each thc1i gian d~u d~n, tren nguyen t~c d-qa tren vi~c quy dinh m
- 15- bi~t giua thu~ tn.rc thu va thu~ gian thu. TU' do nguC1i ta tach bi~t hai ddn vi hanh chinh, ffiQ t phlJ trach v~ thu~ tn.rc thu va ffiQ t phlJ trach v~ thu~ gian thu, vdi nhung phudng phap hanh thu khac nhau va ch~ dQ phap ly khac nhau, nhftt la d giac dQ t6 ttJng: t6 ..... , ? ' . ttJng ve thue trlfc thu thu()c tham quyen toa an hanh chanh trong khi t6 ttJng v~ thu~ gian thu thu()c th~m quy~n toa an tl1 phap [32]. Ngoai ra, thu~ trlfc thu va thu~ gian thu kh6ng co cling nhung uu diim va cling nhung nhuqc diim. Thu~ gian thu kh6ng t(J.O cam giac ganh n~ng chiu thu~ ndi nguC1i thlJ thu~. Vi~c hanh thu duqc thlfc hi~n d~ dang va thuC1ng it nay sinh tinh hubng gian l~n. Nguqc lCJ.i, thu~ gian thu kh6ng phu h