Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Chuyển dịch cơ cấu kinh tế ngành gắn với việc xây dựng thành phố Hồ Chí Minh trở thành đô thị thông minh đến năm 2025

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:154

Thêm vào BST

Báo xấu

59
lượt xem 11
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Trên cơ sở phân tích, đánh giá tình hình thực tế, luận văn đề xuất một số định hướng, giải pháp và khuyến nghị nhằm thúc đẩy quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế hướng tới mục tiêu xây dựng Thành phố Hồ Chí Minh trở thành Đô thị thông minh vào năm 2025.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Chuyển dịch cơ cấu kinh tế ngành gắn với việc xây dựng thành phố Hồ Chí Minh trở thành đô thị thông minh đến năm 2025

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP. HỒ CHÍ MINH HỒ THỊ THANH HUYỀN CHUYỂN DỊCH CƠ CẤU KINH TẾ NGÀNH GẮN VỚI VIỆC XÂY DỰNG THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH TRỞ THÀNH ĐÔ THỊ THÔNG MINH ĐẾN NĂM 2025 LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ TP. Hồ Chí Minh – Năm 2018
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP. HỒ CHÍ MINH HỒ THỊ THANH HUYỀN CHUYỂN DỊCH CƠ CẤU KINH TẾ NGÀNH GẮN VỚI VIỆC XÂY DỰNG THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH TRỞ THÀNH ĐÔ THỊ THÔNG MINH ĐẾN NĂM 2025 Chuyên ngành: Kinh tế chính trị Mã số: 8310102 LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. HOÀNG AN QUỐC TP. Hồ Chí Minh – Năm 2018
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết quả nêu trong luận văn là trung thực, có nguồn dẫn rõ ràng, không sao chép từ các công trình nghiên cứu khác. Tác giả luận văn Hồ Thị Thanh Huyền
MỤC LỤC Trang phụ bìa Lời cam đoan Mục lục Danh mục các chữ viết tắt Danh mục các bảng Danh mục các biểu đồ PHẦN MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài ........................................................................................................ 1 2. Tổng quan tình hình nghiên cứu đề tài ....................................................................... 2 2.1. Tình hình nghiên cứu trên thế giới .................................................................. 2 2.2. Tình hình nghiên cứu trong nước .................................................................... 4 2.3. Các công trình nghiên cứu tại thành phố Hồ Chí Minh .................................. 7 2.4. Những khoảng trống và hướng nghiên cứu của luận văn ............................... 7 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu .............................................................................. 8 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu .............................................................................. 9 5. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu ............................................................... 10 6. Kết quả, đóng góp của Luận văn .............................................................................. 10 7. Kết cấu nội dung của luận văn .................................................................................. 11 CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ KINH NGHIỆM THỰC TIỄN VỀ CHUYỂN DỊCH CƠ CẤU KINH TẾ NGÀNH GẮN VỚI XÂY DỰNG ĐÔ THỊ THÔNG MINH Ở VIỆT NAM 1.1. Những khái niệm lý luận cơ bản ............................................................................ 12 1.1.1. Cơ cấu kinh tế và cơ cấu kinh tế ngành .................................................. 12 1.1.2. Chuyển dịch cơ cấu kinh tế và chuyển dịch cơ cấu kinh tế ngành .......... 13 1.1.3. Những chỉ tiêu phản ánh sự chuyển dịch cơ cấu kinh tế ngành ............... 21
1.1.4. Đô thị thông minh .................................................................................... 22 1.2. Một số mô hình, lý thuyết và quan điểm của Đảng – Nhà nước về chuyển dịch cơ cấu kinh tế ngành .......................................................................................................... 28 1.2.1. Một số mô hình, lý thuyết hiện đại .......................................................... 28 1.2.2. Quan điểm của Đảng – Nhà nước về “Chuyển dịch cơ cấu kinh tế ngành gắn với xây dựng Đô thị thông minh” ............................................................... 30 1.3. Kinh nghiệm chuyển dịch cơ cấu kinh tế ngành gắn với xây dựng đô thị thông minh ở một số địa phương ........................................................................................... 38 1.3.1. Kinh nghiệm của Thành phố Hà Nội ....................................................... 38 1.3.2. Kinh nghiệm của Tp.Đà Nẵng ................................................................. 39 1.3.3. Một số bài học rút ra ................................................................................ 41 Kết luận chương 1 ......................................................................................................... 44 Chương 2: THỰC TRẠNG QUÁ TRÌNH CHUYỂN DỊCH CƠ CẤU KINH TẾ NGÀNH TRÊN ĐỊA BÀN TP. HỒ CHÍ MINH THEO ĐỊNH HƯỚNG ĐÔ THỊ THÔNG MINH VÀ NHỮNG VẤN ĐỀ ĐẶT RA 2.1 Điều kiện tự nhiên, đặc điểm kinh tế - xã hội ảnh hưởng đến chuyển dịch cơ cấu kinh tế ngành ở TP. HCM ............................................................................................. 46 2.1.1. Điều kiện tự nhiên .................................................................................... 46 2.1.2. Đặc điểm kinh tế - xã hội ......................................................................... 47 2.2. Thực trạng quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế ngành trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh theo định hướng đô thị thông minh .............................................................. 49 2.2.1. Chuyển dịch cơ cấu ba khu vực kinh tế ................................................... 49 2.2.2. Chuyển dịch cơ cấu các ngành kinh tế .................................................... 52 2.2.3. Quá trình triển khai xây dựng đô thị thông minh tại Thành phố Hồ Chí Minh .............................................................................................................................. 66 2.3. Đánh giá chung ..................................................................................................... 71 2.3.1. Những kết quả đạt được ........................................................................... 73
2.3.2. Một số hạn chế, tồn tại ............................................................................ 75 2.3.3. Nguyên nhân và những vấn đề đặt ra ....................................................... 80 Kết luận chương 2 ......................................................................................................... 87 Chương 3: QUAN ĐIỂM, PHƯƠNG HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP ĐẨY MẠNH CHUYỂN DỊCH CƠ CẤU KINH TẾ NGÀNH GẮN VỚI VIỆC XÂY DỰNG TP.HCM TRỞ THÀNH ĐÔ THỊ THÔNG MINH ĐẾN NĂM 2025 3.1. Những quan điểm cơ bản ...................................................................................... 89 3.1.1. Quan điểm về chuyển dịch cơ cấu kinh tế ............................................... 89 3.1.2. Quan điểm về xây dựng Thành phố Hồ Chí Minh trở thành đô thị thông minh .................................................................................................................... 93 3.2. Phương hướng, mục tiêu chuyển dịch cơ cấu kinh tế ngành gắn với việc xây dựng Tp.HCM trở thành đô thị thông minh ........................................................................... 96 3.2.1. Những định hướng cơ bản ........................................................................ 96 3.2.2. Mục tiêu đến năm 2020, tầm nhìn đến năm 2025 .................................... 98 3.3. Một số giải pháp cơ bản nhằm đẩy mạnh quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế ngành gắn với việc xây dựng Tp.HCM trở thành đô thị thông minh đến năm 2025.. 101 3.3.1. Nhóm giải pháp về cơ chế, thể chế ........................................................ 101 3.3.2. Nhóm giải pháp về qui hoạch và cơ sở hạ tầng .................................... 107 3.3.3. Nhóm giải pháp về huy động và sử dụng hiệu quả các nguồn lực ....... 112 3.3.4. Nhóm giải pháp về hợp tác - hội nhập .................................................. 121 Kết luận chương 3 ....................................................................................................... 124 KẾT LUẬN ................................................................................................................ 126 Danh mục tài liệu tham khảo Phụ lục
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT CCKT Cơ cấu kinh tế CDCCKT Chuyển dịch cơ cấu kinh tế CCN Cụm Công nghiệp CNH Công nghiệp hóa GDP Tổng sản phẩm quốc nội (viết tắt của Gross Domestic Product) GRDP Tổng sản phẩm tính trên phạm vi một vùng (viết tắt của Gross Regional Domestic Product) GTGT Giá trị gia tăng IIP Chỉ số sản xuất công nghiệp (viết tắt của Index - Industry Products) KT-XH Kinh tế - Xã hội ODA Vốn vay ưu đãi từ nước ngoài (viết tắt của Official Development Assistance) TM-DV Thương mại – Dịch vụ TFP Nhân tố năng suất tổng hợp (viết tắt của Total Factor Productivity) TP.HCM Thành phố Hồ Chí Minh WB Ngân hàng Thế giới (viết tắt của World Bank)
DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1: GDP trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh chia theo khu vực kinh tế giai đoạn 2011-2017 (tính theo giá so sánh 2010) ............................................................... 51 Bảng 2.2: Cơ cấu GDP chia theo ngành dịch vụ trên địa bàn Tp.HCM giai đoạn 2000 – 2017 (tính theo giá thực tế) ............................................................................................ 52
DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ Biểu đồ 2.1: Tỷ trọng các ngành Dịch vụ, Công nghiệp, Nông nghiệp qua các năm .... 52 Biểu đồ 2.2: Tỷ trọng các lĩnh vực trong ngành Dịch vụ qua các năm.......................... 55 Biểu đồ 2.3: Tốc độ tăng giá trị sản xuất công nghiệp................................................... 59 Biểu đồ 2.4: Biểu đồ so sánh tốc độ phát triển các ngành công nghiệp......................... 62
1 MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Chuyển dịch cơ cấu kinh tế là một trong những vấn đề trung tâm của nền kinh tế đang phát triển. Thực tế cho thấy những thành công hay thất bại trong việc phát triển kinh tế đều bắt nguồn từ việc xác định cơ cấu kinh tế có hợp lí hay không. Việc đẩy mạnh chuyển dịch cơ cấu kinh tế có ý nghĩa hết sức quan trọng nhằm phát huy tiềm năng, thế mạnh của nền kinh tế, tạo việc làm, tăng thu nhập và tiến tới ngày càng nâng cao đời sống người dân. Trong thời gian qua, quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế ngành trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh đã đi đúng định hướng mà Đảng và Nhà nước đề ra, đồng thời đạt được một số tích cực, là động lực cho tăng trưởng kinh tế: Trong giai đoạn 2015-2017, tổng sản phẩm nội địa (GRDP) trên địa bàn thành phố tăng 8,2%/năm, đạt kế hoạch đề ra, trong đó khu vực dịch vụ tăng 8,1%/năm, khu vực công nghiệp – xây dựng tăng 7,8%/năm, khu vực nông nghiệp tăng 5,8%/năm, GRDP bình quân quân đầu người năm 2017 đạt 5.550 USD/người/ năm1. Chất lượng tăng trưởng kinh tế từng bước được cải thiện, cơ cấu kinh tế chuyển dịch tích cực và đúng hướng. Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đạt được, TP.HCM phải đối mặt với rất nhiều khó khăn, thách thức. Đó là: mô hình tăng trưởng kinh tế của thành phố còn tồn tại nhiều vấn đề về tốc độ tăng trưởng, tính bền vững; hiệu quả và cạnh tranh nhất là năng lực cạnh tranh của kinh tế thành phố có phần giảm sút so với một số địa phương trong nước và khu vực; các chính sách và giải pháp hỗ trợ chuyển dịch cơ cấu kinh tế hiện vẫn chưa đủ mạnh, còn chưa tạo được sự đột phá; Sự chuyển dịch các ngành kinh tế diễn ra tương đối chậm; Tỷ trọng các sản phẩm hàng hóa, dịch vụ 1 Niên giám thống kê thành phố Hồ Chí Minh.
2 có hàm lượng khoa học - công nghệ cao, giá trị gia tăng cao còn thấp, tính cạnh tranh của nhiều sản phẩm còn khá yếu so với khu vực và quốc tế. Đề án “Xây dựng Thành phố Hồ Chí Minh trở thành đô thị thông minh giai đoạn 2017 – 2020, tầm nhìn đến năm 2025” đã được Ủy ban nhân dân Tp.HCM công bố ngày 26 tháng 11 năm 2017. Đề án tập trung vào bốn mục tiêu tổng quát là đảm bảo tốc độ tăng trưởng kinh tế, hướng đến kinh tế tri thức, kinh tế số; quản trị đô thị hiệu quả trên cơ sở dự báo; nâng cao chất lượng môi trường sống và làm việc; tăng cường sự tham gia quản lý của người dân. Trong đó, mục tiêu quan trọng nhất của Đề án là phát triển kinh tế bền vững, phải dự báo, thấy trước khó khăn, giải pháp phòng ngừa và liên kết tốt; phải làm sao kết hợp các nguồn lực để đạt hiệu quả cao hơn trong khi từng nguồn lực không thay đổi, cùng với đó tạo môi trường sống của người dân phải tốt trong các vấn đề như hạ tầng, chất lượng không khí, thúc đẩy dịch vụ y tế… Vì vậy, để kinh tế Thành phố Hồ Chí Minh phát triển bền vững, đạt được những mục tiêu đề ra đòi hỏi phải xây dựng cơ cấu kinh tế ngành phù hợp với những dự báo chính xác và giải pháp hiệu quả. Đây sẽ là vấn đề có tính chất quyết định. Xuất phát từ lý do đó, học viên lựa chọn đề tài “Chuyển dịch cơ cấu kinh tế ngành gắn với việc xây dựng Thành phố Hồ Chí Minh trở thành đô thị thông minh đến năm 2025” làm đối tượng nghiên cứu cho luận văn Thạc sĩ Kinh tế chính trị của mình. 2. Tổng quan tình hình nghiên cứu đề tài 2.1. Tình hình nghiên cứu trên thế giới:
3 Cơ cấu kinh tế (CCKT), chuyển dịch cơ cấu kinh tế (CDCCKT) là những vấn đề được rất nhiều học giả trong và ngoài nước quan tâm nghiên cứu và là chủ đề được đưa bàn luận trong nhiều hội thảo, hội nghị trong nước và quốc tế. Vấn đề về CDCCKT được C.Mác đề cập đến trong học thuyết về phân công lao động xã hội và học thuyết về tái sản xuất xã hội. Kinh tế học thuộc trào lưu chính đã đi sâu phân tích các điều kiện bảo đảm sự hoạt động hữu hiệu của thị trường, coi đây là động lực phát triển kinh tế, nhưng cũng đã đề cao vai trò can thiệp của nhà nước thông qua các chính sách kinh tế vĩ mô nhằm bảo đảm hoạt động bình thường của thị trường, duy trì sự ổn định vĩ mô. Lý luận về giai đoạn phát triển kinh tế với đại biểu nổi bật W.Rostow đã chia quá trình phát triển kinh tế của một nước thành 5 giai đoạn, gồm có: xã hội truyền thống, chuẩn bị cất cánh, cất cánh, tăng trưởng và mức tiêu dùng cao. Cùng quan điểm với nhà kinh tế học D.Bell, mới đây, học giả Tatyana P.Soubbotina đã làm rõ thêm quá trình phát triển kinh tế qua các giai đoạn nông nghiệp, công nghiệp hóa, hậu công nghiệp. Học giả Tatyana cũng rất quan tâm đến cuộc cách mạng tri thức, trong đó đề cao vai trò của cách mạng khoa học, công nghệ và chất xám trong quá trình phát triển của các quốc gia. Ngân hàng Thế giới (WB) cho rằng, quá trình phát triển kinh tế bao gồm các giai đoạn nghèo đói, công nghiệp hóa, phát triển tiêu thụ. Đằng sau sự phát triển kinh tế là mối quan hệ khăng khít giữa tăng trưởng kinh tế với chuyển dịch CCKT. Ngân hàng Thế giới có hai công trình nghiên cứu lớn về CDCCKT: “Sự thần kỳ của Đông Á” và “Suy ngẫm lại sự thần kỳ của Đông Á”. Hai công trình này xem xét chính sách cơ cấu của các nước Đông Á (Nhật Bản, Hàn Quốc, Đài Loan, Singapore). Trong cuốn “Sự thần kỳ của Đông Á”, WB cho rằng CCKT là một trong những nhân tố quyết định đến sự thần kỳ Đông Á. Điều này muốn nói rằng, vai trò của Nhà Nước là rất lớn quyết định đến sự phát triển thần kỳ của khu vực này. Tuy
4 nhiên, trong cuốn “Suy ngẫm lại sự thần kỳ của Đông Á”, các tác giả, trong đó có J.Stinglirt – đạt giải nobel kinh tế năm 2002 lại cho rằng, cơ bản chính sách cơ cấu ít có tác động, mà sự CDCCKT chủ yếu do thị trường chi phối, quyết định. Dowring (1959) cho rằng quy mô lớn của khu vực nông nghiệp làm khó khăn cho quá trình chuyển dịch lao động nông nghiệp sang lĩnh vực phi nông nghiệp. Trong khi Johnton và Kilby (1975) thì cho rằng sự chuyển dịch cơ cấu lao động chậm là do nhu cầu của khu vực công nghiệp còn nhỏ và lương của người lao động còn thấp. 2.2 Tình hình nghiên cứu trong nước Liên quan đến vấn đề nghiên cứu đã có nhiều công trình được công bố trên các góc độ tiếp cận khác nhau: Luận án Tiến sỹ của nghiên cứu sinh Phạm Thị Nga (2016): “Chuyển dịch cơ cấu kinh tế ngành tỉnh Thái Nguyên theo hướng phát triển bền vững”, Viện Hàn Lâm Khoa học Xã hội Việt Nam. Tác giả đã hệ thống hóa được cơ cở lý luận và thực tiễn về cơ cấu kinh tế, chuyển dịch cơ cấu kinh tế và quan điểm của Đảng và chính sách pháp luật của Nhà nước về CDCCKT và quan điểm về phát triển bền vững. Luận văn đã phân tích thực trạng chuyển dịch cơ cấu kinh tế ngành tại tỉnh Thái Nguyên theo hướng phát triển bền vững. Làm rõ được những kết quả đạt được trong quá trình CDCCKT ngành tại Thái Nguyên thời gian qua, những hạn chế và nguyên nhân của những hạn chế đó. Từ đó, tác giả đề xuất những giải pháp nhằm thúc đẩy quá trình CDCCKT ngành tại Thái Nguyên theo hướng phát triển bền vững. Luận án Tiến sỹ của Nghiên cứu sinh Nguyễn Thị Cẩm Vân (2015): “Các mô hình phân tích sự dịch chuyển cơ cấu kinh tế trong quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước” tại trường Đại học Kinh tế Quốc dân. Đề tài đã rút ra được những kết luận rất quan trọng, cụ thể: (1) Cơ cấu ngành của khu vực sơ cấp chuyển
5 dịch từ nông nghiệp sang khai khoáng rồi đến thủy sản. So với các nền kinh tế khác, Việt Nam là một trong số rất ít các quốc gia mà khu vực sơ cấp đi theo định hướng xuất khẩu. Đặc điểm này chứng tỏ công nghiệp hóa ở Việt Nam vẫn ở giai đoạn thấp. (2) Mặc dù đã có tín hiệu chuyển dịch tích cực trong cơ cấu ngành của khu vực chế biến chế tạo nhưng sự chuyển dịch này diễn ra chậm. Các ngành thâm dụng tài nguyên và lao động vẫn chiếm ưu thế hơn so với các ngành thâm dụng vốn và công nghệ. (3). Quá trình chuyển dịch chậm chạp đã tạo ra một cơ cấu ngành có hiệu quả và năng lực cạnh tranh thấp. Xu hướng giảm giá trị gia tăng, tăng chi phí trung gian ở cả ba nhóm ngành nông nghiệp, công nghiệp và dịch vụ là một đặc điểm quan trọng của quá trình Công nghiệp hóa (CNH) ở Việt Nam. (4). Các kết quả đều nhấn mạnh tầm quan trọng của việc nâng tỷ trọng vốn, đặc biệt là tỷ trọng lao động công nghiệp đối với tăng trưởng của các ngành phi nông nghiệp và của nền kinh tế. Đây là kết quả chưa được trả lời rõ ràng trong các nghiên cứu trước. (5). Các phát hiện của luận án sẽ giúp các nhà quản lý và hoạch định chính sách nhận diện được những đặc trưng trong chuyển dịch cơ cấu ngành và tăng trưởng kinh tế ở Việt Nam, và giúp gợi ý một số khuyến nghị về cơ cấu ngành hợp lý để thúc đẩy nền kinh tế tăng trưởng nhanh và CNH thành công. Tuy nhiên, đối với việc chuyển dịch cơ cấu kinh tế ngành của thành phố Hồ Chí Minh có khác với mô hình chuyển dịch cơ cấu kinh tế của cả nước, đặc biệt trong giai đoạn hiện nay xây dựng thành phố Hồ Chí Minh trở thành đô thị thông minh, đây chính là nội dung chưa được đề cập tới trong luận án tiến sỹ này. Một nghiên cứu khác về “Chuyển dịch cơ cấu kinh tế trong điều kiện hội nhập với khu vực và thế giới” của GS.TSKH.Lê Du Phong và PGS.TS Nguyễn Thành Độ đã đề cập tới luận cứ khoa học của CDCCKT theo hướng hội nhập, thực trạng chuyển dịch cơ cấu kinh tế của nước ta từ những năm 1991 – 1997, thực trạng CDCCKT ở một số vùng, phương hướng và giải pháp CDCCKT ở nước ta theo
6 hướng hội nhập với nền kinh tế khu vực và trên thế giới. Trong tài liệu này, phân tích CDCCKT nói chung và CDCCKT ngành nói riêng chưa được đề cập đến. “Chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế ở Việt Nam - Thông tin chung” của PGS.TS Bùi Tất Thắng, nhà xuất bản Khoa học xã hội, năm 2009. Trên cơ sở khái quát những vấn đề lý luận chung về chuyển dịch cơ cấu kinh tế ngành, những tiêu chí đánh giá chuyển dịch cơ cấu kinh tế ngành, đề tài đánh giá quá trình chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế Việt Nam trong thời kỳ thực hiện chính sách đổi mới kinh tế. Trong đó, bao gồm cả quá trình chuyển dịch cơ cấu giữa các ngành và trong nội bộ các ngành. Phân tích, khái quát tác động của những nhân tố mới cả trên thế giới và trong nước đối với xu hướng chuyển dịch cơ cấu kinh tế Việt Nam trong giai đoạn tới. “Bàn về cải tiến cơ cấu của nền kinh tế Việt Nam” của PGS.TS Ngô Doãn Vịnh - Viện Chiến lược phát triển, đăng trên tạp chí Kinh tế và Dự báo số tháng 1 – 2010. Bài báo đưa ra quan niệm về cải tiến cơ cấu kinh tế, theo đó cải tiến cơ cấu kinh tế là một quá trình nhằm phát huy được lợi thế so sánh của đất nước, tạo ra khả năng cạnh tranh cao, đem lại hiệu quả lớn và đảm bảo yêu cầu bền vững cho toàn bộ quá trình phát triển. Chủ thể chủ yếu và trực tiếp của việc cải tiến cơ cấu kinh tế là nhà nước và doanh nghiệp. Muốn cải tiến thành công thì nhà nước và doanh nghiệp phải có sự chuẩn bị chu đáo. Tác giả cũng chỉ rõ tình trạng cơ cấu kinh tế của Việt Nam trong hệ thống kinh tế thế giới. Đồng thời, khái quát những lợi thế so sánh chủ yếu và khả năng cải tiến cơ cấu kinh tế của Việt Nam. Đề tài "Chuyển dịch cơ cấu kinh tế thủ đô Hà Nội đến năm 2020”, Luận án Tiến Sĩ của tác giả Nguyễn Đình Dương. Trên cơ sở nghiên cứu hệ thống cơ sở lý luận về cơ cấu kinh tế, chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo hướng công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong xu thế hội nhập quốc tế. Đánh giá thực trạng những thành tựu và hạn
7 chế cơ bản trong quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế trên địa bàn thủ đô Hà Nội trong thời kỳ đổi mới; đề xuất quan điểm, định hướng và giải pháp chủ yếu nhằm thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu kinh tế thủ đô đến năm 2020. 2.3. Các công trình nghiên cứu tại thành phố Hồ Chí Minh: “Chuyển dịch cơ cấu kinh tế, mô hình tăng trưởng kinh tế Thành phố Hồ Chí Minh và Việt Nam theo hướng cạnh tranh đến năm 2020”, của đồng chủ biên PGS.TS. Lương Minh Cừ - PGS.TS. Đào Duy Huân - ThS. Phạm Đức Hải, nhà xuất bản Tổng hợp Thành phố Hồ Chí Minh, năm 2012. Nội dung tập trung nghiên cứu về quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế, mô hình tăng trưởng kinh tế của Thành phố Hồ Chí Minh và Việt Nam trong thời gian qua. Trên cơ sở đó, tác giả đề xuất những giải pháp nhằm thay đổi mô hình chuyển dịch cơ cấu kinh tế, tăng trưởng kinh tế theo hướng cạnh tranh để phát huy tiềm năng và thế mạnh của kinh tế thành phố theo hướng nâng cao tính bền vững, hiệu quả, duy trì tốc độ tăng trưởng hợp lý, hài hòa với mục tiêu bảo vệ môi trường và phát triển an sinh xã hội. Nghiên cứu của tác giả Vương Đức Hoàng Quân (2014): Nhìn lại quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh”. Nội dung bài viết xoay quanh các vấn đề về chuyển dịch cơ cấu kinh tế; mà trước hết là định hướng và các chính sách được đề xuất bởi các cấp chính quyền TP.HCM. Xuất phát từ thực trạng của quá trình chuyển dịch, nghiên cứu cho thấy được những thành tựu và hạn chế, cũng như nguyên nhân của vấn đề. Trên cơ sở đó, đề xuất những giải pháp đảm bảo nền kinh tế phát triển bền vững. 2.4. Những khoảng trống và hướng nghiên cứu của luận văn Thành phố Hồ Chí Minh được đánh giá là một trung tâm kinh tế lớn và năng động của Việt Nam. Vì vậy đã có rất nhiều công trình nghiên cứu, hội thảo, bài viết về kinh tế của thành phố Hồ Chí Minh. Các công trình nghiên cứu nói trên đều
8 đã đề cập đến quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo nhiều góc độ, phạm vi khác nhau. Tuy nhiên, vấn đề chuyển dịch cơ cấu kinh tế ngành gắn với giải pháp để xây dựng Thành phố trở thành Đô thị thông minh là vấn đề mới, chưa có nhiều công trình nghiên cứu đề cập đến. Mặt khác, trong tình hình thực tế hiện nay của Thành phố Hồ Chí Minh xuất hiện nhiều thời cơ, thách thức mới (sự phát triển như vũ bão của cuộc cách mạng công nghiệp 4.0; Nghị quyết 54 của Quốc hội về cơ chế, chính sách đặc thù phát triển Thành phố Hồ Chí Minh,…) đòi hỏi hướng giải pháp phải phù hợp hơn, phải có tính đột phá mới có thể giúp tháo gỡ những khó khăn còn tồn tại, thúc đẩy cơ cấu kinh tế chuyển dịch đúng định hướng, góp phần thực hiện được mục tiêu Xây dựng Thành phố trở thành Đô thị thông minh. Luận văn sẽ tập trung vào nghiên cứu, hệ thống hóa các vấn đề chuyển dịch cơ cấu kinh tế ngành trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh dưới góc nhìn kinh tế chính trị gắn với tình hình thực tế cấp bách hiện nay của thành phố như: yêu cầu thích ứng với cuộc cách mạng công nghiệp 4.0; tận dụng những lợi thế từ ưu đãi về cơ chế chính sách đặc thù dành cho Thành phố theo tinh thần Nghị quyết 54 của Chính phủ; thực hiện Đề án xây dựng Thành phố trở thành Đô thị thông minh đến năm 2025. Trên cơ sở đó, khuyến nghị một số giải pháp nhằm thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo đúng định hướng, đảm bảo nền kinh tế phát triển bền vững góp phần thực hiện được mục tiêu đặt ra của Đề án “Xây dựng Thành phố Hồ Chí Minh trở thành đô thị thông minh giai đoạn 2017 – 2020, tầm nhìn đến năm 2025”. 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu Mục đích
9 Phân tích, luận giải về quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế ngành gắn với Đề án “Xây dựng Thành phố Hồ Chí Minh trở thành đô thị thông minh giai đoạn 2017 – 2020, tầm nhìn đến năm 2025” Nhiệm vụ Hệ thống hóa một số vấn đề lý luận và thực tiễn của quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế ngành gắn với việc xây dựng đô thị thông minh ở Việt Nam Khảo sát, đánh giá thực trạng quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế ngành trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh những năm qua, chỉ ra kết quả, hạn chế và những vấn đề đặt ra Đề xuất một số quan điểm, định hướng và giải pháp cơ bản nhằm thúc đẩy quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế ngành hướng tới mục tiêu xây dựng Thành phố Hồ Chí Minh trở thành đô thị thông minh đến năm 2025 4. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu: Đối tượng nghiên cứu của luận văn là vấn đề cơ cấu kinh tế ngành và quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế ngành gắn với việc xây dựng đô thị thông minh trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh dưới góc độ kinh tế chính trị học. Phạm vi nghiên cứu: Về không gian: Luận văn khảo sát trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh (có tìm hiểu một số thành phố khác như Hà Nội, Đà Nẵng để liên hệ, so sánh)
10 Về thời gian: Luận văn nghiên cứu trong khoảng thời gian từ năm 2000, tầm nhìn đến năm 2025. 5. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu Cơ sở lý luận: Luận văn dựa trên những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác – Lênin, quan điểm chủ trương, đường lối của Đảng – Nhà nước, và các văn kiện, nghị quyết của Đảng bộ - Ủy ban nhân dân Thành phố Hồ Chí Minh. Phương pháp nghiên cứu: Phương pháp nghiên cứu tổng quát của luận văn là phép duy vật biện chứng và duy vật lịch sử, được sử dụng trong việc nghiên cứu về các vấn đề về CDCCKT ngành và xây dựng đô thị thông minh, trong bối cảnh nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế ở Việt Nam. Luận văn cũng vận dụng các phương pháp nghiên cứu đặc thù của kinh tế chính trị và kinh tế học hiện đại như phương pháp trừu tượng hóa khoa học, phương pháp logic - lịch sử, phương pháp phân tích - tổng hợp; phương pháp thống kê - mô tả, phương pháp so sánh – đối chiếu... Các phương pháp này được sử dụng để khảo sát, đánh giá thực trạng quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế ngành trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh, tìm ra những điểm mạnh, điểm yếu, những lợi thế đặc thù của thành phố từ đó đưa ra những định hướng, mục tiêu và giải pháp phù hợp, xác đáng. 6. Kết quả, đóng góp của luận văn:
11 Về lý luận: Góp phần hệ thống hóa, làm rõ một số vấn đề lý luận cơ bản về chuyển dịch cơ cấu kinh tế ngành gắn với xây dựng đô thị thông minh ở Việt Nam Về thực tiễn: Trên cơ sở phân tích, đánh giá tình hình thực tế, luận văn đề xuất một số định hướng, giải pháp và khuyến nghị nhằm thúc đẩy quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế hướng tới mục tiêu xây dựng Thành phố Hồ Chí Minh trở thành Đô thị thông minh vào năm 2025. 7. Kết cấu nội dung của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận và phụ lục; luận văn gồm 3 chương, 9 mục Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn về chuyển dịch cơ cấu kinh tế ngành gắn với đô thị thông minh. Chương 2 : Thực trạng quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế ngành trên địa bàn Tp. Hồ Chí Minh và những vấn đề đặt ra. Chương 3: Quan điểm, phương hướng và giải pháp đẩy mạnh chuyển dịch cơ cấu kinh tế ngành góp phần xây dựng Thành phố Hồ Chí Minh trở thành đô thị thông minh đến năm 2025.