Luận văn Thạc sĩ Giáo dục học: Biện pháp giáo dục tính thủ lĩnh cho trẻ mẫu giáo 5 - 6 tuổi tại trường mầm non Phú Lý, huyện Vĩnh Cửu, tỉnh Đồng Nai

Chia sẻ: Lavie Lavie | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:132

Thêm vào BST

Báo xấu

95
lượt xem 14
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận văn Thạc sĩ Giáo dục học: Biện pháp giáo dục tính thủ lĩnh cho trẻ mẫu giáo 5 - 6 tuổi tại trường mầm non Phú Lý, huyện Vĩnh Cửu, tỉnh Đồng Nai giới thiệu tới các bạn về cơ sở lý luận; thực trạng và giải pháp giáo dục tính thủ lĩnh cho trẻ mẫu giáo 5 - 6 tuổi tại trường mầm non Phú Lý, huyện Vĩnh Cửu, tỉnh Đồng Nai.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Giáo dục học: Biện pháp giáo dục tính thủ lĩnh cho trẻ mẫu giáo 5 - 6 tuổi tại trường mầm non Phú Lý, huyện Vĩnh Cửu, tỉnh Đồng Nai

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TP. HỒ CHÍ MINH Nguyễn Thị Ái Loan BIỆN PHÁP GIÁO DỤC TÍNH THỦ LĨNH CHO TRẺ MẪU GIÁO 5-6 TUỔI TẠI TRƯỜNG MẦM NON PHÚ LÝ, HUYỆN VĨNH CỬU, TỈNH ĐỒNG NAI LUẬN VĂN THẠC SĨ GIÁO DỤC HỌC Thành phố Hồ Chí Minh – Năm 2014
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TP. HỒ CHÍ MINH Nguyễn Thị Ái Loan BIỆN PHÁP GIÁO DỤC TÍNH THỦ LĨNH CHO TRẺ MẪU GIÁO 5-6 TUỔI TẠI TRƯỜNG MẦM NON PHÚ LÝ, HUYỆN VĨNH CỬU, TỈNH ĐỒNG NAI Chuyên ngành: Giáo dục học (Mầm non) Mã số: 60 14 01 01 LUẬN VĂN THẠC SĨ GIÁO DỤC HỌC NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. NGUYỄN THỊ THANH BÌNH Thành phố Hồ Chí Minh – Năm 2014
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết quả nêu trong luận văn là trung thực và chưa từng được công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Tác giả Nguyễn Thị Ái Loan
LỜI CẢM ƠN Trước hết, tôi xin chân thành cảm ơn Ban giám hiệu, Phòng sau Đại học, thư viện trường Đại học Sư phạm thành phố Hồ Chí Minh đã tạo điều kiện thuận lợi cho tôi trong quá trình học tập và nghiên cứu. Đặc biệt, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến TS. Nguyễn Thị Thanh Bình, người đã tận tình hướng dẫn, giúp đỡ, động viên tôi trong suốt quá trình thực hiện luận văn này. Tôi cũng xin bày tỏ lòng biết ơn của mình đối với các Thầy, Cô giáo khoa Giáo dục mầm non, Khoa tâm lý giáo dục những người đã truyền cho tôi tri thức khoa học. Tôi xin cảm ơn Ban giám hiệu cùng các giáo viên các trường: MN Phú Lý, MN Phong Lan, MN Mã Đà, MN Trị An đã nhiệt tình cộng tác, giúp đỡ, tạo điều kiện cho tôi khảo sát để hoàn thành luận văn này. Xin được cảm ơn các bạn học viên lớp cao học Giáo dục mầm non Khóa 23 đã quan tâm chia sẻ, động viên tôi trong thời gian học tập và hoàn thành luận văn tốt nghiệp. Xin được cảm ơn những người thân, đồng nghiệp và bạn bè đã tiếp thêm sức mạnh tinh thần và đã giúp đỡ tôi trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn. Cuối cùng, xin chân thành cảm ơn quý Thầy Cô trong hội đồng chấm luận văn đã cho tôi những đóng góp quý báu để hoàn chỉnh luận văn này. Xin chân thành cảm ơn! TP.Hồ Chí Minh, tháng 9 năm 2014 Tác giả Nguyễn Thị Ái Loan
MỤC LỤC Trang phụ bìa Lời cam đoan Lời cảm ơn Mục lục Danh mục các chữ viết tắt Danh mục các bảng Danh mục các biểu đồ MỞ ĐẦU ................................................................................................................ 1 Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA BIỆN PHÁP GIÁO DỤC TÍNH THỦ LĨNH CHO TRẺ MẪU GIÁO 5-6 TUỔI ......................... 7 1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề .......................................................................... 7 1.1.1. Sơ lược về lịch sử nghiên cứu vấn đề trên thế giới ........................... 7 1.1.2. Sơ lược về lịch sử nghiên cứu ở Việt Nam ...................................... 12 1.2. Những vấn đề lý luận về tính thủ lĩnh của trẻ mẫu giáo ........................ 13 1.2.1. Khái niệm về tính thủ lĩnh .................................................................. 13 1.2.2. Đặc điểm tâm lý của trẻ mẫu giáo. .................................................... 14 1.2.3. Tính thủ lĩnh của trẻ MG .................................................................... 18 1.2.4. Các yếu tố ảnh hưởng đến sự hình thành tính thủ lĩnh của trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi ................................................................................ 22 1.2.5. Nội dung giáo dục tính thủ lĩnh cho trẻ MG 5-6 tuổi trong chương trình giáo dục mầm non ....................................................... 27 1.2.6. Tiêu chí và thang đánh giá tính thủ lĩnh của trẻ MG 5-6 tuổi. ...... 28 1.2.7. Các biện pháp giáo dục tính thủ lĩnh cho trẻ MG 5-6 tuổi ............ 31 Tiểu kết chương 1............................................................................................ 33 Chương 2. THỰC TRẠNG VIỆC SỬ DỤNG BIỆN PHÁP GIÁO DỤC TÍNH THỦ LĨNH CHO TRẺ MẪU GIÁO 5-6 TUỔI ............................................................................................ 35 2.1. Khái quát chung về tổ chức nghiên cứu thực trạng.............................. 35 2.1.1. Mục đích nghiên cứu .......................................................................... 35 2.1.2. Phương pháp nghiên cứu ..................................................................... 35
2.2. Kết quả nghiên cứu thực trạng tính thủ lĩnh và các biện pháp giáo dục tính thủ lĩnh cho trẻ MG 5-6 tuổi ............................................ 37 2.2.1. Thực trạng mức độ tính thủ lĩnh của trẻ MG 5-6 tuổi thông qua sự đánh giá của GVMN ......................................................... 37 2.2.2. Biểu hiện tính thủ lĩnh của trẻ MG 5-6 tuổi thông qua sự đánh giá của GV ................................................................................. 40 2.2.3. Thực trạng sử dụng các biện pháp giáo dục tính thủ lĩnh cho trẻ MG 5-6 tuổi. .................................................................................. 42 2.2.4. Một số nguyên nhân của thực trạng sử dụng biện pháp giáo dục tính thủ lĩnh cho trẻ MG 5-6 tuổi .............................................. 43 2.2.5. Thực trạng tính thủ lĩnh của trẻ MG 5-6 tuổi thông qua sự đánh giá của phụ huynh ..................................................................... 48 Chương 3. ĐỀ XUẤT VÀ TỔ CHỨC THỰC NGHIỆM MỘT SỐ BIỆN PHÁP GIÁO DỤC TÍNH THỦ LĨNH CHO TRẺ MẪU GIÁO 5-6 TUỔI .................................................................... 52 3.1. Đề xuất một số biện pháp giáo dục tính thủ lĩnh cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi ............................................................................................... 52 3.1.1. Giao nhiệm vụ cho trẻ ...................................................................52 3.1.2. Tạo cơ hội cho trẻ giải quyết vấn đề ..............................................53 3.1.3. Tổ chức hoạt động theo nhóm ........................................................... 55 3.1.4. Làm giàu vốn sống, vốn kinh nghiệm cho trẻ .............................. 59 3.1.5. Phối hợp với phụ huynh để rèn luyện tính thủ lĩnh cho trẻ ............ 63 3.2. Thực nghiệm một số biện pháp GD tính thủ lĩnh cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi. .............................................................................................. 65 3.2.1. Khái quát về tổ chức thực nghiệm .................................................... 65 3.2.2. Kết quả nghiên cứu thực nghiệm. ................................................... 66 Tiểu kết chương 3 .................................................................................................. 79 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ........................................................................... 80 TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................ 82 PHỤ LỤC
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT ĐTB : Điểm trung bình GD : Giáo dục GV : Giáo viên GVMN : Giáo viên mầm non MG : Mẫu giáo MN : Mầm non TTL : Tính thủ lĩnh TN : Thực nghiệm ĐC : Đối chứng
DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1. Tổng hợp lựa chọn của GVMN về tính thủ lĩnh của trẻ MG 5-6 tuổi ........................................................................................ 38 Bảng 2.2. Mức độ tính thủ lĩnh của trẻ MG 5-6 tuổi .................................. 38 Bảng 2.3. Đánh giá của GV về biểu hiện tính thủ lĩnh của trẻ MG 5-6 tuổi .............................................................................................. 40 Bảng 2.4. Các biện pháp GV sử dụng để GD tính thủ lĩnh cho trẻ............. 42 Bảng 2.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến tính thủ lĩnh của trẻ .......................... 44 Bảng 2.6. Những khó khăn khi GV tổ chức GD tính thủ lĩnh cho trẻ ........ 46 Bảng 2.7. Ý kiến của phụ huynh về biểu hiện tính thủ lĩnh của trẻ 5-6 tuổi .............................................................................................. 49 Bảng 2.8. Lựa chọn của phụ huynh về các biện pháp GD tính thủ lĩnh ..... 50 Bảng 3.1a. Mức độ biểu hiện tính thủ lĩnh của trẻ MG 5-6 tuổi qua trò chơi “Xây ngã tư đường phố” (tính theo tỉ lệ %) ở nhóm TN và nhóm ĐC ................................................................................ 67 Bảng 3.1b. Mức độ biểu hiện tính thủ lĩnh của trẻ MG 5-6 tuổi ở nhóm TN và nhóm ĐC (tính theo tiêu chí) ........................................... 68 Bảng 3.2. Kết quả mức độ thể hiện tính thủ lĩnh của trẻ MG 5-6 tuổi trong hoạt động vui chơi qua chủ đề: “Phương tiện và luật lệ giao thông” .................................................................................. 70 Bảng 3.3. Mức độ thể hiện tính thủ lĩnh của trẻ MG 5-6 tuổi qua hoạt động có chủ đích với chủ đề: “Các hiện tượng tự nhiên”........... 71 Bảng 3.4. Mức độ thể hiện tính thủ lĩnh của trẻ MG 5-6 tuổi qua hoạt động lao động-trực nhật với chủ đề “Quê hương-Đất nước- Bác Hồ”....................................................................................... 73 Bảng 3.5. Mức độ thể hiện tính thủ lĩnh của trẻ MG 5-6 tuổi qua hoạt động ngày hội, ngày lễ với chủ đề “Trường tiểu học”. .............. 74
DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ Biểu đồ 2.1. Sự phân bố số lượng trẻ theo từng mức độ về tính thủ lĩnh của trẻ MG 5-6 tuổi................................................................. 39 Biểu đồ 2.2. Biểu hiện tính thủ lĩnh của trẻ MG 5-6 tuổi ........................... 41 Biểu đồ 2.3. Các biện pháp GD tính thủ lĩnh cho trẻ MG 5-6 tuổi ............. 43 Biểu đồ 2.4. Ý kiến của phụ huynh về sự cần thiết của việc GD tính thủ lĩnh cho trẻ ............................................................................... 50 Biểu đồ 3.1a. Mức độ biểu hiện tính thủ lĩnh trẻ MG 5-6 tuổi ở nhóm TN và nhóm ĐC ..................................................................... 68 Biểu đồ 3.1b. Mức độ biểu hiện tính thủ lĩnh của trẻ MG 5-6 tuổi ở nhóm TN và nhóm ĐC .......................................................... 69 Biểu đồ 3.2. Điểm trung bình các tiêu chí nhóm TN và nhóm ĐC trong hoạt động vui chơi với chủ đề: “Phương tiện và luật lệ giao thông”.............................................................................. 71 Biểu đồ 3.3. Điểm trung bình các tiêu chí nhóm TN và nhóm ĐC trong hoạt động có chủ đích với chủ đề: “Các hiện tượng tự nhiên” ...................................................................................... 72 Biểu đồ 3.4. Điểm trung bình các tiêu chí nhóm TN và nhóm ĐC trong HĐ lao động- trực nhật với chủ đề: “Quê hương-Đất nước-Bác Hồ”. ........................................................................ 73 Biểu đồ 3.5. Điểm trung bình các tiêu chí nhóm TN và nhóm ĐC trong ngày hội, ngày lễ với chủ đề: “Trường tiểu học” ................... 75
1 MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Ngày nay, khoa học kỹ thuật phát triển như vũ bão đòi hỏi con người phải tự trang bị cho mình những kĩ năng để sống và làm việc hiệu quả. Trong rất nhiều kĩ năng không thể không kể đến kĩ năng lãnh đạo là kĩ năng giúp con người sớm thành công trong tương lai. Kĩ năng lãnh đạo giúp cho con người làm chủ được cuộc sống, có trách nhiệm trong công việc và luôn biết giúp đỡ người khác. Muốn trở thành một nhà lãnh đạo giỏi, ngay từ lứa tuổi mầm non, trẻ cần được rèn luyện và phát huy tố chất lãnh đạo. Tính thủ lĩnh là biểu hiện cơ bản của tố chất lãnh đạo. Người có tính thủ lĩnh là người luôn biết lập kế hoạch, biết khởi xướng trong các hoạt động, biết giúp đỡ và dẫn dắt người khác, tạo ra một vòng ảnh hưởng tới những người xung quanh mình. Với trẻ mầm non, thủ lĩnh xuất hiện khi đứa trẻ đó luôn biết khởi xướng trong các hoạt động, biết dẫn dắt các bạn trong lớp và được các bạn yêu mến tự bầu làm “thủ lĩnh”. Tác giả Nguyễn Ánh Tuyết đã thấy được vai trò thủ lĩnh của trẻ trong hoạt động vui chơi và đã cho rằng: “Đó là đứa trẻ được các bạn tôn sùng và vị nể nhất, vì nó thường có nhiều sáng kiến và khả năng tổ chức trò chơi; nó chỉ huy việc phân các vai và hướng dẫn hành động cho những đứa trẻ khác. Em “thủ lĩnh” thường nhận vai chính vì vai chính có quyền lợi nhất” [13, tr.265]. Ở lứa tuổi mẫu giáo 5-6 tuổi, tính thủ lĩnh biểu hiện rõ nét qua vui chơi, học tập, lao động và cần phải xác định rõ thủ lĩnh tích cực và thủ lĩnh tiêu cực để có hướng bồi dưỡng và giáo dục. Bởi cũng có thể, ban đầu trẻ đã có tính thủ lĩnh nhưng khi được cô giáo, bạn bè yêu mến, vị nể lâu dần trẻ sẽ tự mãn, kiêu căng, hống hách, tham lam, ích kỉ và cả bắt nạt bạn. Và như thế tính thủ lĩnh của trẻ trở thành tiêu cực. Vì vậy giáo viên là người cần phải theo dõi và rèn luyện tính thủ lĩnh cho trẻ. Nếu đứa trẻ tiềm ẩn khả năng thủ lĩnh nhưng giáo viên thường áp đặt, làm hộ, làm thay trẻ, không cho trẻ cơ hội thể hiện
2 mình thì cũng sẽ dập tắt khả năng thủ lĩnh của trẻ. Điều này thật đáng tiếc cho một nhà lãnh đạo tương lai. Hiện nay ở Việt Nam, việc rèn luyện tính thủ lĩnh cho trẻ là một nhu cầu mang tính thời đại. Bởi xã hội hiện đại luôn cần những con người có tính quyết đoán, dám nghĩ, dám làm, biết hợp tác, biết khởi xướng trong mọi hoạt động, biết lập kế hoạch, mục tiêu cho bản thân và có khả năng kiểm soát được cuộc sống. Quán triệt tinh thần nghị quyết TW2 Ban chấp hành TW Đảng khoá VIII về định hướng phát triển giáo dục đào tạo trong thời kỳ CNH- HĐH đất nước, ngành học mầm non đã xác định mục tiêu chăm sóc, giáo dục trẻ Mẫu giáo là: "Cần phát triển một số giá trị, nét tính cách, phẩm chất cần thiết, phù hợp với lứa tuổi như: mạnh dạn, tự tin, độc lập, sáng tạo, linh hoạt, tự giác...tạo điều kiện thuận lợi cho trẻ tham gia vào cuộc sống, chuẩn bị tốt cho việc học tập ở lớp 1 và các bậc học sau này có kết quả". Trẻ mầm non là tương lai của đất nước, là người chủ xã hội. Nếu trẻ được trang bị tốt những phẩm chất cần thiết thì trẻ sẽ độc lập, tự giác, chủ động, sáng tạo, tự tin, sớm hoà đồng với các mối quan hệ xã hội, luôn biết dẫn dắt và giúp đỡ người khác. Trên thực tế, việc phát huy vai trò thủ lĩnh ở trường mầm non hiện nay còn nhiều hạn chế, chưa được quan tâm đúng mức nên trẻ không phát huy hết khả năng tiềm ẩn của bản thân. Từ đó, trẻ trở nên nhút nhát, thụ động, không dám thể hiện bản thân, không biết hợp tác với bạn bè và không biết tự khởi xướng kế hoạch trong các hoạt động. Trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi là lứa tuổi mà các nhà tâm lí coi là một bước ngoặc quan trọng của đời người vì ở lứa tuổi này trẻ chuẩn bị bước vào trường phổ thông và thực hiện những công việc như một người học sinh thực thụ. Nếu được quan tâm đúng mức, tính thủ lĩnh của trẻ sẽ được phát triển, tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển các chức năng tâm lí như trí tuệ, ngôn ngữ, đồng thời giúp trẻ tự
3 tin, hòa đồng với các mối quan hệ ở trường phổ thông, biết khởi xướng trong các hoạt động, dám bày tỏ ý kiến và mong muốn. Thế nhưng ở trường mầm non Phú Lý, Huyện Vĩnh Cửu, Tỉnh Đồng Nai khi tổ chức hoạt động cho trẻ, giáo viên thường áp đặt trẻ chơi theo ý tưởng của mình, trẻ thường xuyên bị động bởi sự tác động không đúng lúc của giáo viên. Nhiều khi giáo viên thường đoán trước ý định của trẻ, thường làm hộ, làm thay trẻ, chưa có những biện pháp hữu hiệu tác động nhằm hình thành tính thủ lĩnh của trẻ. Chính vì điều đó đã làm mất đi tính thủ lĩnh, sự tự tin của trẻ trong quá trình hoạt động hoặc đôi khi tính thủ lĩnh của trẻ trở nên tiêu cực khi giáo viên không kịp thời uốn nắn, giáo dục trẻ. Với những lý do trên, chúng tôi chọn đề tài: “Biện pháp giáo dục tính thủ lĩnh cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi tại trường mầm non Phú Lý, huyện Vĩnh Cửu, tỉnh Đồng Nai”. 2. Mục đích nghiên cứu Nghiên cứu biểu hiện tính thủ lĩnh của trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi ở trường MN Phú Lý, huyện Vĩnh Cửu, tỉnh Đồng Nai. Trên cơ sở đó đề xuất biện pháp giáo dục tính thủ lĩnh cho trẻ 5-6 tuổi. 3. Nhiệm vụ nghiên cứu - Hệ thống hoá một số vấn đề lý luận cơ bản về biểu hiện tính thủ lĩnh của trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi, biện pháp giáo dục tính thủ lĩnh. - Khảo sát thực trạng tính thủ lĩnh và biện pháp giáo dục tính thủ lĩnh cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi - Đề xuất và thực nghiệm một số biện pháp giáo dục tính thủ lĩnh cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi trong mọi hoạt động tại trường của trẻ. 4. Đối tượng và khách thể nghiên cứu 4.1. Đối tượng nghiên cứu Biện pháp giáo dục tính thủ lĩnh cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi tại trường mầm non Phú Lý, huyện Vĩnh Cửu, tỉnh Đồng Nai
4 4.2. Khách thể nghiên cứu Quá trình giáo dục tính thủ lĩnh cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi 5. Giả thuyết khoa học Trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi đã có biểu hiện tính thủ lĩnh nhưng ở mức chưa cao. Nếu có biện pháp tác động sư phạm phù hợp như: giao nhiệm vụ cho trẻ; tạo cơ hội cho trẻ giải quyết vấn đề; làm giàu vốn sống, vốn kinh nghiệm cho trẻ, tổ chức hoạt động theo nhóm, phối hợp với phụ huynh rèn tính thủ lĩnh sẽ phát triển tính thủ lĩnh cho trẻ cao hơn. 6. Giới hạn và phạm vi nghiên cứu Đề tài tiến hành nghiên cứu mức độ biểu hiện tính thủ lĩnh của trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi và đề xuất biện pháp giáo dục tính thủ lĩnh cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi ở trường mầm non Phú Lý, huyện Vĩnh Cửu, tỉnh Đồng Nai, trong mọi hoạt động tại trường của trẻ. 7. Phương pháp nghiên cứu Đề tài được thực hiện với sự phối hợp các phương pháp nghiên cứu sau đậy: 7.1. Phương pháp nghiên cứu tài liệu lý luận a. Mục đích Phân tích, tổng hợp, hệ thống hóa các tri thức lý luận và thực tiễn có liên quan đến tính thủ lĩnh, biện pháp giáo dục tính thủ lĩnh nhằm viết cơ sở lý luận của vấn đề nghiên cứu và định hướng cho việc nghiên cứu thực tiễn và thực nghiệm. b. Cách thực hiện Đọc, phân tích, tổng hợp kết quả các công trình nghiên cứu, tài liệu, các bài viết…có liên quan đến tính thủ lĩnh, biện pháp giáo dục tính thủ lĩnh. Trên cơ sở đó hệ thống hóa những vấn đề lý luận để xác định khái niệm công cụ, xây dựng cơ sở lý luận của vấn đề nghiên cứu. 7.2. Phương pháp nghiên cứu thực tiễn
5 7.2.1. Phương pháp quan sát. + Mục đích : Thu thập thông tin về những biểu hiện tính thủ lĩnh của trẻ thể hiện qua hành vi trong các hoạt động hằng ngày. + Cách thực hiện: Tập trung quan sát trẻ trong các hoạt động ở trường 7.2.2. Phương pháp điều tra bằng bảng hỏi Sử dụng bảng câu hỏi nhằm thu thập ý kiến giáo viên mầm non nhận thức về vai trò và biện pháp giáo dục tính thủ lĩnh cho trẻ mẫu giáo 5- 6 tuổi ở trường mầm non Phú Lý, huyện Vĩnh Cửu, tỉnh Đồng Nai. 7.2.3. Phương pháp phỏng vấn, trò chuyện + Đối tượng: Giáo viên và trẻ. + Cách thực hiện: Phỏng vấn trò chuyện cùng trẻ, giáo viên về các vấn đề liên quan đến tính thủ lĩnh, biện pháp giáo dục tính thủ lĩnh 7.2.4. Phương pháp thực nghiệm Xây dựng một số biện pháp nhằm giáo dục tính thủ lĩnh cho trẻ MG 5-6 tuổi. Tổ chức các hoạt động nhằm giáo dục tính thủ lĩnh của trẻ MG 5-6 tuổi tại lớp thực nghiệm. 7.3. Phương pháp thống kê toán học Các số liệu thu được trong quá trình nghiên cứu được xử lý bằng phần mềm SPSS 16.0. 8. Đóng góp mới của đề tài Đề tài nhằm góp phần làm sáng tỏ các vấn đề lý luận và thực tiễn về biện pháp giáo dục tính thủ lĩnh của trẻ MG 5-6 tuổi. Làm rõ thực trạng tính thủ lĩnh của trẻ MG 5-6 tuổi ở trường MN Phú Lý, huyện Vĩnh Cửu, tỉnh Đồng Nai. Đề xuất một số biện pháp nhằm giáo dục tính thủ lĩnh của trẻ MG 5-6 tuổi ở trường MN Phú Lý, huyện Vĩnh Cửu, tỉnh Đồng Nai. 9. Cấu trúc luận văn
6 Luận văn gồm có các phần sau: Phần mở đầu Phần nội dung Chương 1 : Cơ sở lý luận về tính thủ lĩnh của trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi. Chương 2 : Thực trạng tính thủ lĩnh của trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi ở trường MN Phú Lý, huyện Vĩnh Cửu, tỉnh Đồng Nai. Chương 3: Một số biện pháp nhằm giáo dục tính thủ lĩnh của trẻ mẫu giáo 5- 6 tuổi ở MN Phú Lý, huyện Vĩnh Cửu, tỉnh Đồng Nai. Kết luận và kiến nghị Tài liệu tham khảo Phụ lục
7 Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA BIỆN PHÁP GIÁO DỤC TÍNH THỦ LĨNH CHO TRẺ MẪU GIÁO 5-6 TUỔI 1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề 1.1.1. Sơ lược về lịch sử nghiên cứu vấn đề trên thế giới Lãnh đạo đã là một chủ đề quan tâm từ buổi bình minh của con người, nghiên cứu lãnh đạo và quản lý đã được đưa ra một cách nghiêm túc trong những năm đầu thế kỷ 20. Tiến sĩ Peter Northouse và Tiến sĩ Gary Yukl đã cho ra đời các ấn phẩm lãnh đạo của mình: Lý thuyết - Thực hành và lãnh đạo trong các tổ chức. Thông qua các công trình quan trọng mỗi con người đã góp phần to lớn cho sự hiểu biết của nhân loại về hành vi lãnh đạo trong các tổ chức [19]. Max Weber, nhà xã hội học người Đức, là người đầu tiên đề xuất và mô tả chính quyền Đặc Sủng (tiền thân của lý thuyết lãnh đạo có sức lôi cuốn) trong công việc của mình. Weber mô tả lãnh đạo Đặc Sủng là "một đặc điểm tính cách đặc biệt cung cấp cho một người ... quyền hạn đặc biệt như một nhà lãnh đạo". House (1976) công bố một lý thuyết về lãnh đạo có sức lôi cuốn. Trong đó ông mô tả các đặc điểm lãnh đạo như "là chi phối, có một mong muốn mạnh mẽ để tác động đến những người khác, là tự tin, và có một ý thức mạnh mẽ của giá trị đạo đức của chính mình". Lãnh đạo đích thực là một trong những phong cách mới được đề xuất. Trong giới học thuật, lần đầu tiên được đặt ra bởi Tiến sĩ Bruce Avolio và Fred Luthans. Trong năm 2008, Walumbwa, Avolio và những người khác đưa ra các câu hỏi lãnh đạo đích thực. Trong công bố đó, họ định nghĩa lãnh đạo: Lãnh đạo đích thực là một mô hình thúc đẩy cả năng lực tâm lý tích cực, thúc đẩy tự nhận thức, quan điểm đạo đức bên trong, xử lý cân bằng thông tin, minh bạch và quan hệ trên một phần của các nhà lãnh đạo làm việc với
8 những người theo, bồi dưỡng tự phát triển [19]. Tiến sĩ Meenakshi đã xác định lãnh đạo là quá trình trong đó một cá nhân ảnh hưởng đến nhóm các cá nhân để đạt được mục tiêu chung. Đạt mục tiêu bằng cách hợp tác lẫn nhau và gắn kết hành vi. Một nhà lãnh đạo truyền vào một cảm giác tích cực và chỉ đạo những người khác để đạt được mục tiêu quy định. Stogdill đã nghiên cứu tính lãnh đạo trong việc phân biệt các nhà lãnh đạo dựa trên tính hiệu quả trong công việc của họ. Stogdill đã đưa ra một số đặc điểm về lãnh đạo như: - Ý thức trách nhiệm - Hoàn thành trách nhiệm - Sức mạnh - Sự kiên trì - Sự rủi ro - Tính độc đáo - Tự tin - Khả năng xử lý căng thẳng - Khả năng ảnh hưởng - Khả năng phối hợp những nỗ lực của những người khác khác trong việc đạt được các mục đích [16, p.26]. Những đặc điểm này có thể được sử dụng với mức độ tương đối cao để lựa chọn và phát triển các nhà lãnh đạo trong trường học. Pondy cho rằng: Lãnh đạo trong trường học là khả năng tạo ra những hoạt động có ý nghĩa về mặt hành vi khi người lãnh đạo biết đặt ra những câu hỏi và biết trả lời những câu hỏi như: Mục đích của trường học chúng ta là gì? Giữa nhà trường và cộng đồng địa phương có mối quan hệ như thế nào... [16, p.25]. Theo Greenfield (1986): “Lãnh đạo là một hành động có chủ ý khi một người cố gắng xây dựng thế giới cho những người khác”. Ông thách thức
9 chúng ta phải suy nghĩ lãnh đạo trong điều kiện hiện nay có khác gì so với quan điểm truyền thống. Ví dụ: Cuộc tranh luận về chính sách, nội quy của nhà trường. Hiệu trưởng có thể là một lãnh đạo trong cuộc tranh luận này và phải trình bày cho phụ huynh và học sinh biết được những nỗ lực trong quá trình xây dựng và thực hiện các cam kết [16, p.25]. Fiedler đã phân biệt lãnh đạo có hai phong cách đó là phong cách lãnh đạo và hành vi lãnh đạo. Phong cách lãnh đạo là bẩm sinh, là thuộc tính tương đối lâu dài của nhân cách, cung cấp động lực và xác định định hướng chung khi thực hiện vai trò lãnh đạo. Mặt khác, hành vi lãnh đạo đề cập đến hành vi cụ thể mà chúng ta có thể thực hiện hoặc không thực hiện nếu chúng ta có kiến thức và kĩ năng và nếu chúng ta đánh giá phù hợp ở thời điểm đó. (Đây cũng là ý nghĩa mà hành vi lãnh đạo được sử dụng trong lý thuyết của Hersey và Blandchard) [16, p.27]. Lý thuyết của Fiedler có ý nghĩa đối với các nhà lãnh đạo và khuyến khích các nhà lãnh đạo có thể thay đổi tình trạng của họ để đảm bảo tính thống nhất với phong cách. Hersey và Blandchard (1982) cho rằng hành vi lãnh đạo phải được thay đổi theo sự trưởng thành của cấp dưới. Sự trưởng thành này có hai chiều đó là trưởng thành về nghề nghiệp và trưởng thành về tâm lý. Hành vi lãnh đạo nhấn mạnh người đứng đầu cần đầu tư thời gian trong việc phát triển tốt các mối quan hệ giữa cá nhân với các nhóm. Lý thuyết này đã được sử dụng rộng rãi trong các chương trình đào tạo quản lý và trong nhà trường [16, p.27]. John Gardner đã khẳng định: “Mỗi một người lãnh đạo tuyệt vời là một người đang thực hiện công việc giảng dạy và mỗi một giáo viên tuyệt vời là người đang dẫn đầu”. Giáo viên tốt là nhà lãnh đạo tuyệt vời. Tuy nhiên, vẫn có một số giáo viên không nhận ra mối quan hệ giữa dạy học, lãnh đạo và việc tạo ra quyết định cũng như không nhận ra chính họ là những nhà lãnh đạo thật sự. Có thể có những xu hướng khác, những giả định sai lầm rằng việc
10 giảng dạy là của giáo viên, còn việc lãnh đạo là của hiệu trưởng. Điều này đã tạo ra những bất lợi của nền giáo dục Mỹ trong một thời gian dài. Việc giảng dạy vốn liên quan đến lãnh đạo và ra quyết định, đó là một quá trình phức tạp đòi hỏi nhiều kĩ năng lãnh đạo như: thiết lập mục tiêu, xây dựng mục tiêu, lựa chọn và thực hiện các chiến lược đạt được những mục tiêu, đánh giá toàn bộ quá trình và động cơ thúc đẩy người học [18, p.57]. Lớp học rất phức tạp, đó là nơi làm việc năng động và đòi hỏi những nhà quản lý biết cách điều hành cũng như ra quyết định. Có 9 bước điều hành để đạt được thành công: [18,p.59] - Lập kế hoạch - Đề ra mục tiêu giao tiếp - Điều chỉnh những hoạt động nơi làm việc - Tạo ra môi trường vui vẻ trong công việc - Giảng giải cho những thành viên mới của nhóm làm việc - Liên quan đến công việc bên cạnh hệ thống những công việc khác. - Giám sát và làm việc với người khác - Động cơ thúc đẩy để giám sát - Đánh giá thực hiện việc giám sát. Một số nhà hoạch định chính sách và quản trị cho rằng giáo viên phải là người lãnh đạo và ra quyết định việc phát triển chương trình giảng dạy trong trường học. Những nhà lãnh đạo trong trường học cần trao quyền cho giáo viên và thúc đẩy giáo viên tham gia tích cực trong quá trình cải cách giáo dục cũng như khuyến khích các học sinh một loạt các khả năng tiềm ẩn của bản thân. Thế nên, muốn trở thành một nhà lãnh đạo giỏi, thì ngay từ lứa tuổi mầm non, trẻ cần được rèn luyện và phát huy tố chất lãnh đạo. Tính thủ lĩnh là biểu hiện cơ bản của tố chất lãnh đạo. Nói về tính thủ lĩnh của trẻ em, Robin Nelson đã cho rằng thủ lĩnh là
11 người biết chịu trách nhiệm về việc làm của mình, là người công bằng, tôn trọng người khác, biết quan tâm chăm sóc người khác, dẫn đầu trong lớp và ở nhà, biết đề ra những biện pháp làm thế nào để trở thành thủ lĩnh ở trường và ở nhà [17]. Annie Evett đã cho rằng: Khi giáo dục tĩnh thủ lĩnh cho trẻ người lớn nên đặt ra giả thuyết tình huống để trẻ suy nghĩ và giải quyết. Thủ lĩnh là sự kết hợp của nhiều đặc điểm cho phép trẻ em kiểm soát cuộc sống của chúng. Mặc dù có những thủ lĩnh bẩm sinh và mỗi nhóm có hiệu quả đòi hỏi cả những những thủ lĩnh và những người theo thủ lĩnh với sự hỗ trợ và khuyến khích từ khi còn nhỏ, tất cả trẻ em có kĩ năng thủ lĩnh tiềm năng có thể phát triển và nâng cao. Điều quan trọng cần nhấn mạnh cho trẻ em rằng thủ lĩnh là được kiểm soát cuộc sống riêng của chúng. Trẻ em cần được khuyến khích để nghĩ về những điều chúng tạo ra hơn là những điều xảy ra với chúng [21]. Khi nghiên cứu hoạt động chơi của trẻ em, V.X. Mukhina đã đề cập đến tính chất của các mối liên hệ qua lại hiện thực giữa các em trong trò chơi, trên một mức độ đáng kể phụ thuộc vào những hành vi của các “thủ lĩnh”, phụ thuộc vào chỗ chúng dùng những biện pháp nào để bắt các bạn thực hiện những yêu cầu của mình. Trong một số trường hợp này, đó có thể là những đứa trẻ được ưa thích nhất trong nhóm, những đứa trẻ biết thỏa thuận với các bạn cùng tuổi, biết tính đến những nguyện vọng của các bạn, biết giải quyết những nghi ngờ xuất hiện trong nhóm. Trong một số trường hợp khác “thủ lĩnh” thường là những đứa trẻ bắt nạt những đứa khác, thích chỉ huy, thích ra lệnh, có khi còn dùng đến cả sức mạnh thể lực [8]. Tính thủ lĩnh cho phép trẻ em có quyền kiểm soát mọi việc và khả năng để làm cho mọi việc xảy ra. Tính thủ lĩnh thấm nhuần sự tự tin, và giúp con người giải quyết vấn đề một cách sáng tạo, làm việc trong một nhóm và làm việc cộng tác với những người khác. Tính thủ lĩnh cho trẻ em nhiều cơ hội để phát triển ý thức trách nhiệm [20].