Luận án tiến sĩ Khoa học giáo dục: Dạy học Thủ công tiểu học theo hướng phát huy tính sáng tạo của học sinh

Chia sẻ: Phong Tỉ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:169

Thêm vào BST

Báo xấu

26
lượt xem 10
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích nghiên cứu của luận án nhằm nghiên cứu này được thực hiện nhằm đề xuất một số biện pháp dạy học Thủ công tiểu học theo hướng phát huy tính sáng tạo của học sinh, góp phần nâng cao hiệu quả dạy học Thủ công nói riêng và dạy học tiểu học nói chung.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận án tiến sĩ Khoa học giáo dục: Dạy học Thủ công tiểu học theo hướng phát huy tính sáng tạo của học sinh

iii M CL C L I C M N .............................................................................................................. i L I CAM OAN .......................................................................................................ii M C L C ................................................................................................................. iii B NG KÍ HI U CÁC CH VI T T T ................................................................... vi DANH M C B NG .................................................................................................vii DANH M C HÌNH V , BI U ........................................................................ viii M U ..................................................................................................................... 1 1. Lí do ch n tài .................................................................................................. 1 2. M c ích nghiên c u ........................................................................................... 3 3. Khách th và it ng nghiên c u ..................................................................... 3 4. Gi thuy t khoa h c ............................................................................................. 3 5. Nhi m v nghiên c u ........................................................................................... 3 6. Ph m vi nghiên c u ............................................................................................. 4 7. Ph ng pháp nghiên c u ..................................................................................... 4 8. óng góp m i c a lu n án ................................................................................... 6 9. Nh ng lu n i m b o v ...................................................................................... 6 Ch ng 1. C S LÍ LU N C A D Y H C TH CÔNG TI U H C THEO H NG PHÁT HUY TÍNH SÁNG T O C A H C SINH ........................ 8 1.1 T ng quan nghiên c u v n ............................................................................ 8 1.1.1 Nh ng nghiên c u v tính sáng t o và giáo d c tính sáng t o ......................... 8 1.1.2 Nh ng nghiên c u v d y h c Th công ti u h c theo h ng phát huy tính sáng t o ................................................................................................................ 19 1.2 Tính sáng t o và d y h c theo h ng phát huy tính sáng t o ti u h c ......... 21 1.2.1 M t s v n v tính sáng t o .......................................................................... 21 1.2.2 D y h c theo h ng phát huy tính sáng t o .................................................... 28 1.2.3 D y h c Th công theo h ng phát huy tính sáng t o.................................... 31 1.3. Nh ng d u hi u c a d y h c theo h ng phát huy tính sáng t o ................... 32 1.4 c i m c a d y h c và h c t p Th công ti u h c ................................... 36 1.4.1 Nh ng u th c a Th công v i vi c phát huy tính sáng t o c a h c sinh.... 36
iv 1.4.2 c i m tính sáng t o c a h c sinh trong h c Th công .............................. 40 1.4.3 Bi u hi n và các c p tính sáng t o c a h c sinh trong h c Th công ...... 41 1.5 Các nguyên t c, n i dung và i u ki n c a d y h c Th công ti u h c theo h ng phát huy tính sáng t o ......................................................................... 44 1.5.1 Nguyên t c d y h c Th công theo h ng phát huy tính sáng t o................. 44 1.5.2 N i dung d y h c Th công theo h ng phát huy tính sáng t o .................... 47 1.5.3 i u ki n c a d y h c Th công theo h ng phát huy tính sáng t o ............ 48 K t lu n ch ng 1 .................................................................................................. 54 Ch ng 2. TH C TR NG D Y H C TH CÔNG TI U H C THEO H NG PHÁT HUY TÍNH SÁNG T O C A H C SINH .................................. 55 2.1 S thay i Ch ng trình Th công ti u h c ............................................... 55 2.1.1 Khái quát s thay i c a Ch ng trình GDPT .............................................. 55 2.1.2 Ch ng trình Th công theo Ch ng trình hi n hành.................................... 58 2.1.3 Ch ng trình Th công theo Ch ng trình GDPT m i .................................. 61 2.2 Th c tr ng t ch c d y h c Th công ti u h c theo h ng phát huy tính sáng t o c a h c sinh ............................................................................................. 66 2.2.1 M c ích i u tra th c tr ng ............................................................................ 66 2.2.2 it ng và ph m vi i u tra .......................................................................... 66 2.2.3 N i dung i u tra th c tr ng ............................................................................. 67 2.2.4. Ph ng pháp i u tra th c tr ng .................................................................... 67 2.2.5. K t qu i u tra th c tr ng .............................................................................. 69 K t lu n ch ng 2 .................................................................................................. 83 Ch ng 3. BI N PHÁP D Y H C TH CÔNG TI U H C THEO H NG PHÁT HUY TÍNH SÁNG T O C A H C SINH .................................................. 85 3.1 Nguyên t c xu t bi n pháp d y h c Th công ti u h c theo h ng phát huy tính sáng t o c a h c sinh ............................................................................... 85 3.1.1 Nguyên t c m b o tính m c ích .................................................................. 85 3.1.2. Nguyên t c m b o tính cân b ng và h th ng ............................................. 85 3.1.3. Nguyên t c m b o tính t ng tác ................................................................. 86 3.1.4. m b o tính cá nhân hóa ............................................................................... 86
v 3.2. M t s bi n pháp d y h c Th công ti u h c theo h ng phát huy tính sáng t o c a h c sinh ............................................................................................. 87 3.2.1 Thi t k d y h c Th công khuy n khích tính sáng t o ................................... 87 3.2.2 V n d ng các k thu t giúp t o sinh ý t ng sáng t o trong h c Th công .. 97 3.2.3 Thi t l p môi tr ng h c t p Th công h tr tính sáng t o ........................ 105 3.2.4 T ch c d y h c Th công d i hình th c ngo i khóa câu l c b ........... 110 K t lu n ch ng 3 ................................................................................................ 121 Ch ng 4. TH C NGHI M KHOA H C............................................................. 122 4.1 M c ích th c nghi m ................................................................................... 122 4.2 it ng th c nghi m .................................................................................. 122 4.3 N i dung th c nghi m ................................................................................... 123 4.4 Ph ng pháp th c nghi m ............................................................................. 123 4.5 Ti n hành th c nghi m .................................................................................. 124 4.6 Thang o th c nghi m ................................................................................... 125 4.7 ánh giá th c nghi m th m dò ...................................................................... 126 4.7.1 K t qu th c nghi m th m dò ......................................................................... 126 4.7.2 Phân tích th c nghi m th m dò ...................................................................... 127 4.8 ánh giá th c nghi m tác ng ..................................................................... 130 4.8.1 K t qu th c nghi m tác ng ........................................................................ 130 4.8.2 Phân tích th c nghi m tác ng ..................................................................... 137 K t lu n ch ng 4 ................................................................................................ 154 K T LU N VÀ KHUY N NGH ......................................................................... 155 DANH M C CÔNG TRÌNH KHOA H C Ã CÔNG B .................................. 158 TÀI LI U THAM KH O....................................................................................... 159 PH L C ............................................................................................................... PL1 PH L C 1: N i dung phi u i u tra th c tr ng .................................................. PL1 PH L C 2: K t qu th ng kê phi u i u tra th c tr ng ...................................... PL5 PH L C 3: H th ng câu h i ph ng v n giáo viên............................................. PL9 PH L C 4: N i dung ch ng trình Th công ti u h c .................................. PL10 PH L C 5: Thi t k bài d y th c nghi m th m dò ........................................... PL14 PH L C 6: Thi t k bài d y th c nghi m tác ng .......................................... PL19
vi PH L C 7: Thang ánh giá KQHT và m c ki n th c, k n ng Th công... PL32 PH L C 8: Thang ánh giá vi c h c t p sáng t o ............................................ PL35 PH L C 9: Thang ánh giá s n ph m sáng t o trong h c Th công ................ PL38 PH L C 10: T ng h p k t qu kh o sát th c nghi m ...................................... PL42 PH L C 11: Hình nh s n ph m Th công c a l p C1, TN1 ........................ PL45 PH L C 12: Hình nh s n ph m Th công c a l p C2, TN2 ........................ PL47
vi B NG KÍ HI U CÁC CH VI T T T STT Ch vi t y Kí hi u vi t t t 1 D y h c theo h ng phát huy tính sáng t o DHPHTST 2 D y h c Th công theo h ng phát huy tính sáng t o DH-TC-PHTST 3 Câu l c b CLB 4 i ch ng C 5 Giáo viên GV 6 H c sinh HS 7 Ho t ng tr i nghi m H TN 8 Ph ng pháp d y h c PPDH 9 S n ph m SP 10 Th công, K thu t TCKT 11 Th c nghi m TN 12 Tính sáng t o TST 13 T duy sáng t o TDST
vii DANH M C B NG B ng 1.1: M i liên h gi a quá trình sáng t o và quá trình th c hành Th công ..... 39 B ng 2.1: Phân ph i th i l ng các môn h c ........................................................... 69 B ng 2.2: Các m c tiêu tr ng tâm trong n m h c .................................................... 69 B ng 2.3: Mô t ti n trình d y h c Th công ........................................................... 73 B ng 3.1: N i dung ho t ng CLB ti u h c....................................................... 112 B ng 3.2: N i dung và các ho t ng Th công t ch c qua CLB ........................ 114 B ng 4.1: Các nhóm th c nghi m và i ch ng ..................................................... 122 B ng 4.2: Các bài d y th c nghi m và i ch ng .................................................. 123 B ng 4.3: Thi t k th c nghi m tác ng ............................................................... 123 B ng 4.4: K t qu h c t p Th công c a HS (tr c TN) ....................................... 124 B ng 4.5. T ng h p tiêu chí và ph ng pháp ánh giá TN .................................... 126 B ng 4.6. Các tham s th ng kê i m trung bình t ng th c a l p TN và C (tr c TN) ..................................................................................................... 134 B ng 4.7. Các tham s th ng kê i m trung bình t ng th c a l p TN và C (sau TN) ........................................................................................................ 135 B ng 4.8. Các tham s th ng kê i m trung bình t ng th c a l p TN1, TN2 ......... 136
viii DANH M C HÌNH V , BI U Hình 3. 1 M i t ng quan gi a quá trình sáng t o và quá trình h c Th công ........88 Bi u 2.1: Vai trò, c i m c a Th công ti u h c........................................... 71 Bi u 2.2: Nh ng h n ch trong d y h c Th công ti u h c ............................. 72 Bi u 2.3: Các ho t ng h c Th công c a HS ................................................... 75 Bi u 2.4: Bi u hi n c a HS trong gi h c Th công ........................................... 76 Bi u 2.5: M t s g i ý i u ch nh trong d y h c Th công hi n nay .................. 82 Bi u 4.1: So sánh k t qu c a HS sau th c nghi m th m dò ............................. 126 Bi u 4.2: So sánh k t qu u vào và u ra c a l p th c nghi m.................... 126 Bi u 4.3. So sánh k t qu u vào và u ra sau TN1 ....................................... 131 Bi u 4.4. So sánh k t qu u vào và u ra sau TN2 ....................................... 131
1 M U 1. Lí do ch n tài 1.1. Th c t cho th y con ng i v n ã sáng t o và t t c m i ng i sáng t o ra cu c s ng riêng c a mình thông qua quá trình không ng ng ngh c a vi c t ng t ng ra các kh n ng và s thay i. Theo các chuyên gia, ngày nay khi vi c x lí thông tin logic ã tr nên d dàng nh s h tr c a công ngh thì trí t ng t ng sáng t o và kh n ng thích ng m i là y u t quy t nh. i u này t ra yêu c u v i vi c i m i giáo d c c a nhi u qu c gia trên th gi i và d n t i s chuy n i các mô hình nhà tr ng t ki u d y h c truy n th ng mang tính truy n t và t p trung vào ng i d y (traditional methods of teaching) sang ki u d y h c ti n b (progressive teaching methods), theo h ng khuy n khích và phát huy t i a tính tích c c sáng t o c a ng i h c. 1.2 Trong ph m vi nhà tr ng, d y h c sáng t o (creative teaching) c nh ngh a theo hai cách: d y h c m t cách sáng t o (teaching creatively) và d y h c phát tri n TST (teaching for creativity). ây u là các ki u hay ph ng th c d y h c m i d a trên tri t lí giáo d c l y HS làm trung tâm, v i các khái ni m và thu t ng c tr ng giúp phân bi t v i các ki u d y h c khác [105]. Tuy nhiên vi c t ng minh b n ch t c a ph ng th c này là không d dàng b i nó bao hàm nhi u lí thuy t và c nhìn nh n theo các cách khác nhau tùy theo khía c nh mà nó nh n m nh. Ch ng h n, vi c hi u ây là d y h c sáng t o hay d y h c phát tri n TST, là chi n l c (có tính nh h ng) hay ph ng th c d y h c tùy thu c m c ích c a m i nhà nghiên c u. Thêm m t thu t ng c n làm rõ giúp gi i thích c tr ng c a ph ng th c này là TST thì n nay v n là khái ni m còn ch a rõ ràng trong tâm lí h c, giáo d c h c và các khoa h c khác. i u này cho th y tính a chi u c a v n nghiên c u òi h i nh ng phân tích và bàn lu n t nhi u ph ng di n m t cách sâu r ng (s c làm rõ trong ph n c s lí lu n c a tài). 1.3. Nghiên c u ch ra r ng d y h c vì s sáng t o nói chung có th c th c hi n qua t t c các môn h c và l nh v c h c t p trong nhà tr ng và c n c ti n hành càng s m càng t t. ó là vì tr em ang trong giai o n hình thành và phát tri n
2 m nh m v th ch t, trí tu và c m xúc. Tr có trí t ng t ng r t phong phú và luôn nhìn th gi i b ng cái nhìn r t h n nhiên t i m i ch không b chi ph i b i các thói quen hay kinh nghi m nh ng i tr ng thành. c i m c a tr em là luôn tò mò, ham h c h i và s n sàng th nghi m nh ng th m i - ây là nh ng i u ki n c n thi t cho s n y sinh sáng t o. Vì v y c n quan tâm phát tri n TST c a tr ngay khi còn nh , t các l a tu i m u giáo và ti u h c. 1.4. Th công là m t b ph n thu c h th ng các môn h c chính khóa c quy nh trong ch ng trình ti u h c. ây là m t n i dung thu c l nh v c giáo d c ngh thu t và có v trí c bi t trong ch ng trình c ng nh trong i s ng h c t p c a HS b i tính ch t th c hành c tr ng. Ph n l n các ho t ng h c t p Th công là ho t ng th c hành thi t k (g p hình, c t, xé dán gi y, an nan, làm ch i…) làm ra các SP v t ch t. Trong quá trình th c hành, HS có c h i c tr i nghi m b ng các giác quan và thao tác c th , c th nghi m các ý t ng và ph ng án làm SP m i, c t do trang trí SP theo kh n ng sáng t o c a m i em. So v i các môn h c khác, phân môn Th công có nh ng u th riêng khuy n khích và kh i g i s sáng t o c a HS trong h c t p. 1.5 Nh ng c tr ng k trên làm cho Th công v a h p d n HS nh tính th c ti n, v a giúp cân b ng các ki u h c t p trong nhà tr ng (h c qua t ng t ng v i qua th c hành làm th , h c qua quan sát thao tác v i qua t duy tr u t ng…). ây là m t n i dung giáo d c thi t th c v i HS ti u h c, tuy nhiên d y h c Th công trên th c t v n còn nh ng t n t i, ch a phát huy c u th c a môn h c và c ng ch a áp ng cs i m i ang di n ra t ng ngày. Ti n trình d y h c bài Th công hi n nay v n ph thu c nhi u vào các tài li u có s n, PPDH còn mang tính áp t, vai trò c a HS trong các ho t ng còn ch a c chú tr ng úng m c. M t s GV ch quan tâm t i trình chung c a l p và b ng lòng v i vi c ph n l n HS (không ph i t t c ) làm c SP là coi nh bài h c t m c tiêu, d n t i HS m t i c h i c tr i nghi m ni m vui và c m giác thành công khi làm ra các SP m i. ây là nh ng h n ch còn ph bi n làm gi m hi u qu d y h c và nh h ng t i tính tích c c sáng t o c a HS trong h c Th công nhà tr ng.
3 1.6 S c n thi t ph i chú tr ng phát tri n TST c a ng ih c các l a tu i ã và ang c nhìn nh n ngày càng r ng rãi. n c ta, v n này ã c quan tâm và quy nh rõ trong Ch ng trình Giáo d c ph thông m i (tháng 7/2017) v i vi c xác nh m t trong các m c tiêu c t lõi là phát tri n n ng l c sáng t o và gi i quy t v n , c th c hi n thông qua t t c môn h c và ho t ng giáo d c. Tuy nhiên quy mô và s l ng các nghiên c u v giáo d c TST c a HS nói chung và trong ph m vi d y h c Th công ti u h c còn r t h n ch . Nh ng c n c nêu trên là lí do ng i nghiên c u l a ch n tài: “D y h c Th công ti u h c theo h ng phát huy tính sáng t o c a h c sinh”. 2. M c ích nghiên c u Nghiên c u này c th c hi n nh m xu t m t s bi n pháp d y h c Th công ti u h c theo h ng phát huy tính sáng t o c a h c sinh, góp ph n nâng cao hi u qu d y h c Th công nói riêng và d y h c ti u h c nói chung. 3. Khách th và it ng nghiên c u - Khách th nghiên c u: quá trình d y h c Th công ti u h c. - it ng nghiên c u: d y h c Th công ti u h c theo h ng phát huy tính sáng t o c a h c sinh. 4. Gi thuy t khoa h c N u các bi n pháp d y h c Th công c v n d ng theo h ng (có ch ích) h tr s sáng t o c a HS, trong ó t o i u ki n và khuy n khích HS suy ngh các ý t ng và ph ng án làm SP m i, t o c h i và b i c nh HS c th c hành tr i nghi m và b c l các nhu c u sáng t o c a b n thân qua t duy, thái , hành ng, hành vi và SP c a riêng mình thì i u này s giúp c i ti n vi c d y h c Th công, em l i hi u qu cao ng th i góp ph n làm phát l TST c a HS trong h c t p. 5. Nhi m v nghiên c u - Xây d ng c s lí lu n c a d y h c Th công ti u h c theo h ng phát huy TST c a HS. - ánh giá th c tr ng d y h c Th công ti u h c v i vi c áp ng các yêu c u c a d y h c theo h ng phát huy TST c a HS.
4 - xu t các bi n pháp d y h c Th công ti u h c theo h ng phát huy TST c a HS. - Th c nghi m ki m ch ng hi u qu và tính kh thi c a m t s bi n pháp ã xu t khi v n d ng trong d y h c nhà tr ng. 6. Ph m vi nghiên c u - tài gi i h n nghiên c u các bi n pháp d y h c Th công ti u h c theo h ng phát huy TST c a HS, t p trung l a tu i u ti u h c (l p 1, 2, 3). - Ph m vi kh o sát: Ti n hành m t s tr ng ti u h c thu c các t nh (thành ph ): Hà N i, V nh Phúc, B c Ninh, H i D ng, Qu ng Ninh, Nam nh, Lào Cai. - Ph m vi th c nghi m: Th c nghi m c th c hi n trong th i gian 4 tu n v i hai kh i l p 2 và 3 t i tr ng ti u h c Phù L A - Sóc S n - Hà N i 7. Ph ng pháp nghiên c u 7.1. Ph ng pháp ti p c n nghiên c u Lu n án ti p c n v n nghiên c u d a trên các quan i m sau: - Quan i m duy v t bi n ch ng: V c b n, vi c d y h c Th công ti u h c theo h ng phát huy TST c a HS c xem xét trong m i quan h tác ng qua l i c a t t c các y u t có liên quan nh : c i m HS v i thu c tính sáng t o cá nhân, ch ng trình môn Th công ti u h c, c i m ho t ng d y và h c Th công, ph ng pháp gi ng d y sáng t o, môi tr ng và ph ng ti n d y h c Th công… - Quan i m h th ng: Th hi n cách ti p c n d y h c Th công ây nh m t th th ng nh t, liên quan và bao hàm nhi u y u t trong h th ng d y h c Th công (v ph ng pháp và ph ng ti n d y h c, n i dung, môi tr ng h c t p…); th hi n cách nghiên c u, tìm hi u, ánh giá nh ng v n lí lu n và th c tr ng m t cách toàn di n và bao quát các y u t nêu trên. Các bi n pháp xu t c ng c a ra m t cách h th ng và có liên quan v i nhau có th tác ng t ng th n quá trình d y h c Th công ti u h c theo h ng phát huy TST. - Quan i m l ch s - xã h i: Ti n trình nghiên c u c a lu n án c t trong các giai o n c th v th i gian và không gian, trong các i u ki n và b i c nh c th g n v i nh ng di n bi n trong th c t .
5 - Quan i m th c ti n: Các v n và k t qu nghiên c u c a lu n án c a ra xu t phát t th c ti n d y h c Th công ti u h c hi n nay và ây c ng là ích n xu t các bi n pháp d y h c Th công cho phù h p, thi t th c, hi u qu . - Quan i m ti p c n cá nhân: V i cách nhìn nh n TST là thu c tính cá nhân c áo và khác nhau các cá nhân khác nhau, vì v y ây là quan i m ti p c n quan tr ng, c n c th hi n và quán tri t xuyên su t lu n án. 7.2 Các ph ng pháp nghiên c u c th * Ph ng pháp nghiên c u lí lu n Ti n hành phân tích, t ng h p, khái quát và h th ng hóa nh ng lí lu n liên quan n tài trong các sách chuyên kh o, lu n án, bài báo, t p chí và các công trình khoa h c. Thông qua ánh giá các k t qu nghiên c u v i nh ng thông tin khoa h c ã công b a ra nh ng nh n xét, nh n nh, k t lu n, t ó mà xây d ng thành c s lí lu n c a tài. * Ph ng pháp nghiên c u th c ti n - Quan sát: Thông qua d gi , quan sát các ho t ng d y h c c a GV và HS (k t h p nghiên c u bài d y và ph ng v n GV) ánh giá v th c ti n d y h c Th công hi n nay v i vi c áp ng các yêu c u c a i m i d y h c theo h ng phát huy tính tích c c, sáng t o c a HS. - i u tra b ng phi u h i: Thi t k và s d ng các phi u kh o sát i u tra v v trí, t m quan tr ng c a Th công và th c tr ng d y h c Th công trong các nhà tr ng, d a vào ó mà xác nh các c n c và yêu c u cho nh ng xu t c i ti n d y h c Th công theo h ng phát huy TST. - i u tra b ng ph ng v n: Ti n hành ph ng v n GV, HS c i u tra nh m b sung các thông tin có liên quan n c s th c ti n c a tài. - Th c nghi m khoa h c: Th c nghi m c ti n hành nh m ánh giá hi u qu và tính kh thi c a quy trình ã xu t. Vi c ti n hành và ánh giá k t qu th c nghi m có s d ng m t s ph ng pháp, k thu t sau: ph ng pháp chuyên gia, quan sát d gi , nghiên c u video bài h c, nghiên c u SP th c hành c a HS. * Ph ng pháp th ng kê toán h c
6 S d ng các ph m m m th ng kê toán h c nh SPSS x lí s li u i u tra kh o sát và th c nghi m ch ng minh tin c y c a k t qu nghiên c u. 8. óng góp m i c a lu n án - Xây d ng khung lí thuy t nh m ph n ánh t ng th v DH-TC-PHTST, trong ó: h th ng hóa và làm rõ các khái ni m công c liên quan n tài (bao g m: TST, d y h c sáng t o và DH-TC-PHTST); gi i thích quan i m và cách ti p c n DH-TC-PHTST xét trong gi i h n nghiên c u c a lu n án; phân tích và làm sáng t các d u hi u, nguyên t c, n i dung và i u ki n c a DH-TC-PHTST ti u h c. - a ra b c tranh khái quát v th c tr ng d y h c Th công ti u h c hi n nay, c bi t trong giai o n th c hi n i m i Ch ng trình GDPT theo nh h ng phát tri n n ng l c ng i h c. Bao g m các v n : 1) S thay i n i dung Ch ng trình Th công; 2) ánh giá c a GV v vai trò, t m quan tr ng c a Th công ti u h c và 3) ánh giá th c ti n t ch c d y h c Th công ti u h c v i vi c áp ng các yêu c u c a i m i d y h c theo h ng phát huy TST c a HS. - xu t m t s bi n pháp d y h c Th công theo h ng phát huy TST c a HS d a trên phân tích các v n lí lu n và th c ti n có liên quan, bao g m các bi n pháp: 1) Thi t k d y h c Th công khuy n khích TST, 2) V n d ng các k thu t giúp t o sinh ý t ng sáng t o trong h c Th công, 3) Thi t l p môi tr ng h c t p Th công h tr TST và 4) T ch c d y h c Th công d i hình th c ngo i khóa CLB nuôi d ng TST c a HS. - Minh h a và ki m ch ng bi n pháp ã xu t qua các th c nghi m c th tr ng ti u h c. Th c nghi m ã thu c nh ng k t qu tích c c, b c u kh ng nh tính kh thi c a các bi n pháp và kh n ng v n d ng vào th c ti n gi ng d y nhà tr ng. K t qu th c nghi m c ng ch ng t cho gi thuy t khoa h c c a lu n án và cho th y lu n án ã th c hi n c m c ích, nhi m v nghiên c u ã ra. 9. Nh ng lu n i m b o v - Theo h ng nghiên c u c a tài, chúng tôi t p trung làm rõ các lí lu n ch ng t cho quan i m ti p c n dân ch v TST và DHPHTST: trong ó nhìn nh n TST là thu c tính c áo c a cá nhân (liên quan và bao hàm nhi u ph ng di n
7 phát tri n c a cá nhân), có tính ph bi n (có th có b t kì ai, trong b t c l nh v c nào) và có th tác ng (làm phát l và phát tri n) nh giáo d c. - D y h c Th công theo h ng phát huy TST là m t chi n l c hay ph ng th c d y h c m i d a trên tri t lí giáo d c dân ch , ti n b và l y tr làm trung tâm. ây là h ng ti p c n phù h p v i c i m d y và h c Th công ti u h c, v i th c t i m i d y h c trong nhà tr ng và phát huy c nh ng u th c a môn h c v i vi c giáo d c TST c a HS. - K t qu d y h c Th công s c nâng cao khi các bi n pháp d y h c Th công c v n d ng theo h ng khuy n khích và h tr s sáng t o c a HS, trong ó nh n m nh vi c d y và h c sáng t o c a GV và HS trong m i liên k t h ng t i ích chung là d y h c t hi u qu .
8 Ch ng 1. C S LÍ LU N C A D Y H C TH CÔNG TI U H C THEO H NG PHÁT HUY TÍNH SÁNG T O C A H C SINH 1.1 T ng quan nghiên c u v n 1.1.1 Nh ng nghiên c u v tính sáng t o và giáo d c tính sáng t o (1) Nghiên c u v tính sáng t o Thu t ng sáng t o xu t hi n l n u trong các công trình c a nhà toán h c Pappos (s ng vào n a cu i th k th III), g i khoa h c này là ristic (Heuristic). Theo quan i m b y gi , Heuristic là khoa h c v các ph ng pháp và quy t c sáng ch và phát minh trong m i l nh v c. Ti p ó, các nhà toán h c và tri t h c nh Plato, Aristotle, Descartes, Leibnitz... ã c g ng thành l p h th ng khoa h c nghiên c u v kh n ng sáng t o c a con ng i. C Platon và Aristotle u mô t v sáng t o nh ng theo cách khác nhau. Platon nh n m nh ngu n c m h ng cho các ho t ng sáng t o n t bên ngoài, coi sáng t o là v t ngoài kh n ng ki m soát và tâm trí ý th c c a con ng i. Ng c l i Aristotle không tin sáng t o n t nh ng can thi p th n bí mà theo ông: các ý t ng, SP hay quá trình sáng t o c ng ph i tuân theo các quy lu t t nhiên và h p lí. Nh ng ng i v sau theo quan i m c a Aristotle c ng ng tình và nh n m nh s t ng ng gi a TST v i các quá trình t duy và nh n th c. i u này cho th y TST ã c quan tâm t s m và có nhi u quan i m khác nhau v v n này [71], [77], [104]. T kho ng th k 19, các nhà tâm lý h c ã trình bày m t lo t lý thuy t gi i thích v sáng t o. Các lí thuy t này r t a d ng, theo các tr ng phái ti p c n khác nhau song nhìn chung có th chia theo hai h ng ti p c n ch y u: 1) các lí thuy t theo ti p c n cá nhân (Theories Focusing on Individuals) t p trung vào các khía c nh c a cá nhân sáng t o g m thuy t phân tâm h c, thuy t hành vi/liên t ng và lí thuy t phát tri n ng i và 2) các lí thuy t v t ngoài ph m vi cá nhân n l (Theories Beyond Single Individuals): thuy t v n hóa xã h i, thuy t h th ng [104]. Thuy t phân tâm (Psychoanalytic Theories) v i các tên tu i là Freud, Kris (1952, 1976) và Kubie (1958), Jung (1972) và các nhà tâm lí h c cùng th i nh Rothenberg và Miller (1990) cho r ng TST c nh hình và có th gi i thích m t cách t ng quát b i các quá trình vô th c ho c di n ra trong ti m th c.
9 Thuy t hành vi/liên t ng (Behaviorist or Associationist Theories) v i các i di n là Skinner (1972), Mendnick (1962) xem TST nh là k t qu c a nh ng ph n ng v i các kích thích c th tác ng t i m i cá nhân. Lí thuy t này t p trung vào các hành ng và hành vi có th quan sát gi i thích cho sáng t o h n là các quá trình ho c ham mu n bên trong (nh theo thuy t phân tâm). Lí thuy t phát tri n ng i (Humanist and Developmental Theories) v i i di n là Maslow (1968), Rogers (1961) nhìn nh n TST nh là nh cao c a s phát tri n tâm th n l n th ch t m t cách hài hòa. gi i quy t s mâu thu n khi xem xét các cá nhân sáng t o, Maslow a ra hai lo i: sáng t o thiên tài (special talent creativity) c mô t v i ch “C l n” (big C) ch nh ng cá nhân n i b t nh Wagner hay Van Gogh; sáng t o i th ng (self-actualizing creativity) nh bi u hi n s phát tri n lành m nh v s c kh e tâm th n và s t kh ng nh b n thân, c kí hi u ch “c nh ” (little c). T ây ông mô t TST là m t c i m hay thu c tính v n có trong b n ch t con ng i; m t d ng ti m n ng hay kh n ng có t t c ho c h u h t con ng i khi sinh ra, mà h u h t b chôn vùi hay c ch khi ng i ta b kìm nén hay xâm ph m. Cách ti p c n c a Rogers c ng theo quan i m này song nh n m nh vào các bi n cá nhân và xem TST nh s t o ra các SP m i thông qua t ng tác c a m i cá nhân và môi tr ng. Lí thuy t phát tri n nh n th c (Creativity as Cognition) v i các tên tu i nh Guilford (1959, 1986, 1988), Perkins (1981, 1988, 1994), Weisberg (1988, 1993, 1996, 2006), Ward và c ng s (2001)... cho r ng có th gi i thích TST qua các quá trình hay khía c nh khác nhau c a nh n th c. ây c n k n óng góp c a nhà tâm lí h c J.P. Guilford ã xây d ng nên mô hình c u trúc trí tu ba chi u SOI (Structure of the Intellect) g m 3 nhóm v i 180 thành t ; m i nhóm và thành t t ng ng v i các n ng l c hay thu c tính nh t nh. Khác các mô hình trí tu tr c ây, SOI nh n m nh t duy phân kì (divergent thinking) suy ngh các ph n h i có th có cho m i câu h i c a ra. Guilford c ng ch ra các thu c tính c a SP phân kì (divergent production) c dùng cho nhi u nghiên c u ánh giá sáng t o: tính l u loát (ﬂuency): t o ra nhi u ý t ng; tính m m d o, linh ho t (ﬂexibility): t o ra các ý t ng khác nhau; tính c áo (originality): t o ra các ý t ng m i, khác th ng và tính xây d ng (elaboration): thêm vào ý t ng c i thi n chúng.