Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Quản lý hoạt động dạy học theo hình thức trải nghiệm ở các trường tiểu học huyện Điện Biên Đông, tỉnh Điện Biên

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:126

Thêm vào BST

Báo xấu

75
lượt xem 13
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận văn này nghiên cứu cơ sở lý luận về quản lý hoạt động dạy học theo hình thức trải nghiệm ở trường tiểu học. Khảo sát thực trạng quản lý hoạt động dạy học theo hình thức trải nghiệm ở các trường tiểu học huyện Điện Biên Đông, tỉnh Điện Biên. Đề xuất các biện pháp quản lý hoạt động dạy học theo hình thức trải nghiệm ở các trường tiểu học huyện Điện Biên Đông, tỉnh Điện Biên. Mời các bạn cùng tham khảo!

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Quản lý hoạt động dạy học theo hình thức trải nghiệm ở các trường tiểu học huyện Điện Biên Đông, tỉnh Điện Biên

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM LÊ VĂN NGOAN QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC THEO HÌNH THỨC TRẢI NGHIỆM Ở CÁC TRƯỜNG TIỂU HỌC HUYỆN ĐIỆN BIÊN ĐÔNG, TỈNH ĐIỆN BIÊN LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC THÁI NGUYÊN - 2019 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM LÊ VĂN NGOAN QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC THEO HÌNH THỨC TRẢI NGHIỆM Ở CÁC TRƯỜNG TIỂU HỌC HUYỆN ĐIỆN BIÊN ĐÔNG, TỈNH ĐIỆN BIÊN Ngành: Quản lý giáo dục Mã số: 8140114 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Người hướng dẫn khoa học: TS. NGÔ GIANG NAM THÁI NGUYÊN - 2019 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, các kết quả nghiên cứu là trung thực và chưa được công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Thái Nguyên, tháng 3 năm 2019. Tác giả luận văn Lê Văn Ngoan Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
LỜI CẢM ƠN Với tình cảm chân thành, em xin bày tỏ lòng biết ơn và sự kính trọng tới Lãnh đạo trường Đại học Sư phạm - Đại học Thái Nguyên, các Thầy giáo Cô giáo đã tham gia giảng dạy và cung cấp những kiến thức cơ bản, sâu sắc, tạo điều kiện giúp đỡ em trong quá trình học tập và nghiên cứu tại nhà trường. Đặc biệt, với tấm lòng thành kính, em xin gửi lời cảm ơn sâu sắc nhất đến TS. Ngô Giang Nam, người đã trực tiếp hướng dẫn khoa học và tận tình giúp đỡ em trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn. Tác giả cũng xin gửi lời cảm ơn Lãnh đạo Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Điện Biên, Lãnh đạo Phòng Giáo dục & Đào tạo huyện Điện Biên Đông, cùng bạn bè, người thân đã tạo điều kiện cả về thời gian, vật chất, tinh thần cho tác giả trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn. Trong quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn, mặc dù bản thân em đã luôn cố gắng nhưng chắc chắn không tránh khỏi những khiếm khuyết. Kính mong được sự góp ý, chỉ dẫn của các Thầy, các Cô và các bạn đồng nghiệp. Em xin trân trọng cảm ơn! Thái Nguyên, tháng 3 năm 2019 Tác giả luận văn Lê Văn Ngoan MỤC LỤC Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
LỜI CAM ĐOAN ................................................................................................. i LỜI CẢM ƠN ...................................................................................................... ii MỤC LỤC ........................................................................................................... ii DANH MỤC TỪ, CỤM TỪ VIẾT TẮT ........................................................... iv DANH MỤC CÁC BẢNG, BIỂU ĐỒ ................................................................ v MỞ ĐẦU ............................................................................................................. 1 1. Lý do chọn đề tài ............................................................................................. 1 2. Mục tiêu nghiên cứu ........................................................................................ 2 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu ................................................................. 2 4. Giả thuyết khoa học ......................................................................................... 3 5. Nhiệm vụ nghiên cứu ...................................................................................... 3 6. Phạm vi nghiên cứu ......................................................................................... 3 7. Phương pháp nghiên cứu ................................................................................. 3 8. Cấu trúc của luận văn ...................................................................................... 4 Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT DẠY HỌC THEO HÌNH THỨC TRẢI NGHIỆM Ở TRƯỜNG TIỂU HỌC .................. 5 1.1. Tổng quan vấn đề nghiên cứu ................................................................... 5 1.1.1. Các công trình nghiên cứu ở nước ngoài .................................................. 5 1.1.2. Các công trình nghiên cứu trong nước ...................................................... 8 1.2. Các khái niệm cơ bản .............................................................................. 12 1.2.1. Hoạt động dạy học ................................................................................... 12 1.2.2. Quản lý hoạt động dạy học ...................................................................... 14 1.2.3. Trải nghiệm, hoạt động trải nghiệm ........................................................ 15 1.2.4. Hoạt động dạy học theo hình thức trải nghiệm ....................................... 18 1.2.5. Quản lý hoạt động dạy học theo hình thức trải nghiệm ở các trường tiểu học .................................................................................................... 19 1.3. Những vấn đề cơ bản về hoạt động dạy học theo hình thức trải nghiệm ở trường tiểu học ..................................................................................... 20 1.3.1. Vai trò của hoạt động dạy học theo hình thức trải nghiệm ở trường tiểu học ........................................................................................................... 20 1.3.2. Mục tiêu, đặc điểm và nguyên tắc của hoạt động dạy học theo hình Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
thức trải nghiệm ở trường tiểu học .......................................................... 21 1.3.3. Phương pháp dạy học theo hình thức trải nghiệm ở trường tiểu học ...... 25 1.3.4. Quy trình thiết kế hoạt động dạy học theo hình thức trải nghiệm........... 29 1.3.5. Hình thức tổ chức các hoạt động dạy học theo hình thức trải nghiệm trong trường tiểu học ............................................................................... 32 1.3.6. Nội dung của hoạt động dạy học theo hình thức trải nghiệm ở trường tiểu học .................................................................................................... 35 1.4. Quản lý hoạt động dạy học theo hình thức trải nghiệm ở trường tiểu học ..... 38 1.4.1. Lập kế hoạch hoạt động dạy học theo hình thức trải nghiệm ở trường Tiểu học ................................................................................................... 38 1.4.2. Tổ chức thực hiện dạy học theo hình thức trải nghiệm ở trường Tiểu học .. 39 1.4.3. Chỉ đạo thực hiện hoạt động dạy học theo hình thức trải nghiệm ở trường Tiểu học ....................................................................................... 41 1.4.4. Kiểm tra, đánh giá kết quả hoạt động dạy học theo hình thức trải nghiệm ở trường Tiểu học ....................................................................... 42 1.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến công tác quản lí động hoạt động dạy học theo hình thức trải nghiệm ở trường tiểu học .......................................... 43 1.5.1. Các yêu tố khách quan ............................................................................. 43 1.5.2. Các yếu tố chủ quan ................................................................................ 44 Kết luận chương 1.............................................................................................. 47 Chương 2. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC THEO HÌNH THỨC TRẢI NGHIỆM Ở CÁC TRƯỜNG TIỂU HỌC Ở HUYỆN ĐIỆN BIÊN ĐÔNG, TỈNH ĐIỆN BIÊN.............................. 49 2.1. Một vài nét về giáo dục tiểu học của huyện Điện Biên Đông, tỉnh Điện Biên .......................................................................................................... 49 2.1.1. Quy mô số lượng, chất lượng học sinh tiểu học...................................... 49 2.1.2. Chất lượng đội ngũ giáo viên tiểu học .................................................... 50 2.1.3. Thực trạng cơ sở vật chất ........................................................................ 51 2.2. Khái quát về hoạt động khảo sát ............................................................. 52 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
2.2.1. Mục tiêu khảo sát..................................................................................... 52 2.2.2. Nội dung khảo sát .................................................................................... 52 2.2.3. Đối tượng khảo sát .................................................................................. 52 2.2.4. Phương pháp khảo sát.............................................................................. 52 2.3. Thực trạng tổ chức hoạt động dạy học theo hình thức trải nghiệm ở các trường Tiểu học huyện Điện Biên Đông, tỉnh Điện Biên ................. 52 2.3.1. Thực trạng nhận thức của cán bộ quản lý, giáo viên về ý nghĩa, tầm quan trọng của hoạt động dạy học theo hình thức trải nghiệm ở các trường Tiểu học ....................................................................................... 52 2.3.2. Thực trạng nội dung dạy học theo hình thức trải nghiệm ở các trường Tiểu học huyện Điện Biên Đông, tỉnh Điện Biên ................................... 55 2.3.3. Thực trạng nguyên tắc tổ chức hoạt động dạy học theo hình thức trải nghiệm ở các trường Tiểu học huyện Điện Biên Đông, tỉnh Điện Biên ...... 56 2.3.4. Thực trạng phương pháp dạy học theo hình thức trải nghiệm ở các trường Tiểu học huyện Điện Biên Đông, tỉnh Điện Biên ....................... 58 2.3.5. Thực trạng hình thức tổ chức dạy học trải nghiệm ở các trường Tiểu học huyện Điện Biên Đông, tỉnh Điện Biên............................................ 59 2.4. Thực trạng quản lí hoạt động dạy học theo hình thức trải nghiệm ở các trường Tiểu học huyện Điện Biên Đông, tỉnh Điện Biên ....................... 61 2.4.1. Thực trạng công tác lập kế hoạch hoạt động dạy học theo hình thức trải nghiệm ở các trường Tiểu học huyện Điện Biên Đông, tỉnh Điện Biên ......... 61 2.4.2. Thực trạng tổ chức thực hiện hoạt động dạy học theo hình thức trải nghiệm ở các trường Tiểu học huyện Điện Biên Đông, tỉnh Điện Biên ..... 64 2.4.3. Thực trạng chỉ đạo thực hiện hoạt động dạy học theo hình thức trải nghiệm ở các trường Tiểu học huyện Điện Biên Đông, tỉnh Điện Biên ..... 66 2.4.4. Thực trạng công tác kiểm tra, đánh giá kết quả dạy học theo hình thức trải nghiệm ở các trường Tiểu học huyện Điện Biên Đông, tỉnh Điện Biên .......................................................................................................... 67 2.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý hoạt động dạy học theo hình thức trải Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
nghiệm ở các trường Tiểu học huyện Điện Biên Đông, tỉnh Điện Biên ...... 70 2.6. Đánh giá chung về thực trạng quản lí hoạt động dạy học theo hình thức trải nghiệm ở các trường Tiểu học huyện Điện Biên Đông, tỉnh Điện Biên .......................................................................................................... 71 2.6.1. Ưu điểm ................................................................................................... 71 2.6.2. Hạn chế .................................................................................................... 72 2.6.3. Nguyên nhân của những hạn chế............................................................. 73 Chương 3. BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC THEO HÌNH THỨC TRẢI NGHIỆM Ở CÁC TRƯỜNG TIỂU HỌC HUYỆN ĐIỆN BIÊN ĐÔNG, TỈNH ĐIỆN BIÊN.............................. 76 3.1. Các nguyên tắc đề xuất biện pháp ........................................................... 76 3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính mục đích ......................................................... 76 3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn .......................................................... 76 3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính đồng bộ ........................................................... 77 3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính kế thừa ............................................................ 77 3.1.5. Nguyên tắc đảm bảo tính hiệu quả .......................................................... 78 3.2. Các biện pháp quản lí hoạt động dạy học theo hình thức trải nghiệm ở các trường Tiểu học huyện Điện Biên Đông, tỉnh Điện Biên ................. 78 3.2.1. Nâng cao nhận thức cho CBQL và giáo viên về hoạt động dạy học theo hình thức trải nghiệm....................................................................... 78 3.2.2. Tổ chức bồi dưỡng năng lực dạy học theo hình thức trải nghiệm cho giáo viên .................................................................................................. 80 3.2.3. Nâng cao chất lượng công tác lập kế hoạch dạy học theo hình thức trải nghiệm ..................................................................................................... 83 3.2.4. Đa dạng hóa các loại hình trải nghiệm cho học sinh tiểu học ................. 86 3.2.5. Tổ chức huy động các nguồn lực phục vụ cho hoạt động dạy học theo hình thức trải nghiệm............................................................................... 90 3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp .............................................................. 93 3.4. Khảo nghiệm tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp đề xuất ... 94 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
3.4.1. Mục đích khảo nghiệm ............................................................................ 94 3.4.2. Đối tượng khảo nghiệm ........................................................................... 94 3.4.3. Nội dung khảo nghiệm ............................................................................ 94 3.4.4. Phương pháp khảo nghiệm ...................................................................... 94 3.4.5. Kết quả khảo nghiệm ............................................................................... 94 Kết luận chương 3.............................................................................................. 98 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ................................................................. 98 1. Kết luận .......................................................................................................... 99 2. Khuyến nghị................................................................................................. 100 TÀI LIỆU THAM KHẢO............................................................................. 102 PHIẾU TRƯNG CẦU Ý KIẾN Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
DANH MỤC TỪ, CỤM TỪ VIẾT TẮT CBQL : Cán bộ quản lý CLB : Câu lạc bộ CSVC : Cơ sở vật chất DH : Dạy học ĐHSP : Đại học sư phạm GD - ĐT : Giáo dục - Đào tạo GD : Giáo dục GDPT : Giáo dục phổ thông GQVĐ : Giải quyết vấn đề GV : Giáo viên HĐGD : Hoạt động giáo dục HĐTN : Hoạt động trải nghiệm HS : Học sinh KN : Kỹ năng KNLVN : Kỹ năng làm việc nhóm PCGDMN : Phổ cập giáo dục Mầm Non PCGDTHCS: Phổ cập giáo dục Trung học cơ sở PP : Phương pháp PPDH : Phương pháp dạy học PTDTBT : Phổ thông Dân tộc bán trú THCS : Trung học cơ sở THPT : Trung học phổ thông TN : Trải nghiệm TNST : Trải nghiệm sáng tạo TTGDTX : Trung tâm giáo dục thường xuyên Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
DANH MỤC CÁC BẢNG, BIỂU ĐỒ Bảng: Bảng 2.1: Quy mô Giáo dục và Đào tạo ở huyện Điện Biên Đông năm học 2017 - 2018.................................................................................... 49 Bảng 2.2: Tình hình bỏ học các trường phổ thông trên địa bàn huyện Điện Biên Đông năm học 2017 - 2018. ................................................. 50 Bảng 2.3: Tình hình cơ sở vật chất các trường phổ thông huyện Điện Biên Đông năm học 2017 - 2018.................................................................... 51 Bảng 2.4: Thực trạng nhận thức của CBQL, giáo viên về ý nghĩa, tầm quan trọng của hoạt động dạy học theo hình thức trải nghiệm ở các trường Tiểu học ....................................................................................... 53 Bảng 2.5: Thực trạng nội dung dạy học theo hình thức trải nghiệm ở các trường Tiểu học ............................................................................. 55 Bảng 2.6: Thực trạng nguyên tắc tổ chức hoạt động dạy học theo hình thức trải nghiệm ở các trường Tiểu học ................................................ 56 Bảng 2.7: Thực trạng phương pháp dạy học theo hình thức trải nghiệm ở các trường Tiểu học ....................................................................... 58 Bảng 2.8: Thực trạng hình thức tổ chức dạy học trải nghiệm ở các trường Tiểu học ......................................................................................... 60 Bảng 2.9: Thực trạng công tác lập kế hoạch hoạt động dạy học theo hình thức trải nghiệm ở các trường Tiểu học ........................................ 62 Bảng 2.10: Thực trạng tổ chức thực hiện hoạt động dạy học theo hình thức trải nghiệm ở các trường Tiểu học ................................................ 64 Bảng 2.11: Thực trạng chỉ đạo thực hiện hoạt động dạy học theo hình thức trải nghiệm ở các trường Tiểu học ................................................ 66 Bảng 2.12: Thực trạng công tác kiểm tra, đánh giá kết quả dạy học .............. 68 Bảng 2.13: Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý hoạt động dạy học theo hình thức trải nghiệm ở các trường Tiểu học ........................ 70 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
Bảng 3.1: Đánh giá của CBQL và GV về mức độ cấp thiết của các biện pháp quản lý hoạt động dạy học theo hình thức trải nghiệm ở các trường tiểu học huyện Điện Biên Đông, tỉnh Điện Biên ........ 95 Bảng 3.2: Đánh giá của CBQL và GV về tính khả thi của các biện pháp quản lý hoạt động dạy học theo hình thức trải nghiệm ở các trường tiểu học huyện Điện Biên Đông, tỉnh Điện Biên............... 97 Biểu đồ Biểu đồ 3.1: Đánh giá của CBQL và GV về mức độ cấp thiết của các biện pháp quản lý hoạt động dạy học theo hình thức trải nghiệm ở các trường tiểu học huyện Điện Biên Đông, tỉnh Điện Biên ........ 96 Biểu đồ 3.2: Đánh giá của CBQL và GV về tính khả thi của các biện pháp quản lý hoạt động dạy học theo hình thức trải nghiệm ở các trường tiểu học huyện Điện Biên Đông, tỉnh Điện Biên............... 97 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Theo chương trình giáo dục phổ thông mới được ban hành, Hoạt động trải nghiệm (cấp tiểu học) và hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp (cấp THCS và THPT) là hoạt động giáo dục được thực hiện bắt buộc từ lớp 1 đến lớp 12. Hoạt động trải nghiệm tạo cơ hội cho học sinh huy động tổng hợp kiến thức, kĩ năng của các môn học và lĩnh vực giáo dục khác nhau để trải nghiệm thực tiễn đời sống gia đình, nhà trường và xã hội. Hoạt động trải nghiệm giúp nội dung giáo dục không bị bó hẹp trong sách vở mà gắn liền với thực tiễn đời sống xã hội, là con đường gắn lý thuyết với thực tiễn, tạo nên sự thống nhất giữa nhận thức với hành động, góp phần phát triển phẩm chất, tư tưởng, ý chí, tình cảm, giá trị, kỹ năng sống, niềm tin đúng đắn ở học sinh, hình thành năng lực cần có của con người trong xã hội hiện đại, là con đường để phát triển toàn diện nhân cách học sinh, đáp ứng các mục tiêu giáo dục. Ở bậc Tiểu học mục tiêu của Hoạt động trải nghiệm nhằm giúp học sinh hình thành các kĩ năng sống cơ bản, thói quen sinh hoạt tích cực trong cuộc sống hằng ngày, nền nếp học tập ở nhà cũng như ở trường; biết tuân thủ các nội quy, quy định; bắt đầu có định hướng tự đánh giá và tự điều chỉnh bản thân; hình thành những hành vi giao tiếp, ứng xử có văn hoá; có ý thức làm việc nhóm, ý thức tham gia hoạt động lao động, hoạt động xã hội, hoạt động phục vụ cộng đồng; bước đầu biết cách tổ chức một số hoạt động đơn giản, làm quen và hình thành hứng thú với một số nghề gần gũi với cuộc sống của học sinh. Để thực hiện được mục tiêu này đòi hỏi công tác tổ chức các hoạt động trải nghiệm cho học sinh trường tiểu học phải được tổ chức theo kế hoạch bài bản, khoa học, phù hợp với tình hình thực tế của nhà trường, với năng lực, trình độ của đội ngũ giáo viên, học sinh, cũng như phù hợp với điều kiện của địa phương. Theo định hướng của chương trình giáo dục phổ thông mới các trường tiểu học đã triển khai tổ chức các hoạt động giáo dục dưới hình thức hoạt đông trải nghiệm cho học sinh Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
và đạt được những hiệu quả tốt, tuy nhiên bên cạnh đó ở nhiều trường tiểu học công tác tổ chức hoạt động trải nghiệm cho học sinh vẫn còn gặp nhiều khó khăn, lúng túng trong công tác quản lý, triển khai, thực hiện. Huyện Điện Biên Đông, tỉnh Điện Biên là một trong số 62 huyện nghèo của cả nước dân cư ở cách xa nhau, đời sống của đồng bào các dân tộc còn rất nhiều khó khăn tỉ lệ hộ nghèo và cận nghèo còn cao trình độ dân trí không đồng đều, học sinh chủ yếu là con em đồng bào dân tộc ít người. Hiện nay, trong bối cảnh đổi mới chương trình phổ thông công tác tổ chức hoạt động trải nghiệm cho học sinh ở các trường tiểu học ở đây cũng đã được quan tâm nhưng chưa thực sự đáp ứng được mục tiêu của hoạt động trải nghiệm trong trường tiểu học đặt ra. Các hoạt động trải nghiệm chưa được tổ chức theo kế hoạch bài bản, chưa có nhiều đổi mới trong phương pháp cũng như hình thức tổ chức hoạt động dẫn đến hiệu quả của các hoạt động chưa đạt được mục tiêu mong muốn. Bên cạnh đó công tác quản lý tổ chức hoạt động trải nghiệm cho học sinh của Hiệu trưởng các trường Tiểu học còn nhiều hạn chế, năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm cho học sinh của giáo viên cũng cần phải được bồi dưỡng, nâng cao để đáp ứng được những yêu cầu của chương trình giáo dục phổ thông mới ở trường Tiểu học. Với mong muốn nâng cao hiệu quả quản lí công tác tổ chức hoạt động trải nghiệm cho học sinh ở trường Tiểu học nhằm đáp ứng được yêu cầu của chương trình giáo dục phổ thông mới và nâng cao chất lượng giáo dục ở các trường Tiểu học huyện Điện Biên Đông, bản thân tôi lựa chọn đề tài: “Quản lý hoạt động dạy học theo hình thức trải nghiệm ở các trường tiểu học huyện Điện Biên Đông, tỉnh Điện Biên” làm đề tài nghiên cứu của mình. 2. Mục tiêu nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực trạng về quản lý hoạt động dạy học theo hình thức trải nghiệm ở các trường tiểu học, luận văn đề xuất một số biện pháp để nâng cao hiệu quả việc quản lý hoạt động dạy học theo hình thức trải nghiệm ở các trường tiểu học huyện Điện Biên Đông, tỉnh Điện Biên. 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
3.1. Khách thể nghiên cứu Quản lý hoạt động dạy học theo hình thức trải nghiệm ở các trường tiểu học. 3.2. Đối tượng nghiên cứu Các biện pháp quản lý hoạt động dạy học theo hình thức trải nghiệm ở trường tiểu học huyện Điện Biên Đông, tỉnh Điện Biên. 4. Giả thuyết khoa học Thực tế quản lý hoạt động dạy học theo hình thức trải nghiệm ở các trường tiểu học huyện Điện Biên Đông, tỉnh Điện Biên còn nhiều hạn chế. Nếu đề xuất được các biện pháp quản lý hoạt động dạy học theo hình thức trải nghiệm ở các trường tiểu học huyện Điện Biên Đông, tỉnh Điện Biên mang tính khả thi, khoa học, phù hợp sẽ góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện cho học sinh tiểu học. 5. Nhiệm vụ nghiên cứu 5.1. Nghiên cứu cơ sở lý luận về quản lý hoạt động dạy học theo hình thức trải nghiệm ở trường tiểu học. 5.2. Khảo sát thực trạng quản lý hoạt động dạy học theo hình thức trải nghiệm ở các trường tiểu học huyện Điện Biên Đông, tỉnh Điện Biên. 5.3. Đề xuất các biện pháp quản lý hoạt động dạy học theo hình thức trải nghiệm ở các trường tiểu học huyện Điện Biên Đông, tỉnh Điện Biên. 6. Phạm vi nghiên cứu 6.1. Địa bàn nghiên cứu Đề tài được triển khai nghiên cứu tại 23 trường tiểu học trên địa bàn huyện Điện Biên Đông, tỉnh Điện Biên. 6.2. Nội dung Nghiên cứu các biện pháp quản lý quản lý hoạt động dạy học theo hình thức trải nghiệm ở trường tiểu học huyện Điện Biên Đông, tỉnh Điện Biên. 6.3. Khách thể khảo sát Đề tài khảo sát trên nhóm khách thể gồm 02 CBQLGD, 30 GV của 150 trường tiểu học huyện Điện Biên Đông, tỉnh Điện Biên. 7. Phương pháp nghiên cứu Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
7.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận Sử dụng các phương pháp phân tích, tổng hợp, hệ thống hóa, khái quát hóa các tài liệu, văn bản liên quan đến quản lý hoạt động dạy học theo hình thức trải nghiệm ở trường tiểu học nhằm xây dựng hệ thống cơ sở lý luận cho đề tài. 7.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn 7.2.1. Phương pháp điều tra giáo dục Sử dụng bảng hỏi dành cho cán bộ quản lý cấp trường, cán bộ quản lý phòng giáo dục và đào tạo, giáo viên các trường tiểu học để thu thập thông tin thực trạng về quản lý công tác tổ chức hoạt động trải nghiệm cho học sinh ở các trường tiểu học huyện Điện Biên Đông, tỉnh Điện Biên. 7.2.2. Phương pháp phỏng vấn. Sử dụng phương pháp phỏng vấn trực tiếp một số cán bộ quản lý và một số giáo viên tiểu học về thực trạng quản lý hoạt động dạy học theo hình thức trải nghiệm ở các trường tiểu học huyện Điện Biên Đông, tỉnh Điện Biên. 7.2.3.Phương pháp chuyên gia. Thu thập ý kiến đánh giá của cán bộ quản lý để khảo nghiệm tính cần thiết, khả thi của các biện pháp đề tài đề xuất. 7.3. Phương pháp bổ trợ. Sử dụng phương pháp thống kê toán học để xử lí, phân tích số liệu điều tra, đánh giá và trình bày kết quả nghiên cứu. 8. Cấu trúc của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận và khuyến nghị, luận văn được trình bày gồm 3 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận về về quản lý hoạt động dạy học theo hình thức trải nghiệm ở trường tiểu học. Chương 2: Thực trạng quản lý hoạt động dạy học theo hình thức trải nghiệm ở các trường tiểu học huyện Điện Biên Đông, tỉnh Điện Biên. Chương 3: Biện pháp quản lý hoạt động dạy học theo hình thức trải nghiệm ở các trường tiểu học huyện Điện Biên Đông, tỉnh Điện Biên. Chương 1 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT DẠY HỌC THEO HÌNH THỨC TRẢI NGHIỆM Ở TRƯỜNG TIỂU HỌC 1.1. Tổng quan vấn đề nghiên cứu 1.1.1. Các công trình nghiên cứu ở nước ngoài Trải nghiệm được coi là phương pháp, xu hướng giáo dục được các nhà tâm lí giáo dục coi trọng từ xưa đến nay, có thể kế đến: Rabơle (1494-1553) là một trong những đại biểu xuất sắc của chủ nghĩa nhân đạo Pháp và tư tưởng giáo dục thời kỳ Phục Hưng. Ông đòi hỏi việc giáo dục phải bao hàm các nội dung: “Trí dục, đạo đức, thể chất và thẩm mỹ; và đã có sáng kiến tổ chức các hình thức giáo dục như ngoài việc học ở lớp và ở nhà, còn có các buổi tham quan các xưởng thợ, các cửa hàng, tiếp xúc với các nhà văn, các nghị sĩ, đặc biệt là mỗi tháng một lần thầy và trò về sống ở nông thôn một ngày” [15]. N.K. Crupxcaia (1869 - 1939) là nhà hoạt động chính trị xuất sắc của Đảng và Nhà nước Xô Viết, vừa là một nhà tâm lý học, giáo dục học có những đóng góp kiệt xuất cả về lý luận và thực tiễn. Để đào tạo con người phát triển toàn diện, N.K.Crupxkaia quan tâm tới tất cả mọi mặt giáo dục: Đức, trí, thể, mỹ, quân sự và giáo dục lao động, giáo dục kỷ luật tổng hợp. Đặc biệt, bà coi trọng “giáo dục qua các hình thức hoạt động tập thể, như tham quan du lịch, cắm trại, lao động hè ở các nông lâm trường kết hợp với sinh hoạt văn hóa nghệ thuật” [17], các mục còn lại tương tự. A.S.Makarenco, nhà sư phạm nổi tiếng của nước Nga Xô Viết những năm tháng của thập niên 20, 30 của thế kỉ XX. Ông đã vận dụng sáng tạo lý luận Mác xít vào thực tế để rút ra những kinh nghiệm làm phong phú cho lý luận giáo dục xã hội chủ nghĩa nói riêng và giáo dục nhân loại nói chung. Theo Makarenco, một trong những logic của quá trình sư phạm là “Quá trình tổ chức hợp lý hoạt động của học sinh tham gia vào cách mạng xã hội, lao động sản xuất, các hoạt động tập thể như vui chơi, thể dục thể thao, tham quan du lịch, văn hóa nghệ thuật” [dẫn theo 17]. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
Nhà khoa học giáo dục nổi tiếng người Mỹ, John Dewey, với tác phẩm Kinh nghiệm và Giáo dục (Experience and Education) đã chỉ ra hạn chế của giáo dục nhà trường và đưa ra quan điểm về vai trò của kinh nghiệm trong giáo dục. Với triết lý giáo dục đề cao vai trò của kinh nghiệm, Dewey cũng chỉ ra rằng, những kinh nghiệm có ý nghĩa giáo dục giúp nâng cao hiệu quả giáo dục bằng cách kết nối người học và những kiến thức được học với thực tiễn [29]. Các tác giả L.S Vygotsky [26], J. Piaget [13]... cho rằng TN làm nên sự phát triển của trẻ, hiểu biết được xây dựng thông qua sự tham gia tích cực của trẻ trong môi trường; khi tương tác với môi trường trẻ sẽ thay đổi kiến thức hiện có; kinh nghiệm quá khứ thường ảnh hưởng tới kinh nghiệm hiện tại và tương lai... Theo mục tiêu Deway [28] kinh nghiệm cá nhân bao gồm hai nhân tố: HĐTN và kết quả thu được qua TN. Hai nhân tố này kết hợp với nhau theo một hình thức đặc biệt, trở thành kinh nghiệm của cá nhân. Kinh nghiệm mà trẻ tiếp thu được qua TN không chỉ là kiến thức, mà còn là kĩ năng hoạt động với các đối tượng và kĩ năng tương tác với người khác, qua đó sẽ để lại các dấu ấn cảm xúc về các về các tình huống đã trải qua. Edward (2007) coi TN là quá trình học tập mà người học trải qua những việc làm mô phỏng thực tế, có tính chất thực hành vận dụng cao, từ đó sẽ đúc kết thành những kinh nghiệm cho bản thân, làm sáng tỏ hơn việc học của mình (dẫn theo [10]). Trong cuốn sách “Giáo dục học” tập 3, tác giả T.A.Ilina đã nêu “Công tác giáo dục ngoại khóa bổ sung và làm sâu thêm công tác giáo dục nội khóa, trước tiên là phương tiện để phát hiện đầy đủ tài năng và năng lực của trẻ em, làm thức tỉnh hứng thú và thiên hướng của học sinh đối với một hoạt động nào đó; đó là một hình thức tổ chức giải trí của học sinh và là cơ sở để tổ chức việc thực hiện về hành vi đạo đức, để xây dựng kinh nghiệm của hành vi này” [12]. Lí thuyết Học tập trải nghiệm (HTTN - Experiential learning) do David Kolb đề xuất là sự kế thừa và phát triển lí thuyết học tập có liên quan đến kinh nghiệm của các nhà Tâm lí học, Giáo dục học như: John Dewey (1859- 1952), Mary Parker Follett (1868-1933); Kurt Lewin (1890-1947); Jean Piaget (1896-1980); Lev Vygotsky (1896-1934); Carl Jung (1875-1961); Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
Carl Rogers (1902-1987); Paulo Freire (1921-1997) và nhiều nhà nghiên cứu khoa học khác. Các nghiên cứu về mô hình học tập trải nghiệm của những tác giả trên được Kolb coi như cơ sở khoa học nền tảng để xây dựng nên lí thuyết của mình. Năm 1971, lí thuyết học tập trải nghiệm của D. Kolb chính thức được công bố lần đầu tiên với tư cách là lí thuyết tương đối toàn diện về một phương thức học tập tích lũy, chuyển hóa kinh nghiệm. Từ đó đến nay, học tập trải nghiệm đã được ứng dụng rộng rãi trên các lĩnh vực ở nhiều quốc gia có nền giáo dục tiên tiến trên thế giới; đồng thời được coi như triết lí giáo dục của nhiều nước và đang tiếp tục phát triển trong thời đại hiện nay [28]. Bước sang thế kỉ XXI, lí thuyết học tập trải nghiệm của Kolb vẫn được coi trọng và ghi nhận là phương thức học tập hiệu quả nhằm phát triển năng lực cho người học. Các phiên bản mới của học tập trải nghiệm thế kỉ XXI có thể nói tới như: Colin M. Beard, John Peter Wilson (2006); Melvin L. Silberman (2007); Scott D. Wurdinger (2005); Scott D. Wurdinger và Julie A. Carlson (2009)... được phát triển theo hướng vận dụng lí thuyết học tập trải nghiệm vào học tập, giảng dạy khác nhau. Việc vận dụng mô hình học tập trải nghiệm của các nghiên cứu kinh điển từ trước đến giai đoạn này trở nên linh hoạt hơn, nhưng vẫn đảm bảo các yếu tố cơ bản của học tập trải nghiệm. Những vấn đề trọng tâm nhất của các mô hình học tập trải nghiệm cổ điển, lí thuyết học tập trải nghiệm như: quan niệm về học tập, đặc điểm của học tập trải nghiệm, chu trình học tập trải nghiệm; từ đó, đưa ra một số định hướng vận dụng vào thiết kế, tổ chức hoạt động trải nghiệm trong môn học ở trường phổ thông [28]. Kolb (1984) cũng đưa ra một lý thuyết về học từ trải nghiệm (Experiential learning) [28], theo đó, học là một quá trình trong đó kiến thức của người học được tạo ra qua việc chuyển hóa kinh nghiệm; nghĩa là, bản chất của hoạt động học là quá trình trải nghiệm [6]. Một số quan niệm khác của các học giả quốc tế cho rằng giáo dục trải nghiệm coi trọng và khuyến khích mối liên hệ giữa các bài học trừu tượng với các hoạt động giáo dục cụ thể để tối ưu hóa kết quả học tập (Sakofs, 1995); học từ trải nghiệm phải gắn kinh nghiệm của người học với hoạt động phản ánh và phân tích (Chapman, McPhee and Proudman, 1995); Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
chỉ có kinh nghiệm thì chưa đủ để được gọi là trải nghiệm; chính quá trình phản ánh đã chuyển hóa kinh nghiệm thành trải nghiệm giáo dục (Joplin, 1995) (dẫn theo [19]). Như vậy, các nghiên cứu trên thế giới đã đề cập đến nhiều khía cạnh khác nhau của hoạt động trải nghiệm, chẳng hạn: Khái niệm trải nghiệm, vai trò của trải nghiệm, vấn đề xây dựng mục tiêu, kế hoạch hoạt động trải nghiệm… Điều cơ bản là các nghiên cứu đã khẳng định việc tham gia các hoạt động trải nghiệm thực tế sẽ tạo cho học sinh cơ hội sáng tạo “dám nghĩ, dám làm”. 1.1.2. Các công trình nghiên cứu trong nước Chương trình GDPT mới do Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành (2018) [1], phân biệt rõ hai giai đoạn: giai đoạn giáo dục cơ bản (từ lớp 1 đến lớp 9) và giai đoạn giáo dục định hướng nghề nghiệp (từ lớp 10 đến lớp 12). Chương trình GDPT mới chú ý hơn đến tính kết nối giữa chương trình của các lớp học, cấp học trong từng môn học và giữa chương trình của các môn học trong từng lớp học, cấp học. Chương trình GDPT mới được xây dựng theo mô hình phát triển năng lực, thông qua hoạt động trải nghiệm sáng tạo để tăng cường những kiến thức cơ bản, thiết thực, hiện đại và các phương pháp tích cực hóa hoạt động của người học, giúp học sinh hình thành và phát triển những phẩm chất và năng lực mà nhà trường và xã hội kỳ vọng. Bộ Giáo dục và Đào tạo, Tài liệu tập huấn kỹ năng xây dựng và tổ chức các hoạt động trải nghiệm sáng tạo trong trường tiểu học và Tài liệu tập huấn kỹ năng xây dựng và tổ chức các hoạt động trải nghiệm sáng tạo trong trường trung học triển khai một số nội dung về hoạt động TN trong trường tiểu học và trường trung học ở các nước trên thế giới và Việt Nam; các hình thức tổ chức và phương pháp dạy học hoạt động TN trong trường tiểu học và trường trung học trong chương trình hiện hành và chương trình SGK mới; đánh giá kết quả hoạt động TN trong trường tiểu học và trường trung học; kỹ năng tổ chức triển khai, hỗ trợ việc học của học viên và quản lý, đánh giá kết quả tập Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn