Luận án Tiến sĩ Triết học: Phát huy giá trị văn hóa truyền thống trong đời sống văn hóa đơn vị cơ sở Quân đội nhân dân Lào hiện nay

Chia sẻ: Na Na | Ngày: | Loại File: DOC | Số trang:205

Thêm vào BST

Báo xấu

102
lượt xem 15
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Dưới góc độ Triết học Mác – Lênin, luận giải làm rõ những vấn đề lý luận, thực tiễn, đề xuất giải pháp phát huy giá trị văn hóa truyền thống trong đời sống văn hóa đơn vị cơ sở Quân đội nhân dân Lào hiện nay.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận án Tiến sĩ Triết học: Phát huy giá trị văn hóa truyền thống trong đời sống văn hóa đơn vị cơ sở Quân đội nhân dân Lào hiện nay

1 BỘ QUỐC PHÒNG HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ  SẠ VẺNG ĐEN NA MÔN PHÁT HUY GIÁ TRỊ VĂN HÓA TRUYỀN THỐNG TRONG ĐỜI SỐNG VĂN HÓA ĐƠN VỊ CƠ SỞ QUÂN ĐỘI NHÂN DÂN LÀO HIỆN NAY LUẬN ÁN TIẾN SĨ TRIẾT HỌC
2 HÀ NỘI 2016
3 BỘ QUỐC PHÒNG HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ  SẠ VẺNG ĐEN NA MÔN PHÁT HUY GIÁ TRỊ VĂN HÓA TRUYỀN THỐNG TRONG ĐỜI SỐNG VĂN HÓA ĐƠN VỊ CƠ SỞ QUÂN ĐỘI NHÂN DÂN LÀO HIỆN NAY LUẬN ÁN TIẾN SĨ TRIẾT HỌC Chuyên ngành: Chủ nghĩa duy vật biện chứng và duy vật lịch sử Mã số: 62 22 03 02 Người hướng dẫn khoa học: PGS, TS VĂN ĐỨC THANH
4 HÀ NỘI – 2016 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết quả đã nêu trong luận án là trung thực, có nguồn gốc, xuất xứ rõ ràng. Tác giả luận án SẠ VẺNG ĐEN NA MÔN
5 MỤC LỤC Trang TRANG PHỤ BÌA LỜI CAM ĐOAN MỤC LỤC MỞ ĐẦU 5 TÔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI 11 Chương 1 TIẾP CẬN LÝ LUẬN PHÁT HUY GIÁ TRỊ VĂN HÓA TRUYỀN THỐNG TRONG ĐỜI SỐNG VĂN HÓA ĐƠN VỊ CƠ SỞ QUÂN ĐỘI NHÂN DÂN LÀO 24 1.1. Giá trị văn hoá truyền thống các bộ tộc Lào và đời sống văn hoá đơn vị cơ sở Quân đội nhân dân Lào 24 1.2. Thực chất và tính quy luật phát huy giá trị văn hóa truyền thống trong đời sống văn hóa đơn vị cơ sở Quân đội nhân dân Lào 46 Chương 2 THỰC TIỄN PHÁT HUY GIÁ TRỊ VĂN HÓA TRUYỀN THỐNG TRONG ĐỜI SỐNG VĂN HÓA ĐƠN VỊ CƠ SỞ QUÂN ĐỘI NHÂN DÂN LÀO HIỆN NAY 65 2.1. Tình hình phát huy giá trị văn hóa truyền thống trong đời sống văn hóa đơn vị cơ sở Quân đội nhân dân Lào hiện nay 65 2.2. Yêu cầu phát huy giá trị văn hóa truyền thống trong đời sống văn hóa đơn vị cơ sở Quân đội nhân dân Lào trước xu hướng thực tiễn hiện nay 97 Chương 3 GIẢI PHÁP PHÁT HUY GIÁ TRỊ VĂN HÓA TRUYỀN THỐNG TRONG ĐỜI SỐNG VĂN HÓA ĐƠN VỊ CƠ SỞ QUÂN ĐỘI NHÂN DÂN LÀO HIỆN NAY 113 3.1. Tổ chức tốt việc kế thừa, phát triển và giáo dục giá trị văn hóa truyền thống ở đơn vị cơ sở 113 3.2. Tích cực đưa giá trị văn hóa truyền thống thấm sâu vào mọi mặt đời sống và hoạt động của đơn vị cơ sở 119 3.3. Giải quyết thoả đáng quan hệ truyền thống – hiện đại trong đời sống văn hóa đơn vị cơ sở 130 KẾT LUẬN 145
6 DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH CỦA TÁC GIẢ ĐÃ CÔNG BỐ CÓ LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI LUẬN ÁN 147 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 148 PHỤ LỤC 159
5 MỞ ĐẦU 1. Giới thiệu khái quát về công trình nghiên cứu của luận án Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào là đất nước giàu truyền thống văn hóa, và sự hiện diện giá trị văn hóa truyền thống trong đời sống văn hóa đơn vị cơ sở Quân đội nhân dân Lào là vấn đề khách quan. Bản sắc dân tộc của văn hóa Lào là kết quả trầm tích hàng nghìn năm với sự kế thừa, tiếp nối, bổi đắp và giữ gìn di sản văn hoá qua nhiều thế hệ, hình thành hệ giá trị tiêu biểu đặc trưng và là cội nguồn sức mạnh cộng đồng. Chính nhờ mạch nguồn văn hóa ấy mà các bộ tộc Lào đã xây nên bản lĩnh kiên cường để vượt qua thử thách khắc nghiệt của thiên tai và địch họa. Giá trị văn hoá truyền thống, trong đó có văn hoá quân sự, luôn được coi là một trong những động lực cơ bản, quan trọng của sự phát triển bền vững đất nước cũng như từng bộ tộc Lào. Vấn đề đặt ra là phát huy giá trị văn hóa truyền thống đó ở từng đơn vị cơ sở. Đề tài luận án “Phát huy giá trị văn hóa truyền thống trong đời sống văn hóa đơn vị cơ sở Quân đội nhân dân Lào hiện nay” là sự ấp ủ, tích luỹ kiến thức, kinh nghiệm và chủ động chuẩn bị từ lâu của nghiên cứu sinh. Đây là hướng nghiên cứu mới, góp phần luận giải khoa học về những vấn đề lý luận và thực tiễn xây dựng Quân đội nhân dân Lào nói chung, xây dựng đời sống văn hoá đơn vị cơ sở nói riêng, trong sự kết nối truyền thống và hiện đại. Trên cơ sở thế giới quan, phương pháp luận của chủ nghĩa duy vật biện chứng và duy vật lịch sử, luận án tiếp cận, khái quát hệ thống khái niệm và lập luận bản chất, tính quy luật, phân tích thực tiễn và đề xuất cách giải quyết mang tính phương pháp luận nhằm tiếp tục phát huy giá trị văn hóa truyền thống trong đời sống văn hóa đơn vị cơ sở Quân
6 đội nhân dân Lào. Trục chính xuyên suốt của luận án là cách tiếp cận triết học đối với khách thể văn hoá. 2. Lý do lựa chọn đề tài Nhìn theo chiều lịch đại, sự phát triển nền văn hóa luôn hàm chứa mối quan hệ truyền thống – hiện đại, mà việc kế thừa, phát huy truyền thống là tất yếu để vươn tới hiện đại. Văn hóa là một dòng chảy liên tục từ quá khứ đến hiện tại và tương lai, gắn liền với lôgic phát triển của xã hội loài người cũng như từng cộng đồng. Qua từng giai đoạn lịch sử, văn hóa một mặt được tích hợp từ những giá trị người trong mọi phương diện đời sống xã hội, mặt khác tác động tích cực trở lại con người – chủ thể văn hóa – bằng cách toả thấm hệ giá trị người ấy trở lại đời sống cộng đồng. Hệ giá trị văn hoá truyền thống của các bộ tộc Lào được hình thành theo con đường này. Lịch sử đã chứng tỏ rằng nhân dân các bộ tộc Lào đã tự xây đắp cho mình một nền văn hoá với bản sắc dân tộc đậm nét, có sức sống sâu bền. Trong Quân đội nhân dân Lào hiện nay, việc kế thừa, phát huy những giá trị văn hóa truyền thống ấy không những góp phần phát triển đời sống văn hóa đơn vị cơ sở lành mạnh, mà còn tạo động lực để tiếp tục hình thành những giá trị mới làm giàu di sản văn hoá truyền thống của nhân dân các bộ tộc Lào. Đặc biệt, việc phát huy giá trị văn hóa truyền thống với tư cách động lực thúc đẩy đời sống văn hóa đơn vị cơ sở còn cho phép khẳng định sức sống sâu bền, toàn diện, mang tính chỉnh thể của những giá trị văn hoá quân sự phản ánh trực tiếp bản chất cách mạng và tính chất nhân dân, tính dân tộc của Quân đội nhân dân Lào, hiện diện qua những hoạt động văn hoá, những quan hệ văn hoá, những thiết chế văn hoá… ở từng đơn vị.
7 Trong điều kiện thực tiễn hiện nay, đời sống văn hóa đơn vị cơ sở Quân đội nhân dân Lào đang được quan tâm đẩy mạnh. Công cuộc đổi mới đất nước của nhân dân các bộ tộc Lào hiện nay gắn với sự chuyển đổi ngày càng mạnh mẽ sang nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, cùng với đó là sự tiếp tục phát huy tác dụng tích cực của các giá trị văn hoá truyền thống. Theo đó, văn hóa, với tư cách là tổng hòa các giá trị bản chất người trong lịch sử, đang chứng tỏ vai trò hết sức quan trọng trong đời sống văn hóa đơn vị cơ sở một cách trực tiếp và toàn diện. Đặc biệt, hệ giá trị văn hóa truyền thống của các bộ tộc Lào được trân trọng giữ gìn, phát huy đã tạo ra tổng thể điều kiện, tiền đề để nuôi dưỡng, vun đắp, phát triển cơ quan có văn hoá, đơn vị có văn hoá, chiến sĩ có văn hoá... trong Quân đội nhân dân Lào. Tuy nhiên, tác động mặt trái của cơ chế thị trường hiện nay cũng đang dẫn đến sự xuất hiện những phản giá trị, sự đối lập về xu hướng nhân cách, đạo đức, lối sống… tác động không tốt đến đời sống văn hoá đơn vị cơ sở Quân đội nhân dân Lào. Việc phát huy giá trị văn hóa truyền thống trong đời sống văn hóa đơn vị cơ sở hiện nay còn bộc lộ những hạn chế, bất cập. Nhận thức của một số cán bộ, đảng viên, sĩ quan, chiến sĩ về vị trí, ý nghĩa, tầm quan trọng của vấn đề này chưa đầy đủ và sâu sắc. Năng lực của cán bộ tiến hành công tác văn hóa trong Quân đội còn hạn chế, nhất là ở đơn vị cơ sở. Mối quan hệ giữa kế thừa và phát huy giá trị văn hóa truyền thống nhằm nuôi dưỡng đời sống vặn hóa đơn vị cơ sở đang phải đối mặt với những yếu tố lạc hậu, phản giá trị và âm mưu phá hoại của địch về văn hóa. Để giải quyết những vấn đề bất cập trên nhằm xây dựng đời sống văn hóa đơn vị cơ sở Quân đội nhân dân Lào một cách tự giác, nhất định
8 cần phải tiếp cận, luận giải cơ sở lý luận trên nền tảng phương pháp luận triết học. Song, hiện nay ở Cộng hoà Dân chủ Nhân dân Lào đang còn thiếu vắng những công trình nghiên cứu một cách cơ bản, hệ thống và sâu sắc về giá trị văn hóa truyền thống trong đời sống văn hóa đơn vị cơ sở Quân đội nhân dân Lào. Sự thiếu vắng ấy đã gây khó khăn không nhỏ cho đội ngũ cán bộ, chiến sĩ đối với việc chủ động phát huy giá trị văn hóa truyền thống trong đời sống văn hóa đơn vị cơ sở một cách có cơ sở lý luận, đồng thời phù hợp với thực tiễn hoàn cảnh, điều kiện mới của đất nước và Quân đội. Từ những vấn đề nêu trên, việc nghiên cứu “Phát huy giá trị văn hóa truyền thống trong đời sống văn hóa đơn vị cơ sở Quân đội nhân dân Lào hiện nay” là nhiệm vụ có ý nghĩa lý luận và thực tiễn. Nghiên cứu sinh chọn vấn đề này để làm luận án của mình. 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu đề tài luận án Mục đích nghiên cứu của luận án Dưới góc độ Triết học Mác – Lênin, luận giải làm rõ những vấn đề lý luận, thực tiễn, đề xuất giải pháp phát huy giá trị văn hóa truyền thống trong đời sống văn hóa đơn vị cơ sở Quân đội nhân dân Lào hiện nay Nhiệm vụ của luận án 1. Làm rõ thực chất, cấu trúc và tính quy luật phát huy giá trị văn hóa truyền thống trong đời sống văn hóa đơn vị cơ sở Quân đội nhân dân Lào 2. Đánh giá tình hình và xác định yêu cầu mới phát huy giá trị văn hóa truyền thống trong đời sống văn hóa đơn vị cơ sở Quân đội nhân dân Lào hiện nay 3. Đề xuất giải pháp phát huy giá trị văn hóa truyền thống trong đời sống văn hóa đơn vị cơ sở Quân đội nhân dân Lào hiện nay 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
9 Đối tượng nghiên cứu của luận án Đối tượng nghiên cứu của luận án là những khía cạnh bản chất, tính quy luật của việc phát huy giá trị văn hóa truyền thống trong đời sống văn hóa đơn vị cơ sở Quân đội nhân dân Lào. Phạm vi nghiên cứu của luận án Trong kho tàng giá trị văn hóa truyền thống phong phú của các bộ tộc Lào, luận án tập trung đề cập những giá trị liên quan trực tiếp đến đời sống văn hóa đơn vị cơ sở Quân đội nhân dân Lào hiện nay. Phạm vi khảo sát ở một số đơn vị đủ quân trên địa bàn Viêng Chăn. Các tài liệu thực tiễn được tham khảo tập trung từ 2010 đến nay. 5. Cơ sở lý luận, thực tiễn và phương pháp nghiên cứu Cơ sở lý luận của luận án Là hệ thống các quan điểm cơ bản của chủ nghĩa Mác – Lê nin, tư tưởng Hồ Chí Minh và quan điểm của Đảng Nhân dân cách mạng Lào về văn hóa và văn hóa truyền thống, về quân đội và đời sống văn hóa trong quân đội. Đặc biệt, đó là quan điểm của Đảng ủy Bộ Quốc phòng, Chỉ thị của Bộ trưởng Bộ Quốc phòng, Thủ trưởng Tổng cục Chính trị về xây dựng cơ quan văn hóa và chiến sĩ văn hóa trong Quân đội. Đó còn là tác phẩm và bài viết có liên quan của các nhà lãnh đạo Đảng, Nhà nước và Quân đội nhân dân Lào. Cơ sở thực tiễn của luận án Cơ sở thực tiễn của luận án chính là thực tiễn đời sống văn hoá các đơn vị cơ sở Quân đội nhan dân Lào. Chủ yếu dựa vào số liệu thống kê, tài liệu báo cáo tổng kết của các cơ quan, đơn vị cơ sở; kết quả nghiên cứu thực tiễn qua các đề tài cấp Nhà nước, cấp Bộ Quốc phòng; công trình nghiên cứu của các các cơ quan, cá nhân trong và ngoài quân đội liên quan.
10 Cơ sở thực tiễn còn dựa trên kết quả điều tra, khảo sát của tác giả về phát huy giá trị văn hóa truyền thống trong đời sống văn hóa đơn vị cơ sở Quân đội nhân dân Lào. Phương pháp nghiên cứu của luận án Trên cơ sở phương pháp luận của chủ nghĩa duy vật biện chứng và duy vật lịch sử, luận án vận dụng phương pháp tiếp cận xã hội – lịch sử, giá trị và hoạt động, hệ thống và cấu trúc, đồng đại và lịch đại…, đồng thời vận dụng phương pháp nghiên cứu tổng hợp của các khoa học liên ngành, đặc biệt coi trọng phương pháp điều tra xã hội học, phương pháp chuyên gia, phương pháp phân tích và tổng kết thực tiễn… 6. Những đóng góp mới của luận án Góp phần xây dựng quan niệm về đời sống văn hoá đơn vị cơ sở và hệ thống hoá những giá trị văn hóa truyền thống của các bộ tộc Lào đang hiện diện trong đời sống văn hoá đơn vị cơ sở Quân đội nhân dân Lào. Khái quát thực chất, tính quy luật phát huy giá trị văn hóa truyền thống trong đời sống văn hóa đơn vị cơ sở Quân đội nhân dân Lào. Nhận diện những vấn đề thực tiễn và đề xuất giải pháp mang tính phương pháp luận, đồng bộ, khả thi về phát huy giá trị văn hóa truyền thống trong đời sống văn hóa đơn vị cơ sở Quân đội nhân dân Lào hiện nay. 7. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn Ý nghĩa lý luận của luận án Luận án góp phần luận giải cơ sở khoa học của việc phát huy giá trị văn hóa truyền thống trong đời sống văn hóa đơn vị cơ sở Quân đội nhân dân Lào, góp phần khẳng định vai trò của văn hoá đối với công cuộc xây dựng Quân đội nhân dân Lào cách mạng, chính quy, từng bước hiện đại. Ý nghĩa thực tiễn của luận án
11 Luận án có thể sử dùng làm tài liệu tham khảo cho hoạt động thực tiễn của lãnh đạo và chỉ huy các cấp ở đơn vị cơ sở Quân đội nhân dân Lào trong xây dựng đời sống văn hoá cho bộ đội hiện nay. Kết quả nghiên cứu của luận án có thể dùng làm tài liệu tham khảo cho công tác nghiên cứu, giảng dạy ở các học viện, nhà trường quân đội. 8. Kết cấu của luận án Luận án gồm: mở đầu, 3 chương (7 tiết), kết luận, danh mục công trình của tác giả đã công bố, danh mục tài liệu tham khảo và phụ lục.
12 TÔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI 1. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài Hiện nay, có rất nhiều công trình khoa học đã công bố dưới các dạng: bài báo khoa học, chuyên đề nghiên cứu, đề tài khoa học cấp cơ sở, cấp ngành, cấp bộ, cấp quốc gia… nghiên cứu về các vấn đề liên quan đến phát huy giá trị văn hóa truyền thống trong đời sống văn hóa nói chung, ở đơn vị cơ sở quân đội nói riêng. Theo hướng nghiên cứu của đề tài, tác giả luận án tiếp cận các công trình khoa học liên quan trên các vấn đề cơ bản sau: 1.1. Các công trình nghiên cứu khoa học tiêu biểu có đề cập, luận giải về đời sống văn hoá Ở Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Việt Nam, sự nghiên cứu về văn hóa, đời sống văn hoá những năm gần đây ngày càng được quan tâm. Các nhà khoa học đã đề xuất nhiều cách tiếp cận, khám phá, chỉ ra đặc trưng, đặc điểm của đời sống văn hóa từ nhiều góc độ. Tiêu biểu là: “Mấy vấn đề lý luận và thực tiễn xây dựng văn hóa ở nước ta hiện nay” của PGS.TS Hoàng Vinh, Viện Văn hóa và Nhà xuất bản Văn hóa thông tin, Hà Nội, 1999 đã làm sáng tỏ thuật ngữ “đời sống văn hóa; đời sống văn hóa ở cơ sở” và đưa ra các dạng hoạt động cũng như ý nghĩa của việc xây dựng đời sống văn hóa ở cơ sở. Cuốn sách “Xây dựng môi trường văn hóa ở nước ta hiện nay từ góc nhìn giá trị học” của GS.TS Đỗ Huy, Viện Văn hóa và Nhà xuất bản Văn hóa thông tin, Hà Nội, 2001 có dung lượng kiến thức tổng hợp kết hợp với sự phân tích chuyên môn cơ bản, sâu rộng và toàn diện các vấn đề quan trọng của môi trường văn hóa ở Việt Nam, được vận dụng một cách logic
13 từ quá khứ đến hiện tại và xuyên suốt tương lai. Tác giả đã trình bày bản chất của cách tiếp cận giá trị học văn hóa là sự vận động của các quan hệ văn hóa theo các chuẩn mực của lao động, của hệ tư tưởng, của các thước đo mà xã hội tạo lập để sáng tạo, lưu giữ, trao truyền và hưởng thụ văn hóa. Cuốn sách “Xây dựng môi trường văn hóa cơ sở” của PGS, TS. Văn Đức Thanh (2004) đã đề cập đến một số vấn đề chung về tiếp cận khái niệm môi trường văn hoá và vai trò của môi trường văn hóa cơ sở trong xây dựng đời sống cộng đồng. Tác giả đã chỉ rõ: “Nói đến vai trò của môi trường là nói đến tổng thể những điều kiện phát triển con người cả về đời sống vật chất và đời sống tinh thần. Song, nói đến vai trò của môi trường văn hóa thì chủ yếu là nói đến tác động tổng thể của những điều kiện nuôi dưỡng, vun đắp, phát triển những giá trị văn hóa trong con người và cộng đồng từ đời sống vật chất và đời sống tinh thần của họ” [75; tr. 46 – 47]. “Phát triển văn hóa Việt Nam giai đoạn 2011 – 2020” của PSG. TS. Phạm Duy Đức (chủ biên, 2009), Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội là công trình nghiên cứu mang tính dự báo chiến lược, tiếp cận văn hóa từ bình diện lý luận chính trị; quán triệt quan điểm cơ bản của chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh về xây dựng và phát triển văn hóa; thực hiện và phát huy quan điểm, đường lối, chính sách văn hóa của Đảng và Nhà nước; tiến hành tổng kết thực tiễn xây dựng và phát triển nền văn hóa Việt Nam; góp phần xác định phương hướng và nêu những giải pháp cụ thể để hoạch định chính sách phát triển văn hóa của Đảng và Nhà nước Việt Nam. Ở Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào, trong những năm qua, việc tiếp cận nghiên cứu về văn hóa nói chung, về văn hoá truyền thống và phát triển đời sống văn hóa đơn vị cơ sở Quân đội nhân dân Lào nói riêng còn ít được
14 đề cập. Tuy nhiên, cùng các tài liệu của Đảng và Nhà nước, cũng đã có một số công trình nghiên cứu và một số luận án tiến sĩ, luận văn thạc sĩ. “Lịch sử Lào” (1998) là đề tài liên quan đến vấn đề phát triển văn hóa Lào từ thời tiền sử đến hiện nay, do Viện nghiên cứu Đông Nam Á hợp tác với các nhà khoa học xã hội Lào nghiên cứu thành công. Cuốn sách đi từ những di tích văn minh thời tiền sử và sơ sử đến sự hình thành các mường cổ trên đất nước Lào; Vương quốc Lào Lạn Xạng thời kỳ xây dựng và bảo vệ đất nước; Nước Lào trong thời kỳ thuộc Pháp (1893 – 1954); cuộc đấu tranh của nhân dân Lào dưới sự lãnh đạo của Đảng Nhân dân cách mạng Lào chống chủ nghĩa thực dân mới của Mỹ; thắng lợi vĩ đại năm 1975 và sự lựa chọn con đường phát triển của Lào sau cách mạng giải phóng dân tộc (1976 – 1995). Công trình này là cơ sở lịch sử làm rõ giá trị văn hóa truyền thống trong đời sống văn hóa đơn vị cơ sở Quân đội nhân dân Lào [124]. “Văn hóa nghệ thuật và vai trò của nó trong sự nghiệp đổi mới ở nước Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào hiện nay”, Luận án Tiến sĩ Triết học của Sỉ Bun Hương Phăn Đa Vông (1999), Học viện Chính trị Hành chính quốc gia Hồ Chí Minh. Cùng với xác định nội dung khái niệm văn hóa nghệ thuật; làm rõ cơ cấu, chức năng xã hội và mối quan hệ với các lĩnh vực xã hội khác, luận án đã giới thiệu khái quát những nét tiêu biểu trong tiến trình lịch sử văn hóa Lào, xem đó là bối cảnh văn hóa – lịch sử của sự nghiệp xây dựng nền văn hóa nghệ thuật Lào theo phương châm dân tộc, khoa học và đại chúng. Văn hóa nghệ thuật Lào được hình thành có liên quan chặt chẽ với phát huy giá trị văn hóa truyền thống của các bộ tộc Lào [130].
15 “Xây dựng và phát triển văn hóa thẩm mỹ ở Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào trong điều kiện đổi mới và hội nhập quốc tế”, Luận án Tiến sĩ Triết học của Xi Lửa Bun Khắm (2001), Học viện Chính trị Hành chính quốc gia Hồ Chí Minh. Luận án chứng minh rằng, nền văn hóa thẩm mỹ phản ánh sâu sắc đời sống thẩm mỹ gắn liền với giá trị đặc thù độc đáo của các bộ tộc; văn hóa dân tộc được thực thành bởi sự thống nhất của phát huy giá trị văn hóa, văn hóa đạo đức, văn hóa khoa học, văn hóa giáo dục, văn hóa thẩm mỹ… Tất cả đểu hướng tới cái chân, cái thiện và cái mỹ. Đây là công trình tham gia góp phần bảo vệ bản sắc văn hóa nói chung, văn hóa thẩm mỹ nói riêng ở nước Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào hiện nay [131]. “Vai trò của văn hóa đối với sự phát triển nền kinh tế nhiều thành phần ở Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào hiện nay”, Luận án Tiến sĩ Triết học của Son Thạ Nu Thăm Mạ Vông (2004), Học viện Chính trị Hành chính quốc gia Hồ Chí Minh. Thực tiễn đổi mới ở Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào cho thấy vai trò của văn hóa đang được khẳng định như nhân tố bên trong của quá trình phát triển kinh tế xã hội. Công trình làm rõ thêm vai trò của văn hóa đối với phát triển kinh tế trong sự vận dụng vào điều kiện của Lào, từ đó góp phần khắc phục cả xu hướng tách rời văn hóa với kinh tế lẫn xu hướng xem văn hóa chỉ là sản phẩm thụ động của kinh tế [132]. “Văn hóa chính trị ở Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào trong giai đoạn hiện nay”, Luận án Tiến sĩ Chính trị học của Khăm Mặn Chăn Thạ Lăng Sỷ (2002), Học viện Chính trị Hành chính quốc gia Hồ Chí Minh, đã nêu rõ: trong quá trình nghiên cứu về chính trị, các nhà khoa học đã chú ý đến quan hệ giữa truyền thống văn hóa và hoạt động chính trị. Luận án
16 nêu rõ các công trình về văn hóa chính trị ở Lào hiện nay đểu khẳng định ngay từ khi thành lập, Đảng Nhân dân Cách mạng Lào đã lấy chủ nghĩa Mác – Lê nin, tư tưởng Hồ Chí Minh làm nền tảng tư tưởng và kim chỉ nam cho mọi hoạt động. Trong sự nghiệp đổi mới hiện nay, cần nhận thức toàn diện và sâu sắc về tác động của nhiều nhân tố để đề xuất phương hướng, giải pháp nâng cao chất lượng và hiệu quả văn hóa chính trị ở Lào hiện nay [121]. 1.2. Các công trình nghiên cứu khoa học tiêu biểu về giá trị văn hóa truyền thống Ở Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Việt Nam, vấn đề giá trị văn hóa truyền thống được coi là một trong những vấn đề lý luận và thực tiễn quan trọng hàng đầu của chiến lược phát triển con người Việt Nam hiện đại, thu hút tâm huyết nghiên cứu của rất nhiều nhà khoa học. Nhiều công trình nghiên cứu đã đưa ra quan niệm về giá trị văn hóa truyền thống và bức tranh tổng thể hệ giá trị văn hóa Việt Nam truyền thống; những biến động mới, xu thế biến đổi thang giá trị văn hóa, đạo đức, lối sống trong nền kinh tế thị trường… Tiêu biểu là: “ Về giá trị văn hóa tinh thần Việt Nam”[82], “Văn hóa xã hội chủ nghĩa” [6], “Một số vấn đề lý luận văn hóa thời kỳ đổi mới”[92], “Văn hóa đạo đức và tiến bộ xã hội” [42], “Vấn đề khai thác những giá trị truyền thống vì mục tiêu phát triển” [8]... Đặc biệt, cuốn sách “Nguồn gốc văn hóa truyền thống Việt Nam” của PGS. TS Lê Văn Quán (2007), Nxb Lao động, Hà Nội là tập hợp kết quả nghiên cứu và khảo sát về văn hóa Việt Nam trải nhiều thế kỷ đã khẳng định không thể giải thích các hiện tượng văn hóa ở mỗi giai đoạn cũng như văn hóa hiện đại nếu tách rời mối quan hệ khăng khít với truyền
17 thống. Nói cách khác, sẽ vô cùng phiến diện và sai lầm nếu xem xét các hiện tượng văn hóa một cách biệt lập. Tác phầm “Những giá trị văn hóa truyền thống Việt Nam ” của Ngô Đức Thịnh (chủ biên), Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội (2010), dưới góc độ văn hóa học đã xây dựng hệ thống lý thuyết về văn hóa và giá trị văn hóa, coi đó là công cụ phương pháp luận đề nhận thức hệ giá trị văn hóa Việt Nam. Các tác giả cũng đề cập đến hệ giá trị truyền thống tổng quát trong bối cảnh toàn cẩu hoá, đồng thời nghiên cứu các giá trị văn hóa thể hiện trong các lĩnh vực khác nhau của đời sống xã hội [79]. Các công trình nghiên cứu “ Giá trị, định hướng giá trị nhân cách và giáo dục giá trị” của Nguyễn Quang Uẩn và Mạc Văn Trang (Chương trình khoa học công nghệ cấp nhà nước KX07 – 04, Hà Nội, 1994), “Đến hiện đại từ truyền thống” của Trần Đình Hượu, Nxb Văn hóa, Hà Nội (1996) đã đề cập đến giá trị truyền thống nói chung và vấn đề kế thừa, phát huy giá trị truyền thống ở Việt Nam [90]. Bài viết “ Giá trị truyền thống – nhân lõi và sức sống bên trong của sự phát triển đất nước, dân tộc” của Nguyễn Văn Huyên, Tạp chí Triết học số 4 (1998), đã khẳng định “tính bền vững, trường tồn của các giá trị truyền thống, cũng như vai trò, sự cần thiết phải bảo vệ, giữ gìn, kế thừa và phát huy chúng trong quá trình xây dựng xã hội mới” [34]. Có nhiều công trình đi sâu khái quát hệ giá trị văn hoá truyền thống tiêu biểu của dân tộc Việt Nam. Tác phẩm “Giá trị tinh thần truyền thống của dân tộc Việt Nam”(1980) của GS. NGND. Trần Văn Giàu, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, tái bản năm 2011, đã phân tích sâu sắc về giá trị tinh thần truyền thống dân tộc và sự vận động qua những giai đoạn lịch sử Việt Nam. Từ góc độ sử học, triết học và đạo đức học, tác giả đã nghiên cứu và đưa ra kiến giải về các giá trị truyền thống đặc thù của dân tộc Việt Nam. Các đức tính tốt
18 đẹp như yêu nước, cần cù, anh dũng, sáng tạo, lạc quan, thương người, vì nghĩa được trình bày với ý nghĩa một “hằng số” bảng giá trị tinh thần của người Việt, được định hình ngay từ thời dụng nước, phát triển độc lập, không bị đồng hóa bởi tác động từ bên ngoài, và được người Việt Nam coi như hồn thiêng của dân tộc [ 25 ]. GS Phan Huy Lê trong công trình “Tìm về cội nguồn”, Tập II, Nxb Thế giới, Hà Nội (năm 1999) đã đi tìm những giá trị truyền thống trong con người Việt Nam hiện đại, mối quan hệ giữa truyền thống và hiện đại, đặc biệt là trong công cuộc đổi mới và công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước [41]. Bài viết “Hệ giá trị văn hóa truyền thống Việt Nam trong đổi mới và hội nhập” của Hoàng Chí Bảo đăng trên Tạp chí Cộng sản, số 797 (2009) đã khẳng định, việc bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống trong điệu kiện hiện đại hóa đòi hỏi phải thống nhất quan điểm và phương pháp biện chứng về phát triển. Trong các giá trị văn hóa Việt Nam, tác giả nhấn mạnh yêu nước, thương người phát triển thành chủ nghĩa yêu nước, chủ nghĩa nhân đạo không chỉ là nét đẹp văn hóa mà còn kết tinh thành giá trị bền vững của văn hóa truyền thống Việt Nam, là cội nguồn bản lĩnh văn hóa Việt cần phát huy trong hội nhập quốc tế [2]. Các học giả Việt Nam khi bàn về văn hoá truyền thống đều đặt nó trong cái nhìn đối sánh với hiện đại. Công trình nghiên cứu của nhóm tác giả Nguyễn Trọng Chuẩn – Phạm Văn Đức – Hồ Sỹ Quý “Tìm hiểu giá trị văn hóa truyền thống trong sự nghiệp hóa, hiện đại hóa”, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội (2001) đã xuất phát từ quan điểm triết học văn hóa đề làm rõ mối quan hệ giữa giá trị truyền thống với sự phát triển, nhấn mạnh vị thế chủ đạo của văn hóa nội sinh trong hội nhập [9]. Tác phầm “Văn hóa và con người Việt Nam trong đổi mới và hội nhập quốc tế” của Hoàng Chí Bảo, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội