Luận án Tiến sĩ: Phát triển du lịch bền vững Bà Rịa – Vũng Tàu

Chia sẻ: Na Na | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:187

Thêm vào BST

Báo xấu

859
lượt xem 136
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Nghiên cứu cơ sở lý luận phát triển du lịch bền vững, đánh giá thực trạng, khảo sát phân tích mức độ ảnh hưởng của các nhân tố đến phát triển du lịch bền vững Bà Rịa – Vũng Tàu. Từ đó tìm ra mô hình phát triển du lịch bền vững Bà Rịa – Vũng Tàu, làm cơ sở để đề xuất những định hướng và các giải pháp phát triển du lịch bền vững Bà Rịa – Vũng Tàu.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận án Tiến sĩ: Phát triển du lịch bền vững Bà Rịa – Vũng Tàu

LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam ñoan ñây là công trình nghiên cứu của riêng tôi dưới sự hướng dẫn của PGS.TS. Đào Duy Huân và PGS.TS.Nguyễn Ái Đoàn. Các số liệu sử dụng phân tích trong luận án có nguồn gốc rõ ràng, ñã ñược công bố theo ñúng quy ñịnh. Các kết quả nghiên cứu trong luận án là do tác giả tự tìm hiểu, phân tích một cách trung thực, khách quan . Tác giả luận án NCS.Vũ Văn Đông i
LỜI CẢM ƠN Sau quá trình tập trung nghiên cứu, ñến nay luận án tiến sĩ với chủ ñề “ Phát triển du lịch bền vững Bà Rịa – Vũng Tàu ” ñã hoàn thành. Điều ñầu tiên, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc ñến PGS.TS.Đào Duy Huân, PGS.TS.Nguyễn Ái Đoàn những người thầy ñã hướng dẫn tận tình chu ñáo và có những góp ý thật quý báu ñể tôi hoàn chỉnh luận án tiến sĩ của mình. Tôi xin chân thành cảm ơn các thầy giáo, cô giáo Viện Kinh tế và Quản lý, Viện ñào tạo sau ñại học Trường Đại học Bách Khoa Hà Nội và quí thầy cô giáo Trường Đại học Kinh tế quốc dân Hà Nội ñã truyền ñạt cho tôi những kiến thức và kinh nghiệm trong quá trình học tập, ñóng góp cho tôi những ý kiến sâu sắc ñể từ ñó, tôi hình thành nên những trang luận án chứa ñầy tâm huyết của mình. Tôi vô cùng cảm ơn PGS.TS. Phạm Trung Lương Viện phó viện phát triển du lịch Việt Nam; PGS.TS.Đinh Phi Hổ, Đại học kinh tế thành phố Hồ Chí Minh; cùng các bạn bè, ñồng nghiệp tại Sở Văn hóa thể thao và du lịch Bà Rịa – Vũng Tàu; bạn bè tại các cơ quan khác thuộc các tỉnh thành trong nước ñã giúp ñỡ tôi trong quá trình thu thập thông tin, tài liệu trong quá trình nghiên cứu cũng như góp ý cho tôi nhiều vấn ñề liên quan trực tiếp ñến nội dung ñược ñề cập trong luận án. Tôi xin gửi lời cảm ơn và biết ơn tới gia ñình tôi, những người ñã luôn ñộng viên, tạo mọi ñiều kiện thuận lợi nhất ñể tôi có nhiều thời gian tập trung cho học tập và nghiên cứu. Tôi xin gửi lời cảm ơn tới các ñồng chí lãnh ñạo Nhà trường và tập thể giảng viên khoa kinh tế, Phòng KH&CGCN Trường Đại học Bà Rịa – Vũng Tàu ñã tạo mọi ñiều kiện về thời gian và sự ñộng viên khích lệ ñể tôi yên tâm học tập. Do thời gian nghiên cứu có hạn, hơn nữa vấn ñề liên quan ñến các hoạt ñộng phát triển du lịch bền vững nhìn chung vẫn còn khá mới mẻ, trong khi năng lực nghiên cứu của cá nhân còn hạn chế, “ lực bất tòng tâm” cho nên luận án không tránh khỏi những thiếu sót, tôi rất mong nhận ñược những ý kiến ñóng góp của các thầy cô và các bạn bè, ñồng nghiệp nhằm giúp cho luận án của tôi hoàn thiện hơn. Một lần nữa tôi xin chân thành cảm ơn./. Hà Nội, ngày 03 tháng 07 năm 2014 Tác giả luận án NCS.Vũ Văn Đông ii
MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN........................................................................................................................... i LỜI CẢM ƠN ..........................................................................................................................ii MỤC LỤC ...............................................................................................................................iii DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT ...................................................................................vii DANH MỤC CÁC BẢNG ....................................................................................................viii DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ, ĐỒ THỊ................................................................................. x PHẦN MỞ ĐẦU ...................................................................................................................... 1 1. Tính cấp thiết của ñề tài ......................................................................................................... 1 2. Tổng quan các vấn ñề nghiên cứu liên quan.......................................................................... 2 3. Mục tiêu nghiên cứu .............................................................................................................. 4 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ........................................................................................ 4 5. Câu hỏi nghiên cứu ................................................................................................................ 5 6. Phương pháp nghiên cứu ....................................................................................................... 5 7. Những kết quả ñạt ñược, ý nghĩa khoa học, giá trị thực tiễn, ñiểm mới của luận án. ........... 6 8. Kết cấu luận án ...................................................................................................................... 9 CHƯƠNG 1 ............................................................................................................................ 10 CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ KINH NGHIỆM PHÁT TRIỂN.................................................... 10 DU LỊCH BỀN VỮNG .......................................................................................................... 10 1.1. Tổng quát về phát triển bền vững ...................................................................................... 10 1.2. Phát triển du lịch bền vững................................................................................................. 12 1.2.1. Khái niệm ................................................................................................................. 12 1.2.2. Vai trò của phát triển du lịch bền vững ................................................................. 15 1.2.3. Dấu hiệu nhận biết du lịch bền vững và du lịch không bền vững. ........................ 16 1.2.4. Các lý thuyết liên quan tới phát triển du lịch bền vững ......................................... 18 1.3. Các nguyên tắc phát triển du lịch bền vững ..................................................................... 23 1.3.1. Khai thác, sử dụng các nguồn tài nguyên một cách hợp lý ....................................... 23 1.3.2. Hạn chế việc sử dụng quá mức tài nguyên và chất thải ra môi trường ................. 23 1.3.3. Phát triển phải gắn liền với nỗ lực bảo tồn tính ña dạng ........................................ 23 1.3.4. Phát triển du lịch phải phù hợp với quy hoạch phát triển kinh tế - xã hội.............. 24 1.3.5. Đảm bảo việc chia sẻ lợi ích với cộng ñồng ñịa phương ....................................... 24 1.3.6. Khuyến khích sự tham gia trong quá trình phát triển du lịch ................................. 25 1.3.7. Thường xuyên trao ñổi tham khảo ý kiến cộng ñồng về phát triển du lịch .............. 25 1.3.8. Chú trọng việc ñào tạo nâng cao nhận thức về tài nguyên môi trường .................... 26 1.3.9. Tăng cường tính trách nhiệm trong hoạt ñộng xúc tiến, quảng cáo du lịch .......... 26 iii
1.3.10. Coi trọng việc thường xuyên tiến hành công tác nghiên cứu ............................... 26 1.4. Nội dung phát triển du lịch bền vững ............................................................................... 27 1.4.1. Xây dựng chiến lược phát triển du lịch bền vững ................................................... 27 1.4.2. Phát triển các cơ sở kinh doanh du lịch ................................................................... 27 1.4.3. Nâng cao số lượng, chất lượng các nguồn lực cho ngành du lịch ......................... 27 1.4.4. Nâng cao năng lực và tạo lập sự liên các chủ thể tham gia hoạt ñộng du lịch ........ 28 1.4.5. Nâng cao chất lượng môi trường cho phát triển du lịch ............................................. 28 1.4.6. Các tiêu chí ñánh giá phát triển du lịch bền vững ................................................... 28 1.5. Các nhân tố tác ñộng ñến phát triển du lịch bền vững .................................................... 34 1.5.1. Nguồn tài nguyên du lịch ....................................................................................... 34 1.5.2. Cơ sở vật chất kỹ thuật và thiết bị hạ tầng............................................................. 34 1.5.3. Đào tạo nguồn nhân lực ngành du lịch .................................................................. 35 1.5.4. Yếu tố tác ñộng ñến cầu về dịch vụ du lịch ............................................................ 35 1.5.5. Đường lối chính sách phát triển du lịch .................................................................. 35 1.5.6. Tham gia của cộng ñồng ........................................................................................ 35 1.6. Kinh nghiệm quốc tế và trong nước về phát triển du lịch bền vững.............................. 35 1.6.1. Một số kinh nghiệm phát triển du lịch bền vững ................................................... 36 1.6.2. Một số bài học cảnh báo phát triển du lịch không bền vững ................................. 37 1.6.3. Kinh nghiệm rút ra cho phát triển du lịch bền vững Bà Rịa – Vũng Tàu ............. 39 TÓM TẮT CHƯƠNG 1 ........................................................................................................ 40 CHƯƠNG 2 ............................................................................................................................ 41 PHƯƠNG PHÁP VÀ MÔ HÌNH NGHIÊN CỨU .............................................................. 41 2.1 Cách tiếp cận ......................................................................................................................... 41 2.2 Khung phân tích................................................................................................................... 41 2.3 Phương pháp nghiên cứu .................................................................................................... 41 2.3.1 Phương pháp nghiên cứu .......................................................................................... 41 2.3.2 Phương pháp lấy mẫu và thu thập dữ liệu ............................................................... 43 2.3.3 Phương pháp phân tích dữ liệu................................................................................. 43 2.4 Đánh giá tính bền vững của du lịch ................................................................................... 43 2.4.1. Đánh giá tính bền vững của hoạt ñộng du lịch dựa vào sức chứa ......................... 43 2.4.2. Đánh giá tính bền vững du lịch dựa vào bộ chỉ tiêu du lịch Thế giới UNWTO ... 44 2.5 Phương pháp ñánh giá ........................................................................................................ 48 1.5.1. Đo lường mức ñộ bền vững của các nhân tố dựa vào thang ño Interval Scale ..... 48 2.5.2. Đo lường phát triển du lịch bền vững bằng mức ñộ hài lòng của khách du lịch ..48 2.6 Mô hình nghiên cứu ............................................................................................................. 49 2.6.1 Thu thập số liệu, tài liệu ........................................................................................... 49 2.6.2 Quy trình nghiên cứu ................................................................................................ 49 TÓM TẮT CHƯƠNG 2 ........................................................................................................ 52 iv
CHƯƠNG 3............................................................................................................................. 53 ĐÁNH GIÁ THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN ........................................................................ 53 DU LỊCH BỀN VỮNG BÀ RỊA – VŨNG TÀU ................................................................... 53 3.1. Tổng quan về Bà Rịa – Vũng Tàu ...................................................................................... 53 3.1.1. Giới thiệu về Bà Rịa – Vũng Tàu ............................................................................ 53 3.1.2. Đặc ñiểm kinh tế - xã hội giai ñoạn 2002 - 2012 .................................................... 53 3.2. Tài nguyên phát triển du lịch bền vững của Bà Rịa – Vũng Tàu ................................... 55 3.2.1. Tài nguyên du lịch tự nhiên ..................................................................................... 55 3.2.2. Tài nguyên du lịch nhân văn .................................................................................... 57 3.2.3. Kết cấu hạ tầng phục vụ phát triển du lịch .............................................................. 58 3.3. Chủ trương, chính sách phát triển ngành du lịch Bà Rịa – Vũng Tàu......................... 59 3.3.1. Định hướng chiến lược phát triển du lịch ............................................................... 60 3.3.2. Chính sách phát triển du lịch ................................................................................... 61 3.3.3. Đầu tư kết cấu hạ tầng cho phát triển du lịch ......................................................... 62 3.4. Thực trạng phát triển du lịch Bà Rịa – Vũng Tàu ........................................................... 62 3.4.1. Thực trạng phát triển các loại hình du lịch ............................................................. 62 3.4.2. Khách du lịch ........................................................................................................... 63 3.4.3. Thực trạng phát triển dịch vụ lữ hành ..................................................................... 71 3.4.4. Thực trạng phát triển dịch vụ du lịch.............................................................................. 73 3.4.5. Nguồn nhân lực du lịch ............................................................................................. 75 3.4.6. Quản lý nhà nước về du lịch .................................................................................... 76 3.4.7. Hoạt ñộng xúc tiến và quảng bá du lịch ................................................................. 77 3.4.8. Phát triển du lịch trong quan hệ với cộng ñồng ñịa phương ................................. 78 3.5. Đánh giá thực trạng phát triển du lịch bền vững Bà Rịa – Vũng Tàu .......................... 78 3.5.1. Đánh giá hoạt ñộng của du lịch dựa vào tính bền vững của ñiểm du lịch ............ 78 3.5.2. Đánh giá cụ thể những mặt làm ñược trên quan ñiểm bền vững ............................ 82 3.5.3. Những tồn tại và nguyên nhân. ................................................................................ 83 TÓM TẮT CHƯƠNG 3 ........................................................................................................ 85 CHƯƠNG 4 ............................................................................................................................ 86 PHÂN TÍCH CÁC NHÂN TỐ TÁC ĐỘNG ĐẾN PHÁT TRIỂN DU LỊCH BỀN VỮNG BÀ RỊA – VŨNG TÀU .......................................................................................................... 86 4.1. Nghiên cứu ñịnh tính (xác ñịnh các nhân tố ảnh hưởng) ................................................ 87 4.1.1. Các bước nghiên cứu ñịnh tính ............................................................................... 87 4.1.2. Mẫu nghiên cứu ñịnh tính (tham khảo ý kiến chuyên gia) .................................... 87 4.1.3. Kết quả nghiên cứu ñịnh tính .................................................................................. 88 4.2. Nghiên cứu ñịnh lượng ........................................................................................................ 88 4.2.1. Thiết kế phiếu ñiều tra ............................................................................................. 88 v
4.2.2. Mã hóa dữ liệu ......................................................................................................... 89 4.2.3. Mẫu nghiên cứu ñịnh lượng .................................................................................... 94 4.2.4. Cách thức thu thập dữ liệu....................................................................................... 94 4.2.5. Xử lý số liệu ............................................................................................................. 94 4.3. Kết quả .................................................................................................................................. 95 4.3.1. Kết quả thống kê số phiếu ñiều tra.......................................................................... 95 4.3.2. Kết quả phân tích số liệu ñiều tra ............................................................................ 98 TÓM TẮT CHƯƠNG 4 ...................................................................................................... 119 CHƯƠNG 5 .......................................................................................................................... 121 NHỮNG ĐỊNH HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN.............................................. 121 DU LỊCH BỀN VỮNG BÀ RỊA – VŨNG TÀU ................................................................ 121 5.1. Những xu thế chung phát triển du lịch............................................................................ 121 5.2. Đề xuất các nhóm giải pháp ñảm bảo phát triển du lịch bền vững ............................ 126 5.2.1. Từ góc ñộ kinh tế ...................................................................................................126 5.2..2. Từ góc ñộ tài nguyên, môi trường ................................................................................ 129 5.2.3.Từ góc ñộ văn hóa xã hội .......................................................................................132 5.2.4. Nhóm giải pháp phát triển sản phẩm du lịch bền vững Bà Rịa – Vũng Tàu ......134 5.2.5. Nhóm các giải pháp khác ñảm bảo phát triển du lịch bền vững .........................135 TÓM TẮT CHƯƠNG 5 ...................................................................................................... 140 KẾT LUẬN .......................................................................................................................... 141 DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC ĐÃ CÔNG BỐ .................................. 145 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................................................... 145 PHỤ LỤC ............................................................................................................................ 153 vi
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT 1. ACAP : Khu Bảo tồn Annapurna 2. BVDL : Bền vững du lịch 3. CP : Chính phủ 4. DV : Dịch vụ 5. DLBV : Du lịch bền vững 6. DVDL : Dịch vụ du lịch 7. GDP : Tổng sản phẩm quốc nội (Gross Domestic Product) 8. EFA : Phân tích nhân tố khám phá (Exploratory Factor Analysis) 9. GNP : Tổng sản phẩm quốc dân (Gross National Product) 10. HQ : Hồi qui 11. IUCN : Tổ chức bảo tồn thiên nhiên thế giới 12. KS : Khách sạn 13. MICE : M-Meeting (hội nghị), I-Incentives (khuyến mãi, khen thưởng), C-Conferences/Conventions (hội thảo, hội họp), E- Exhibitions/Events (triển lãm, sự kiện) 14. PTBVDL : Phát triển bền vững du lịch 15. QLNN : Quản lý nhà nước 16. RIO : Hội nghị môi trường toàn cầu 17. USD : Đồng ñô la Mỹ /United States dollar 18. SPSS : Phần mềm ứng dụng(Statistical Package for Social Sciences) 19. UNIDO : Tổ chức Phát triển Công nghiệp Liên hiệp quốc(United Nations Industrial Development Organization) 20. UNWTO : Tổ chức Du lịch Thế giới 21. UNCED : Ủy ban Liên hiệp quốc về môi trường và phát triển 22. UNCTAD : Hội nghị Liên hợp quốc về Thương mại và Phát triển (United Nations Conference on Trade and Development) 23. WIPO : Tổ chức Sở hữu trí tuệ Thế giới (World Intellectual Property Organization) 24. WTTC : Hội ñồng du lịch và lữ hành thế giới vii
DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 1.1: Phân loại theo khả năng tương thích với khái niệm du lịch bền vững .................... 16 Bảng 1.2: Du lịch bền vững và du lịch không bền vững ......................................................... 17 Bảng 2.1: Các chỉ tiêu chung cho du lịch bền vững. ............................................................... 44 Bảng 2.2: Các chỉ tiêu ñặc thù của ñiểm du lịch ..................................................................... 45 Bảng 2.3: Hệ thống chỉ tiêu môi trường dùng ñể ñánh giá nhanh tính bền vững ................... 46 Bảng 3.1 : Quy mô và tốc ñộ tăng trưởng GDP tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu theo giá ................. 54 Bảng 3.2 : GDP phân theo ngành kinh tế của tỉnh .................................................................. 54 Bảng 3.3 : Cơ cấu GDP của Bà Rịa – Vũng Tàu (theo giá cố ñịnh 2010) .............................. 54 Bảng 3.4: Số lượt khách và ngày khách QT ñến Bà Rịa-Vũng Tàu ........................................ 64 Bảng 3.5: Tỉ lệ khách du lịch quốc tế ñến Bà Rịa - Vũng Tàu so với toàn quốc .................... 64 Bảng 3.6: Tỉ lệ khách du lịch quốc tế ñến Bà Rịa – Vũng Tàu .............................................. 65 Bảng 3.7: Tỉ lệ khách QT ñến Bà Rịa-Vũng Tàu so với TP. HCM......................................... 65 Bảng 3.8: Lượng khách quốc tế ñến Việt Nam theo các phương tiện giao thông ................... 65 Bảng 3.9: Tỉ lệ khách du lịch ñến tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu giai ñoạn 2006 - 2013 ............... 66 Bảng 3.10: Thời gian lưu trú trung bình của khách du lịch ở Bà Rịa – Vũng Tàu ................ 66 Bảng 3.11: Thị trường khách du lịch nội ñịa của Việt Nam giai ñoạn 2006 – 2013 ............. 67 Bảng 3.12: Số lượt khách và ngày khách nội ñịa ñến Bà Rịa - Vũng Tàu ............................. 68 Bảng 3.13: Tỉ lệ khách nội ñịa ñến Bà Rịa - Vũng Tàu so với toàn quốc ............................... 68 Bảng 3.14: So sánh khách du lịch nội ñịa ñến Bà Rịa – Vũng Tàu ........................................ 68 Bảng 3.15: Thời gian lưu trú trung bình của khách du lịch nội ñịa ......................................... 69 Bảng 3.16: Số lượng khách và ngày khách lưu trú ở Bà Rịa – Vũng Tàu .............................. 69 Bảng 3.17: Doanh thu du lịch tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu giai ñoạn 2004 - 2013 ...................... 69 Bảng 3.18: So sánh doanh thu du lịch tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu ............................................. 70 Bảng 3.19: Doanh thu du lịch của các khối kinh doanh trong tỉnh ......................................... 70 Bảng 3.20: Lợi nhuận du lịch tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu ........................................................... 71 Bảng 3.21: Tỷ suất sinh lời của doanh thu hàng năm ngành du lịch ....................................... 71 Bảng 4.1: Thống kê số phiếu khảo sát theo ñịa bàn và loại hình tổ chức ñiều tra .................. 95 Bảng 4.2: Thống kê phiếu khảo sát theo ñịa bàn .................................................................... 95 Bảng 4.3: Thống kê phiếu khảo sát theo kinh nghiệm của ñối tượng ñiều tra ........................ 96 Bảng 4.4: Thống kê số phiếu khảo sát theo ñộ tuổi của ñối tượng ñược ñiều tra ................... 96 Bảng 4.5: Thống kê phiếu khảo sát theo trình ñộ chuyên môn .............................................. 97 viii
Bảng 4.6: Thống kê số phiếu khảo sát theo giới tính của ñối tượng ñược ñiều tra ................. 97 Bảng 4.7: Mức ñộ ảnh hưởng của các yếu tố thuộc hệ kinh tế ................................................ 98 Bảng 4.8: Mức ñộ ảnh hưởng của các yếu tố thuộc hệ xã hội ................................................. 98 Bảng 4.9: Mức ñộ ảnh hưởng của hệ môi trường .................................................................... 99 Bảng 4.10: Mức ñộ ảnh hưởng của các yếu tố tài nguyên tự nhiên ...................................... 100 Bảng 4.11: Kết quả ñánh giá về tài nguyên nhân văn ........................................................... 100 Bảng 4.12: Kết quả ñánh giá về các sản phẩm du lịch .......................................................... 101 Bảng 4.13: Kết quả ñánh giá về nguồn nhân lực ................................................................... 102 Bảng 4.15: Mức ñộ ảnh hưởng của các yếu tố cơ sở vật chất ............................................... 103 Bảng 4.16: Kết quả ñánh giá về các yếu tố cơ sở vật chất kỹ thuật ...................................... 104 Bảng 4.17: Kết quả ñánh giá về các yếu tố quản lý nhà nước ............................................... 104 Bảng 4.18: Kết quả ñánh giá về các yếu tố hoạt ñộng phát triển du lịch bền vững .............. 105 Bảng 4.19: Kết quả ñánh giá chung của các hoạt ñộng phát triển du lịch bền vững ............. 105 Bảng 4.20: Thống kê các biến quan sát sau khi kiểm ñịnh ................................................... 106 Bảng 4.21: Hệ số KMO và kết quả kiểm ñịnh Bartlett.......................................................... 107 Bảng 4.23: Bảng ma trận tự xoay (Rotated Component Matrixa) ......................................... 110 Bảng 4.24: Bảng tổng hợp các nhân tố khám phá ................................................................. 111 Bảng 4.25: Bảng hệ số tương quan của mô hình hồi quy ...................................................... 113 Bảng 4.26: Bảng ñánh giá mức ñộ phù hợp của mô hình hồi quy ........................................ 114 Bảng 4.27: Bảng phân tích ANOVA ..................................................................................... 115 Bảng 4.28:Hệ số tương quan giữa các biến ñộc lập .............................................................. 115 Bảng 4.29: Hệ số phóng ñại phương sai (VIP) ...................................................................... 116 Bảng 4.29: Bảng kết quả kiểm ñịnh Prearman ...................................................................... 117 ix
DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ, ĐỒ THỊ Hình 1.1: Mô hình phát triển bền vững ................................................................................... 11 Hình 2.4 : Thị trường khách du lịch quốc tế của Việt Nam giai ñoạn 2005 – 2013.............. 64 Hình 3.1: Thị trường khách du lịch quốc tế giai ñoạn 2005 – 2013 ...................................... 64 Lưu ñồ 4.1: Các bước xác ñịnh nhân tố khám phá EFA ảnh hưởng chủ yếu .......................... 86 x
PHẦN MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của ñề tài Con người sinh ra ai cũng muốn cuộc sống của mình và của cả cộng ñồng ñược ñầy ñủ, ấm no, hạnh phúc; chất lượng cuộc sống ngày càng ñược nâng cao. Để ñạt ñược mục tiêu ấy, con người ñã tìm mọi cách ñể phát triển kinh tế. Sự phát triển kinh tế ñòi hỏi phải khai thác, sử dụng ngày càng nhiều nguồn tài nguyên thiên nhiên và tài nguyên nhân văn. Quá trình khai thác, sử dụng ñó ñã làm cạn kiệt các nguồn tài nguyên và làm tăng lượng phế thải, tác ñộng xấu tới môi trường, ñưa ñến hậu quả môi trường sinh thái ngày càng bị huỷ hoại và ô nhiễm. Đứng trước vấn ñề ñó ñòi hỏi phải tìm ra một con ñường phát triển kinh tế hợp lý và hài hòa, sao cho các vấn ñề về kinh tế, văn hóa, dân số, xã hội, tài nguyên, môi trường phải ñược xem xét một cách tổng thể ñể cùng phát triển, ñể không cản trở ñến sự phát triển của nhau ở hiện tại cũng như trong tương lai. Con ñường ñó chính là sự phát triển bền vững (PTBV). Đến nay, sự tăng trưởng kinh tế, phát triển xã hội và bảo tồn môi trường không còn là vấn ñề ñối lập với nhau nữa. Tăng trưởng kinh tế hài hoà với phát triển xã hội và thân thiện với môi trường ñã nổi lên như một nhu cầu cấp thiết. Tóm lại, trong xã hội ñã hình thành nhu cầu về sự hài hoà giữa phát triển kinh tế-xã hội và môi trường là cốt lõi của PTBV. Chính vì vậy, PTBV ñã trở thành xu thế tất yếu trong tiến trình phát triển của xã hội loài người, là một lựa chọn mang tính chiến lược và hợp quy luật mà tất cả các quốc gia ñều phải quan tâm. Khởi ñầu có thể nói ñó là Hội nghị quốc tế về con người và môi trường năm 1972 tại Stockholm (Thụy Điển), tiếp ñó là Hội nghị thượng ñỉnh trái ñất về môi trường và phát triển họp tại Rio de Janero (Braxin) năm 1992 và tiếp theo là Hội nghị thượng ñỉnh thế giới về PTBV họp tại Johanesburg (Nam Phi) năm 2002. Tại các hội nghị này, các nhà hoạt ñộng về kinh tế, xã hội, môi trường cùng với các nhà chính trị ñã thống nhất về quan ñiểm PTBV, coi ñó là trách nhiệm chung của các quốc gia, của toàn nhân loại và ñồng thuận tuyên bố chung về quan ñiểm PTBV gồm 27 nguyên tắc cơ bản, trong ñó nguyên tắc ñầu tiên và cơ bản nhất là phải lấy con người làm trung tâm của sự phát triển, những mối quan tâm về sự phát triển lâu dài ñều phải xuất phát từ nhu cầu của con người. Ở nước ta, PTBV ñã trở thành quan ñiểm lãnh ñạo của Đảng, ñường lối chính sách của Nhà nước và ñược khẳng ñịnh trong Nghị quyết Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ IX, lần thứ X và ñược nhấn mạnh tại Đại hội Đảng lần thứ XI là: “Phải PTBV về kinh tế, giữ vững ổn ñịnh kinh tế vĩ mô, bảo ñảm an ninh kinh tế. Ðẩy mạnh chuyển dịch cơ cấu kinh tế, chuyển ñổi mô hình tăng trưởng, coi chất lượng, năng suất, hiệu quả, sức cạnh tranh là ưu tiên hàng ñầu, chú trọng phát triển theo chiều sâu, phát triển kinh tế tri thức. Tăng trưởng kinh tế phải kết hợp hài hòa với thực hiện tiến bộ và công bằng xã hội; nâng cao không ngừng chất lượng cuộc sống 1
của nhân dân. Phát triển kinh tế-xã hội phải luôn ñi cùng với bảo vệ và cải thiện môi trường. Nước ta có ñiều kiện phát triển nhanh và yêu cầu phát triển nhanh cũng ñang ñặt ra hết sức cấp thiết. PTBV là cơ sở ñể phát triển nhanh, phát triển nhanh ñể tạo nguồn lực cho PTBV. Phát triển nhanh và bền vững phải luôn gắn chặt với nhau trong quy hoạch, kế hoạch và chính sách phát triển kinh tế-xã hội.” Để triển khai các chỉ thị, nghị quyết, ñường lối chính sách của Đảng và Nhà nước, ñồng thời vận dụng các nguyên tắc cơ bản về PTBV của thế giới, ngày 17/8/2004 Thủ tướng Chính phủ ñã ban hành "Định hướng Chiến lược PTBV ở Việt Nam" làm cơ sở cho các ñịa phương, bộ, ngành, doanh nghiệp xây dựng và triển khai PTBV của mình. Ngành du lịch trở thành một trong những ngành quan trọng của nước ta. Đây là ngành du lịch ñóng góp một phần quan trọng cho ngân sách nhà nước. Trong nhiều năm qua, các câu hỏi liên quan ñến sự phát triển của ngành theo hướng bền vững luôn ñược các nhà khoa học, các nhà kinh tế, các nhà hoạch ñịnh chính sách ñặt ra, bao gồm: vấn ñề cân bằng giữa khai thác và phát triển tài nguyên hôm nay phục vụ mục tiêu tăng trưởng và dự trữ dành cho thế hệ mai sau; khai thác và thăm dò; khai thác, chế biến và sử dụng; vấn ñề ô nhiễm môi trường do khai thác và chế biến; vấn ñề giải quyết việc làm và các vấn ñề xã hội thông qua ñầu tư phát triển du lịch. Để làm tốt ñiều này, nhu cầu PTDLBV của ngành du lịch cho một tầm nhìn dài hơn ñang trở nên cấp thiết. Chính vì vậy tác giả chọn ñề tài: “Phát triển du lịch bền vững Bà Rịa – Vũng Tàu” làm luận án nghiên cứu của mình. 2. Tổng quan các vấn ñề nghiên cứu liên quan Nghiên cứu PTBV ngành du lịch ñã ñược nhiều nước trên thế giới quan tâm từ lâu. Các công trình nghiên cứu về vấn ñề này không chỉ ở tầm quốc gia mà còn là các công trình hợp tác của nhiều nước, nhiều cơ sở nghiên cứu quốc tế. Các tài liệu cho thấy về mặt lý luận, PTBV du lịch ñã ñược nghiên cứu khá kỹ lưỡng, việc giám sát sự phát triển ñã ñược cụ thể hoá qua hệ thống chỉ tiêu PTBV du lịch. Trong lĩnh vực học thuật, du lịch bền vững là nội dung nghiên cứu của rất nhiều nhà nghiên cứu và các tổ chức ngay từ khi nó mới xuất hiện những năm 1960, trong ñó có các công trình làm nền tảng về mặt lý thuyết và thực tiễn như: “Chỉ tiêu cho phát triển bền vững: lý thuyết, phương pháp và áp dụng” [33], “Du lịch bền vững ở thế giới thứ 3” [41], “Tiếp cận với phát triển du lịch bền vững tại các ñiểm du lịch” [42], “Phát triển Macao thành ñiểm du lịch bền vững: công nghiệp khách sạn” [43], “Hiểu về phát triển du lịch bền vững”[44], “Du lịch bền vững: cái nhìn toàn cảnh” [45], “Chỉ tiêu của phát triển bền vững ñối với ñiểm du lịch”, [46], “Các chỉ thị của phát triển du lịch bền vững ñối với các ñiểm du lịch”, [47]. Các nghiên cứu trên ñây ñều tập trung vào việc hệ thống lại cơ sở lý luận về phát triển du lịch bền vững, ñánh giá tác ñộng của phát triển du lịch ñối với môi trường tự nhiên, kinh tế, văn hóa xã hội và các các giải pháp nhằm phát triển du lịch bền vững. 2
Ở Việt Nam: phát triển du lịch bền vững ñã và ñang trở thành nhu cầu cấp thiết ñối với phát triển kinh tế xã nội nói chung và du lịch nói riêng, ñiều ñó ñặt ra yêu cầu nghiên cứu về du lịch và phát triển du lịch bền vững cả về học thuật, thực tiễn và chính sách. Có các công trình nghiên cứu về du lịch và phát triển du lịch bền vững làm nền tảng cho các nghiên cứu ở Việt Nam như: “Định hướng chiến lược phát triển bền vững ở Việt Nam” [27], “Chương trình nghị sự 21 Việt Nam, Dự thảo: " C hương trình hành ñộng của Chính phủ thực hiện chiến lược phát triển bền vững” [26], "Cơ sở khoa học và giải pháp phát triển du lịch bền vững ở Việt Nam" [6], “Du lịch bền vững” [4]. Các công trình nghiên cứu này ñã cung cấp cơ sở lý luận nền tảng, quan trọng cho việc phát triển du lịch và du lịch bền vững nói riêng.Bên cạnh ñó là các chính sách, khung pháp lý cho phát triển du lịch và phát triển du lịch bền vững ở Việt Nam như: “Chiến lược phát triển du lịch Việt Nam ñến năm 2020, tầm nhìn ñến năm 2030”[31], Luật du lịch và chiến lược phát triển kinh tế xã hội tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu. Đã tạo ra khung chính sách, căn cứ cho hoạt ñộng nghiên cứu và phát triển du lịch. Đối với hoạt ñộng nghiên cứu phát triển du lịch bền vững, có các công trình nghiên cứu trong việc ñánh giá thực trạng và ñề xuất chính sách như: “Phát triển du lịch bền vững Bình Thuận” [22], “Phát triển du lịch bền vững ở Phong Nha – Kẻ Bàng” [18], “Một số giải pháp phát triển du lịch bền vững ở thành phố Hồ Chí Minh ñến năm 2020” [20]. Đối với hoạt hoạt ñộng nghiên cứu phát triển du lịch trên ñịa bàn tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu, ñến nay có một số công trình nghiên cứu như: “Một số giải pháp nhằm góp phần phát triển Du lịch Bà Rịa – Vũng Tàu ñến năm 2015” [21], “ Quy hoạch tổng thể phát triển ngành du lịch Bà Rịa – Vũng Tàu ñến năm năm 2020” [32]; Các ñề tài này bước ñầu ñã ñi vào nghiên cứu hoạt ñộng phát triển du lịch trên ñịa bàn tỉnh B à R ị a – V ũ n g T à u v à những ñề tài mới chỉ dừng lại ở phân tích ñịnh tính, nghiên cứu chưa sâu vấn ñề ñặt ra ñối với phát triển du lịch bền vững trên ñịa bàn tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu. Còn ñối với việc nghiên cứu phát triển du lịch bền vững thì chưa có ñề tài nào làm về vấn ñề này. Đây là cơ sở cấp thiết ñối với việc thực hiện ñề tài nghiên cứu của tác giả. Chính vì vậy, nghiên cứu sinh lựa chọn một ñịa phương là Bà Rịa – Vũng Tàu ñể nghiên cứu phát triển du lịch trên quan ñiểm PTDLBV, và thực tế cho ñến nay chưa có một luận án tiến sĩ nào về phát triển du lịch bền vững Bà Rịa – Vũng Tàu ñược thực hiện trên cơ sở khoa học của kinh tế học, cũng như chưa có ñề tài nào về nhận diện cũng như phân tích nhân tố khám phá EFA các nhân tố tác ñộng ñến sự phát triển bền vững của du lịch cấp ñịa phương của các tỉnh thành trong cả nước. Mặt khác, cho ñến thời ñiểm hiện nay, quá trình nghiên cứu tác giả chưa tiếp cận ñược công trình nghiên cứu nào trong và ngoài nước sử dụng phương pháp ñịnh lượng ñể phân tích phát triển du lịch bền vững . Tuy nhiên, trong các lĩnh vực khác ñã xuất hiện rất nhiều. Ví dụ 3
Luận án tiến sĩ “Phát triển ngành cà phê Việt Nam” của nghiên cứu sinh (NCS) Phạm Ngọc Dưỡng (2011) - Trường Đại học kinh tế thành phố Hồ Chí Minh. Luận án tiến sỹ “Thực trạng và giải pháp phát triển hoạt ñộng xúc tiến CGCN ở Việt Nam” của nghiên cứu sinh (NCS) Nguyễn Thị Vân Anh (2012) – Trường Đại học Bách khoa Hà Nội. Các công trình nghiên cứu trên ñã ñịnh lượng các nhân tố ảnh hưởng chủ yếu sau ñó thiết lập hàm ña biến, xác ñịnh các nhân tố ảnh hưởng chủ yếu (nhân tố khám phá) làm cơ sở khoa học ñưa ra các giải pháp. Các nhân tố ảnh hưởng ñược ñề cập trong các luận án dựa trên cơ sở kế thừa các công trình nghiên cứu trước ñó, hoặc ñược xây dựng trên nền tảng lý thuyết nhất ñịnh. Nhận thấy phương pháp nghiên cứu ñịnh tính và ñịnh lượng là một thế mạnh trong việc nghiên cứu ñề ra các giải pháp trong các lĩnh vực các ngành quản lý kinh tế ứng dụng và xã hội hiện nay. Đồng thời, tác giả cũng thấy rằng hoàn toàn có thể phân tích mức ñộ ảnh hưởng của các nhân tố ñến phát triển du lịch bền vững trên cơ sở các kiến thức về kinh tế học và lý thuyết về dịch vụ, từ ñó sử dụng phương pháp ñịnh tính và ñịnh lượng làm cơ sở khoa học ñể ñề ra giải pháp phát triển du lịch bền vững. Vì vậy, tác giả ñã mạnh dạn sử dụng phương pháp ñịnh tính và ñịnh lượng, trong ñó phương pháp ñịnh lượng là chủ yếu ñể nghiên cứu luận án này. Kết quả nghiên cứu của ñề tài không những hoàn thành mục tiêu nghiên cứu là ñề xuất giải pháp nhằm phát triển du lịch bền vững ở Bà Rịa – Vũng Tàu mà còn góp phần cung cấp bộ công cụ nghiên cứu cho các công trình nghiên cứu liên quan. 3. Mục tiêu nghiên cứu Mục tiêu chung: Nghiên cứu cơ sở lý luận phát triển du lịch bền vững, ñánh giá thực trạng, khảo sát phân tích mức ñộ ảnh hưởng của các nhân tố ñến phát triển du lịch bền vững Bà Rịa – Vũng Tàu. Từ ñó tìm ra mô hình phát triển du lịch bền vững Bà Rịa – Vũng Tàu, làm cơ sở ñể ñề xuất những ñịnh hướng và các giải pháp phát triển du lịch bền vững Bà Rịa – Vũng Tàu. Mục tiêu cụ thể: Một là, hệ thống hoá cơ sở lý luận về phát triển du lịch bền vững và kinh nghiệm phát triển du lịch bền vững; Hai là, ñánh giá thực trạng về phát triển du lịch bền vững Bà Rịa – Vũng Tàu; Ba là, phân tích các nhân tố ảnh hưởng ñến phát triển du lịch bền vững Bà Rịa – Vũng Tàu; Bốn là, ñề xuất những ñịnh hướng và các giải pháp về phát triển du lịch bền vững Bà Rịa – Vũng Tàu. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu: Các hoạt ñộng PTDLBV tại tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu. 4
Phạm vi nghiên cứu - Về nội dung: Nghiên cứu những vấn ñề về cơ sở lý luận và thực tiễn phát triển du lịch bền vững nhằm ñề xuất một số giải pháp phát triển du lịch bền vững BR - VT. - Về không gian: Trong tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu - Về thời gian: + Dữ liệu thứ cấp: Số liệu thống kê từ năm 2009 – 2013 + Dữ liệu sơ cấp: Số liệu tiến hành ñiều tra khảo sát năm 2012 5. Câu hỏi nghiên cứu Luận án sẽ nghiên cứu và trả lời các câu hỏi nghiên cứu sau: (1) Như thế nào là phát triển du lịch bền vững? (2) Hiện trạng phát triển du lịch bền vững trên ñịa bàn tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu ñã bền vững chưa? (3) Đâu là các nhân tố tác ñộng ñến phát triển du lịch bền vững trên ñịa bàn tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu? (4) Đâu là các giải pháp ñể phát triển du lịch bền vững trên ñịa bàn tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu? 6. Phương pháp nghiên cứu 6.1. Cách tiếp cận nghiên cứu - Điều tra khảo sát, tài liệu, xem xét sự vận ñộng của ñối tượng nghiên cứu trong mối quan hệ biện chứng với các ñối tượng khác trong môi trường xung quanh. - Kết hợp phương pháp thu thập thông tin tư liệu (thông qua hệ thống thư viện và Internet) và ñiều tra khảo sát phát triển du lịch bền vững. - Phương pháp tư duy khoa học, bao gồm: qui nạp, diễn dịch, phân tích, tổng hợp, mô tả, hệ thống các môn khoa học có liên quan như: kinh tế học, khoa học quản lý, marketing, kinh tế du lịch ñể nghiên cứu, xem xét, giải quyết vấn ñề ñặt ra. - Kết hợp phương pháp nghiên cứu ñịnh tính và ñịnh lượng (sử dụng mô hình toán hồi quy bội và sử dụng chương trình SPSS) ñể phân tích, ñánh giá. 6.2. Dữ liệu nghiên cứu - Dữ liệu thứ cấp: Là dữ liệu thống kê của các báo cáo ngành du lịch, các nghiên cứu khác có liên quan. - Dữ liệu sơ cấp: Là dữ liệu tiến hành cuộc ñiều tra khảo sát, phỏng vấn trực tiếp. 6.3. Thiết kế nghiên cứu Kết hợp phương pháp thu thập thông tin tư liệu (thông qua hệ thống thư viện và Internet) và ñiều tra khảo sát phát triển du lịch bền vững. Phương pháp tư duy khoa học, bao gồm: phân tích, tổng hợp, mô tả, quy nạp, hệ thống các môn khoa học có liên quan như: kinh tế du lịch, 5
kinh tế học, khoa học quản lý, marketing, quản trị du lịch ñể nghiên cứu, xem xét, giải quyết vấn ñề ñặt ra. Kết hợp phương pháp nghiên cứu ñịnh tính và ñịnh lượng (sử dụng mô hình toán hồi quy bội và sử dụng chương trình SPSS) ñể phân tích, ñánh giá mức ñộ PTDLBV và ñề ra các giải pháp PTDLBV Bà Rịa - Vũng Tàu. 7. Những kết quả ñạt ñược, ý nghĩa khoa học, giá trị thực tiễn, ñiểm mới của luận án. Việc nghiên cứu ñã hoàn thành một số kết quả, có ý nghĩa khoa học, giá trị thực tiễn và ñạt ñược những ñiểm mới như sau: Những kết quả ñạt ñược của luận án: Một là, hệ thống hoá cơ sở lý luận về phát triển du lịch bền vững và những kinh nghiệm trong và ngoài nước về phát triển du lịch bền vững; Hai là, xây dựng ñược 12 nhân tố ảnh hưởng ñến PTDLBV Bà Rịa – Vũng Tàu Ba là, ñánh giá thực trạng về phát triển du lịch bền vững Bà Rịa –Vũng Tàu; Bốn là, phân tích mức ñộ ảnh hưởng của các nhân tố ñến phát triển du lịch bền vững Bà Rịa – Vũng Tàu; Năm là, Xây dựng ñược mô hình phát triển DLBV Bà Rịa – Vũng Tàu Sáu là, ñề xuất những ñịnh hướng và các giải pháp về phát triển du lịch bền vững Bà Rịa – Vũng Tàu. Ý nghĩa về khoa học: Thứ nhất, trên cơ sở phân tích ñịnh tính và ñịnh lượng, kết hợp vận dụng các kiến thức cơ bản về kinh tế học, cùng với các thủ pháp ñối chiếu, so sánh ñã ñề xuất bổ sung hoàn thiện khái niệm “phát triển du lịch bền vững” ñược ñề cập trong luật du lịch. Từ ñó, ñưa ra các ñối tượng hoạt ñộng phát triển du lịch bền vững. Thứ hai, xây dựng các tiêu chí ñánh giá hoạt ñộng phát triển du lịch bền vững ñể phân tích ñánh giá thực trạng hoạt ñộng phát triển du lịch bền vững. Các hoạt ñộng phát triển du lịch bền vững ñược ñánh giá thông qua 7 chỉ tiêu cơ bản: (1) Số lượng ñơn vị tham gia hoạt ñộng phát triển du lịch bền vững ; (2) Số lượng khách du lịch tham gia du lịch; (3)Chất lượng DVDL; (4) Đóng góp ñối với cơ quan quản lý trong việc xây dựng và thực hiện cơ chế chính sách phát triển du lịch bền vững; (5) Đóng góp ñối với phát triển kinh tế; (6) Đóng góp về mặt xã hội; (7) Đóng góp về môi trường. 6
Thứ ba, thiết lập các nhân tố (12 nhân tố) ảnh hưởng ñến hoạt ñộng phát triển du lịch bền vững làm cơ sở phân tích, ñánh giá về mặt ñịnh tính, ñịnh lượng. Các nhân tố ảnh hưởng bao gồm: (1) Nhân tố thuộc hệ kinh tế; (2) Nhân tố thuộc hệ xã hội; (3) Nhân tố thuộc hệ môi trường; (4) Nhân tố thuộc hệ tài nguyên tự nhiên; (5) Nhân tố thuộc hệ tài nguyên nhân văn (6) Nhân tố thuộc hệ sản phẩm dịch vụ; (7) Nhân tố liên quan ñến nguồn nhân lực;(8) Nhân tố thuộc hệ chất lượng dịch vụ; (9) Nhân tố liên quan ñến cơ sở hạ tầng; (10) Nhân tố liên quan ñến cơ sở vật chất kỹ thuật; (11) Nhân tố liên quan ñến quản lý nhà nước về du lịch; (12) Nhân tố thuộc hệ tiêu chí phát triển du lịch bền vững. Thứ tư, trên nền tảng kết quả ñịnh lượng hóa các nhân tố ảnh hưởng, sử dụng chương trình máy tính SPSS ñể phân tích các nhân tố khám phá, thiết lập phương trình hồi quy cho các nhân tố khám phá, tiến hành kiểm ñịnh ñể ñánh giá mức ñộ phù hợp của phương trình hồi quy ñã xác ñịnh ñược 4 nhân tố khám phá có ảnh hưởng chủ yếu ñến phát triển du lịch bền vững là: (1) “Các yếu tố về môi trường”; (2)“ Các yếu tố về xã hội ”;(3) “ Các yếu tố về kinh tế ”; (4)“ Các yếu tố về sản phẩm du lịch”. Thứ năm, từ kết quả nghiên cứu kinh nghiệm quốc tế, phân tích thực trạng, phân tích nhân tố ảnh hưởng (ñịnh tính, ñịnh lượng), kết quả phân tích các nhân tố khám phá, xu thế và ñịnh hướng phát triển du lịch bền vững, nguyên tắc phát triển du lịch bền vững ñã ñề xuất những ñịnh hướng và các giải pháp ñể phát triển du lịch bền vững Bà Rịa – Vũng Tàu. Ý nghĩa về thực tiễn: Một là, từ việc nghiên cứu kinh nghiệm phát triển du lịch bền vững ở một số quốc gia trên thế giới ñã ra ñược các bài học là: Các hoạt ñộng phát triển du lịch bền vững là xu thế phát triển chung của các quốc gia trên thế giới nhằm phục vụ và nâng cao ñời sống sinh hoạt phát triển của con người trong xã hội phát triển. Hoạt ñộng phát triển du lịch bền vững ñược thúc ñẩy phát triển dựa trên cả về cơ chế, chính sách, các chương trình hỗ trợ của nhà nước. Các hoạt ñộng phát triển du lịch bền vững ña dạng phong phú, liên kết trong hệ thống mạng lưới của các ñịa phương trong và ngoài nước. Hai là, làm rõ bức tranh thực trạng phát triển du lịch bền vững ở Bà Rịa – Vũng Tàu. Các kết quả phân tích cho thấy: tại Bà Rịa – Vũng Tàu hình thức hoạt ñộng phát triển du lịch bền vững từng bước xuất hiện khá ña dạng phong phú, ñang tiếp cận dần với các mô hình phát triển bền vững của quốc tế. Các hoạt ñộng phát triển du lịch bền vững bước ñầu có những ñóng góp ñáng khích lệ ñối với sự phát triển du lịch nói riêng cũng như kinh tế, xã hội nói chung. Bên cạnh những ñóng góp tích cực nêu trên, hoạt ñộng phát triển du lịch ở Bà Rịa – Vũng Tàu hiện nay còn bộc lộ nhiều hạn chế cả về số lượng, hình thức và chất lượng hoạt ñộng phát triển du lịch bền vững. 7
Về hình thức: còn nhiều hình thức phát triển manh múi, thiếu cơ bản và chuyên nghiệp,... Về số lượng: ngoại trừ các trung tâm du lịch, và tổ chức kinh doanh du lịch ñã cơ bản hình thành trong hệ thống các cơ quan quản lý và phát triển du lịch, các ñịa phương tại các huyện, thành phố trong tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu. Về chất lượng: chất lượng dịch vụ trong ngành du lịch còn nghèo nàn, quy mô cung cấp DV nhỏ bé, khả năng ñáp ứng tức thời, tính dễ tiếp cận các DV thấp, năng lực tiếp thị, sự hiểu biết khách hàng và uy tín trong cung cấp DV chưa cao. Kết quả ñịnh lượng thu ñược từ 12 nhân tố ảnh hưởng cho thấy, mức ñộ tác ñộng của các nhân tố ảnh hưởng này chưa ñều, ñiều này phản ánh ñúng thực trạng nguyên nhân làm hoạt ñộng phát triển du lịch bền vững yếu kém trong giai ñoạn hiện nay. Ba là, từ việc phân tích thực trạng, nhân tố ảnh hưởng, kinh nghiệm quốc tế, luận án ñã ñưa 5 nhóm giải pháp nhằm phát triển du lịch bền vững Bà Rịa – Vũng Tàu cả số lượng, chất lượng, hình thức hoạt ñộng, ñó là: : (1) “Các yếu tố về kinh tế”; (2)“ Các yếu tố về xã hội ”;(3) “ Các yếu tố về môi trường ”; (4)“ Các yếu tố về chất lượng sản phẩm du lịch” và (5) Nhóm giải pháp khác PTDLBV Bà Rịa – Vũng Tàu. Điểm mới của luận án: Tư tưởng khoa học cốt lõi của luận án: ñể phát triển du lịch bền vững Bà Rịa – Vũng Tàu, cần phải chú trọng phát triển kinh tế, xã hội và bảo vệ môi trường tài nguyên thiên nhiên nhằm bảo ñảm lợi ích cho khách du lịch, cho doanh nghiệp du lịch, cho cộng ñồng ñịa phương và cho du lịch Bà Rịa – Vũng Tàu. Quá trình tập trung ñi sâu phân tích hoạt ñộng phát triển du lịch bền vững Bà Rịa – Vũng Tàu, luận án ñã ñạt ñược một số ñiểm mới sau: Một là, tổng hợp các khái niệm phát triển du lịch bền vững ñược ñề cập trong Luật du lịch cho phù hợp với bản chất của thuật ngữ “ phát triển du lịch bền vững ” mở ra những hướng tiếp cận mới cho hoạt ñộng phát triển du lịch bền vững. Khái niệm phát triển du lịch bền vững ñược luận án ñề xuất là: “ Phát triển du lịch bền vững là tập hợp các hoạt ñộng khai thác tài nguyên, tôn tạo, bảo tồn và thể chế nhằm thúc ñẩy và tìm kiếm cơ hội phát triển du lịch bền vững, bao gồm thể chế và hoạt ñộng liên quan ñến phát triển du lịch bền vững và một số hình thức hoạt ñộng khác”. Hai là, ñánh giá thực trạng hoạt ñộng phát triển du lịch bền vững trên cơ sở các dữ liệu thống kê của Bà Rịa – Vũng Tàu. Ba là, xác lập ñược 12 nhân tố ảnh hưởng ñến hoạt ñộng phát triển du lịch bền vững. Đây là cơ sở ñể phân tích, ñánh giá các nhân tố ảnh hưởng ñến phát triển du lịch bền vững. 8
Bốn là, vận dụng sáng tạo những kinh nghiệm trong và ngoài nước, cũng như mô hình phát triển du lịch bền vững ñã khảo sát nghiên cứu tại Bà Rịa – Vũng Tàu, ñể ñưa ra những ñịnh hướng và các giái pháp phát triển bền vững du lịch Bà Rịa – Vũng Tàu. 8. Kết cấu luận án Ngoài phần mở ñầu, kết luận, danh mục các tài liệu tham khảo, luận án ñược kết cấu thành 5 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận và kinh nghiệm phát triển du lịch bền vững Trên cơ sở dẫn dắt từ các khái niệm cơ bản liên quan như phát triển bền vững, phát triển du lịch bền vững, xác ñịnh rõ các nguyên tắc và chỉ tiêu quốc tế về phát triển du lịch bền vững và những kinh nghiệm phát triển du lịch bền vững; Chương 2: Phương pháp và mô hình nghiên cứu Trình bày các nội dung về cách tiếp cận, khung phân tích, phương pháp nghiên cứu, qui trình nghiên cứu, mô hình nghiên cứu và cách ñánh giá phát triển du lịch bền vững. Chương 3: Đánh giá thực trạng phát triển du lịch bền vững Bà Rịa - Vũng Tàu Giới thiệu tổng quan về Bà Rịa – Vũng Tàu và ñánh giá thực trạng phát triển du lịch bền vững trên cơ sở các dữ liệu thống kê du lịch của tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu; Chương 4: Phân tích các nhân tố tác ñộng ñến các hoạt ñộng phát triển du lịch bền vững Bà Rịa - Vũng Tàu Trên cơ sở các nhân tố ảnh hưởng ban ñầu, xây dựng các nhân tố khám phá qua mô hình toán hồi quy bội, cùng những kiểm ñịnh, ñể xác ñịnh nhân tố khám phá ảnh hưởng chủ yếu ñến hoạt ñộng phát triển DLBV làm cơ sở ñề xuất những ñịnh hướng và các giải pháp phát triển du lịch bền vững Bà Rịa – Vũng Tàu. Chương 5: Những ñịnh hướng và giải pháp phát triển du lịch bền vững ở Bà Rịa – Vũng Tàu. Trên cơ sở kết quả nghiên cứu, những ñịnh hướng phát triển du lịch của Bà Rịa - Vũng Tàu, tác giả ñã ñề xuất các giải pháp cụ thể về các hoạt ñộng phát triển du lịch bền vững Bà Rịa – Vũng Tàu. 9
CHƯƠNG 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ KINH NGHIỆM PHÁT TRIỂN DU LỊCH BỀN VỮNG Giới thiệu Chương này trình bày cơ sở lý thuyết và kinh nghiệm phát triển du lịch bền vững, gồm 2 phần chính: phần 1- trình bày những lý thuyết cơ bản có liên quan ñến phát triển bền vững và du lịch bền vững, bao gồm các lý thuyết về phát triển bền vững và du lịch bền vững, lý thuyết hệ thống du lịch, lý thuyết lãnh thổ du lịch, chất lượng dịch vụ và sự thoả mãn của khách du lịch; phần 2- trình bày các kinh nghiệm phát triển du lịch bền vững có liên quan ñến luận án. 1.1. Tổng quát về phát triển bền vững Phát triển bền vững là một sự phát triển về mọi mặt trong hiện tại mà vẫn phải bảo ñảm sự tiếp tục phát triển trong tương lai xa1. Khái niệm này hiện ñang là mục tiêu hướng tới nhiều quốc gia trên thế giới, mỗi quốc gia sẽ dựa theo ñặc thù kinh tế, xã hội, chính trị, ñịa lý, văn hóa... riêng ñể hoạch ñịnh chiến lược phù hợp nhất với quốc gia ñó. Hiện nay, vẫn còn nhiều tranh luận dưới những góc ñộ khác nhau về khái niệm "Phát triển bền vững". Theo quan ñiểm của Tổ chức Bảo tồn Thiên nhiên Quốc tế (IUCN) ñưa ra năm 1980 thì: "Phát triển bền vững phải cân nhắc ñến hiện trạng khai thác các nguồn tài nguyên tái tạo và không tái tạo, ñến các ñiều kiện thuận lợi cũng như khó khăn trong việc tổ chức các kế hoạch hành ñộng ngắn hạn và dài hạn ñan xen nhau". Định nghĩa này chú trọng ñến việc sử dụng các nguồn tài nguyên chứ chưa ñưa ra một bức tranh toàn diện về phát triển bền vững. Một ñịnh nghĩa khác ñược các nhà khoa học trên thế giới ñề cập một cách tổng quát hơn, trong ñó chú trọng ñến trách nhiệm của mỗi một chúng ta: "Phát triển bền vững là các hoạt ñộng phát triển của con người nhằm phát triển và duy trì trách nhiệm của cộng ñồng ñối với lịch sử hình thành và hoàn thiện các sự sống trên Trái ñất". Tuy nhiên, khái niệm do Uỷ ban Liên hợp quốc về Môi trường và Phát triển (UNCED) ñưa ra năm 1987 ñược sử dụng rộng rãi hơn cả. Theo UNCED, "Phát triển bền vững thoả mãn những nhu cầu của hiện tại nhưng không làm giảm khả năng thoả mãn nhu cầu của các thế hệ mai sau". Như vậy, nếu một hoạt ñộng có tính bền vững, xét về mặt lý thuyết nó có thể ñược thực hiện mãi mãi. Tại Hội nghị về Môi trường toàn cầu RIO 92 và RIO 92+5, quan niệm về phát triển bền vững ñược các nhà khoa học bổ sung. Theo ñó, "Phát triển bền vững ñược hình thành 1 Theo [ 1 ] 10