Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Giải pháp hoàn thiện quản trị rủi ro tín dụng đối với doanh nghiệp vừa và nhỏ tại Ngân hàng thương mại cổ phần Quân đội chi nhánh thành phố Hồ Chí Minh

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:86

Thêm vào BST

Báo xấu

21
lượt xem 12
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu của đề tài là đề xuất các giải pháp hoàn thiện quản trị rủi ro tín dụng đối với doanh nghiệp vừa và nhỏ tại Ngân hàng TMCP Quân đội chi nhánh thành phố Hồ Chí Minh. Mời các bạn cùng tìm hiểu nội dung luận văn.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Giải pháp hoàn thiện quản trị rủi ro tín dụng đối với doanh nghiệp vừa và nhỏ tại Ngân hàng thương mại cổ phần Quân đội chi nhánh thành phố Hồ Chí Minh

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP. HỒ CHÍ MINH --------o0o--------- PHAN THỊ ĐIỂM GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN QUẢN TRỊ RỦI RO TÍN DỤNG ĐỐI VỚI DOANH NGHIỆP VỪA VÀ NHỎ TẠI NGÂN HÀNG TMCP QUÂN ĐỘI CHI NHÁNH THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH LUẬN VĂN THẠC SỸ KINH TẾ Tp. Hồ Chí Minh – Năm 2018
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP. HỒ CHÍ MINH --------o0o--------- PHAN THỊ ĐIỂM GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN QUẢN TRỊ RỦI RO TÍN DỤNG ĐỐI VỚI DOANH NGHIỆP VỪA VÀ NHỎ TẠI NGÂN HÀNG TMCP QUÂN ĐỘI CHI NHÁNH THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH Chuyên ngành: Quản Trị Kinh Doanh (hướng ứng dụng). Mã số : 8340101 LUẬN VĂN THẠC SỸ KINH TẾ NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. NGUYỄN THỊ BÍCH CHÂM Tp. Hồ Chí Minh – Năm 2018
LỜI CAM ĐOAN Kính thưa Qúy Thầy Cô, kính thưa quý độc giả, tôi là Phan Thị Điểm, học viên cao học khóa 25, ngành Quản Trị Kinh Doanh, trường Đại Học Kinh Tế thành phố Hồ Chí Minh. Tôi xin cam đoan nội dung luận văn “GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN QUẢN TRỊ RỦI RO TÍN DỤNG ĐỐI VỚI DOANH NGHIỆP VỪA VÀ NHỎ TẠI NGÂN HÀNG TMCP QUÂN ĐỘI CHI NHÁNH THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH” là do chính bản thân tự nỗ lực thực hiên dưới sự hướng dẫn của TS. Nguyễn Thị Bích Châm. Các thông tin thứ cấp được sử dụng trong đề tài này đều có nguồn gốc rõ ràng. Tôi sẽ chịu trách nhiệm hoàn toàn về tính xác thực và nguyên bản của đề tài. Thành phố Hồ Chí Minh, năm 2018 Phan Thị Điểm
0 MỤC LỤC TRANG PHỤ BÌA LỜI CAM ĐOAN MỤC LỤC DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮ DANH MỤC CÁC BẢNG DANH MỤC CÁC HÌNH MỞ ĐẦU .................................................................................................................... 1 1. Lý do chọn đề tài .............................................................................................. 1 2. Mục tiêu nghiên cứu ......................................................................................... 2 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ................................................................... 2 4. Phương pháp nghiên cứu và quy trình nghiên cứu ....................................... 2 5. Kết cấu của bài nghiên cứu ............................................................................. 3 CHƯƠNG 1 : CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN TRỊ RỦI RO TÍN DỤNG NGÂN HÀNG ĐỐI VỚI DOANH NGHIỆP VỪA VÀ NHỎ ............................................ 4 1.1. TỔNG QUAN VỀ DOANH NGHIỆP VỪA VÀ NHỎ ................................... 4 1.1.1 Khái niệm về doanh nghiệp vừa và nhỏ. ............................................................... 4 1.1.2 Đặc điểm hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp vừa và nhỏ. .................... 4 1.1.3 Một số rủi ro cấp tín dụng thường gặp cho các doanh nghiệp vừa và nhỏ. 5 1.2. RỦI RO TÍN DỤNG TẠI NGÂN HÀNG......................................................... 6 1.2.1. Khái niệm rủi ro ......................................................................................................... 6 1.2.2. Khái niệm rủi ro tín dụng ........................................................................................ 7 1.2.3. Phân loại rủi ro tín dụng .......................................................................................... 9
1 1.2.4. Các chỉ tiêu đánh giá rủi ro tín dụng ..................................................................10 1.3. QUẢN TRỊ RỦI RO TRONG HOẠT ĐỘNG CẤP TÍN DỤNG ................. 12 1.3.1. Khái niệm: .................................................................................................................12 1.3.2. Quy trình quản trị rủi ro cấp tín dụng ................................................................12 1.3.3. Hoạt động quản trị rủi ro cấp tín dụng: .............................................................16 1.3.4. Sự cần thiết của hoạt động quản trị rủi ro tín dụng: .......................................17 1.4. KINH NGHIỆM QUỐC TẾ TRONG QUẢN TRỊ RỦI RO ........................ 18 1.3.1. Kinh nghiệm về quản trị rủi ro tín dụng tại ANZ - Australia .......................18 1.3.2. Nhận xét chung về kinh nghiệm quốc tế trong quản trị rủi ro tín dụng: ...20 TÓM TẮT CHƯƠNG 1 .......................................................................................... 21 CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG QUẢN TRỊ RỦI RO TÍN DỤNG TRONG HOẠT ĐỘNG CẤP TÍN DỤNG ĐỐI VỚI DOANH NGHIỆP VỪA VÀ NHỎ TẠI NGÂN HÀNG TMCP QUÂN ĐỘI CHI NHÁNH THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH........................................................................................................................ 22 2.1. TỔNG QUAN VỀ NGÂN HÀNG TMCP QUÂN ĐỘI CHI NHÁNH THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH .............................................................................. 22 2.1.1. Khái quát quá trình hình thành và phát triển của Ngân hàng TMCP Quân Đội CN TP.HCM .................................................................................................................22 2.1.2. Cơ cấu tổ chức của Ngân hàng TMCP Quân Đội chi nhánh Hồ Chí Minh23 2.1.3. Kết quả hoạt động các năm gần đây: .................................................................23 2.2 THỰC TRẠNG QUẢN TRỊ RỦI RO TÍN DỤNG TRONG HOẠT ĐỘNG CHO VAY DOANH NGHIỆP VỪA VÀ NHỎ TẠI NGÂN HÀNG TMCP QUÂN ĐỘI CN TP.HCM ....................................................................................... 25 2.2.1. Quy định, chính sách về Quản trị rủi ro tín dụng trong hoạt động cho vay doanh nghiệp vừa và nhỏ tại Ngân hàng TMCP Quân Đội ......................................25
2 2.2.1.1 Quy định về chính sách tín dụng ......................................... 25 2.2.1.2 Quy định về quy trình tín dụng: .......................................... 29 2.2.1.3 Các quy định về kiểm soát rủi ro tín dụng. ......................... 32 2.2.1.4 Quy định về phân loại nợ của ngân hàng MB ..................... 35 2.2.1.5 Quy định về dự phòng rủi ro và trích lập dự phòng ............ 35 2.2.1.6 Quy trình kiểm soát rủi ro và tổ chức kiểm soát rủi ro trong quy trình cho vay. ....................................................................... 36 2.2.2. Phân tích thực trạng quản trị rủi ro tín dụng trong hoạt động cho vay doanh nghiệp vừa và nhỏ tại Ngân hàng TMCP Quân Đội CN TP.HCM............38 2.2.2.1 Thực trạng nhận diện rủi ro tín dụng: ................................. 38 2.2.2.2 Thực trạng về đo lường rủi ro tín dụng: .............................. 40 2.2.2.3 Thực trạng quản lý khách hàng: .......................................... 45 2.2.2.4 Thực trạng kiểm soát rủi ro tín dụng ................................... 45 2.2.2.5 Thực trạng xử lý rủi ro tín dụng .......................................... 47 2.2.3. Đánh giá thực trạng quản trị rủi ro tín dụng tại Ngân hàng TMCP Quân Đội chi nhánh thành phố Hồ Chí Minh ..........................................................................48 2.2.3.1. Những kết quả đạt được: ..................................................... 48 2.2.3.2. Những hạn chế cần khắc phục: ............................................ 49 2.2.3.3. Một số nguyên nhân rủi ro cấp tín dụng đối với các doanh nghiệp vừa và nhỏ: ..................................................................... 50 TÓM TẮT CHƯƠNG 2 .......................................................................................... 53 CHƯƠNG 3: GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN QUẢN TRỊ RỦI RO TÍN DỤNG ĐỐI VỚI DOANH NGHIỆP VỪA VÀ NHỎ TẠI NGÂN HÀNG TMCP QUÂN ĐỘI CHI NHÁNH THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH ................................ 54
3 3.1 ĐỊNH HƯỚNG HOẠT ĐỘNG CẤP TÍN DỤNG ĐỐI VỚI DOANH NGHIỆP VỪA VÀ NHỎ TẠI NGÂN HÀNG TMCP QUÂN ĐỘI CHI NHÁNH TP.HCM .................................................................................................... 54 3.1.1. Định hướng chiến lược phát triển của Ngân hàng TMCP Quân Đội giai đoạn năm 2017 đến năm 2021: ........................................................................................54 3.1.2. Mục tiêu hoạt động cấp tín dụng đối với doanh nghiệp vừa và nhỏ tại Ngân hàng TMCP Quân Đội chi nhánh thành phố Hồ Chí Minh ...........................55 3.1.3. Định hướng quản trị rủi ro tín dụng đối với doanh nghiệp vừa và nhỏ tại Ngân hàng TMCP Quân Đội chi nhánh thành phố Hồ Chí Minh ...........................56 3.2 MỘT SỐ BIỆN PHÁP HOÀN THIỆN QUẢN TRỊ RỦI RO TÍN DỤNG57 3.2.1. Nhóm giải pháp Nhận biết rủi ro ..........................................................................57 3.2.1.1 Xây dựng chiến lược khách hàng ........................................ 57 3.2.1.2 Nâng cao chất lượng thông tin đầu vào:.............................. 58 3.2.2. Nhóm giải pháp Đo lường rủi ro: .........................................................................59 Nâng cao chất lượng thẩm định .......................................................................................59 3.2.3. Nhóm giải pháp quản lý rủi ro ..............................................................................60 3.2.3.1 Nâng cao công tác định giá và sử dụng hiệu quả tài sản đảm bảo ............................................................................................. 60 3.2.3.2 Nâng cao trình độ chuyên môn và đạo đức nghề nghiệp cho cán bộ nhân viên ......................................................................... 61 3.2.4. Nhóm giải pháp kiểm soát và xử lý rủi ro .........................................................63 3.2.4.1 Kiểm soát trước cho vay...................................................... 63 3.2.4.2 Kiểm soát có hiệu quả sau giải ngân ................................... 64 3.2.4.3 Xử lý nợ có vấn đề: ............................................................. 65 3.2.4.4 Tăng cường kiểm toán nội bộ tại Ngân hàng. ..................... 66
4 3.2.4.5 Liên kết đồng bộ với các tổ chức tín dụng. ......................... 67 3.2.4.6 Thiết lập hệ sinh thái liên kết và hỗ trợ các doanh nghiệp vừa và nhỏ: ................................................................................. 68 3.3 KIẾN NGHỊ .................................................................................................... 69 3.3.1. Kiến nghị với Ngân hàng TMCP Quân Đội ......................................................69 3.3.2. Kiến nghị với Ngân hàng Nhà nước ....................................................................70 3.3.3. Kiến nghị với Chính Phủ và các ngành liên quan............................................71 TÓM TẮT CHƯƠNG 3 .......................................................................................... 72 KẾT LUẬN .............................................................................................................. 73 TÀI LIỆU THAM KHẢO
0 DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT CSSY : Hệ thống xếp hạng tín dụng nội bộ BCTC : Báo cáo tài chính DNVVN : Doanh nghiệp vừa và nhỏ ĐVKD : Đơn vị kinh doanh MB : Ngân hàng TMCP Quân Đội SPDV : Sản phẩm dịch vụ SX KD : Sản xuất kinh doanh TCTD : Tổ chức tín dụng TOI : Tổng lợi ích trên dư nợ bình quân TMCP : Thương mại cổ phần TSĐB : Tài sản đảm bảo
0 DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 1.1 Tỷ lệ ROE và RAROC đi với các khoản vay của ANZ ............................ 19 Bảng 2.1 Kết quả hoạt động huy động vốn tại Ngân hàng TMCP Quân Đội chi nhánh thành phố Hồ Chí Minh giai đoạn 2015-2018................................................ 23 Bảng 2.2 Kết quả hoạt động cho vay của Ngân hàng TMCP Quân Đội chi nhánh thành phố Hồ Chí Minh giai đoạn 2015-2018 .......................................................... 24 Bảng 2.3 Kết quả hoạt động kinh doanh của Ngân hàng TMCP Quân Đội chi nhánh thành phố Hồ Chí Minh giai đoạn 2015-2018 .......................................................... 25 Bảng 2.4 Bảng các mục tiêu và giới hạn trong hoạt động tín dụng năm 2018 ......... 26 Bảng 2.5 Tình hình cho vay các DNVVN Ngân hàng TMCP Quân Đội chi nhánh thành phố Hồ Chí Minh............................................................................................. 38 Bảng 2.6 Tình hình dư nợ DNVVN phân theo thành phần kinh tế tại Ngân hàng TMCP Quân Đội chi nhánh thành phố Hồ Chí Minh ............................................... 39 Bảng 2.7 Tình hình nợ quá hạn DNVVN tại tại Ngân hàng TMCP Quân Đội chi nhánh thành phố Hồ Chí Minh .................................................................................. 40 Bảng 2.8 Ý nghĩa các mức xếp hạng theo mô hình xếp hạng tín dụng của MB ....... 41
0 DANH MỤC CÁC HÌNH Hình 2.1 Mô hình cơ cấu tổ chức Ngân hàng TMCP Quân Đội chi nhánh thành phố Hồ Chí Minh ............................................................................................................. 23 Hình 2.2 Sơ đồ quy trình bán hàng ........................................................................... 29 Hình 2.3 Ma trận các cấp kiểm soát/ phê duyệt ........................................................ 31 Hình 2.4 Sơ đồ quy trình giải ngân ........................................................................... 31
1 MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Hoạt động tín dụng luôn chứa đựng nhiều rủi ro và gây ra những thiệt hai nghiêm trọng nhất đối với các ngân hàng hiện nay. Vì vậy, công tác quản trị rủi ro tín dụng trong hoạt động ngân hàng là rất quan trọng và cần được chú trọng. Quản trị rủi ro tín dụng tốt sẽ mang lại an toàn cho hoạt động ngân hàng và hạn chế được những rủi ro tiềm ẩn trong tương lai. Trong môi trường kinh tế ngày nay, có rất nhiều các nguyên nhân khác nhau gây ra rủi ro đối với hệ thống ngân hàng. Điều này đặt ra tính cấp bách đối với Ngân hàng thương mại cổ phần (TMCP) Quân Đội trong việc tiếp tục nâng cao năng lực quản trị rủi ro để phát triển ổn định bền vững, nâng cao uy tín và khả năng cạnh tranh của ngân hàng trên thị trường. Theo kết luận của tổ kiểm toán nhà nước tại Ngân hàng TMCP Quân đội Chi nhánh Thành Phố Hồ Chí Minh ngày 01/11/2017, nổi bật một số vấn đề quan trọng về tình trạng gây ra nợ xấu: Tỷ lệ nợ xấu toàn chi nhánh theo báo cáo là 1.52%, tuy nhiên trong quá trình kiểm tra phát hiện chi nhánh có một số sai phạm nên tỷ lệ nợ xấu theo kết luận của tổ kiểm toán nhà nước tại chi nhánh ở mức 8.32%, đây là mức nợ xấu đáng báo động, đồng thời một số sai phạm đã được chỉ ra đặc biệt trong các hoạt động kiểm tra trước, trong và sau khi cho vay, hoạt động phân loại nợ, trích lập nợ dự phòng. Từ đó đưa ra một số vấn đề cấn chấn chỉnh đó là cập nhật kịp thời các biến động tài sản đảm bảo, rà soát xuất ngoại bảng kịp thời đối với các khách hàng đã hết dư nợ; định giá đúng giá trị tài sản đảm bảo để làm cơ sở trích lập dự phòng rủi ro; chấn chỉnh công tác thẩm định, đánh giá dự án, phương án kinh doanh, xác định nguồn trả nợ đảm bảo việc cho vay đối với các dự án, phương án kinh doanh hiệu quả, có nguồn trả nợ khả thi, tin cậy; chấn chỉnh các tồn tại trong giải ngân, quyết định cho vay, trong kiểm tra khoản vay, kiểm tra tài sản đảm bảo, có biện pháp quản lý giám sát dòng tiền của các dự án đang được tài trợ; thực hiện thu hồi vốn vay đối với các hồ sơ không đủ điều kiện giải ngân, dự án cho vay chưa đảm bảo về mặt pháp lý…
2 Xuất phát từ các tồn tại trên, cũng như tình hình hoạt động tín dụng tại Ngân hàng TMCP Quân Đội Chi nhánh Thành Phố Hồ Chí Minh, tác giả đã tiến hành bài nghiên cứu với chủ đề: “Giải pháp hoàn thiện quản trị rủi ro tín dụng đối với doanh nghiệp vừa và nhỏ tại Ngân hàng thương mại cổ phần Quân đội Chi nhánh Thành Phố Hồ Chí Minh”. 2. Mục tiêu nghiên cứu Mục tiêu nghiên cứu là đề xuất các giải pháp hoàn thiện quản trị rủi ro tín dụng đối với doanh nghiệp vừa và nhỏ tại Ngân hàng TMCP Quân đội Chi nhánh Thành Phố Hồ Chí Minh. Để giải quyết mục tiêu này, luận văn tập trung giải quyết các vấn đề cụ thể sau: Hệ thống lý thuyết về quản trị rủi ro tín dụng ngân hàng đối với doanh nghiệp vừa và nhỏ. Hoạt động quản trị rủi ro tín dụng đối với các doanh nghiệp vừa và nhỏ tại Ngân hàng TMCP Quân Đội chi nhánh thành phố Hồ Chí Minh. Giải pháp hoàn thiện quản trị rủi ro tín dụng đối với doanh nghiệp vừa và nhỏ tại Ngân hàng TMCP Quân Đội chi nhánh thành phố Hồ Chí Minh. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu: Hoạt động quản trị rủi ro tín dụng đối với khách hàng Doanh nghiệp vừa và nhỏ tại Ngân hàng TMCP Quân Đội chi nhánh thành phố Hồ Chí Minh. Phạm vi nghiên cứu:  Về thời gian: Khoảng thời gian được chọn để nghiên cứu là từ năm 2015 - 2018  Về không gian: Nghiên cứu được thực hiện dựa trên dữ liệu của hệ thống tại Ngân hàng TMCP Quân Đội chi nhánh thành phố Hồ Chí Minh. 4. Phương pháp nghiên cứu và quy trình nghiên cứu
3 Phương pháp nghiên cứu Để có thể thực hiện được luận văn này, bài viết sẽ sử dụng các nguồn dữ liệu sau đây: Dữ liệu thứ cấp: Được thu thập từ sách báo, tạp chí, các báo cáo thường niên, các nghiên cứu trước đó, các biên bản và tài liệu nội bộ của Ngân hàng TMCP Quân Đội nói chung và tài liệu của chi nhánh thành phố Hồ Chí Minh nói riêng. Đồng thời bài viết cũng sử dụng nguồn dữ liệu về các nội dung liên quan đến đề tài nghiên cứu trên internet. Sử dụng kết hợp các phương pháp:  Thống kê mô tả: Xử lý các nguồn dữ liệu thu thập từ biên bản kiểm toán năm 2016 của Ngân hàng TMCP Quân Đội chi nhánh thành phố Hồ Chí Minh, các báo cáo tài chính thường niên, số liệu phòng Tổng hợp, phòng Quản lý nợ, nhằm thấy được công tác quản trị rủi ro trong hoạt động cấp tín dụng tại chi nhánh. Các số liệu sẽ được thể hiện khái quát dưới dạng các con số, bảng biểu.  Phân tích so sánh: Thông qua các dữ liệu thứ cấp của Ngân hàng TMCP Quân Đội và số liệu của chi nhánh thành phố Hồ Chí Minh qua 3 năm trở lại. 5. Kết cấu của bài nghiên cứu Ngoài phần mở đầu và kết luận, bài nghiên cứu được chia thành ba chương:  Chương 1: Cơ sở lý luận về quản trị rủi ro tín dụng ngân hàng đối với doanh nghiệp vừa và nhỏ.  Chương 2: Hoạt động quản trị rủi ro tín dụng đối với các doanh nghiệp vừa và nhỏ tại Ngân hàng TMCP Quân Đội chi nhánh thành phố Hồ Chí Minh.  Chương 3: Giải pháp hoàn thiện quản trị rủi ro tín dụng đối với doanh nghiệp vừa và nhỏ tại Ngân hàng TMCP Quân Đội chi nhánh thành phố Hồ Chí Minh.
4 CHƯƠNG 1 : CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN TRỊ RỦI RO TÍN DỤNG NGÂN HÀNG ĐỐI VỚI DOANH NGHIỆP VỪA VÀ NHỎ 1.1. TỔNG QUAN VỀ DOANH NGHIỆP VỪA VÀ NHỎ 1.1.1. Khái niệm về doanh nghiệp vừa và nhỏ. Theo nghị quyết số 02/NQ-CP ngày 07/01/2013 của chính phủ về một số giải pháp tháo gỡ khó khăn cho sản xuất kinh doanh, hỗ trợ thị trường, giải quyết nợ xấu, và theo thông tư số 16/2013/TT-BTC ban hành ngày 08/02/2013 về việc hướng dẫn thực hiện gia hạn, giảm một số khoản thu ngân sách nhà nước theo nghị quyết số 02/NQ-CP, doanh nghiệp vừa và nhỏ được nhận dạng như sau: “Doanh nghiệp có quy mô vừa và nhỏ, bao gồm cả chi nhánh, đơn vị phụ thuộc nhưng hạch toán độc lập, hợp tác xã (sử dụng dưới 200 lao động làm việc toàn bộ thời gian năm và có doanh thu năm không quá 20 tỷ đồng) được gọi chung là doanh nghiệp vừa và nhỏ”. Theo điều 3 Nghị định số 56/2009/NĐ-CP ngày 30/06/2009 của Thủ tướng Chính phủ, doanh nghiệp vừa và nhỏ là cơ sở kinh doanh đã đăng ký kinh doanh theo quy định pháp luật, được chia thành ba cấp: siêu nhỏ, nhỏ, vừa theo quy mô tổng nguồn vốn hoặc số lao động bình quân năm (tổng nguồn vốn là tiêu chí ưu tiên) có số lao động trung bình hàng năm dưới 200 người. 1.1.2. Đặc điểm hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp vừa và nhỏ. Doanh nghiệp vừa và nhỏ chiếm tỷ trọng lớn trong tổng số các doanh nghiệp và đóng vai trò quan trọng đối với sự phát triển của nền kinh tế. Doanh nghiệp vừa và nhỏ tồn tại ở nhiều loại hình đa dạng theo loại hình kinh doanh như doanh nghiệp nhà nước, công ty cổ phần, công ty trách nhiệm hữu hạn, doanh nghiệp tư nhân…và nhiều ngành nghề lĩnh vực khác nhau.
5 Các doanh nghiệp vừa và nhỏ thường bị hạn chế bởi nguồn vốn, tài nguyên, đất đai và công nghệ; hạn chế về khả năng tiếp cận vốn của các TCTD với chi phí thấp và năng lực quản lý của các nhà quản trị còn hạn chế về kiến thức quản lý, trình độ văn hóa thấp dẫn đến hiệu quả hoạt động kinh doanh không đạt kết quả cao. Do đó các doanh nghiệp vừa và nhỏ dễ bị phá sản khi thị trường chuyển biến xấu hay tình hình nội bộ của công ty biến động và không có khả năng chống cự, duy trì 1.1.3. Một số rủi ro cấp tín dụng thường gặp cho các doanh nghiệp vừa và nhỏ. Hiện nay các Doanh nghiệp vừa và nhỏ (DNVVN) có hai rủi ro lớn đó là việc nhiều doanh nghiệp đã đầu tư ngoài ngành và phát triển quy mô của chính sản phẩm của mình mà không quan tâm nhiều tới quy luật phát triển vi mô và việc mở rộng tín dụng cho DNVVN trong bối cảnh cạnh tranh gay gắt hiện nay giữa doanh nghiệp với doanh nghiệp và ngân hàng với ngân hàng cũng đặt ra nhiều rủi ro như:  Rủi ro về sử dụng vốn sai mục đích.  Rủi ro về việc sử dụng vốn ngắn hạn đầu tư dài hạn, đặc biệt là bất động sản.  Rủi ro về việc mở rộng quy mô không phù hợp với nhu cầu thị trường và năng lực quản lý của DNVVN  Rủi ro về quản lý vốn, quản lý tài chính của doanh nghiệp thiếu minh bạch. Do đó, ngân hàng cần có cơ chế và biện pháp kỹ thuật thích hợp để giám sát việc sử dụng vốn vay một cách hiệu quả nhất, tránh lệ thuộc vào quy trình thủ tục đơn thuần. Các doanh nghiệp phải báo cáo định kỳ cho ngân hàng về các chỉ tiêu tài chính cơ bản có liên quan đến sử dụng vốn vay. Điều này giúp cho ngân hàng quản lý nợ có hiệu quả, đồng thời giúp doanh nghiệp quản lý vốn vay và tài chính hữu hiệu, tránh những sai lầm đáng tiếc.
6 1.2. RỦI RO TÍN DỤNG TẠI NGÂN HÀNG 1.2.1. Khái niệm rủi ro Hiện nay, có 2 trường phái chính định nghĩa về khái niệm rủi ro, cụ thể như sau: Theo trường phái truyền thống có nhiều khái niệm về rủi ro như: Theo Giáo sư Nguyễn Lân, 1998: “rủi ro là sự không may mắn” (trích từ điển Tiếng Việt). Theo Tiến sĩ Hồ Diệu, 1995: “Rủi ro là sự tổn thất về tài sản hay là sự giảm sút về lợi nhuận thực tế so với lợi nhuận dự kiến” (trích từ điển Tiếng Việt). Như vậy, theo trường phái này thì rủi ro là sự không may mắn, sự tổn thất mất mát. Đó là sự tổn thất về tài sản, sự giảm sút lợi nhuận thực tế so với lợi nhuận dự kiến. Rủi ro còn được hiểu là những bất trắc ngoài ý muốn xảy ra trong quá trình hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp, làm ảnh hưởng xấu đến doanh nghiệp. Nhìn chung, theo quan điểm này thì rủi ro là những thiệt hại, mất mát, khó khăn hoặc điều không chắc chắn có thể xảy ra cho con người. Theo trường phái hiện đại, có nhiều khái niệm về rủi ro như: Theo Allan Willett, 1965: “Rủi ro là sự bất trắc có thể liên quan đến việc xuất hiện những biến cố không mong đợi” (trích The economic theory of rick and insurance). Có thể định nghĩa rủi ro là sự bất trắc có thể đo lường được hoặc rủi ro là tổng hợp những ngẫu nhiên có thể đo lường được bằng xác suất, tuy khác nhau nhưng đều thống nhất ở một nội dung là coi rủi ro như sự bất trắc không mong đợi, gây ra thiệt hại và có thể đo lường được, vừa mang tính tích cực, vừa mang tính tiêu cực. Rủi ro có thể mang đến những tổn thất mất mát cho con người nhưng cũng có thể mang lại những lợi ích, những cơ hội.
7 Trên cơ sở đó có thể định nghĩa rủi ro là những biến cố không mong đợi khi xảy ra dẫn đến tổn thất về tài sản của ngân hàng, giảm sút lợi nhuận thực tế so với dự kiến hoặc phải bỏ ra thêm một khoản chi phí để có thể hoàn thành được một nghiệp vụ tài chính nhất định. Như vậy, trong hoạt động kinh tế nói chung và trong hoạt động Ngân hàng nói riêng thì vấn đề rủi ro là không thể tránh khỏi. Vì thế, các nhà quản trị không thể loại bỏ được rủi ro mà chỉ có thể phát hiện kịp thời để có những biện pháp chủ động xử lý. Trong sự cạnh tranh gay gắt của nền kinh tế thị trường hiện nay, các nhà quản trị phải biết nhận biết và dự đoán trước các rủi ro để sớm đưa ra các giải pháp chống đỡ tác hại của nó. Với định nghĩa rủi ro là nguy cơ xảy ra những sự kiện ngoài mong muốn, gây ra những tác động bất lợi cho cá nhân hoặc tổ chức thì các tác động này đối với ngân hàng có thể dẫn đến sự giảm sút trong doanh thu, hoặc đặt ngân hàng vào tình trạng khó khăn về tài chính. Ngoài ra, các tác động này có thể biểu hiện dưới dạng phi tài chính, gây hậu quả tiêu cực đến uy tín, khả năng sinh lời trong tương lai của ngân hàng. Tóm lại, định nghĩa rủi ro trong hoạt động kinh doanh của ngân hàng được hiểu là khả năng xảy ra tổn thất cho ngân hàng. Rủi ro của ngân hàng phải gắn liền với việc giảm sút thu nhập ngoài dự kiến và những biện pháp quản lý rủi ro của ngân hàng là để kiểm soát sao cho rủi ro nằm trong mức chấp nhận được, có thể kiểm soát được và không gây tổn thất quá lớn, làm giảm lợi nhuận kỳ vọng. 1.2.2. Khái niệm rủi ro tín dụng Theo Koch, 1995: Một khi ngân hàng nắm giữ tài sản sinh lợi, rủi ro xảy ra khi khách hàng sai hẹn - có nghĩa là khách hàng không thanh toán vốn gốc và lãi theo thỏa thuận. Rủi ro ro tín dụng là sự thay đổi tiềm ẩn của thu nhập thuần và thị giá của vốn xuất phát từ việc khách hàng không thanh toán hay thanh toán trễ hạn (trích trong Bank management, University of South Carolina, The Dryden.).
8 Còn theo Greuning và Bratanovic, 1999: Rủi ro tín dụng được định nghĩa là nguy cơ mà người đi vay không thể chi trả tiền lãi hoặc hoàn trả vốn gốc so với thời hạn đã ấn định trong hợp đồng tín dụng. Điều này gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến dòng luân chuyển tiền tệ và khả năng thanh khoản của ngân hàng (trích trong A Framework for Assessing Corporate by Hennie). Theo Quy định về phân loại nợ, trích lập và sử dụng dự phòng để xử lý rủi ro tín dụng trong hoạt động ngân hàng của tổ chức tín dụng được ban hành theo Quyết định số 493/2005/QĐ-NHNN ngày 22/4/2005 của Thống đốc Ngân hàng Nhà nước, “Rủi ro tín dụng trong hoạt động ngân hàng của tổ chức tín dụng” (sau đây gọi tắt là “rủi ro”), được coi là khả năng xảy ra tổn thất trong hoạt động ngân hàng của tổ chức tín dụng do khách hàng không thực hiện hoặc không có khả năng thực hiện nghĩa vụ của mình theo cam kết. Như vậy, tuy có rất nhiều khái niệm khác nhau nhưng tựu chung lại đều thể hiện:  Rủi ro tín dụng là rủi ro phát sinh khi ngân hàng không thu được đầy đủ cả gốc và lãi của khoản vay, không thanh toán hoặc là việc khách hàng thanh toán nợ gốc và lãi không đúng kỳ hạn như đã ký kết với ngân hàng trong hợp đồng.  Rủi ro tín dụng sẽ dẫn đến những tổn thất tài chính và nghiêm trọng hơn có thể dẫn đến ngân hàng bị thua lỗ hoặc có nguy cơ bị phá sản.  Hoạt động tín dụng là hoạt động mang lại thu nhập chính cho các ngân hàng, vì vậy rủi ro tín dụng cao hay thấp sẽ quyết định hiệu quả kinh doanh của ngân hàng. Rủi ro là một yếu tố khách quan cho nên rủi ro không thể loại trừ mà chỉ có thể hạn chế sự xuất hiện và tác hại do chúng gây ra. Tuy nhiên, chúng ta cần hiểu rủi ro tín dụng theo nghĩa xác suất là khả năng có thể xảy ra hoặc không xảy ra tổn thất. Điều này có nghĩa là một khoản vay dù chưa quá hạn nhưng vẫn luôn tiềm ẩn nguy cơ xảy ra tổn thất, một ngân hàng có tỷ lệ nợ quá hạn thấp nhưng nguy cơ rủi ro tín dụng sẽ rất cao nếu danh mục đầu tư tín dụng
9 tập trung vào một nhóm khách hàng, ngành hàng tiềm ẩn nhiều rủi ro. Do đó ngân hàng cần chủ động trong việc trích lập dự phòng, đảm bảo chống đỡ và bù đắp tổn thất khi xảy ra rủi ro. 1.2.3. Phân loại rủi ro tín dụng Rủi ro giao dịch: Là rủi ro phát sinh do những hạn chế trong quá trình giao dịch, xét duyệt cho vay và đánh giá khách hàng. Rủi ro giao dịch chia thành 3 loại:  Rủi ro lựa chọn: Là rủi ro liên quan đến quá trình đánh giá, phân tích, thẩm định khi Ngân hàng chọn lựa phương án vay vốn có hiệu quả để ra quyết định cho vay.  Rủi ro bảo đảm: Phát sinh từ các tiêu chuẩn đảm bảo như các điều khoản trong hợp đồng cho vay, các loại TSBĐ, chủ thể đảm bảo, cách thức đảm bảo và mức cho vay trên giá trị của tài sản đảm bảo.  Rủi ro nghiệp vụ: Là rủi ro liên quan đến công tác quản lý khoản vay và hoạt động cho vay, bao gồm cả việc sử dụng hệ thống xếp hạng rủi ro và kỹ thuật xử lý các khoản cho vay có vấn đề. Rủi ro danh mục: Là rủi ro phát sinh do những nguyên nhân khách quan từ nền kinh tế, môi trường… nên khó có thể giảm thiểu rủi ro và rủi ro do những nguyên nhân chủ quan gây ra, rủi ro này có thể giảm thiểu nhờ đa dạng hóa cho vay để phân tán rủi ro. Rủi ro danh mục được chia thành hai loại:  Rủi ro nội tại: Xuất phát từ các yếu tố, các đặc điểm riêng, mang tính riêng biệt bên trong của mỗi chủ thể đi vay hoặc ngành, lĩnh vực kinh tế. Nó xuất phát từ đặc điểm hoạt động hoặc đặc điểm sử dụng vốn của khách hàng vay vốn.  Rủi ro tập trung: Là trường hợp Ngân hàng tập trung vốn cho vay quá nhiều đối với một số khách hàng, cho vay quá nhiều doanh nghiệp hoạt động trong cùng một ngành, lĩnh vực kinh tế; hoặc trong cùng một vùng địa lý nhất định; hoặc cùng một loại hình cho vay có rủi ro cao.