Luận án Tiến sĩ Luật học: Thi hành án hành chính ở Việt Nam - Lý luận và thực tiễn

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:272

Thêm vào BST

Báo xấu

29
lượt xem 15
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Nội dung của luận án này trình bày những vấn đề lý luận về thi hành án hành chính ở Việt Nam; thực trạng pháp luật về thi hành án hành chính và thực tiễn thi hành án hành chính ở Việt Nam; quan điểm và các giải pháp nâng cao hiệu quả thi hành án hành chính ở Việt Nam.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận án Tiến sĩ Luật học: Thi hành án hành chính ở Việt Nam - Lý luận và thực tiễn

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC LUẬT THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH LÊ VIỆT SƠN THI HÀNH ÁN HÀNH CHÍNH Ở VIỆT NAM - LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN LUẬN ÁN TIẾN SĨ LUẬT HỌC TP. HỒ CHÍ MINH – NĂM 2021
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC LUẬT THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH LÊ VIỆT SƠN THI HÀNH ÁN HÀNH CHÍNH Ở VIỆT NAM - LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN Chuyên ngành : LUẬT HIẾN PHÁP VÀ LUẬT HÀNH CHÍNH Mã số : 62.38.01.02 LUẬN ÁN TIẾN SĨ LUẬT HỌC NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS. NGUYỄN CẢNH HỢP TP. HỒ CHÍ MINH – NĂM 2021
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan Luận án này là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, khảo sát, kết quả nghiên cứu trong Luận án là trung thực. Các trích dẫn trong Luận án đều được ghi rõ nguồn gốc. Nếu có sự gian dối, tôi xin chịu hoàn toàn trách nhiệm. Nghiên cứu sinh Lê Việt Sơn
MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN Trang MỤC LỤC DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT DANH MỤC CÁC PHỤ LỤC, BẢNG BIỂU, SƠ ĐỒ PHẦN MỞ ĐẦU ................................................................................................................. 1 1. Tính cấp thiết của đề tài ................................................................................................ 1 2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài .............................................................. 3 2.1. Mục đích nghiên cứu của đề tài .................................................................................... 3 2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài .................................................................................... 4 3. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu..................................................................................... 4 3.1. Đối tượng nghiên cứu của đề tài .................................................................................. 4 3.2. Phạm vi nghiên cứu của đề tài ...................................................................................... 5 4. Ý nghĩa khoa học và giá trị thực tiễn của Luận án ..................................................... 5 5. Những điểm mới của Luận án ...................................................................................... 6 6. Cơ cấu của Luận án ....................................................................................................... 6 CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VÀ CƠ SỞ LÝ THUYẾT CỦA ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU ........................................................................................... 7 1.1. Tổng quan về tình hình nghiên cứu .......................................................................... 7 1.1.1. Tình hình nghiên cứu ở Việt Nam .............................................................................. 7 1.1.2. Tình hình nghiên cứu ở nước ngoài ......................................................................... 26 1.1.3. Đánh giá chung tình hình nghiên cứu có liên quan đến đề tài và những vấn đề được luận án tiếp tục nghiên cứu ................................................................................................ 33 1.2. Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu .......................................................... 34 1.2.1. Cơ sở lý thuyết ......................................................................................................... 34 1.2.2. Phương pháp nghiên cứu ......................................................................................... 37 Kết luận Chương 1 .......................................................................................................... 39 CHƯƠNG 2: NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ THI HÀNH ÁN HÀNH CHÍNH Ở VIỆT NAM ....................................................................................................................... 40 2.1. Khái niệm, bản chất của thi hành án ...................................................................... 40 2.2. Khái niệm, đặc điểm, vai trò và những yếu tố cơ bản ảnh hưởng tới hiệu quả thi hành án hành chính ở Việt Nam ..................................................................................... 46
2.2.1. Khái niệm thi hành án hành chính ........................................................................... 46 2.2.2. Đặc điểm của thi hành án hành chính ..................................................................... 50 2.2.3. Vai trò của thi hành án hành chính ......................................................................... 60 2.2.4. Những yếu tố cơ bản ảnh hưởng tới hiệu quả thi hành án hành chính ở Việt Nam 63 2.3. Các nguyên tắc thi hành án hành chính ................................................................. 68 2.3.1. Nguyên tắc tuân theo pháp luật trong thi hành án hành chính ............................... 68 2.3.2. Nguyên tắc bảo đảm sự tham gia của Tòa án trong thi hành án hành chính .......... 69 2.3.3. Nguyên tắc bảo đảm quyền con người, quyền công dân trong thi hành án hành chính ................................................................................................................................... 70 2.3.4. Nguyên tắc bảo đảm sự tham gia tích cực, chủ động của người bị kiện trong vụ án hành chính vào hoạt động thi hành án hành chính ............................................................ 71 2.4. Thi hành án hành chính theo quy định của pháp luật một số nước trên thế giới và những giá trị, kinh nghiệm có thể tham khảo cho Việt Nam .................................. 71 2.4.1. Thi hành án hành chính theo quy định của pháp luật một số nước trên thế giới ... 71 2.4.2. Những giá trị, kinh nghiệm tham khảo cho Việt Nam ............................................ 84 Kết luận Chương 2 .......................................................................................................... 86 CHƯƠNG 3: THỰC TRẠNG PHÁP LUẬT VỀ THI HÀNH ÁN HÀNH CHÍNH VÀ THỰC TIỄN THI HÀNH ÁN HÀNH CHÍNH Ở VIỆT NAM .................................... 88 3.1. Thực trạng pháp luật về thi hành án hành chính ở Việt Nam.............................. 89 3.1.1. Những bản án, quyết định của Tòa án về vụ án hành chính được thi hành ............ 89 3.1.2. Giải thích bản án, quyết định của Tòa án ................................................................ 91 3.1.3. Thủ tục thi hành bản án, quyết định của Tòa án ..................................................... 92 3.1.4. Yêu cầu, quyết định buộc thi hành bản án, quyết định của Tòa án ....................... 101 3.1.5. Kiểm sát thi hành án hành chính ........................................................................... 105 3.1.6. Xử lý vi phạm trong thi hành án hành chính ......................................................... 108 3.1.7. Quản lý nhà nước về thi hành án hành chính ........................................................ 120 3.2. Thực tiễn thi hành án hành chính ở Việt Nam ..................................................... 122 3.2.1. Một số kết quả đạt được trong thực tiễn thi hành án hành chính ở Việt Nam....... 122 3.2.2. Những tồn tại, hạn chế trong thực tiễn thi hành án hành chính ở Việt Nam ......... 130 3.2.3. Nguyên nhân của những tồn tại, hạn chế trong thực tiễn thi hành án hành chính ở Việt Nam ........................................................................................................................... 146 Kết luận Chương 3 ........................................................................................................ 149 CHƯƠNG 4: QUAN ĐIỂM VÀ CÁC GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ THI HÀNH ÁN HÀNH CHÍNH Ở VIỆT NAM .................................................................. 150
4.1. Quan điểm nâng cao hiệu quả thi hành án hành chính ở Việt Nam .................. 150 4.1.1. Việc nâng cao hiệu quả thi hành án hành chính phải được tiến hành trên cơ sở thể chế hoá các chủ trương, đường lối, quan điểm về cải cách tư pháp, cải cách hành chính đã được xác định trong các nghị quyết, văn kiện của Đảng............................................ 150 4.1.2. Nâng cao hiệu quả thi hành án hành chính phải bảo đảm tính đồng bộ, thống nhất và khả thi của hệ thống pháp luật ................................................................................... 152 4.1.3. Nâng cao hiệu quả thi hành án hành chính phải gắn liền với việc bảo đảm quyền con người, quyền công dân mà cụ thể là quyền và lợi ích hợp pháp của cơ quan, tổ chức, cá nhân liên quan đến việc thi hành án ........................................................................... 153 4.1.4. Việc đề ra các giải pháp nâng cao hiệu quả thi hành án hành chính phải dựa trên tổng kết, đánh giá thực tiễn thi hành pháp luật về thi hành án hành chính và vận dụng kinh nghiệm pháp luật nước ngoài .......................................................................................... 154 4.2. Các giải pháp nâng cao hiệu quả thi hành án hành chính ở Việt Nam ............. 154 4.2.1. Giải pháp hoàn thiện pháp luật về thi hành án hành chính .................................. 155 4.2.2. Giải pháp nâng cao hiệu quả tổ chức thực hiện pháp luật về thi hành án hành chính ................................................................................................................................. 180 Kết luận Chương 4 ........................................................................................................ 188 KẾT LUẬN .................................................................................................................... 190 DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI LUẬN ÁN ĐÃ ĐƯỢC CÔNG BỐ DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT Luật TTHC : Luật Tố tụng hành chính Pháp lệnh TTGQCVAHC: Pháp lệnh thủ tục giải quyết các vụ án hành chính TAND : Tòa án nhân dân TANDTC : Tòa án nhân dân tối cao THAHC : Thi hành án hành chính THADS : Thi hành án dân sự THAHS : Thi hành án hình sự TTHC : Tố tụng hành chính UBND : Ủy ban nhân dân VAHC : Vụ án hành chính VKSND : Viện kiểm sát nhân dân VKSNDTC : Viện kiểm sát nhân dân tối cao
DANH MỤC CÁC PHỤ LỤC, BẢNG BIỂU, SƠ ĐỒ 1. DANH MỤC CÁC PHỤ LỤC Phụ lục 1: Tình hình thụ lý giải quyết vụ án hành chính trong những năm gần đây. Phụ lục 2: Kết quả thi hành án hành chính trong những năm gần đây. Phụ lục 3: Biểu đồ thống kê kết quả thi hành án hành chính trong những năm gần đây. Phụ lục 4: Sơ đồ tóm tắt thủ tục thi hành án hành chính. Phụ lục 5: Danh mục các văn bản quy phạm pháp luật và một số văn bản hành chính về thi hành án hành chính từ năm 1996 đến 2019. Phụ lục 6: Danh sách quyết định buộc thi hành án hành chính của Tòa án nhân dân được đăng tải trên Cổng thông tin điện tử của Tổng cục Thi hành án dân sự thuộc Bộ Tư pháp (tính đến tháng 12/2019). Phụ lục 7: Một số điều khoản cơ bản về dự thảo Luật Thi hành án hành chính. Phụ lục 8: Kết quả điều tra xã hội học Đề tài “Thi hành án hành chính ở Việt Nam – Lý luận và thực tiễn”. Phụ lục 9: Một số vụ việc thi hành án hành chính điển hình phức tạp, kéo dài liên quan đến cơ quan nhà nước, người có thẩm quyền trong cơ quan nhà nước vi phạm nghĩa vụ thi hành án. 2. DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 1.1: Số liệu thống kê về công tác xét xử vụ án hành chính từ năm 2011 - 2019. Bảng 1.2: Số vụ án hành chính Tòa án không chấp nhận yêu cầu khởi kiện ở thủ tục sơ thẩm giai đoạn 2011 – 2019. Bảng 2.1: Kết quả thi hành án hành chính đối với trường hợp bản án, quyết định của Tòa án chấp nhận yêu cầu khởi kiện giai đoạn 2013 – 2019. Bảng 2.2: Kết quả đôn đốc/theo dõi thi hành án hành chính giai đoạn 2013 – 2019. Bảng 2.3: Kết quả kiểm sát thi hành án hành chính năm 2017 và 2018. Bảng 2.4: Số bản án, quyết định của Tòa án chưa thi hành xong theo từng năm giai đoạn 2013 – 2019. Bảng 2.5: Số vụ việc Tòa án ra quyết định buộc thi hành án hành chính năm 2017, 2018 và 2019. Bảng 2.6: Thống kê thời hạn vi phạm nghĩa vụ thi hành án hành chính của người bị kiện theo kết quả công khai thông tin không chấp hành án của cơ quan thi hành án dân sự tính đến 12/2019. 3. DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ
Biểu đồ 3.1: Số vụ án hành chính bị Tòa án bác đơn khởi kiện ở thủ tục xét xử sơ thẩm giai đoạn 2011 - 2019. Biểu đồ 3.2: Kết quả thi hành án hành chính đối với trường hợp bản án, quyết định chấp nhận yêu cầu của người khởi kiện thuộc trường hợp đôn đốc, theo dõi thi hành án hành chính của cơ quan thi hành án dân sự giai đoạn 2013 - 2019. Biểu đồ 3.3: Kết quả thi hành các bản án, quyết định của Tòa án về vụ án hành chính của Chủ tịch Ủy ban nhân dân, Ủy ban nhân dân các cấp từ năm 2015 - 2017. Biểu đồ 3.4: Kết quả đôn đốc/theo dõi thi hành án hành chính giai đoạn 2013 – 2019. Biểu đồ 3.5: Sự gia tăng số bản án, quyết định của Tòa án chưa được thi hành xong từ năm 2013 - 2019. Biểu đồ 3.6: Thời hạn vi phạm nghĩa vụ thi hành án hành chính của người bị kiện theo kết quả công khai thông tin không chấp hành án của cơ quan thi hành án dân sự (tính đến 12/2019). 4. DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ Sơ đồ 4.1: Thủ tục thi hành án hành chính trong trường hợp Tòa án không chấp nhận yêu cầu khởi kiện. Sơ đồ 4.2: Thủ tục thi hành án hành chính trong trường hợp Tòa án chấp nhận yêu cầu khởi kiện. Sơ đồ 4.3: Đề xuất thủ tục thi hành án hành chính trong trường hợp Tòa án không chấp nhận yêu cầu khởi kiện. Sơ đồ 4.4: Đề xuất thủ tục thi hành án hành chính trong trường hợp Tòa án chấp nhận yêu cầu khởi kiện.
1 PHẦN MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Thi hành án nói chung và thi hành án hành chính nói riêng là một trong những hoạt động quan trọng của bộ máy nhà nước nhằm bảo đảm cho bản án, quyết định của Tòa án có hiệu lực pháp luật được thi hành trên thực tế. Hoạt động thi hành án có hiệu quả, một mặt thể hiện tính nghiêm minh của pháp luật, thể hiện quyền lực nhà nước, mặt khác là công cụ hữu hiệu để khôi phục quyền và lợi ích hợp pháp của Nhà nước, xã hội và công dân đã bị xâm hại bởi các hành vi vi phạm pháp luật. Tuy nhiên, thi hành án hành chính là một hoạt động khó khăn và phức tạp, bởi vì ngoài những đặc điểm của thi hành án nói chung, thi hành án hành chính còn có những đặc trưng riêng so với các hoạt động thi hành án khác, trong đó đáng chú ý là việc thi hành án hành chính mang tính tự nguyện thi hành rất cao do không có cơ quan chuyên trách về thi hành án hành chính, các biện pháp bảo đảm thi hành án hành chính hạn chế và đặc biệt một bên đương sự trong thi hành án hành chính luôn là cơ quan nhà nước, người có thẩm quyền trong cơ quan nhà nước. Nhận thức được tầm quan trọng trong công tác này, Đảng và Nhà nước ta đã đề ra nhiều chủ trương, chính sách nhằm tạo sự chuyển biến cơ bản trong công tác thi hành án. Nghị quyết số 48-NQ/TW ngày 24/5/2005 về chiến lược xây dựng và hoàn thiện pháp luật Việt Nam đến năm 2010, định hướng đến năm 2020 và Nghị quyết số 49-NQ/TW ngày 02/6/2005 về chiến lược cải cách tư pháp đến năm 2020 của Bộ Chính trị đã xác định là cần đổi mới tổ chức và hoạt động việc thi hành án, trong đó nhấn mạnh: “Xây dựng cơ chế bảo đảm cho mọi bản án của Tòa án có hiệu lực pháp luật phải được thi hành, các cơ quan hành chính vi phạm bị xử lý theo phán quyết của Tòa án phải nghiêm chỉnh chấp hành”. Vì vậy, từ một điều luật duy nhất điều chỉnh về thi hành án hành chính tại Pháp lệnh thủ tục giải quyết các vụ án hành chính được Ủy ban Thường vụ Quốc hội ban hành ngày 21/5/1996 đến Luật Tố tụng hành chính năm 2015 được Quốc hội khóa XIII thông qua ngày 25/11/2015 gồm 07 điều luật với nhiều sửa đổi, bổ sung quan trọng về thi hành án hành chính như: Tòa án được quyền ra quyết định buộc thi hành án hành chính, quy định chi tiết về thủ tục thi hành án hành chính trong các trường hợp khác nhau, nhiệm vụ theo dõi thi hành án hành chính của cơ quan thi hành án dân sự... Và gần đây nhất, ngày 01/7/2016, Chính phủ đã ra Nghị định 71/2016/NĐ-CP quy định về thời hạn, trình tự, thủ tục thi hành án hành chính và xử lý trách nhiệm đối với người không thi hành bản án, quyết định của Tòa án. Đây chính là những cơ sở pháp lý quan trọng giúp các chủ thể có liên quan đến công tác thi hành án hành chính căn cứ vào đó để thực thi hoặc yêu cầu thực hiện phán quyết của Tòa án nhằm bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình.
2 Tuy nhiên, việc thi hành án hành chính ở nước ta trong khoảng thời gian qua gặp những khó khăn, vướng mắc sau: Thứ nhất, thực tiễn thực hiện các quy định pháp luật về thi hành án hành chính đã bộc lộ những hạn chế nhất định. Những khó khăn, vướng mắc trong việc thi hành pháp luật là một trong những nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng tồn đọng án, chưa đáp ứng được yêu cầu bảo vệ một cách kịp thời, hiệu quả quyền, lợi ích hợp pháp của người được thi hành án hành chính và của các cá nhân, cơ quan, tổ chức có liên quan. Đánh giá kết quả về công tác thi hành án hành chính, Chỉ thị số 26/CT-TTg, ngày 15/11/2019 của Thủ tướng Chính phủ về việc tăng cường chấp hành pháp luật tố tụng hành chính và thi hành án hành chính đã nêu rõ: “Tình hình chấp hành pháp luật tố tụng hành chính và thi hành án hành chính của các cơ quan hành chính nhà nước vẫn còn những tồn tại, hạn chế, điển hình là việc không ít các vụ kiện người đại diện không tham gia phiên tòa theo triệu tập của Tòa án; số lượng bản án hành chính đã có hiệu lực chưa được thi hành ngày càng tăng qua các năm”. Bên cạnh đó, Báo cáo về công tác thi hành án hành chính của Chính phủ từ năm 2015 đến năm 2019 và Báo cáo công tác Tư pháp của Bộ Tư pháp từ năm 2010 đến nay đã chỉ ra rằng hoạt động thi hành án hành chính vẫn chưa đáp ứng được yêu cầu của thực tiễn đặt ra, số lượng án chuyển sang năm sau thi hành khá lớn, số lượng vụ việc Tòa án đã ra quyết định buộc thi hành án hành chính nhưng người phải thi hành án là cơ quan nhà nước, người có thẩm quyền trong cơ quan nhà nước vẫn không thi hành còn rất cao, gây bức xúc trong dư luận, một số vụ việc khiếu nại, tố cáo phức tạp, kéo dài, dư luận xã hội quan tâm chưa được xử lý dứt điểm. Thứ hai, công tác xây dựng, hoàn thiện pháp luật về thi hành án hành chính còn chậm. Cơ sở pháp lý điều chỉnh về hoạt động thi hành án hành chính chưa đầy đủ, rõ ràng. Hiện nay, đối với hoạt động thi hành án dân sự và thi hành án hình sự đã được quy định bằng đạo luật riêng với các văn bản quy phạm pháp luật hướng dẫn. Trong khi đó, hoạt động thi hành án hành chính chỉ được điều chỉnh chủ yếu bằng một văn bản dưới luật. Ngoài ra, với điểm đặc thù của thi hành án hành chính, thủ tục thi hành án hành chính hiện nay được quy định rải rác, tản mạn ở nhiều văn bản khác nhau như: Luật Tố tụng hành chính, Luật Thi hành án dân sự, các đạo luật điều chỉnh hoạt động quản lý nhà nước trong các lĩnh vực. Do chưa có quy định khung, mang tính thống nhất để điều chỉnh hoạt động này nên gây ra khó khăn cho người có trách nhiệm tổ chức và đương sự trong thi hành án hành chính. Bên cạnh đó, một số quy định pháp luật về thi hành án hành chính được xây dựng chưa dựa trên những cơ sở lý luận sâu sắc, đúng đắn và khoa học, có sự mâu thuẫn, chưa phù hợp với thực tiễn dẫn đến hiệu quả thi hành không cao.
3 Thứ ba, ý thức chấp hành bản án, quyết định của Tòa án về vụ án hành chính của nhiều cơ quan, tổ chức, cá nhân còn hạn chế. Không chỉ đối với người khởi kiện mà thường xuyên xảy ra đối với người bị kiện trong vụ án hành chính, thậm chí không ít cơ quan nhà nước chưa nhìn nhận đúng vị trí, vai trò, tầm quan trọng của công tác thi hành án hành chính nên còn tình trạng các cơ quan và người có thẩm quyền trong cơ quan nhà nước thiếu tôn trọng các bản án, quyết định của Tòa án, “chây ỳ” không thi hành án. Thứ tư, về đội ngũ cán bộ, công chức làm công tác thi hành án hành chính còn yếu về năng lực chuyên môn nghiệp vụ. Việc tổ chức, thi hành bản án, quyết định của Tòa án về vụ án hành chính phần lớn do chính các cán bộ, công chức trong cơ quan nhà nước và người có thẩm quyền trong các cơ quan này thực hiện kiêm nhiệm nhưng những cán bộ, công chức trong những cơ quan này không được đào tạo, bồi dưỡng về nghiệp vụ nên không nắm rõ về trình tự, thủ tục thi hành án. Ngoài ra, xuất phát từ lí do không có cơ quan thi hành án hành chính chuyên trách nên cơ quan thi hành án dân sự sẽ chịu trách nhiệm theo dõi việc thi hành án hành chính. Trong khi đó, cơ quan thi hành án dân sự vẫn đang trong tình trạng quá tải công việc, nay được bổ sung thêm nhiệm vụ theo dõi thi hành án hành chính nhưng cơ chế lại thiếu rõ ràng. Vì vậy, cơ quan này vẫn chủ yếu tập trung vào nhiệm vụ chính của mình là thi hành án dân sự mà không có sự đầu tư, quan tâm đúng mức tới việc theo dõi thi hành án hành chính. Thứ năm, các công trình nghiên cứu về mặt lý luận và tổng kết thực tiễn về thi hành án hành chính ở Việt Nam chưa nhiều. Đa số các công trình chỉ đề cập đến một số khía cạnh lý luận và pháp lý mà chưa nghiên cứu một cách hệ thống. Chính vì vậy, việc nghiên cứu thấu đáo về lý luận và thực tiễn đối với hoạt động thi hành án hành chính là hết sức cần thiết trong bối cảnh hiện nay để xây dựng những giải pháp khả thi, mang tính đột phá nhằm hoàn thiện những quy định pháp luật và các giải pháp tổ chức thực hiện pháp luật về thi hành án hành chính, nâng cao hiệu quả của hoạt động này ở Việt Nam, đáp ứng yêu cầu cải cách tư pháp và hội nhập quốc tế đang diễn ra. Xuất phát từ nhận thức như vậy, Nghiên cứu sinh cho rằng việc lựa chọn vấn đề “Thi hành án hành chính ở Việt Nam - Lý luận và thực tiễn” làm đề tài luận án tiến sĩ là thực sự cần thiết, có ý nghĩa lý luận và thực tiễn. 2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài 2.1. Mục đích nghiên cứu của đề tài Mục đích nghiên cứu của Luận án là xây dựng cơ sở lý luận về thi hành án hành chính, dựa trên cơ sở lý luận đó để đánh giá về thực trạng pháp luật và thực tiễn thi hành án hành chính ở Việt Nam và đưa ra những quan điểm, giải pháp hoàn thiện pháp luật và
4 các giải pháp về mặt thực tiễn hoạt động nhằm nâng cao hiệu quả thi hành án hành chính ở nước ta trong giai đoạn hiện nay và thời gian tới. 2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài Với mục đích như trên, nhiệm vụ nghiên cứu của Luận án bao gồm: Một là, phân tích, đánh giá tình hình nghiên cứu trong và ngoài nước về thi hành án hành chính ở Việt Nam để từ đó tìm ra những nội dung cần tiếp tục làm rõ trong Luận án. Hai là, đánh giá về những quan điểm hiện hành và từ đó xây dựng nội dung lý luận về thi hành án hành chính như: xây dựng khái niệm về thi hành án hành chính và xác định các đặc điểm đặc trưng của thi hành án hành chính so với các loại thi hành án khác; làm rõ vai trò, các yếu tố cơ bản ảnh hưởng đến hiệu quả của thi hành án hành chính ở các khía cạnh về chính trị - xã hội, hoạt động tố tụng và bảo đảm quyền con người; xây dựng các nguyên tắc thi hành án hành chính. Ba là, phân tích `thực trạng pháp luật và thực tiễn thi hành án hành chính ở Việt Nam, bao gồm việc phân tích quy định của pháp luật và thực tiễn thực hiện pháp luật về thi hành án hành chính, chỉ rõ những ưu điểm và hạn chế của các quy định và công tác thực hiện hiện hành. Việc đánh giá được thực hiện chi tiết theo từng nội dung mà pháp luật quy định nhằm phát hiện những bất cập, hạn chế cơ bản của các quy định pháp luật hiện hành và xác định nguyên nhân gây ra các bất cập, hạn chế trên. Bốn là, nghiên cứu pháp luật của một số quốc gia về các chế định cơ bản, quan trọng điều chỉnh hoạt động thi hành án hành chính, tìm ra những điểm tương đồng và khác biệt với pháp luật về thi hành án hành chính ở Việt Nam để rút ra các giá trị tham khảo. Năm là, xây dựng các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả thi hành án hành chính ở Việt Nam, bao gồm các giải pháp hoàn thiện pháp luật và giải pháp tổ chức thực hiện pháp luật về thi hành án hành chính. Những giải pháp này sẽ bám sát và thể hiện đúng chủ trương của Đảng Cộng sản Việt Nam và chính sách của Nhà nước trong việc hoàn thiện pháp luật nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động thi hành án hành chính ở nước ta. Các giải pháp đưa ra bảo đảm tính khả thi và có cơ sở khoa học, được dựa trên cơ sở lý luận đã xây dựng và những đánh giá khách quan về thực trạng pháp luật và thực tiễn thực hiện pháp luật về thi hành án hành chính ở Việt Nam. 3. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu 3.1. Đối tượng nghiên cứu của đề tài Đối tượng nghiên cứu của Luận án: các quan điểm, nhận thức lý luận về thi hành án hành chính, quy định của pháp luật về thi hành án hành chính, thực tiễn thi hành pháp luật trong lĩnh vực này ở Việt Nam.
5 3.2. Phạm vi nghiên cứu của đề tài “Thi hành án hành chính ở Việt Nam - Lý luận và thực tiễn” là đề tài nghiên cứu có nội dung rộng, khá phức tạp nhưng trong giới hạn của Luận án tiến sĩ, đề tài xác định giới hạn phạm vi nghiên cứu như sau: Luận án đặt trọng tâm nghiên cứu những vấn đề mang tính lý luận, pháp lý và thực tiễn thi hành án hành chính ở Việt Nam. Những nội dung liên quan đến thực tiễn thi hành án hành chính, Luận án sẽ giới hạn trong phạm vi lãnh thổ Việt Nam. Việc so sánh, đối chiếu quy phạm được giới hạn ở các nước châu Âu, nơi mà có pháp luật về thi hành án hành chính hoàn thiện ở mức độ cao. Bên cạnh đó, Luận án còn nghiên cứu pháp luật của một số quốc gia ở Châu Á có hệ thống pháp luật phát triển hoặc có điều kiện về chính trị - xã hội có nét tương đồng với nước ta mà đại diện điển hình là Trung Quốc, Nhật Bản để rút những bài học kinh nghiệm cho Việt Nam. Thời gian nghiên cứu: từ năm 1996 đến thời điểm hiện nay (kể từ khi Pháp lệnh thủ tục giải quyết các vụ án hành chính được ban hành và có hiệu lực thi hành đến năm 2019). Các thông tin, số liệu sử dụng để nghiên cứu được thu thập trên phạm vi cả nước, chủ yếu trong thời gian từ khi Luật Tố tụng hành chính năm 2010 có hiệu lực thi hành. Các thông tin, số liệu trong giai đoạn từ năm 1996 đến năm 2010 ít được thu thập và trình bày trong Luận án vì số vụ việc được đưa ra thi hành trong giai đoạn này rất ít, công tác báo cáo, thống kê về thi hành án hành chính trong giai đoạn này chưa được quy định cụ thể nên số liệu không bảo đảm tính liên tục và chính xác. 4. Ý nghĩa khoa học và giá trị thực tiễn của Luận án Luận án là một công trình nghiên cứu chuyên sâu về thi hành án hành chính và kết quả nghiên cứu sẽ là sự bổ sung quan trọng về lý luận cũng như thực tiễn vào hoạt động thi hành án hành chính ở Việt Nam hiện nay. Theo đó, kết quả nghiên cứu của Luận án sẽ góp phần cung cấp một cơ sở lý luận vững chắc về thi hành án hành chính, đưa ra cơ sở khoa học có giá trị tham khảo trong việc hoàn thiện pháp luật và tổ chức thực hiện pháp luật về thi hành án hành chính nói riêng và pháp luật tố tụng hành chính nói chung nhằm nâng cao hiệu quả của hoạt động thi hành án hành chính ở Việt Nam. Luận án còn là tài liệu tham khảo trong công tác nghiên cứu, giảng dạy, học tập Luật Tố tụng hành chính Việt Nam cho các cơ sở chuyên nghiên cứu pháp luật, đào tạo cán bộ pháp luật. Luận án cũng có giá trị tham khảo hữu ích đối với cán bộ làm công tác thực tiễn trong thi hành án hành chính ở nước ta hiện nay. Ngoài ra, kết quả nghiên cứu của Luận án có thể dùng làm tài liệu nghiên cứu để ban hành Luật thi hành án hành chính trong thời gian tới, hướng dẫn trong việc áp dụng
6 pháp luật tố tụng hành chính, hoặc sửa đổi, bổ sung quy định của pháp luật về thi hành án hành chính nhằm bảo đảm tính thống nhất và chính xác trong thực tiễn thi hành pháp luật về thi hành án hành chính. 5. Những điểm mới của Luận án Luận án là một công trình khoa học nghiên cứu toàn diện và có hệ thống về thi hành án hành chính ở Việt Nam. Những điểm mới nổi bật của kết quả nghiên cứu thể hiện ở những nội dung sau: (1) Xây dựng được một số vấn đề lý luận cơ bản, quan trọng về thi hành án hành chính. Việc làm sáng tỏ những vấn đề lý luận này sẽ là cơ sở để tiếp cận các quy định của pháp luật về thi hành án hành chính, là định hướng cho việc kiến nghị hoàn thiện pháp luật về thi hành án hành chính và pháp luật tố tụng hành chính. (2) Luận án phân tích, đánh giá các quy định của pháp luật hiện nay về thi hành án hành chính và thực tiễn thi hành án hành chính, từ đó chỉ ra những vướng mắc, bất cập trong các quy định của pháp luật hiện nay về thi hành án hành chính. Không chỉ dừng lại ở việc đưa ra những vướng mắc, bất cập đó, luận án còn phân tích để tìm ra nguyên nhân của những hạn chế trên. (3) Luận án đưa ra các kiến nghị sửa đổi, bổ sung quy định của pháp luật và các giải pháp nâng cao hiệu quả tổ chức thực hiện pháp luật về thi hành án hành chính, đây là những kiến nghị mới dựa trên những căn cứ, lập luận khoa học, phù hợp với chủ trương, đường lối của Đảng về cải cách tư pháp, góp phần nâng cao hiệu quả của thi hành án hành chính ở Việt Nam, bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp cho các cá nhân, cơ quan và tổ chức trong xã hội. 6. Cơ cấu của Luận án Ngoài phần cam đoan, danh mục các từ viết tắt sử dụng trong Luận án, mục lục, phần mở đầu, kết luận, danh mục các công trình nghiên cứu liên quan đến đề tài Luận án đã được công bố, danh mục tài liệu tham khảo và các phụ lục, bảng biểu, biểu đồ thì nội dung chính của Luận án được kết cấu gồm bốn chương: Chương 1: Tổng quan tình hình nghiên cứu và cơ sở lý thuyết của đề tài nghiên cứu. Chương 2: Những vấn đề lý luận về thi hành án hành chính ở Việt Nam. Chương 3: Thực trạng pháp luật về thi hành án hành chính và thực tiễn thi hành án hành chính ở Việt Nam. Chương 4: Quan điểm và các giải pháp nâng cao hiệu quả thi hành án hành chính ở Việt Nam.
7 CHƯƠNG 1 TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VÀ CƠ SỞ LÝ THUYẾT CỦA ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU 1.1. Tổng quan về tình hình nghiên cứu 1.1.1. Tình hình nghiên cứu ở Việt Nam Những công trình khoa học của các tác giả trong nước nghiên cứu về THAHC ở Việt Nam được công bố thời gian qua chủ yếu thực hiện dưới hình thức các bài báo khoa học, giáo trình, sách chuyên khảo, luận văn thạc sĩ, luận án tiến sĩ và các đề tài nghiên cứu khoa học. 1.1.1.1. Tình hình nghiên cứu lý luận về thi hành án hành chính ở Việt Nam Sau khi tổng hợp và phân tích các công trình khoa học đã công bố có liên quan đến THAHC ở Việt Nam, chúng tôi thấy rằng một số các công trình nghiên cứu khoa học đã đề cập đến các vấn đề lý luận về THAHC ở Việt Nam, bao gồm: khái niệm THAHC, đặc điểm của THAHC, lịch sử hình thành và phát triển của THAHC ở Việt Nam, các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả của THAHC, THAHC theo quy định của pháp luật một số nước trên thế giới và những giá trị, kinh nghiệm có thể tham khảo cho Việt Nam. Thứ nhất, về khái niệm THAHC Theo Giáo trình Luật TTHC Việt Nam của Trường Đại học Luật Thành phố Hồ Chí Minh (2012), Nxb. Hồng Đức thì “THAHC là một giai đoạn tố tụng độc lập, kết thúc quá trình TTHC, trong đó các chủ thể có liên quan tiến hành các hoạt động nhằm thực hiện các bản án, quyết định đã có hiệu lực pháp luật của Tòa án”. Kết quả nghiên cứu này gần giống với kết quả nghiên cứu mà Giáo trình Luật TTHC Việt Nam của Khoa Luật Đại học Quốc gia Hà Nội (2013), Nxb. Đại học quốc gia Hà Nội và Giáo trình Luật TTHC Việt Nam của Trường Đại học Luật Hà Nội (2014) do Nxb. Công an nhân dân công bố: “THAHC là hoạt động hành chính – tư pháp của Nhà nước, là giai đoạn cuối cùng của quá trình TTHC (theo hai cấp xét xử), do các cơ quan nhà nước có thẩm quyền (Tòa án, Viện kiểm sát, cơ quan THADS, các cơ quan nhà nước có liên quan) và các cá nhân được Nhà nước trao quyền (Thẩm phán, Kiểm sát viên, Chấp hành viên) thực hiện theo một trình tự, thủ tục luật định, nhằm bảo đảm thi hành các bản án và quyết định của Tòa án có hiệu lực pháp luật về VAHC”. Tuy nhiên, khái niệm về THAHC theo giáo trình của Trường Đại học Luật Hà Nội và Khoa Luật Đại học Quốc gia Hà Nội đưa ra chi tiết hơn khi chỉ rõ về các chủ thể có trách nhiệm trong việc THAHC và khẳng định THAHC là hoạt động hành chính – tư pháp.
8 Ngoài ra, Lê Đình Phùng (2011), trong Luận văn thạc sĩ “THAHC ở Việt Nam” tại Trường Đại học Luật Hà Nội cho rằng “THAHC là hoạt động hành chính – tư pháp của Nhà nước, do các cơ quan nhà nước, người có thẩm quyền tiến hành theo trình tự, thủ tục luật định, nhằm đảm bảo thi hành phần tài sản trong bản án, quyết định của Tòa án trong VAHC hoặc các quyết định hành chính, hành vi hành chính bị xét xử”. Trong khi đó, Phạm Xuân Nam (2012) với Luận văn thạc sĩ “THAHC ở Việt Nam: Thực trạng và phương hướng hoàn thiện” tại Trường Đại học Luật Thành phố Hồ Chí Minh cho rằng “THAHC là giai đoạn xuất hiện sau khi bản án, quyết định giải quyết VAHC của Tòa án đã có hiệu lực pháp luật, là tổng thể các hoạt động nhằm mục đích làm cho bản án, quyết định của Tòa án được thực hiện nghiêm chỉnh trên thực tế”. Đề tài khoa học “Bảo đảm quyền con người trong THAHC ở Việt Nam”, tác giả Nguyễn Thị Thương Huyền (chủ nhiệm) (2012) thực hiện tại Trường Đại học Luật Thành phố Hồ Chí Minh đưa ra khái niệm “THAHC là hoạt động do các chủ thể có thẩm quyền tiến hành nhằm thực hiện các bản án, quyết định đã có hiệu lực pháp luật của Tòa án về VAHC theo trình tự, thủ tục do pháp luật quy định”. Tác giả Nguyễn Thị Phương Hà (2019) trong Luận án “Thi hành bản án, quyết định của Tòa án về vụ án hành chính ở Việt Nam hiện nay” thực hiện tại Học viện Khoa học xã hội thì “Thi hành bản án, quyết định của Tòa án về VAHC là hành vi của các đương sự trong VAHC và các chủ thể có liên quan nhằm hiện thực hóa các bản án, quyết định của Tòa án về VAHC theo thủ tục do pháp luật quy định. Đây không phải là một giai đoạn TTHC độc lập mà là tổng thể các hoạt động mang tính hành chính – tư pháp”. Như vậy, giữa các khái niệm này có điểm chưa thống nhất: THAHC có phải là giai đoạn tố tụng độc lập? Nội dung của THAHC có bao gồm thi hành phần tài sản hay không? Bên cạnh đó, các luận văn thạc sĩ, luận án tiến sĩ nghiên cứu về THADS và pháp luật về THADS đã nghiên cứu trực tiếp và toàn diện về vấn đề THADS và hoàn thiện pháp luật THADS1. Trong đó, các tác giả đã phân tích và làm rõ những vấn đề lý luận về 1 Bao gồm các Luận án tiến sĩ và thạc sĩ Luật học: Nguyễn Thanh Thủy (2001), Hoàn thiện pháp luật về THADS Luận văn thạc sĩ, Đại học Luật Hà Nội, Hà Nội; Nguyễn Văn Hiệp (2003), Hoàn thiện pháp luật về THADS Việt Nam, Luận văn thạc sĩ Luật học, Đại học Luật TP. Hồ Chí Minh, TP. Hồ Chí Minh; Phạm Thị Thu Nga (2004), Thực trạng và giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả THADS ở Việt Nam, Luận văn thạc sĩ Luật học, Khoa Luật – Đại học Quốc gia Hà Nội, Hà Nội; Nguyễn Thanh Thủy (2008), Hoàn thiện pháp luật về THADS ở Việt Nam hiện nay, Luận án tiến sĩ Luật học, Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh, Hà Nội; Nguyễn Văn Công (2013), Thực trạng và giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả THADS ở tỉnh Bắc Giang, Luận văn thạc sĩ Luật học, Khoa Luật – Đại học Quốc gia Hà Nội, Hà Nội; Trần Mạnh Quân (2013), Hoàn thiện pháp luật THADS ở Việt Nam hiện nay, Luận văn thạc sĩ Luật học, Khoa Luật – Đại học Quốc gia Hà Nội, Hà Nội; Phạm Văn Hùng (2014), Pháp luật THADS, thực trạng và giải pháp, liên hệ thực tiễn ở tỉnh Hải Dương, Luận văn thạc sĩ Luật học, Khoa Luật – Đại học Quốc gia Hà Nội, Hà Nội; Lê Vĩnh Châu (2015), Thi hành bản án, quyết định của Tòa án về giải quyết tranh chấp trong kinh doanh, thương mại ở Việt Nam hiện nay, Luận án tiến sĩ Luật học, Học viện khoa học xã hội, Hà Nội; Vũ Văn Tuyên (2015), Nâng cao hiệu quả THADS ở tỉnh Thái Bình, Luận văn thạc sĩ Luật học, Khoa Luật – Đại học Quốc gia Hà Nội, Hà Nội.
9 THADS như: khái niệm, đặc điểm, nội dung, vai trò của pháp luật THADS, các tiêu chí hoàn thiện pháp luật THADS, phân tích lịch sử và thực trạng pháp luật THADS, từ đó, đưa ra các quan điểm và giải pháp nhằm hoàn thiện pháp luật THADS nhằm nâng cao hiệu quả của hoạt động THADS. Tuy đây là các công trình không trực tiếp nghiên cứu về THAHC nhưng phần cơ sở lý luận của các luận văn, luận án này về THADS và pháp luật THADS cũng là cơ sở để chúng tôi xem xét so sánh với THAHC nhằm làm rõ bản chất của THAHC với các loại hình thi hành án khác để có thể đưa ra khái niệm về THAHC một cách khách quan và khoa học nhất. Có thể khẳng định, đến thời điểm này đã có một số công trình khoa học nghiên cứu khái niệm về THAHC. Các kết quả nghiên cứu nói trên đã đưa ra một số kết luận bước đầu về nội hàm khái niệm THAHC như: đối tượng THAHC là bản án, quyết định đã có hiệu lực pháp luật về VAHC của Tòa án, THAHC được thực hiện sau hoạt động xét xử của Tòa án… Bên cạnh một số điểm đã được làm rõ, các nghiên cứu cũng cho thấy rằng khái niệm này còn một số nội dung chưa được thống nhất như: THAHC có phải là một giai đoạn TTHC độc lập hay không? THAHC là một hoạt động tư pháp hay là hành chính – tư pháp, người tiến hành và người có trách nhiệm THAHC là những chủ thể nào? Nội dung thi hành án có bao gồm phần thi hành bản án, quyết định của Tòa án liên quan đến tài sản trong VAHC hay không? Có thể kết luận, khái niệm về THAHC vẫn chưa được xây dựng một cách chuẩn xác dựa vào bản chất của nó với những đặc trưng giúp phân biệt một cách rõ ràng THAHC với các loại thi hành án khác. Những vấn đề trên là nhiệm vụ mà chúng tôi cần tiếp tục nghiên cứu để xây dựng nên khái niệm về THAHC, giúp chúng ta nhận diện được chính xác bản chất của hoạt động THAHC, làm tiền đề cho việc nghiên cứu, đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả THAHC ở Việt Nam. Thứ hai, đặc điểm THAHC Trong các Luận văn thạc sĩ, tiến sĩ của tác giả Nguyễn Xuân Nam, Lê Đình Phùng, Nguyễn Thị Phương Hà đều có kết quả nghiên cứu giống nhau khi cho rằng THAHC là hoạt động mang tính hành chính - tư pháp. Tuy nhiên, cơ sở lý luận để giải thích đặc điểm trên giữa các tác giả lại có sự khác nhau. Tác giả Nguyễn Xuân Nam, Nguyễn Thị Phương Hà cho rằng THAHC là hoạt động mang tính hành chính - tư pháp vì hoạt động THAHC không hoàn toàn do pháp luật tố tụng điều chỉnh và hoạt động này do cơ quan hành pháp thực hiện (việc đôn đốc, theo dõi, quản lý nhà nước về THAHC), các biện pháp thực thi pháp luật chủ yếu do pháp luật hành chính - tư pháp quy định. Nói cách khác, thi hành án là một hoạt động mang tính chất tư pháp đặt dưới sự chỉ đạo, tổ chức và quản lý của hệ thống cơ quan hành chính nhà nước. Trong khi đó, tác giả Lê Đình Phùng lại cho rằng đây
10 là hoạt động mang tính hành chính - tư pháp vì đối tượng THAHC là các bản án, quyết định đã có hiệu lực pháp luật của Tòa án, trong đó cơ quan tư pháp cũng tham gia vào quá trình thi hành án và hoạt động mang tính hành chính vì đặc trưng của hành chính là phương pháp mệnh lệnh - phục tùng. Trong Luận án của mình, tác giả Nguyễn Thị Phương Hà đã nêu một số điểm đặc trưng của THAHC như: THAHC là lĩnh vực thi hành án vừa mang tính tự nguyện, vừa mang tính cưỡng chế, không có cơ quan chuyên trách tổ chức thi hành đối với những phán quyết của Tòa án về tính hợp pháp của quyết định hành chính, hành vi hành chính bị khởi kiện; nội dung của đối tượng THAHC có sự khác biệt so với THADS và THAHS; THAHC là lĩnh vực thi hành án có nhiều yếu tố phức tạp. Bên cạnh đó, một số luận văn thạc sĩ nghiên cứu về THADS đã liệt kê ở phần trên cho rằng thi hành án là hoạt động mang tính hành chính nhưng theo một số luận văn khác thì hoạt động thi hành án mang tính tư pháp. Ngoài đặc điểm này, một số đặc điểm khác của THAHC được các công trình này công bố. Theo Giáo trình Luật TTHC Việt Nam của Khoa Luật - Đại học quốc gia Hà Nội thì: THAHC là giai đoạn cuối cùng của quá trình TTHC, THAHC là hoạt động đòi hỏi sự quản lý tập trung thống nhất của Nhà nước, đối tượng thi hành là các bản án và quyết định của Tòa án về VAHC đã có hiệu lực pháp luật. Giáo trình Luật TTHC của trường Đại học Luật Thành phố Hồ Chí Minh cho rằng THAHC được tiến hành chủ yếu theo thủ tục hành chính vì việc tổ chức THAHC thuộc về chính cơ quan nhà nước, người có thẩm quyền trong cơ quan nhà nước đã ban hành các quyết định hành chính hoặc cơ quan đã thực hiện hành vi hành chính. Trong số các bài báo khoa học nghiên cứu về THAHC rất ít bài báo nghiên cứu về cơ sở lý luận nói chung và khái niệm về THAHC nói riêng. Một trong số ít nghiên cứu là của tác giả Lê Minh Tâm đăng trên Tạp chí Luật học số 02 năm 2001 với bài “Thử bàn mấy vấn đề lý luận về thi hành án” đề cập đến các vấn đề lý luận về thi hành án. Đây là một trong những bài báo đầu tiên phân tích vấn đề lý luận về thi hành án một cách chi tiết. Bài viết đi vào tìm hiểu thuật ngữ thi hành án, xác định thi hành án cần được hiểu như một khái niệm độc lập được dùng để chỉ các loại hình thi hành án. Bài viết cũng phân tích bản chất, đặc trưng của thi hành án nói chung, trong đó có điểm đáng chú ý là tác giả kết luận thi hành án không phải là một giai đoạn tố tụng vì mục đích của THAHC khác với mục đích của hoạt động xét xử. Tác giả đã đề cập đến các đặc điểm về thi hành án như sau: thi hành án là quá trình diễn ra sau quá trình xét xử của Tòa án; thi hành án là hoạt động có tính chấp hành; thi hành án là hoạt động có tính chất quản lý; trong thi hành án, phương pháp giáo dục, thuyết phục có ý nghĩa quan trọng nhưng phương pháp mệnh lệnh, bắt buộc phải thi hành có tính chất đặc thù; có nhiều cơ quan tham gia vào hoạt động thi hành
11 án. Tuy nhiên, bài viết này chủ yếu phân tích các đặc điểm dưới khía cạnh thi hành án nói chung mà chưa chỉ ra được các đặc điểm đặc trưng riêng của THAHC. Có thể khẳng định, những vấn đề lý luận liên quan đến đặc điểm THAHC đã được đề cập trong các công trình nghiên cứu trước đây và có giá trị tham khảo nhất định cho Luận án. Một số đặc điểm mà các công trình khoa học nghiên cứu được công bố đã thống nhất như: THAHC là quá trình diễn ra sau quá trình xét xử của Tòa án, đối tượng thi hành án là các bản án và quyết định của Tòa án về VAHC đã có hiệu lực pháp luật sẽ được chúng tôi nghiên cứu kế thừa. Tuy nhiên, các công trình nghiên cứu trên lại có nhiều cách hiểu khác nhau về các đặc điểm riêng của THAHC. Hơn nữa, một số công trình đưa ra một số điểm đặc trưng riêng của THAHC không chính xác như đặc điểm: THAHC vừa mang tính tự nguyện, vừa mang tính cưỡng chế vì THADS cũng có đặc điểm này. Ngoài ra một số đặc điểm nêu chưa rõ ràng như: nội dung của đối tượng THAHC có sự khác biệt so với THADS và THAHS; THAHC là lĩnh vực thi hành án có nhiều yếu tố phức tạp và nhạy cảm. Vì vậy, việc làm rõ các đặc điểm riêng của THAHC là cơ sở để hiểu rõ bản chất của loại thi hành án này nhằm xây dựng các giải pháp nâng cao chất lượng và hiệu quả của THAHC. Thứ ba, ý nghĩa và vai trò của THAHC Tác giả Nguyễn Xuân Nam, Nguyễn Thị Phương Hà trong luận văn thạc sĩ và luận án tiến sĩ của mình cho rằng: THAHC là giai đoạn quyết định hiện thực hóa kết quả thu được từ quá trình giải quyết VAHC trước đó; THAHC nghiêm túc còn là sự thể hiện của pháp chế xã hội chủ nghĩa; THAHC góp phần đắc lực vào việc bảo vệ và phát triển quyền con người ở nước ta; hiệu quả của công tác THAHC có tác động lớn đến việc hình thành tâm lý pháp luật của người dân về hệ thống pháp luật và hoạt động của bộ máy nhà nước. Ngoài các ý nghĩa và vai trò trên, tác giả Trần Thùy Mi (2016) trong Luận văn thạc sĩ “Cơ sở lý luận và thực tiễn nâng cao hiệu quả thi hành án hành chính – Qua thực tiễn Thành phố Hà Nội” thực hiện tại Khoa Luật – Đại học Quốc gia Hà Nội cho rằng THAHC là thước đo có hiệu quả của hoạt động xét xử và góp phần nâng cao ý thức pháp luật của nhân dân. Ngoài ra, Giáo trình Luật TTHC của Khoa Luật - Đại học Quốc gia Hà Nội còn cho rằng: THAHC là hoạt động phức tạp, là thước đo hiệu quả hoạt động xét xử của Tòa án; THAHC nhằm bảo vệ hiệu quả quyền và lợi ích hợp pháp của mọi tổ chức, cá nhân trong Nhà nước pháp quyền; THAHC góp phần nâng cao ý thức tôn trọng pháp luật của mọi cơ quan, tổ chức, cá nhân; THAHC góp phần thúc đẩy sự phát triển kinh tế, xã hội của đất nước. Trong khi đó, Giáo trình Luật TTHC của Trường Đại học Luật Thành phố Hồ Chí Minh lại tiếp cận ý nghĩa của THAHC dưới góc độ chính trị - xã hội và đối với