Luận văn: Phân tích cạnh tranh trong hệ thống ngân hàng thương mại Việt Nam

Chia sẻ: Bidao13 Bidao13 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:95

Thêm vào BST

Báo xấu

184
lượt xem 79
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Trong nền kinh tế hàng hóa nhiều thành phần, các tổ chức kinh tế, các cá nhân hoạt động kinh doanh trong nhiều ngành nghề, lĩnh vực khác nhau. Trong đó, sự phát triển của ngành ngân hàng là một đóng góp không thể thiếu đối với nền kinh tế thị trường hiện nay. Nền kinh tế chỉ có thể phát triển với tốc độ cao nếu có một hệ thống ngân hàng lớn mạnh. Khi nền kinh tế thị trường phát triển, tính cạnh tranh giữa các định chế tài chính trung gian ngày càng diễn ra mạnh hơn, họ...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn: Phân tích cạnh tranh trong hệ thống ngân hàng thương mại Việt Nam

B GIÁO D C iVÀ ÀO T O TRƯ NG I H C KINH T THÀNH PH H CHÍ MINH OÀN H NG VÂN PHÂN TÍCH C NH TRANH TRONG H TH NG NGÂN HÀNG VI T NAM LU N VĂN TH C SĨ KINH T TP. H Chí Minh - Năm 2009
ii B GIÁO D C VÀ ÀO T O TRƯ NG I H C KINH T THÀNH PH H CHÍ MINH --------------- OÀN H NG VÂN PHÂN TÍCH C NH TRANH TRONG H TH NG NGÂN HÀNG VI T NAM Chuyên ngành: Kinh t Tài chính - Ngân hàng Mã s : 60.31.12 LU N VĂN TH C SĨ KINH T NGƯ I HƯ NG D N KHOA H C: TS. TRƯƠNG QUANG THÔNG TP. H Chí Minh - Năm 2009
i L I CAM OAN Tôi xin cam oan lu n văn này do chính tôi nghiên c u và th c hi n. Các s li u và thông tin s d ng trong lu n văn này u có ngu n g c trung th c và ư c phép công b . Thành ph H Chí Minh - năm 2009 oàn H ng Vân
ii DANH M C CH VI T T T NHTM : Ngân hàng thương m i NHTMCP : Ngân hàng thương m i C ph n NHTMQD : Ngân hàng thương m i Qu c doanh NHNN : Ngân hàng Nhà nư c NHTW : Ngân hàng Trung ương NHNNg : Ngân hàng Nư c ngoài DNNVV : Doanh nghi p nh và v a UBCK : y ban ch ng khoán WTO : T ch c thương m i th gi i WB : Ngân hàng th gi i BIDV : Ngân hàng u tư và Phát Tri n Vi t Nam Vietinbank : Ngân hàng Công thương Vi t Nam VCB : Ngân hàng Ngo i thương Vi t Nam (Vietcombank) Agribank : Ngân hàng Nông nghi p và Phát tri n Nông thôn Vi t Nam ACB : Ngân hàng thương m i c ph n Á Châu STB : Ngân hàng thương m i c ph n Sài Gòn Thương Tín (Sacombank) TCB : Ngân hàng thương m i c ph n K thương Vi t Nam (Techcombank) EIB : Ngân hàng thương m i c ph n Xu t nh p kh u Vi t Nam (Eximbank) TCTD : T ch c tín d ng DPRR : D phòng r i ro
iii DANH M C CÁC HÌNH Hình 1.1 Mô hình 5 l c lư ng c nh tranh c a Michael Porter Hình 1.2 Mô hình l i th c nh tranh DANH M C CÁC B NG B ng 2.1 Quá trình chuy n i và h i nh p c a Vi t Nam B ng 2.2 S lư ng ngân hàng giai o n 1991 - 2009 B ng 2.3 Tăng trư ng tín d ng và ti n g i giai o n 2002 - 2008 B ng 2.4 Th ph n c a các NHTM trong h th ng ngân hàng Vi t Nam trong giai o n 2002 - 2008 B ng 2.5 Quy nh v v n pháp nh i v i NHTM B ng 2.6 V n i u l và t ng tài s n năm 2007 và năm 2008 B ng 2.7 T l an toàn v n (CAR) giai o n 2005 - 2008 B ng 2.8 T l n x u (NPL) và d phòng r i ro tín d ng giai o n 2006 - 2008 B ng 2.9 T l chênh l ch lãi su t bình quân giai o n 2002 - 2008 B ng 2.10 T l thu nh p lãi c n biên (NIM) giai o n 2002 - 2008 B ng 2.11 T l ROA giai o n 2002 - 2008 B ng 2.12 T l ROE giai o n 2002 - 2008 B ng 2.13 T l tài s n sinh l i trên t ng tài s n giai o n 2002 - 2008 B ng 2.14 T l thu nh p ngoài lãi c n biên giai o n 2004 - 2008 B ng 2.15 Dư n cho vay trên t ng tài s n giai o n 2002 - 2008 B ng 2.16 T l thu nh p c n biên trư c các giao d ch c bi t 2002 - 2008 B ng 2.17 Top 5 NHTM c a 5 nhóm s n ph m d ch v ngân hàng B ng 2.18 Nhóm s n ph m d ch v ngân hàng ư c bình ch n c a NHTM B ng 2.19 Các tiêu chí ư c ánh giá cao c a nhóm s n ph m d ch v NH B ng 3.1 M t s ch tiêu ti n t và ho t ng ngân hàng giai o n 2006 - 2010 B ng 3.2 Quy mô bình quân c a các ngân hàng năm 2008 B ng 3.3 Bi n ng giá c phi u c a m t s ngân hàng gi a năm 2009
I M CL C L i cam oan................................................................................................................ i Danh m c ch vi t t t ................................................................................................. ii Danh m c các b ng và hình ....................................................................................... iii L im u .................................................................................................................. 1 CHƯƠNG 1: T NG QUAN V LÝ THUY T C NH TRANH..............................4 1.1 Lý lu n chung v c nh tranh ............................................................................4 1.1.1 Khái ni m c nh tranh ........................................................................................4 1.1.2 Năng l c c nh tranh ..........................................................................................5 1.1.3 L i th c nh tranh ..............................................................................................7 1.1.4 c thù trong c nh tranh c a ngân hàng thương m i ...................................8 1.2 Các nhân t tác ng n năng l c c nh tranh c a ngân hàng thương m i ...10 1.2.1 Các nhân t bên ngoài ngân hàng thương m i .........................................10 1.2.1.1 C u i v i các d ch v ngân hàng .....................................................10 1.2.1.2 S phát tri n c a các ngành liên quan .................................................11 1.2.1.3 Nh ng y u t c a môi trư ng kinh t vĩ mô ......................................12 1.2.1.4 Vai trò c a Nhà nư c .............................................................................12 1.2.2 Các nhân t bên trong n i b ngân hàng thương m i...............................13 1.2.2.1 Năng l c tài chính..................................................................................13 1.2.2.2 Năng l c v công ngh ..........................................................................14 1.2.2.3 Ngu n nhân l c ......................................................................................15 1.2.2.4 Năng l c qu n lý và cơ c u t ch c ....................................................16 1.2.2.5 H th ng kênh phân ph i và m c a d ng hóa các d ch v ........17 1.3 Các mô hình phân tích ánh giá c nh tranh ...................................................17 1.3.1 Mô hình 5 l c lư ng c nh tranh c a Michael Porter................................17 1.3.1.1 Nguy cơ xâm nh p t các i th ti m năng...................................18 1.3.1.2 Áp l c c nh tranh c a các i th hi n t i trong ngành ..................19 1.3.1.3 Áp l c t các s n ph m thay th .....................................................20 1.3.1.4 Áp l c t phía khách hàng...............................................................21
II 1.3.1.5 Áp l c c a nhà cung ng.................................................................22 1.3.2 Mô hình l i th c nh tranh .......................................................................23 1.3.2.1 Năng l c c nh tranh ..............................................................................23 1.3.2.2 L i th c nh tranh ..................................................................................24 1.3.2.3 Bi u hi n l i th c nh tranh..................................................................25 1.3.2.4 V th c nh tranh ....................................................................................27 K T LU N CHƯƠNG 1 ...................................................................................28 CHƯƠNG 2: TH C TR NG C NH TRANH TRONG H TH NG NGÂN HÀNG VI T NAM...................................................................................................29 2.1 Quá trình thành l p và phát tri n h th ng ngân hàng Vi t Nam ..................29 2.1.1 S ra i c a h th ng ngân hàng Vi t Nam............................................29 2.1.2 H th ng ngân hàng Vi t Nam trong th i kỳ h i nh p kinh t ................32 2.1.2.1 Nh ng cam k t c a Vi t Nam liên quan lĩnh v c ngân hàng trong àm phán gia nh p WTO ......................................................................32 2.1.2.2 Phân tích SWOT cho ngân hàng Vi t Nam nói chung .....................36 2.2 Phân tích c nh tranh trong h th ng ngân hàng Vi t Nam ............................41 2.2.1 Nhóm Ngân hàng thương m i Qu c doanh..............................................44 2.2.2 Nhóm Ngân hàng thương m i C ph n ....................................................47 2.2.3 Phân tích c nh tranh gi a nhóm Ngân hàng thương m i Qu c doanh và nhóm Ngân hàng thương m i C ph n .....................................................49 2.2.3.1 Th ph n ..................................................................................................49 2.2.3.2 Ti m l c v v n .....................................................................................49 2.2.3.3 Ch t lư ng tài s n có .............................................................................51 2.2.3.4 M c sinh l i ...........................................................................................53 2.2.3.5 S n ph m d ch v ngân hàng ...............................................................59 2.2.4 Nhóm Ngân hàng nư c ngoài, liên doanh và các t ch c tài chính khác 63 K T LU N CHƯƠNG 2 ...................................................................................65 CHƯƠNG 3: GI I PHÁP NÂNG CAO NĂNG L C C NH TRANH C A CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG M I VI T NAM ...........................................................66
III 3.1 nh hư ng chi n lư c phát tri n n n kinh t và h th ng ngân hàng thương m i Vi t Nam n năm 2020 .........................................................................66 3.1.1 nh hư ng phát tri n n n kinh t Vi t Nam n năm 2020 ...................66 3.1.2 nh hư ng chi n lư c phát tri n h th ng ngân hàng thương m i n năm 2020 ..................................................................................................68 3.2 Các g i ý chính sách c p vĩ mô ..................................................................69 3.3 Các gi i pháp cp vi mô.........................................................................71 3.3.1 Tăng cư ng năng l c tài chính .................................................................71 3.3.1.1 Tăng v n i u l ....................................................................................71 3.3.1.2 Nâng cao ch t lư ng tài s n có ............................................................74 3.3.1.3 Nâng cao m c sinh l i ..........................................................................77 3.3.2 Nâng cao năng l c công ngh ..................................................................77 3.3.3 Nâng cao ch t lư ng ngu n nhân l c .......................................................79 3.3.4 Nâng cao năng l c qu n lý và cơ c u t ch c ..........................................80 3.3.5 Nâng cao ch t lư ng và a d ng hóa s n ph m .......................................81 3.3.6 Nâng cao ch t lư ng ph c v khách hàng................................................82 K T LU N CHƯƠNG 3 ...................................................................................84 K T LU N ...............................................................................................................85 Tài li u tham kh o ..................................................................................................... iv
1 L IM U 1. Lý do ch n tài Trong n n kinh t hàng hóa nhi u thành ph n, các t ch c kinh t , các cá nhân ho t ng kinh doanh trong nhi u ngành ngh , lĩnh v c khác nhau. Trong ó, s phát tri n c a ngành ngân hàng là m t óng góp không th thi u i v i n n kinh t th trư ng hi n nay. N n kinh t ch có th phát tri n v i t c cao n u có m t h th ng ngân hàng l n m nh. Khi n n kinh t th trư ng phát tri n, tính c nh tranh gi a các nh ch tài chính trung gian ngày càng di n ra m nh hơn, h c nh tranh b ng nhi u hình th c như a d ng hóa s n ph m, d ch v ngân hàng nh m thu hút khách hàng v phía h . Rõ ràng, thành công c a ngân hàng hoàn toàn ph thu c vào năng l c trong vi c xác nh các s n ph m, d ch v tài chính mà xã h i ang có nhu c u; th c hi n m t cách hi u qu và bán chúng t i m t m c giá c nh tranh. tài: “Phân tích c nh tranh trong h th ng ngân hàng thương m i Vi t Nam” nh m nghiên c u th c tr ng c nh tranh gi a các NHTM Vi t Nam nh m ưa ra m t s gi i pháp nâng cao năng l c c nh tranh c a các NHTM Vi t Nam. 2. M c tiêu nghiên c u M c tiêu c a tài là phân tích và ánh giá tình hình c nh tranh gi a các NHTM Vi t Nam t ó xu t m t s gi i pháp chung cho vi c nâng cao năng l c c nh tranh c a các NHTM Vi t Nam, cũng như các hàm ý chính sách hư ng t i m t môi trư ng c nh tranh ngày càng bình ng hơn trong h th ng ngân hàng Vi t Nam 3. i tư ng và ph m vi nghiên c u i tư ng nghiên c u c a tài là s c nh tranh gi a 4 NHTM Qu c doanh và 4 NHTM C ph n trong lĩnh v c ngân hàng, so sánh th c tr ng ho t ng cũng như ưa ra các gi i pháp thúc y, nâng cao năng l c c nh tranh cho các NHTM Vi t Nam nói chung. Ph m vi nghiên c u c a lu n văn là các NHTM Vi t Nam, trong ó t p trung phân tích trư ng h p các NHTM Qu c doanh và NHTM C ph n.
2 4. Phương pháp nghiên c u Qua nh ng d li u ã có trong quá trình ho t ng c a các NHTM, cùng v i nh ng ánh giá t ng quan c a tác gi i v i các nhân t làm nh hư ng n năng l c c nh tranh c a các NHTM Vi t Nam ã giúp cho tác gi có nh ng phân tích và ưa ra nh ng gi i pháp phù h p, vi c nghiên c u c a tác gi d a trên cơ s phương pháp lu n ch nghĩa duy v t bi n ch ng và duy v t l ch s ng th i tác gi cũng ã s d ng phương pháp t ng h p, th ng kê, phân tích và so sánh t ó ưa ra nh ng gi i pháp nh m nâng cao năng l c c nh tranh c a các NHTM Vi t Nam. D li u ư c thu th p t nh ng ngu n sau: - T n i b NHTMQD như: ngân hàng Ngo i thương Vi t Nam (VCB), ngân hàng u tư và Phát tri n (BIDV), ngân hàng Công thương Vi t Nam (Vietin Bank), ngân hàng Nông nghi p và phát tri n nông thôn (Agribank); - T n i b NHTMCP như: ngân hàng Á Châu (ACB), ngân hàng Sài Gòn Thương Tín (Sacombank), ngân hàng K thương Vi t Nam (Techcombank), ngân hàng XNK Vi t Nam (Eximbank); - T Internet: trang web c a NHNN Vi t Nam (www.sbv.gov.vn), trang web c a Hi p h i Ngân hàng Vi t Nam (www.vnba.org.vn),... - T t p chí ngành ngân hàng: t p chí tài chính ti n t , t p chí Ngân hàng, t p chí công ngh ngân hàng,… - Các t p chí kinh t khác, sách, báo,… 5. Ý nghĩa c a tài V i vi c ánh giá th c tr ng c nh tranh gi a các NTHM Vi t Nam và tìm ra nh ng y u t nh hư ng n năng l c c nh tranh s mang l i m t s ý nghĩa th c ti n cho các NHTM Vi t Nam trong vi c xây d ng và c i thi n các y u t c n thi t nâng cao năng l c c nh tranh trên cơ s phân tích, tìm hi u th c tr ng, xác nh nh ng t n t i, tài nêu lên nh ng gi i pháp nh m nâng cao năng l c c nh tranh c a NHTM Vi t Nam. 6. N i dung N i dung c a lu n văn g m ba ph n chính, v i k t c u như sau:
3 Chương 1: T ng quan v lý thuy t c nh tranh. Chương 2: Th c tr ng c nh tranh trong h th ng ngân hàng Vi t Nam Chương 3: Gi i pháp nâng cao năng l c c nh tranh c a các ngân hàng thương m i Vi t Nam
4 CHƯƠNG 1: T NG QUAN V LÝ THUY T C NH TRANH 1.1 Lý lu n chung v c nh tranh 1.1.1 Khái ni m c nh tranh C nh tranh là m t hi n tư ng g n li n v i kinh t th trư ng, khái ni m c nh tranh ã xu t hi n trong quá trình hình thành và phát tri n s n xu t, trao i hàng hóa và phát tri n kinh t th trư ng. C nh tranh xu t phát t hai i u ki n cơ b n là phân công lao ng xã h i và tính a nguyên ch th l i ích kinh t , i u này làm xu t hi n các cu c u tranh giành l i ích kinh t gi a ngư i s n xu t hàng hóa, cung c p d ch v và các t ch c trung gian, th c hi n phân ph i l i các s n ph m hàng hóa, d ch v . Cu c u tranh này d a trên s c m nh v tài chính, k thu t công ngh , ch t lư ng i ngũ lao ng, quy mô ho t ng c a t ng ch th . M c ích cu i cùng c a các ch th kinh t trong quá trình c nh tranh là t i a hóa l i ích, v i ngư i s n xu t kinh doanh là l i nhu n và v i ngư i tiêu dùng là ti n ích tiêu dùng. Thu t ng “C nh tranh” ư c s d ng r t ph bi n hi n nay trong nhi u lĩnh v c như kinh t , thương m i, lu t, chính tr , quân s , sinh thái, th thao; thư ng xuyên ư c nh c t i trong sách báo chuyên môn, di n àn kinh t cũng như các phương ti n thông tin i chúng và ư c s quan tâm c a nhi u i tư ng, t nhi u góc khác nhau, d n n có r t nhi u khái ni m khác nhau v “c nh tranh”, c th như sau: - Theo P.Samuelson trong quy n Kinh t h c thì: “C nh tranh là s kình ch gi a các doanh nghi p c nh tranh v i nhau giành khách hàng, th trư ng” - Theo Michael Porter thì: “C nh tranh là giành l y th ph n. B n ch t c a c nh tranh là tìm ki m l i nhu n, là kho n l i nhu n cao hơn m c l i nhu n trung bình mà doanh nghi p ang có. K t qu quá trình c nh tranh là s bình quân hóa l i nhu n trong ngành theo chi u hư ng c i thi n sâu d n n h qu giá c có th gi m i.”
5 -Mt nh nghĩa khác v c nh tranh như sau: “C nh tranh có th nh nghĩa như là m t kh năng c a doanh nghi p nh m áp ng và ch ng l i các i th c nh tranh trong cung c p s n ph m, d ch v m t cách lâu dài và có l i nhu n”. Qua các nh nghĩa trên có th ti p c n v c nh tranh như sau: - M t là, c nh tranh là s ganh ua nh m l y ph n th ng c a nhi u ch th cùng tham d . - Hai là, m c ích tr c ti p c a c nh tranh là m t i tư ng c th nào ó mà các ch th u mu n giành gi t (như khách hàng, th trư ng, d án, s n ph m,…); m c ích cu i cùng là tìm ki m l i nhu n cao. - Ba là, c nh tranh di n ra trong môi trư ng c th và có nh ng qui nh chung mà các ch th tham gia ph i tuân th (như i u ki n pháp lý, thông l kinh doanh, c i m s n ph m,…) - B n là, trong quá trình c nh tranh các ch th tham gia ư c quy n s d ng nh ng công c khác nhau (như s n ph m, chính sách giá, phân ph i, chiêu th ,…) Tóm l i, trong n n kinh t th trư ng, nơi mà xu t hi n quan h cung c u, c nh tranh là vi c u tranh ho c giành gi t t m t s i th v khách hàng, th ph n hay ngu n l c c a các doanh nghi p. Tuy nhiên, b n ch t c a c nh tranh ngày nay không ph i tiêu di t i th mà chính là doanh nghi p ph i t o ra và mang l i cho khách hàng nh ng giá tr gia tăng cao hơn ho c m i l hơn i th h có th l a ch n mình mà không nv i i th c nh tranh. 1.1.2 Năng l c c nh tranh Trong quá trình nghiên c u v c nh tranh, ngư i ta ã s d ng khái ni m năng l c c nh tranh. Năng l c c nh tranh ư c xem xét các góc khác nhau như năng l c c nh tranh qu c gia, năng l c c nh tranh doanh nghi p, năng l c c nh tranh c a s n ph m và d ch v ,… lu n văn này, s ch y u cp n năng l c c nh tranh c a doanh nghi p. Năng l c c nh tranh là kh năng t n t i trong kinh doanh và t ư cm ts k t qu mong mu n dư i d ng l i nhu n, giá c , l i t c ho c ch t lư ng các s n
6 ph m cũng như năng l c c a nó khai thác các cơ h i th trư ng hi n t i và làm n y sinh th trư ng m i. Năng l c c nh tranh c a doanh nghi p là th hi n th c l c và l i th c a doanh nghi p so v i i th c nh tranh trong vi c tho mãn t t nh t các òi h i c a khách hàng thu l i ngày càng cao hơn. Như v y, năng l c c nh tranh c a doanh nghi p trư c h t ph i ư c t o ra t th c l c c a doanh nghi p. ây là các y u t n i hàm c a m i doanh nghi p, không ch ư c tính b ng các tiêu chí v công ngh , tài chính, nhân l c, t ch c qu n tr doanh nghi p,… m t cách riêng bi t mà c n ánh giá, so sánh v i các i tác c nh tranh trong ho t ng trên cùng m t lĩnh v c, cùng m t th trư ng. S là vô nghĩa n u nh ng i m m nh và i m y u bên trong doanh nghi p ư c ánh giá không thông qua vi c so sánh m t cách tương ng v i các i tác c nh tranh. Trên cơ s các so sánh ó, mu n t o nên năng l c c nh tranh, òi h i doanh nghi p ph i t o ra và có ư c các l i th c nh tranh cho riêng mình. Nh l i th này, doanh nghi p có th tho mãn t t hơn các òi h i c a khách hàng m c tiêu cũng như lôi kéo ư c khách hàng c a i tác c nh tranh. Có quan i m cho r ng, năng l c c nh tranh c a doanh nghi p g n li n v i ưu th c a s n ph m mà doanh nghi p ưa ra th trư ng. Có quan i m g n năng l c c nh tranh c a doanh nghi p v i th ph n mà nó n m gi , cũng có quan i m ng nh t c a doanh nghi p v i hi u qu s n xu t kinh doanh,… Tuy nhiên, n u ch d a vào th c l c và l i th c a mình thì chưa ,b i trong i u ki n toàn c u hóa kinh t , l i th bên ngoài ôi khi là y u t quy t nh. Th c t ch ng minh m t s doanh nghi p r t nh , không có l i th n i t i, th c l c bên trong y u nhưng v n t n t i và phát tri n trong m t th gi i c nh tranh kh c li t như hi n nay. Như v y, “năng l c c nh tranh c a doanh nghi p là vi c khai thác, s d ng th c l c và l i th bên trong, bên ngoài nh m t o ra nh ng s n ph m - d ch v h p d n ngư i tiêu dùng t n t i và phát tri n, thu ư c l i nhu n ngày càng cao và c i ti n v trí so v i các i th c nh tranh trên th trư ng ”.
7 Th c t cho th y, không m t doanh nghi p nào có kh năng th a mãn y t t c nh ng yêu c u c a khách hàng. Thư ng thì doanh nghi p có l i th v m t này và có h n ch v m t khác. V n cơ b n là, doanh nghi p ph i nh n bi t ư c i u này và c g ng phát huy t t nh ng i m m nh mà mình ang có á p ng t t nh t nh ng òi h i c a khách hàng. Nh ng i m m nh và i m y u bên trong m t doanh nghi p ư c bi u hi n thông qua các lĩnh v c ho t ng ch y u c a doanh nghi p như marketing, tài chính, s n xu t, nhân s , công ngh , qu n tr , h th ng thông tin,… Do ó, năng l c c nh tranh th hi n vi c làm t t hơn so v i các i th v : - Các ch tiêu nh lư ng: doanh thu; th ph n; kh năng sinh l i. - Các ch tiêu nh tính: ch t lư ng s n ph m; kh năng áp ng các yêu c u c a khách hàng; thương hi u, uy tín, hình nh; c bi t, s sáng t o s n ph m là nh ng khía c nh r t quan tr ng c a quá trình c nh tranh. Tóm l i, chúng ta có th th y, khái ni m năng l c c nh tranh là m t khái ni m ng, ư c c u thành b i nhi u y u t và ch u s tác ng c a c môi trư ng vi mô và vĩ mô. M t s n ph m có th năm nay ư c ánh giá là có năng l c c nh tranh, nhưng năm sau, ho c năm sau n a l i không còn kh năng c nh tranh n u không gi ư c các y u t l i th . 1.1.3 L i th c nh tranh Theo Michael Porter, l i th c nh tranh là giá tr mà doanh nghi p mang n cho khách hàng, giá tr ó vư t quá chi phí dùng t o ra nó. Giá tr mà khách hàng s n sàng tr , và ngăn tr vi c ngh nh ng m c giá th p hơn c a i th cho nh ng l i ích tương ương hay cung c p nh ng l i ích c nh t hơn là phát sinh m t giá cao hơn. Khi nói n l i th c nh tranh, là nói n l i th mà m t doanh nghi p, m t qu c gia ang có và có th có, so v i các i th c nh tranh c a h . L i th c nh tranh là m t khái ni m v a có tính vi mô (cho doanh nghi p), v a có tính vĩ mô ( c p qu c gia).
8 Khi m t doanh nghi p có ư c l i th c nh tranh, doanh nghi p ó s có cái mà các i th khác không có, nghĩa là doanh nghi p ho t ng t t hơn i th , ho c làm ư c nh ng vi c mà các i th khác không th làm ư c. L i th c nh tranh là nhân t c n thi t cho s thành công và t n t i lâu dài c a doanh nghi p. i u quan tr ng i v i b t kỳ m t t ch c kinh doanh nào là xây d ng cho mình m t l i th c nh tranh b n v ng. L i th c nh tranh b n v ng có nghĩa là doanh nghi p ph i liên t c cung c p cho th trư ng m t giá tr c bi t mà không có i th c nh tranh nào có th cung c p ư c. Tuy nhiên i u này thư ng r t d b xói mòn b i nh ng hành ng b t c hư c c a i th . 1.1.4 c thù trong c nh tranh c a ngân hàng thương m i Ngân hàng cũng gi ng như b t c lo i hình công ty nào u ph i im tv i c nh tranh, các ngân hàng thương m i không ch b áp l c c nh tranh t các ngân hàng thương m i mà còn t t t c các t ch c tín d ng khác ang ho t ng kinh doanh trên thương trư ng, v i m c tiêu là dành khách hàng, nh m tăng th ph n tín d ng cũng như m r ng cung ng các s n ph m d ch v ngân hàng cho n n kinh t . Tuy v y, so v i s c nh tranh c a các t ch c tín d ng khác c nh tranh gi a các ngân hàng thương m i có nh ng c thù như sau: - C nh tranh ph i tuân th theo pháp lu t, không th c nh tranh b ng m i giá, b t ch p m i th o n: Kinh doanh ti n t là lĩnh v c h t s c nh y c m, ch u tác ng b i r t nhi u nhân t v kinh t , chính tr , xã h i, tâm lý, truy n th ng, văn hóa,… m i m t nhân t này có s thay i dù là nh nh t cũng có tác ng r t nhanh chóng và m nh m n môi trư ng kinh doanh chung. Ví d ch là m t tin n th i dù là th t thi t cũng có th gây ra cơn ch n ng r t l n v tâm lý, th m chí e d a s t n vong c a h th ng các t ch c tín d ng. M t ngân hàng ho t ng kém thanh kho n cũng có th tr thành gánh n ng cho các ngân hàng khác và dân chúng trên a bàn. Vì v y trong kinh doanh vi c c nh tranh là t ng bư c m r ng khách hàng, m r ng th ph n, nhưng cũng không th c nh tranh b ng m i giá, s d ng m i th o n, b t ch p pháp lu t thôn tính i th c a mình, b i vì i th là các ngân hàng thương m i khác b suy y u d n ns p , thì nh ng h u qu
9 mang l i thư ng là r t l n, th m chí d n n v luôn chính ngân hàng mình do tác ng dây chuy n. - C nh tranh nhưng luôn ph i h p tác v i nhau: Ho t ng kinh doanh c a ngân hàng có liên quan n t t c các t ch c kinh t , chính tr , xã h i, n t ng cá nhân thông qua các ho t ng huy ng ti n g i ti t ki m, cho vay cũng như các lo i hình d ch v tài chính khác, ng th i trong ho t ng kinh doanh c a mình các ngân hàng cũng u m tài kho n cho nhau cùng ph c v các khách hàng chung. Chính vì th n u như m t ngân hàng khó khăn trong thanh kho n, có nguy cơ v thì t t y u s tác ng dây chuy n n g n như t t c các ngân hàng thương m i khác. Không nh ng th các t ch c tài chính phi ngân hàng cũng s b nh hư ng lây lan. ây là i u mà các ngân hàng thương m i không bao gi mong mu n. Vì th , trong ho t ng kinh doanh các ngân hàng luôn ph i c nh tranh l n nhau dành l i th ph n, nhưng luôn ph i h p tác v i nhau, nh m hư ng t i m t môi trư ng c nh tranh lành m nh tránh r i ro h th ng. - C nh tranh trong s giám sát ch t ch c a ngân hàng Nhà nư c: Do ho t ng c a các ngân hàng có liên quan n t t c các ch th , n m i m t ho t ng kinh t xã h i, cho nên tránh s ho t ng các ngân hàng thương m i m o hi m có nguy cơ v h th ng. Vì v y ngân hàng Nhà nư c u giám sát ch t ch th trư ng này và ưa ra h th ng c nh báo s m phòng ng a r i ro. Th c ti n s c nh tranh c a các ngân hàng không gi ng các lo i hình kinh doanh khác. - C nh tranh không gi i h n ph m vi qu c gia: Ho t ng c a các ngân hàng thương m i liên quan n lưu chuy n ti n t , không ch trong ph m vi m t nư c, mà có liên quan n nhi u nư c h tr cho các ho t ng kinh t i ngo i, do v y kinh doanh trong h th ng ngân hàng ph i ch u nhi u y u t trong nư c và qu c t như: Môi trư ng pháp lu t, t p quán kinh doanh trong nư c, các thông l qu c t ,… c bi t là s chi ph i m nh m c a cơ s tài chính, trong ó công ngh thông tin óng vai trò c c kỳ quan tr ng, có tính ch t quy t nh i v i ho t ng kinh doanh c a các ngân hàng này.
10 1.2 Các nhân t tác ng n năng l c c nh tranh c a ngân hàng thương m i 1.2.1 Các nhân t bên ngoài ngân hàng thương m i 1.2.1.1C u i v i các d ch v ngân hàng ây là y u t có tác ng r t l n n s phát tri n c a ngân hàng. Thông qua nhu c u c a khách hàng, ngân hàng có th t n d ng ư c l i th theo quy mô, t ó c i thi n các ho t ng kinh doanh và d ch v c a mình. Nhu c u khách hàng còn có th g i m cho ngân hàng phát tri n các lo i hình s n ph m và d ch v m i. Các lo i hình này có th ư c phát tri n r ng rãi ra th trư ng bên ngoài và khi ó ngân hàng ưa ra d ch v trư c tiên s có ư c l i th c nh tranh. Khách hàng c a các ngân hàng h u như là toàn b các t ch c, doanh nghi p và ph n l n dân cư. Vì th c u i v i các d ch v ngân hàng cũng a d ng, cho nên vi c ánh giá v c u i v i các d ch v ngân hàng cũng h t s c ph c t p, th hi n nh ng khía c nh sau: C u trúc c a c u trong nư c i v i các d ch v chính c a ngân hàng là: D ch v nh n g i, d ch v cho vay, d ch v trung gian thanh toán, d ch v mua bán ngo i t . C u trúc c a c u th hi n các phân o n c u i v i t ng lo i hình d ch v ; quy mô, c i m nhu c u c a khách hàng trên t ng phân o n ó. - Quy mô c a các phân o n v c u i v i các d ch v ngân hàng s quy t nh m c u tư và i m i c a các ngân hàng. - c i m nhu c u c a khách hàng ph n ánh m c ph c t p, m c òi h i cao hay th p. Kh năng n y sinh nhu c u m i c a khách hàng là ch tiêu quan tr ng tác ng n s phát tri n s n ph m m i c a các ngân hàng và nh ó t o ư c l i th c nh tranh. Quy mô c a t ng c u, t c tăng trư ng cũng như m c b o hoà c a c u là y u t kích thích u tư và thu hút các thành viên m i tham gia vào th trư ng. Các ch tiêu ph n ánh quy mô c a c u th hi n:
11 - T ng nhu c u v n tài tr cho các ho t ng s n xu t kinh doanh c a toàn b n n kinh t . - Nhu c u s d ng các d ch v thanh toán trong và ngoài nư c. -Tc tăng trư ng c a c u càng cao thì các ngân hàng càng có ng c ơ u tư hơn. Còn t c b o hoà càng cao thì các ngân hàng b s c ép ph i u tư và i m i nhi u hơn. Cơ ch chuy n i c u trong nư c thành c u qu c t và ngư c l i cũng là y u t r t c n thi t khi ánh giá v c u. Nhu c u i v i s n ph m d ch v có kh năng di chuy n r t cao cùng v i s di chuy n c a các lu ng v n qu c t , các ho t ng thanh toán qu c t làm cho c u trong nư c và c u qu c t có m i liên h m t thi t. i u này d n n ngân hàng trong nư c s m t i l i th c nh tranh trư c các NHNNg v n ã quen v i nh ng nhu c u m i, s n ph m m i. Cho nên vi c nghiên c u cơ ch chuy n i c u giúp các ngân hàng trong nư c ch ng kh c ph c b t l i và phát huy nh ng l i th c a mình. 1.2.1.2 S phát tri n c a các ngành liên quan Nh ng ngành có m i quan h ph tr và liên quan m t thi t như: các công ty tài chính, các công ty ch ng khoán, th trư ng ti n t , các công ty b o hi m, các qu u tư, công ty mua bán n , trung tâm giao d ch a c,… Ngành cung c p u vào cho ngân hàng như: ngành bưu chính vi n thông, ngành công ngh thông tin, các cơ quan ki m toán,… S phát tri n c a các ngành liên quan và ph tr trên có tác ng tr c ti p, v a là áp l c, v a là cơ h i n s phát tri n c a lĩnh v c ngân hàng, c th như sau: - Các nh ch tài chính khác phát tri n t o áp l c bu c ngân hàng phát tri n. ng th i cũng t o cơ h i h p tác nghiên c u, tri n khai nh ng ng d ng công ngh m i, t o ra nh ng kênh huy ng v n và u tư m i cho ngân hàng, t o i u ki n a d ng hóa danh m c u tư, gi m thi u r i ro th trư ng, r i ro thanh kho n.
12 - Ngành bưu chính vi n thông, công ngh thông tin phát tri n s giúp ngân hàng c i ti n, i m i làm gi m chi phí giao d ch, hay làm khác bi t hóa s n ph m, d ch v . - D ch v ki m toán phát tri n giúp ngân hàng ánh giá chính xác hơn v năng l c tài chính c a khách hàng, gi m thi u r i ro tín d ng. 1.2.1.3 Nh ng y u t c a môi trư ng kinh t vĩ mô Ngân hàng là m t ngành ch a ng r t nhi u r i ro. M i m t bi n ng b t l i c a môi trư ng kinh t vĩ mô u có th nh hư ng n ho t ng bình thư ng c a m t ngân hàng. Khi n n kinh t phát tri n n nh, t c tăng trư ng cao, các ch s v l m phát, lãi su t, t giá n nh s là i u ki n thu n l i cho s phát tri n c a h th ng ngân hàng và ngư c l i s không thu n l i. 1.2.1.4 Vai trò c a Nhà nư c i v i lĩnh v c ngân hàng, vai trò c a Nhà nư c là m t y u t mang tính ch t xúc tác r t quan tr ng. Vai trò c a Nhà nư c th hi n nh ng n i dung sau: -S y , tính ng b và hi u l c thi hành c a các quy nh pháp lu t, các chính sách liên quan n ho t ng ngân hàng. - Năng l c và hi u qu ho t ng c a NHNN trong vai trò giám sát và i u hành ho t ng c a h th ng NHTM. Do nh ng m i liên k t ch t ch c a toàn b h th ng NHTM, s v c a m t ngân hàng thư ng gây ra h u qu r t to l n và có kh năng gây ra hi u ng lan truy n lên toàn h th ng. Vì th , ho t ng c a các NHTM ph i ch u s qu n lý và giám sát h t s c ch t ch c a chính ph và NHNN. - Vai trò c a Nhà nư c v i tư cách là ch s h u, con n và ch n l n nh t c a các NHTM. - Nhà nư c có nh ng chính sách tác ng n cung, c u, ns n nh kinh t vĩ mô, n các i u ki n nhân t s n xu t, các ngành liên quan và ph tr c a ngành ngân hàng t o thu n l i hay kìm hãm s phát tri n c a ngành ngân hàng.