Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Một số giải pháp kiểm soát hoạt động chuyển giá tại các doanh nghiệp đầu tư nước ngoài

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:99

Thêm vào BST

Báo xấu

42
lượt xem 7
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Đề tài có cấu trúc gồm 3 chương trình bày lý thuyết chung về định giá chuyển giao và chuyển giá ở các công ty đa quốc gia đang được các nước áp dụng phổ biến hiện nay; phân tích thực tế của hoạt động chuyển giá tại các MNC ở Việt Nam trong thời gian qua; các giải pháp đề nghị cho việc thực hiện chống chuyển giá ở Việt Nam.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Một số giải pháp kiểm soát hoạt động chuyển giá tại các doanh nghiệp đầu tư nước ngoài

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP.HCM NGÔ TRẦN KIM NGÂN LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ TP. Hồ Chí Minh – Năm 2005
1 MUC LUC PHAÀN MÔÛ ÑAÀU ............................................................................................4 Chöông 1: TOÅNG QUAN VEÀ ÑÒNH GIAÙ CHUYEÅN GIAO VAØ CHUYEÅN GIAÙ ÔÛ CAÙC COÂNG TY ÑA QUOÁC GIA. ............................................................7 1. Ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi & hoaït ñoäng cuûa coâng ty ña quoác gia ....7 1.1 Ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi (FDI) ................................................................7 1.2 Caùc coâng ty ña quoác gia (Multinational Corporations – MNC)....................9 2. Ñònh giaù chuyeån giao. ..............................................................................10 2.1 Chuyeån giao noäi boä trong caùc MNC. ..........................................................10 2.2 Ñònh giaù chuyeån giao trong caùc MNC (Price Transfering).........................13 2.3 Nguyeân taéc caên baûn giaù thò tröøông (Arm’s Length Principle) ....................15 2.4 Caùc phöông phaùp quy ñònh veà ñònh giaù chuyeån giao ôû caùc nöôùc treân theá giôùi ñeàu döïa treân nhöõng höôùng daãn cuûa toå chöùc hôïp taùc vaø phaùt trieån kinh teá (OECD) vaø töø nhöõng quy ñònh trong cuoán Saùch traéng (White paper) cuûa Myõ. 18 3. Vaán ñeà chuyeån giaù ôû caùc coâng ty ña quoác gia.......................................28 3.1 Khaùi nieäm veà chuyeån giaù ...........................................................................28 3.2 Caùc yeáu toá thuùc ñaåy caùc MNC söû duïng haønh vi chuyeån giaù ......................29 3.3 Nhöõng aûnh höôûng cuûa hoaït ñoäng chuyeån giaù .............................................32 3.3.1 Nhöõng aûnh höôûng tieâu cöïc cuûa hoïat ñoäng chuyeån giaù ñeán caùc nöôùc tieáp nhaän ñaàu tö.............................................................................................32 3.3.2 Nhöõng aûnh höôûng tieâu cöïc cuûa hoïat ñoäng chuyeån giaù ñeán caùc nöôùc xuaát khaåu ñaàu tö............................................................................................33 3.4 Caùc loaïi hình chuyeån giaù vaø caùc phöông phaùp choáng chuyeån giaù ñaõ ñöôïc caùc quoác gia treân theá giôùi aùp duïng ...................................................................33 3.4.1 Khaùt quaùt ôû moät soá nöôùc ......................................................................33
2 3.4.1 Cuï theå ôû 2 quoác gia Myõ vaø uùc ..............................................................39 Chöông 2: THÖÏC TEÁ CUÛA HOAÏT ÑOÄNG CHUYEÅN GIAÙ TAÏI CAÙC MNC ÔÛ VIEÄT NAM TRONG THÔØI GIAN QUA.....................................44 1. Ñaëc thuø cuûa hoaït ñoäng chuyeån giaù taïi MNC’s ôû Vieät Nam vaø nhöõng aûnh höôûng chuùng..........................................................................................44 1.1 Moâi tröôøng taøi chính ñoái vôùi hoaït ñoäng ñaàu tö taïi caùc MNC .....................44 1.2 Tình hình hoaït ñoäng cuûa caùc MNC taïi TP.HCM ........................................51 1.2.1 Ñaùnh giaù keát quaû kinh doanh vaø nghóa vuï thueá cuûa caùc MNC ............51 1.2.2 Tình hình keâ khai loã cuûa caùc doanh nghieäp FDI taïi TP. Hoà Chí Minh 52 1.2.3 Moät soá nhaän xeùt ruùt ra veà vaán ñeà chuyeån giaù taïi Vieät Nam................56 1.3 Caùc tröôøng hôïp chuyeån giaù tieâu bieåu ôû TP.HCM.......................................60 1.3.1 Chuyeån giaù nhaèm muïc ñích chieám lónh thò tröôøng ...............................60 1.3.1.1 ÔÛ Coâng ty Coca Cola Chöông Döông. ..............................................60 1.3.1.2 Chuyeån giaù ôû P & G Vieât Nam .........................................................65 1.3.2 Chuyeån giaù thoâng qua vieäc chuyeån giao coâng ngheä ............................67 2. Nhöõng nguyeân nhaân taïo neân nhöõng ñaëc tröng cuûa hoaït ñoäng chuyeån giaù ôû Vieät Nam. ............................................................................................69 2.1 Moâi tröôøng phaùp lyù cuûa Vieät Nam lieân quan ñeán vaán ñeà chuyeån giaù........69 2.2 Trình ñoä quaûn lyù cuûa caùc cô quan höõu quan veà thöïc traïng chuyeån giaù taïi Vieät Nam...........................................................................................................72 3. Caùc chính saùch choáng hoaït ñoäng chuyeån giaù ñaõ vaø ñang aùp duïng taïi Vieät Nam.......................................................................................................75 3.1 Phöông phaùp so saùnh giaù thò tröôøng töï do (CUP)........................................76 3.2 Phöông phaùp söû duïng giaù baùn ra ñeå xaùc ñònh giaù mua vaøo. .......................77
3 3.3 Phöông phaùp söû duïng giaù thaønh söû duïng giaù thaønh toaøn boä ñeå xaùc ñònh lôïi töùc chòu thueá......................................................................................................78 Chöông 3: MOÄT SOÁ GIAÛI PHAÙP KIEÅM SOAÙT HOAÏT ÑOÄNG CHUYEÅN GIAÙ VIEÄT NAM ............................................................................................................80 1. Moät soá giaûi phaùp hoå trôï vieäc thöïc hieän caùc phöông phaùp choáng chuyeån giaù taïi Vieät Nam .............................................................................80 1.1 Hoaøn thieän moâi tröôøng ñaàu tö vaø phaùp lyù ...................................................80 1.2 Caàn xaây döïng heä thoáng phaùp luaät vaø trình ñoä quaûn lyù veà ñònh giaù chuyeån giao ...................................................................................................................80 1.2.1 Caàn xaây döïng heä thoáng phaùp luaät veà ñònh giaù chuyeån giao ................80 1.2.2 Caàn xaây döïng ñoäi nguõ quaûn lyù veà ñònh giaù chuyeån giao .....................83 1.3 Hoaøn thieän caùc phöông phaùp ñònh giaù chuyeån giao....................................84 1.3.1 Phöông phaùp so saùnh giaù thò tröôøng töï do ............................................86 1.3.2 Phöông phaùp söû duïng giaù baùn ra ñeå xaùc ñònh giaù mua vaøo .................89 1.3.3 Phöông phaùp söû duïng giaù thaønh toaøn boä ñeå xaùc ñònh thu nhaäp chòu thueá .......................................................................................................................90 1.3.4 Moät soá phöông phaùp khaùc: ...................................................................91 1.3.4.1 Phöông phaùp tyû suaát lôïi nhuaän (Rate of return method)...................91 1.3.4.2 Phöông phaùp chieát taùch lôïi nhuaän (Profit Split Method)...................91 2. Caùc nhoùm giaûi phaùp hoå trôï khaùc lieân quan ñeán hoaït ñoäng chuyeån giaù taïi Vieät Nam .................................................................................................92 Phaàn keát luaän Taøi lieäu tham khaûo
4 PHAÀN MÔÛ ÑAÀU Ñeå phaùt trieån neàn kinh teá ñaát nöôùc theo ñöôøng loái ñoåi môùi, chuùng ta caøng ngaøy caøng thaáy roõ hôn söï caàn thieát phaûi tham gia vaøo quaù trình toaøn caàu hoùa kinh teá vaø caïnh tranh quoác teá. Chieán löôïc phaùt trieån kinh teá – xaõ hoäi 2001-2010 neâu roõ, phaûi “Chuû ñoäng hoäi nhaäp kinh teá quoác teá, tranh thuû moïi thôøi cô ñeå phaùt trieån… Trong quaù trình chuû ñoäng hoäi nhaäp kinh teá quoác teá, chuù troïng phaùt huy lôïi theá, naâng cao chaát löôïng, hieäu quaû, khoâng ngöøng taêng naêng löïc caïnh tranh vaø giaûm daàn haøng raøo baûo hoä “. Trieån khai Chöông trình haønh ñoäng cuûa Chính Phuû veà hoäi nhaäp kinh teá quoác teá ñaõ thuùc ñaåy chuyeån dòch cô caáu cuûa neàn kinh teá theo höôùng taêng tyû troïng giaù trò coâng nghieäp vaø dòch vuï, giaûm tyû troïng nghaønh noâng nghieäp. Cô caáu cuûa nghaønh vaø vuøng ñang chuyeån bieán theo höôùng taêng lôïi theá naêng löïc caïnh tranh. Hình thaønh caùc vuøng kinh teá troïng ñieåm. Vôùi quan ñieåm oån ñònh chính trò, taêng cöôøng hôïp taùc, hoøa nhaäp vôùi kinh teá quoác teá, thôøi gian qua, baèng nhöõng cô cheá, chính saùch öu ñaõi, môøi goïi ñaàu tö, Vieät Nam ñaõ thu huùt treân 44,8 tyû USD voán tö töø 64 quoác gia, vuøng laõnh thoå vôùi treân 4.370 döï aùn, trong ñoù ñaõ thöïc hieän treân 24,6 tyû USD. Nguoàn ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi chieám tôùi gaàn 30% voán ñaàu tö xaõ hoäi, 35% giaù trò saûn xuaát coâng nghieäp, 20% xuaát khaåu vaø ñaõ thu huùt 400 ngaøn lao ñoäng. Caùc nhaø taøi trôï cuõng ñaõ cam keát daønh treân 20 tyû USD cho Vieät Nam vay öu ñaõi vôùi laõi suaát töø 0,75% ñeán 2,5%. Trong xu höôùng hoäi nhaäp vaø töø khi coù söï gia taêng nguoàn voán ñaàu tö xuyeân quoác gia, noãi leân moät vaán ñeà maø Chính phuû caùc nöôùc thu huùt ñaàu tö raát quan taâm, ñoù laø:”chuyeån giaù”. Töø vaøi naêm trôû laïi ñaây, caùc nhaø nghieân cöùu khoa hoïc taøi chính ôû Vieät Nam ñaõ neâu ra vaán ñeà chuyeån giaù, hoï coi ñaây laø moät keõ hôû cuûa chính
5 saùch quaûn lyù taøi chính ñoái vôùi caùc doanh nghieäp nöôùc ôû Vieät Nam, nhaát laø caùc coâng ty ña quoác gia voán coù coâng ty meï vaø caùc coâng ty con treân khaép theá giôùi. Caùc chuyeân gia lo ngaïi raèng neáu khoâng quaûn lyù chaët thì seõ taïo ra söï thieáu coâng baèng trong noäp thueá giöõa caùc doanh nghieäp vaø nhaát laø laøm thaát thu moät nguoàn lôùn cho ngaân saùch. Chuyeån giaù laø moät khaùi nieäm coøn töông ñoái môùi ñoái vôùi Vieät Nam, neân caùc bieän phaùp ñeå chuùng ta thöïc hieän choáng laïi thuû thuaät gian laän naøy laø coøn haïn cheá neáu khoâng muoán noùi laø chöa coù. Trong moâi tröôøng coâng taùc thöïc teá cuûa mình, gaëp moät soá vaán ñeà lieân quan ñeán chuyeån giaù ñaõ laøm toâi quan taâm ñeán thöïc traïng naøy, vaø vì vaäy toâi choïn ñeà taøi “caùc giaûi phaùp kieåm soaùt hoaït ñoäng chuyeån giaù taïi caùc doanh nghieäp ñaàu tö nöôùc ngoaøi“ cho luaän vaên toát nghieäp cao hoïc cuûa mình. Maëc duø ñaõ coù moät soá baùo caùo khoa hoïc ñeà caäp ñeán vieäc kieåm soaùt hoaït ñoäng chuyeån giaù taïi caùc doanh nghieäp coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi, nhöng trong luaän vaên cuûa mình toâi muoán trình baøy hieän töôïng chuyeån giaù döôùi moät goác ñoä môùi, treân cô sôû ñoù ñeà xuaát moät soá giaûi phaùp cho vieäc kieåm soaùt thöïc traïng naøy ôû caùc coâng ty ña quoác gia. Ñeà taøi naøy ñöôïc thöïc hieän treân cô sôû aùp duïng nghieân cöùu theo phöông phaùp duy vaät bieän chöùng vaø chuû nghóa duy vaät lòch söû, ñoàng thôøi keát hôïp phöông phaùp toång hôïp, quy naïp, suy dieãn, cuøng vôùi caùc phöông phaùp thoáng keâ, phaân tích caùc nguoàn döõ lieäu trong vaø ngoaøi nöôùc … töï do döï baùo vaø laøm roõ nhöõng vaán ñeà lyù luaän veà ñònh giaù chuyeån giao trong chính saùch thueá vaø chæ ra ñöôïc nhöõng öu vaø nhöôïc ñieåm cuûa phöông phaùp xaùc ñònh giaù thò tröôøng. Caùc nghieân cöùu veà chuyeån giaù trong luaän vaên naøy seõ ñöôïc xem xeùt tröôùc heát treân cô sôû lyù thuyeát veà choáng chuyeån giaù phoå bieán hieän nay, sau ñoù seõ ñöôïc ñoái chieáu, kieåm nghieäm qua caùc thí vuï thöïc teá tröôùc khi khaùi quaùt thaønh caùc nhaän ñònh laøm cô sôû cho vieäc ñöa ra caùc keát luaän vaø caùc giaûi phaùp xöû lyù cuï theå.
6 Trong khi thöïc hieän nghieân cöùu ñeå vieát ñeà taøi naøy, toâi nhaän thaáy tuy vieäc choáng chuyeån giaù ñaõ ñöôïc thöïc hieän hieän ôû nhieàu nöôùc treân theá giôùi töø raát laâu nhöng ngaøy caøng khoù khaên hôn do tính chaát cuûa caùc giao dòch ngaøy caøng ña daïng vaø phöùc taïp hôn. Nhaát laø trong ñieàu kieän Vieät Nam coøn ôû giai ñoaïn laøm quen vôùi lónh vöïc naøy naøy thì tính chaát phöùc taïp vaø khoù khaên seõ taêng gaáp boäi. Thöïc traïng ñaàu tö nöôùc ngoaøi ôû nöôùc ta, khoâng chæ xuaát hieän daáu hieäu hoaït ñoäng chuyeån giaù ôû caùc coâng ty ña quoác gia coù quy moâ kinh doanh nhoû vaø trung bình. Do ñoù trong ñeà taøi naøy seõ daønh moät phaàn ñi saâu vaøo phaân tích tình hình Vieät Nam daãn ñeán vieäc caùc doanh nghieäp FDI chuyeån giaù ñaàu tö xaây döïng cô baûn vaø treân cô sôû ñoù tìm caùch giaûi phaùp khaéc phuïc. Noäi dung ñöôïc theå hieän qua 3 chöông: Chöông 1: Lyù thuyeát chung veà ñònh giaù chuyeån giao vaø chuyeån giaù ôû caùc coâng ty ña quoác gia ñang ñöôïc caùc nöôùc aùp duïng phoå bieán hieän nay. Chöông 2: Phaân tích thöïc teá cuûa hoaït ñoäng chuyeån giaù taïi caùc MNC ôû Vieät Nam trong thôøi gian qua. Chöông 3 : Caùc giaûi phaùp ñeà nghò cho vieäc thöïc hieän choáng chuyeån giaù ôû Vieät Nam. Caùc giaûi phaùp ñöôïc giôùi thieäu vôùi hai xu höôùng: moät laø caùc giaûi phaùp ñònh löôïng vaø ñònh tính caàn aùp duïng; hai laø caûi thieän moâi tröôøng kinh doanh, luaät phaùp, caûi caùch quaûn lyù cuûa Nhaø nöôùc ñeå phaàn naøo laøm trieät tieâu caùc ñoäng cô chuyeån giaù xuaát phaùt töø nhöõng baát lôïi khi ñaàu tö ôû Vieät Nam.
7 Chöông 1: TOÅNG QUAN VEÀ ÑÒNH GIAÙ CHUYEÅN GIAO VAØ CHUYEÅN GIAÙ ÔÛ CAÙC COÂNG TY ÑA QUOÁC GIA. 1. Ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi & hoaït ñoäng cuûa coâng ty ña quoác gia 1.1 Ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi (FDI) Ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi (FDI) laø hình thöùc ñaàu tö quoác teá maø ngöôøi chuû voán sôõ höõu seõ ñöùng ra tröïc tieáp quaûn lyù ñieàu haønh söû duïng nguoàn voán ñaàu tö naøy. Trong caùc chuû theå cuûa ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi thì caùc coâng ty ña quoác gia chieám tyû troïng cao nhaát, sau ñoù môùi tôùi ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi thuoäc veà caùc chính phuû vaø toå chöùc quoác teá khaùc. Hieän nay FDI ñöôïc xem laø moät giaûi phaùp hoã trôï voán cho caùc nöôùc ngheøo, vaø laø thaønh phaàn khoâng theå thieáu trong neàn kinh teá kinh teá hieän ñaïi. FDI khoâng nhöõng ñöôïc söû duïng nhö moät hình thöùc hôïp taùc kinh teá maø coøn ñöôïc xem nhö laø phöông tieän quyeát ñònh cho söï phaùt trieån cuûa kinh teá theá giôùi. Khaùc vôùi caùc loaïi hình ñaàu tö khaùc, FDI coù caùc ñaëc tröng: FDI khoâng chæ ñöa voán vaøo nöôùc tieáp nhaän ñaàu tö maø beân caïnh ñoù coøn coù caû kyõ thuaät, coâng ngheä, bí quyeát coâng ngheä, naêng löïc Marketing, kinh nghieäm quaûn lyù… thoâng qua hôïp ñoàng chuyeån giao coâng ngheä. Vieäc tieáp nhaän FDI taïo ñieàu kieän ñeå phaùt huy tieàm naêng kinh teá cuûa nöôùc tieáp nhaän ñaàu tö. Caùc coâng ty ña quoác gia thöôøng ñaït tôùi moät giai ñoaïn maø söï phaùt trieån haïn cheá taïi nöôùc cuûa hoï, saûn phaåm baùn ra giaûm moät caùch ñaùng keå. Nguyeân nhaân cuûa vaán ñeà naøy coù theå laø do söï caïnh maïnh meõ töø caùc nhaø saûn xuaát khaùc hay do söï thay ñoåi thò hieáu cuûa con ngöôøi. Nhö vaäy vieäc ñaàu tö saûn xuaát ra nöôùc ngoaøi laø giaûi phaùp khaû thi.
8 Söû duïng nguyeân lieäu nöôùc ngoaøi reû tieàn thay vì nhaäp khaåu nguoàn nguyeân lieäu vôùi chi phí cao hôn raát nhieàu laàn, nhöõng nöôùc chuû nhaø coù löïc löôïng lao ñoäng doài daøo, nguoàn la ñoäng reû, lao ñoäng coù tay ngheà. FDI goùp phaàn giaûi quyeát coâng aên vieäc laøm, ñaåy luøi naïn thaát nghieäp vaø naâng cao ñôøi soáng cuûa ngöôøi daân. FDI goùp phaàn caûi thieän cô sôû haï taàng cuûa neàn kinh teá maø nguoàn voán trong nöôùc cuûa caùc quoác gia ñang phaùp trieån khoâng ñuû khaû naêng cung öùng. FDI bieåu hieän qua caùc hình thöùc: 100% voán thaønh laäp doanh nghieäp môùi: ñaây laø hình thöùc caùc coâng ty hay xí nghieäp toaøn hoaøn thuoäc quyeàn sôû höõu cuûa toå chöùc caù nhaân vaø do beân nöôùc ngoaøi töï thaønh laäp, töï quaûn lyù vaø hoaøn toaøn chòu traùch nhieäm veà keát quaû kinh doanh. Tham gia caùc hôïp ñoàng kinh doanh: ñaây laø hôïp ñoàng kyù keát giöõa moät chuû ñaàu tö nöôùc ngoaøi vaø moät chuû ñaàu tö trong nöôùc (nöôùc tieáp nhaän ñaàu tö) ñeå tieán haønh moät hay nhieàu hoaït ñoäng kinh doanh ôû nöôùc chuû nhaø treân cô sôû quy ñònh veà traùch nghieäm vaø phaân phoái keát quaû hoaït ñoäng kinh doanh maø khoâng thaønh laäp moät coâng ty, xí nghieäp hay khoâng ra ñôøi moät tö caùch phaùp nhaân naøo môùi. Mua laïi moät phaàn hay toaøn boä doanh nghieäp cuûa nöôùc chuû nhaø ñang hoaït ñoäng. Goùp voán lieân doanh lieân keát vôùi nöôùc chuû nhaø: caùc beân tham gia lieân doanh phaûi coù traùch nhieäm goùp voán lieân doanh, ñoàng thôøi phaân chia lôïi nhuaän vaø ruûi ro theo tyû leä goùp voán. Xaây döïng – vaän haønh – chuyeån giao (BOT) vaø caùc hinh thöùc töông töï khaùc BTO, BT… laø moät loaïi hình ñaàu tö ñöôïc nhaø nöôùc söû duïng ñeå khuyeán khích xaây döïng caùc coâng trình haï taàng nhö: caàu, ñöôøng, beán caûng, coâng trình cung caáp naêng löôïng… trong khi nhaø nöôùc coù khoù khaên veà nguoàn taøi chính. Trong hình thöùc BOT nhaø ñaàu tö töï boû voán, kyõ thuaät ñeå xaây döïng coâng trình, töï khai thaùc kinh doanh
9 coâng trình trong moät thôøi gian nhaát ñònh ñeå thu hoài vaø coù lôïi nhuaän hôïp lyù, sau ñoù chuyeån cho nhaø nöôùc. 1.2 Caùc coâng ty ña quoác gia (Multinational Corporations – MNC). Chuû theå cuûa FDI laø caùc coâng ty ña quoác gia. Caùc coâng ty ña quoác gia laø caùc coâng ty FDIø lónh vöïc hoaït ñoäng cuûa noù ñaõ vöôït ra ngoaøi bieân giôùi ñòa lyù cuûa moät quoác gia naøo ñoù ñeå baønh tröôùng hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh sang caùc quoác gia khaùc treân theá giôùi vaø chính söï quoác teá hoaù hoaït ñoäng kinh doanh cuûa caùc coâng ty ña quoác gia laø nguyeân nhaân tröïc tieáp taùc ñoäng ñeán söï hình thaønh vaø phaùt trieån cuûa nguoàn voán FDI. Caùc MNC laø saûn phaåm cuûa söï lieân minh giöõa caùc nhaø tö baûn coù theá löïc nhaát treân theá giôùi. Caùc MNC’s laø nhöõng coâng ty coù taàm côõ quoác teá, coù chi nhaùnh hoaëc heä thoáng chi nhaùnh ôû nöôùc ngoaøi vôùi muïc ñích naâng cao tyû suaát lôïi nhuaän thoâng qua vieäc baønh tröôùng theá löïc quoác teá. Caùc MNC’s phaûi hình thaønh töø coâng ty quoác gia, mang quoác tòch cuûa moät nöôùc vaø voán chuû sôû höõu cuûa coâng ty meï thuoäc caùc nhaø tö baûn nöôùc ñoù. Moät MNC thöôøng coù cô caáu toå chöùc goàm hai boä phaän cô baûn laø coâng ty meï vaø moät hay nhieàu coâng ty con (subsidiary) hoaëc chi nhaùnh (afficiate) ôû nöôùc ngoaøi. Aûnh höôûng cuûa MNC thoâng qua FDI taïi caùc nöôùc tieáp nhaän ñaàu tö: - Soá lieäu thoáng keâ cho thaáy hôn 90% voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi treân theá giôùi laø do caùc coâng ty ña quoác gia – MNC’s (multinational Copration) cung caáp, vôùi Vieät Nam cuõng khoâng phaûi laø ngoaïi leä khi chuùng ta thaáy coù söï hieån dieän cuûa caùc MNC nhö Coca Cola, Pespi, Nestle, Unilever, Ford, Mercedes Benz,… Cuøng vôùi söï baønh tröôùng ra khoûi phaïm vi cuûa chính quoác (home Country) baèng nguoàn voán FDI, caùc MNC’s seõ taïo ra moät maïng löôùi caùc coâng ty con (Subsidaries) treân
10 phaïm vi toaøn theá giôùi maø leõ ñöông nhieân laø giöõa caùc coâng ty coøn naøy vôùi nhau vaø vôùi chính baûn thaân coâng ty meï ôû chính quoác seõ coù caùc moái raøng buoäc veà nhieàu maët maø trong ñoù söï raøng buoäc veà maët kinh teá laø quan trong vaø roõ raøng nhaát nhaèm phuïc vuï cho muïc tieâu toái ña hoaù lôïi nhuaän cuûa toaøn boä caùc MNC. - Caùc lyù thuyeát quan troïng veà caùc MNC ñeàu chæ ra raèng söï phaùt trieån cuûa caùc MNC ñeàu döïa treân lôïi theá rieâng bieät, ñoäc quyeàn maø coù. Roõ raøng khi caùc MNC ñaõ baønh tröôùng hoaït ñoäng ra ngoaøi bieân giôùi ñòa lyù cuûa caùc quoác gia thì caùc giao dòch trong noäi boä cuûa moät MNC seõ toán keùm ít chi phí hôn laø khi giao dòch treân thò tröôøng töï do. Ñieàu naøy ñaït ñöôïc laø do caùc giao dòch noäi boä coù tính chuyeân moân cao, ít ruûi ro trong khi taïi thò tröôøng töï do toàn taïi söï khaùc bieät giöõa caùc quoác gia veà caùc lónh vöïc nhö thueá, kieåm soaùt ngoaïi teä, thueá TNDN, haøng raøo thueá quan vaø raát nhieàu caùc quy ñònh raøng buoäc khaùc, taát yeáu daãn ñeán söï thieáu hoaøn haûo cuûa thò tröôøng laøm cho caùc giao dòch trôû neân toán keùm vaø ruûi ro cao. 2. Ñònh giaù chuyeån giao. Ñònh giaù chuyeån giao (Price transfering) laø bieän phaùp ñöôïc söû duïng ñeå xaùc laäp caùc giaù caû chuyeån giao noäi boä phöùc taïp trong caùc MNC. Ñònh giaù chuyeån giao ñöôïc xem laø moät cô cheá quan troïng ñeå moät MNC vaän ñoäng voán giöõa caùc quoác gia vaø choïn caùc quoác gia maø hoï mong muoán baùo caùo lôïi nhuaän. Ñònh giaù chuyeån giao ôû caùc coâng ty ña quoác gia caàn giaûi quyeát caùc vaán ñeà cô baûn sau: 2.1 Chuyeån giao noäi boä trong caùc MNC. Moät soá nhaø kinh teá cho raèng baèng aùp duïng chính saùch ñaùnh thueá doanh nghieäp thaáp, caùc nöôùc ñang phaùt trieån thöïc söï coù theå taêng soá thu thueá cuûa mình. Theo laäp luaän naøy, thueá suaát seõ thu huùt MNC’s thaønh chi nhaùnh daøn traõi ôû caùc quoác gia vaø ñöa lôïi nhuaän toaøn caàu cuûa coâng ty veà caùc chi nhaùnh naøy baèng hoïat ñoäng
11 chuyeån giaù noäi boä. Coâng hoøa Dominic, Panama vaø Bahamas ñaõ töï bieán quoác gia mình thaønh nôi traùnh thueá vaø thaäm chí laøm cho caùc MNC chuyeån caû truï sôû chính cuûa hoï ñeán ñaây. Tuy nhieân, caùc nöôùc ñang phaùt trieån khaùc trôû thaønh naïn nhaân trong cuoäc chôi chuyeån giao giaù noäi boä khi caùc MNC naâng giaù ñaàu vaø haï giaù ñaàu ra töø nhöõng coâng ty con (chi nhaùnh) cuûa hoï. Do quy moâ hoaït ñoäng daøn traûi roäng lôùn treân phaïm vi ñòa lyù cuûa nhieàu quoác gia vôùi nhieàu chính saùch vaø phong tuïc taäp quaùn kinh doanh khaùc nhau maø caùc doanh nghieäp chuyeån giao noäi boä trong caùc MNC laø raát phöùc taïp, ña daïng vaø khoù kieåm soaùt, ñaëc bieät laø ñoái vôùi caùc cô quan thueá ôû töøng quoác gia. Tuy nhieân chuùng ta cuõng coù theå nhaän daïng moät soá nghieäp vuï chuyeån giao noäi boä qua caùc nghieäp vuï chuyeån giao noäi boä qua caùc dòch chuyeån veà taøi saûn höõu hình vaø voâ hình, qua söï dòch chuyeån nguoàn voán baèng caùch thöùc ñi vay hay cho vay, qua söï cung caáp caùc dòch vuï tö vaán quaûn lyù hay caùc nghieäp vuï, dòch vuï taøi chính khaùc. Beân caïnh ñoù coù moät yeáu toá giao phöùc taïp ôû caùc nöôùc ñang phaùt trieån xaûy ra döôùi hình thöùc phí lisence, tieàn traû cho caùc dòch vuï tö vaán vaø quaûn lyù hoaëc phí söû duïng baèng phaùt minh. Vieäc xaùc ñònh möùc giaù hôïp lyù cho giao dòch naøy raát khoù cho caùn boä quaûn lyù thueá Vieät Nam. Vaø thöïc teá khu vöïc dòch vuï laø nôi tình traïng ñoäi giaù phoå bieán nhaát. Moät phöông phaùp troán thueá khaùc maø caùc MNC söû duïng ôû nôi coù thueá quan cao laø keâ hoùa ñôn giaù haøng nhaäp khaåu thaáp. Sau cuøng, MNC coù theå lôïi duïng giaù chuyeån giao noäi boä ñeå neù traùnh nhöõng quy ñònh kieåm soaùt hoái hay vieäc chuyeån voán veà nöôùc. Vì tính chaát quan troïng lieân quan ñeán chieán löôïc hoaït ñoäng cuûa caùc MNC, caùc nghieäp vuï chuyeån giao noäi boä naøy coù tính chaát baûo maät vaø taäp trung cao maø chöa chaéc caùc nhaø quaûn lyù trung caáp trong caùc MNC hay caùc nhaø quaûn lyù caùc coâng ty con taïi nöôùc ngoaøi ñaõ ñöôïc tieáp caän. Vì leõ ñoù nhieàu nghieäp vuï chuyeån giao noäi boä coù theå ñaõ phaùt sinh trong thöïc teá theo chæ thò cuûa caùc nhaø quaûn lyù cao caáp naøo
12 ñoù nhöng chuùng ta laïi chöa bao giôø ñöôïc theå hieän baèng soå saùch, chöùng töø hay noùi moät caùch khaùc seõ toàn taïi nhöõng giao dòch vôùi quy moâ cöïc lôùn nhöng laïi khoâng theå hieän baèng soå saùch, chöùng töø hay noùi caùch khaùc seõ toàn taïi nhöõng giao dòch vôùi vi moâ cöïc lôùn nhöng laïi khoâng theå hieän döôùi hình thöùc giaù trò vaø do ñoù khoâng cô quan thueá naøo coù theå ñöa ra baèng chöùng veà haønh vi chuyeån giaù cuûa caùc MNC. Caùc nghieäp vuï chuyeån giaù mang tính chaát noäi boä cuûa caùc MNC thöôøng lieân quan ñeán caùc vaán ñeà sau: - Söï dòch chuyeån ñaùng keå khoái löôïng maùy moùc thieát bò, vaø nôi tieáp nhaän laø caùc nöôùc ñang phaùt trieån. - Söï dòch chuyeån caùc taøi saûn coá ñònh höõu hình coù giaù trò lôùn. - Söï dòch chuyeån caùc taøi saûn coá ñònh voâ hình nhö thöông hieäu, baûn quyeàn…. - Cung caáp dòch vuï tö vaán taøi chính vaø tö vaán quaûn lyù. - Söï dòch chuyeån caùc nguyeân, nhieân vaät lieäu, haøng toàn kho coù tính ñaëc thuø cao. Caàn löu yù laø caùc nghieäp vuï chuyeån giao noäi boä naøy khoâng ñöôïc phaûn aùnh treân baát kyø chöùng töø naøo vaø caùc nghieäp vuï naøy phaùt sinh vôùi muïc ñích ñònh giaù chuyeån giao nhöng khoâng ñöôïc theå hieän döôùi hình thöùc giaù trò. Chính vì theá, caùc cô quan quaûn lyù thueá khoâng theå kieåm tra ñöôïc caùc nghieäp vuï keå treân. Ñeå haïn cheá caùc thieät haïi phaùt sinh do caùc nghieäp vuï chuyeån giao noäi boä gaây ra, ngöôøi ta thöôøng duøng nguyeân taéc xaùc ñònh giaù trò cuûa caùc nghieäp chuyeån giao noäi boä laø döïa treân caên baûn giaù thò tröôøng ALP (the Arm’s – length principle). Nguyeân taéc caên baûn giaù thò tröôøng ñoøi hoûi moïi nghieäp vuï chuyeån giao noäi boä trong caùc boä phaän hoaøn toaøn khoâng lieân keát, ñaùp öùng ñöôïc taát caû tính khaùch quan cuûa caùc quan heä thò tröôøng nhö cung caàu, giaù trò…
13 2.2 Ñònh giaù chuyeån giao trong caùc MNC (Price Transfering) Trong xu theá toaøn caàu hoaù hieän nay, caùc MNC ngaøy caøng taêng cöôøng môû roäng ñaàu tö vaø kinh doanh ra nhieàu nöôùc khaùc nhau treân theá giôùi. Vieäc môû roäng hoaït ñoäng kinh doanh xuyeân quoác gia naøy, taát yeáu seõ daãn ñeán caùc hoaït ñoäng mua baùn trao ñoåi haøng hoaù xuyeân bieân giôùi giöõa caùc thaønh vieân noäi boä trong MNC. Vieäc xaùc laäp giaù caû cho caùc giao dòch naøy ñöôïc goïi laø ñònh giaù chuyeån giao hoaøn toaøn do noäi boä coâng ty quyeát ñònh, nhöng vôùi möùc giaù xaùc ñònh cao hay thaáp trong töøng giao dòch laïi taùc ñoäng tröïc tieáp ñeán nghóa vuï noäp thueá cho caùc quoác gia vaø söï di chuyeån ngoaïi teä giöõa caùc nöôùc. Chuùng ta laáy Foster’s Vieät Nam laøm ví duï trong vieäc chuyeån giaù: baèng caùch ñaàu tö taïi hai nhaø maùy bia Foster’s ôû Vieät Nam ñoàng thôøi thaønh laäp coâng ty TNHH Foster’s Vieät Nam ñeå thöïc hieän nhieäm vuï tieâu thuï saûn phaåm ñöôïc caùc chuyeân gia taøi chính cho laø laùch luaät ñeå thöïc hieän “chuyeån giaù” noäi boä nhaèm traùnh noäp moät phaàn thueá tieâu thuï ñaëc bieät ñaùnh vaøo maët haøng bia chai ôû khaâu saûn xuaát. Theo bình thöôøng, giaù tieâu thuï cuûa caùc ñaïi lyù bia lyù toaøn quoác seõ laø giaù baùn cuûa nhaø maùy bia cho caùc ñaïi lyù coäng vôùi 65% möùc thueá tieâu thuï ñaëc bieät, Tuy nhieân, vieäc thaønh laäp coâng ty tieâu thuï rieâng maëc duø cuøng moät chuû ñaàu tö seõ taïo ñieàu kieän cho nhaø maùy saûn xuaát bia baùn cho coâng ty tieâu thuï (noäi boä) vôùi giaù thaáp hôn so vôùi caùc ñaïi lyù beân ngoaøi nhaèm giaûm möùc thueá tieâu thuï ñaëc bieät ñaùnh vaøo saûn phaåm naøy. Khoâng chæ theá, chính quy moâ mang tính toaøn caàu cuûa caùc coâng ty ña quoác gia ñaõ laøm hình thaønh neân moät maïng löôùi caùc coâng ty con taïi raát nhieàu quoác gia treân theá giôùi vaø taïo neân voâ vaøn nhöõng giao dòch phöùc taïp qua laïi trong baûn thaân noäi boä cuûa töøng MNC. Do ñònh höôùng saûn xuaát kinh doanh cuõng nhö ñaëc ñieåm thò
14 tröôøng hoaït ñoäng cuûa töøng MNC maø chuùng ta thaáy raèng ngaøy nay moät saûn phaåm cuûa caùc MNC coù theå ñöôïc thöïc hieän taïi nhieàu quoác gia khaùc nhau cuõng töø ñaây hình thaønh caùc haønh vi chuyeån giaù taïi caùc coâng ty naøy. Ví duï nhö saûn phaåm ñieän töû cuûa Philip (Haø Lan), sau khi nghieân cöùu thò tröôøng Vieät Nam, quyeát ñònh saûn xuaát Tivi Philip hieäu Smart ñöôïc ñöa ra taïi ñaïi baûn doanh coâng ty ôû Haø Lan, boùng ñeøn hình do coâng ty con cuûa Philip taïi Haø Lan saûn xuaát theo ñôn ñaët haøng töø Haø Lan, caùc linh kieän ñieän töû khaùc thöïc hieän theo ñôn ñaët haøng taïi Singapore vaø vieäc laép raùp hoaøn chænh Tivi Smart ñöôïc thöïc hieän ôû Vieät Nam taïi coâng ty ñieän töû Vietronic Bieân Hoaø. Tivi Smart naøy coù theå tieâu thuï taïi Vieät Nam hay xuaát khaåu sang thò tröôøng EU phuï thuoäc hoaøn toaøn vaøo hôïp ñoàng ñaõ kyù keát cuûa Philip Haø Lan hoaëc do nhu caàu Tivi Smart ñoät nhieân taêng cao taïi thò tröôøng EU. Chính vì caùc coâng ñoaïn saûn xuaát vaø tieâu thuï saûn phaåm ñöôïc taùch rôøi vaø chuyeân moân hoaù cao ñoä nhö vaäy maø giöõa caùc coâng ty con vaø baûn thaân coâng ty meï cuûa moät MNC baét buoäc phaûi toàn taïi caùc nghieäp vuï chuyeån giao noäi boä. Ñaây chính laø nguyeân nhaân hình thaønh caùc hoaït ñoäng ñònh giaù chuyeån giao (Price Transfering) vaø chuyeån giaù (transfer Pricing). Ñònh giaù chuyeån giao laø moät lónh vöïc phöùc taïp vaø khoâng phaûi laø saân chôi cho baát kyø toå chöùc hay caù nhaân naøo, ñaëc bieät laø khi caùc hoaït ñoäng naøy lieân quan ñeán caùc MNC danh tieáng nhö Coca-Cola, Pepsi, Unilever… nhöõng toå chöùc taøi chính uy tín treân theá giôùi haønh ngheà tö vaán ñònh giaù chuyeån giao nhö Ernst & Young, Deloit – Tomastu, Grant-Thorton, Pricewaterhousecoper. Theo cuïc thueá TP.HCM, Coâng ty Coca-Cola Vieät Nam bò loã lieân tuïc keå töø khi böôùc chaân vaøo thò tröôøng Vieät Nam tö naêm 1994 maëc duø ngaønh kinh doanh nöôùc giaûi khaùt ñöôïc ñaùnh giaù laø coù khaû naêng sinh lôïi. Tröôùc tình hình naøy ngaønh thueá ñaõ baét tay vaøo tìm hieåu thöïc hö. Keát quaû phaân tích cho thaáy trong cô caáu chi phí cuûa Coca-Cola Vieät Nam, chi phí nguyeân vaät lieäu (höông lieäu ñoäc quyeàn cho
15 coâng ty meï cung caáp) chieám tæ leä cao nhaát. Do coù 40% chi phí nguyeân vaät lieäu thuoäc giao dòch noäi boä cuûa taäp ñoaøn naøy neân ngaønh thueá nghi ngôø Coca-Cola Vieät Nam ñaõ ñònh giaù chuyeån giao chi phí nguyeân vaät lieâu ñaàu vaøo ñeå giaûm thieåu gaùnh naëng veà thueá. Trong tröôøng hôïp naøy ñònh giaù chuyeån giao laø hình thöùc coâng ty meï baùn nguyeân vaät lieäu cho moät soá coâng ty ñeå traùnh thueá ôû nhöõng quoác gia coù maët baèng thueá thu nhaäp doanh nghieäp cao, vaø ngöôïc laïi baùn giaù thaáp ôû caùc quoác gia khaùc coù thueá suaát thaáp. Nhö vaäy, moät soá coâng ty con seõ loã nhöng toång theå hoaït ñoäng cuûa caû taäp ñoaøn thì vaãn coù lôøi. Moät tröôøng hôïp töông töï laø caùc beân ñoái taùc nöôùc ngoaøi thöôøng coá yù khai baùo caùo giaù trò thaät ñeå naâng chi phí, goùp phaàn laøm cho caùc khoaûn loã taêng cao. 2.3 Nguyeân taéc caên baûn giaù thò tröøông (Arm’s Length Principle) Caên baûn giaù thò tröôøng (ALP) laø moät chuaån möïc quoác teá do Toå chöùc Hôïp taùc kinh teá vaø phaùt trieån (Organisation for Economic Co – Operation and Depveloment – OECD) ñöa ra, laøm cô sôû ñeå so saùnh giaù caû cuûa haøng hoaù, dòch vuï trong moät hoaït ñoäng thöông maïi dieãn ra giöõa caùc beân hoaøn toaøn ñoäc laäp – khoâng coù söï lieân keát. Nguyeân taéc caên baûn giaù trò tröôøng laø nguyeân taéc quan troïng, coát loãi cuûa taát caû moïi vaán ñeà trong nghieäp vuï ñònh giaù chuyeån giao vaø chuyeån giaù cuûa caùc MNC vì xuaát phaùt töø nguyeân taéc naøy, keát hôïp vôùi phöông phaùp ñònh giaù chuyeån giao phuø hôïp maø nhöõng nhaø quaûn lyù doanh nghieäp, nhöõng nhaø hoaïch ñònh chính saùch taøi chính cuûa caùc chính phuû, cuõng nhö cô quan thueá vaø caùc boä phaän coù lieân quan khaùc coù theå keát luaän MNC ñang ñöôïc xem xeùt laø coù thöïc hieän haønh vi chuyeån giaù hay khoâng.
16 Khi caùc coâng ty hoaøn toaøn ñoäc laäp (khoâng coù söï lieân keát) coù quan heä trao ñoåi, mua baùn vôùi nhau, thì caùc ñieàu kieän veà thöông maïi vaø taøi chính trong hôïp ñoàng kinh teá (giaù caû haøng hoaù, dòch vuï, ñieàu khoaûn veà tín duïng …) ñieàu ñöôïc ñònh höôùng vaø chi phoái bôûi caùc taùc ñoäng khaùch quan cuûa thò tröôøng. Ngöôïc laïi khi caùc coâng ty coù lieân keát thöïc hieän quan heä mua baùn, trao ñoåi haøng hoaù vaø dòch vuï, caùc taùc ñoäng thò tröôøng khoâng nhaát thieát coù aûnh höôûng ñaùng keå ñeán caùc ñieàu khoaûn thöông maïi vaø taøi chính cuûa hôïp ñoàng vaø do ñoù seõ chaéc chaén coù söï sai leäch, thieáu khaùch quan trong quan heä chuyeån giao naøy. Caùc coâng ty ñöôïc xem laø coù moái quan heä lieân keát khi chuùng laø thaønh vieân trong cuøng moät MNC. Do ñaëc tính cuûa caên baûn giaù thò tröôøng phaûn aùnh ñuùng baûn chaát cuûa thò tröôøng vaø caùc quy luaät giaù trò, quy luaät cung caàu haøng hoaù dòch vuï, quy luaät caïnh tranh, neân taát caû caùc nöôùc thaønh vieân cuûa OECD ñeàu nhaát trí söû duïng caên baûn giaù thò tröôøng laøm cô sôû ñeå tính toaùn trong khi xaùc ñònh giaù cuûa caùc nghieäp vuï chuyeån giao vaø caùc vaán ñeà lieân quan ñeán caùc loaïi thueá. Vieäc aùp duïng ALP seõ taïo neân söï coâng baèng veà nghóa vuï noäp thueá giöõa caùc MNC vaø caùc coâng ty ñoäc laäp khaùc, khaéc phuïc ñöôïc söï coá tình taïo ra caùc lôïi theá hay baát lôïi veà thueá vaø do ñoù taêng cöôøng ñöôïc khaû naêng caïnh tranh cuûa toaøn boä neàn kinh teá. Cuõng vì loaïi boû ñöôïc caùc taùc ñoäng xaáu cuûa söï chuyeån dòch lôïi nhuaän treân quy moâ toaøn caàu thoâng qua vieäc toái thieåu hoaù nghóa vuï noäp thueá vaø troán thueá, taêng cöôøng khaû naêng caïnh tranh maø nguyeân taéc ALP seõ goùp phaàn ñöa tôùi söï lôùn maïnh cuûa thöông maïi quoác teá vaø gia taêng ñaàu tö – nhöõng vaán ñeà thieát yeáu ñoái vôùi baát kyø neàn kinh teá naøo trong giai ñoaïn hieän nay. Tuy vaäy trong thöïc teá caùc hoaït ñoäng mua baùn dieãn ra raát phöùc taïp vaø coù raát nhieàu caùc yeáu toá kinh teá vaø chi phí kinh teá khaùc cuøng tham gia vaøo caùc quaù trình naøy laøm cho raát khoù xaùc ñònh ñöôïc caùc nghieäp vuï chuyeån giao töông ñöông coù theå so saùnh ñöôïc trong caùc ñieàu kieän xaùc ñònh töông öùng. Chuùng ta haõy laáy ví duï,
17 ALP thöïc söï khoù coù theå aùp duïng cho söï chuyeån giao dieãn ra trong moät MNC goàm nhieàu coâng ty lieân keát thöïc hieän moät coâng ngheä daây chuyeàn saûn xuaát kheùp kín vaø saûn phaåm cuûa noù laïi coù ñaëc tính ñaëc thuø raát cao, lieân quan tôùi giaù trò taøi saûn voâ hình ñaëc bieät naøo ñoù hay lieân quan ñeán nhöõng raøng buoäc cung caáp nhöõng dòch vuï ñaëc bieät (ví duï cho quaân ñoäi, an ninh …) Chính vì theá moät trong soá tröôøng hôïp nhaát ñònh, ALP coù theå trôû thaønh gaùnh naëng veà quaûn lyù cho caû phía caùc MNC vaø cho caû caùc cô quan thueá khi phaûi ñoái dieän vôùi caùc dòch vuï trao ñoåi, mua baùn xuyeân quoác gia. Maëc duø coâng ngheä thoâng tin vaø maïng Internet ñaõ ñöa caùc quoác gia laïi xích gaàn nhau, nhöng phaûi maát raát laâu thì caùc MNC vaø caùc cô quan thueá môùi tìm ñöôïc ñaày ñuû caùc thoâng tin phuïc vuï cho vieäc aùp duïng nguyeân taéc caên baûn giaù thò tröôøng. Tuy coù nhöõng haïn cheá treân nhöng cho ñeán nay OECD vaø caùc thaønh vieân vaãn tieáp tuïc coâng nhaän söï ñuùng ñaén cuûa nguyeân taéc ALP trong vieäc xaùc ñònh giaù chuyeån giao giöõa caùc coâng ty lieân keát vaø caùc cô quan thueá vaãn tieáp tuïc thöøa nhaän söï caàn thieát phaûi aùp duïng nguyeân taéc ALP trong caùc hoaït ñoäng mua baùn trao ñoåi haøng hoaù vaø dòch vuï ñaëc bieät laø khi caùc giao dòch vöôït quaù ranh giôùi ñòa lyù cuûa moät quoác gia. Moät söï cheäch höôùng nguyeân taéc ALP trong ñònh giaù chuyeån giao caùc saûn phaåm, haøng hoaù vaø dòch vuï coù theå taïo neân ruûi ro cho MNC laø phaûi chòu ñaùnh thueá truøng nhieàu laàn cho cuøng moät khoaûn thu nhaäp. Caùch tröïc tieáp toát nhaát ñeå kieåm tra xem caùc quan heä lieân keát coù taùc ñoäng thöïc söï leân chuyeån giao giöõa caùc coâng ty trong cuøng MNC hay khoâng laø so saùnh giaù chuyeån giao giöõa caùc coâng ty trong cuøng MNC vôùi giaù caû trong caùc chuyeån giao coù theå so saùnh ñöôïc giöõa caùc coâng ty ñoäc laäp trong cuøng nhöõng ñieàu kieän töông öùng. Tuy vaäy trong thöïc teá haàu nhö chuùng ta khoâng tìm ra ñöôïc caùc chuyeån giao töông öùng coù theå so saùnh ñöôïc ñeå tröïc tieáp aùp duïng nguyeân taéc ALP, do ñoù chuùng ta phaûi tìm nhöõng caùch tieáp caän khaùc mang tính chaát giaùn tieáp ñeå vaãn coù
18 theå söû duïng nguyeân taéc ALP vaøo vieäc kieåm tra söï chuyeån giaù trong noäi boä MNC. Baèng caùch phaân tích moät caùch hôïp lyù laõi goäp trong nhieàu tröôøng hôïp chuùng ta coù theå xaùc ñònh caùc chuyeån giao ñang ñeà caäp coù tuaân thuû nguyeân taéc ALP hay khoâng? 2.4 Caùc phöông phaùp quy ñònh veà ñònh giaù chuyeån giao ôû caùc nöôùc treân theá giôùi ñeàu döïa treân nhöõng höôùng daãn cuûa toå chöùc hôïp taùc vaø phaùt trieån kinh teá (OECD) vaø töø nhöõng quy ñònh trong cuoán Saùch traéng (White paper) cuûa Myõ. Treân nguyeân taéc traùnh ñaùnh thueá truøng, OECD ñaõ ñöa ra “Maãu hieäp ñònh” veà thueá thu nhaäp doanh nghieäp vaø voán coù tính chaát nguyeân taéc ñeå xaùc laäp caùc quy ñònh mang tính chaát höôùng daãn veà ñònh giaù chuyeån giao cho caùc MNC vaø cô quan thueá, ñöôïc ban haønh vaøo naêm 1995 sau ñoù coù söûa chöõa boå sung naêm 1997. Maãu hieäp ñònh nay quy ñònh cho moãi thaønh vieân phaûi söû duïng caùc thuû tuïc thoáng nhaát trong quaù trình phaân boå chính xaùc lôïi nhuaän chòu thueá giöõa caùc thaønh vieân coù lieân keát vaø coù tính chính xaùc trong quaù trình naøy phaûi ñöôïc thöïc hieän caên baûn döïa treân nguyeân taéc giaù thò tröôøng (ALP). Nguyeân taéc giaù thò tröôøng vaãn ñöôïc xem laø tieâu chuaån quoác teá vaø laø cô sôû tham chieáu chính khi aùp duïng caùc phöông phaùp truyeàn thoáng döïa treân cô sôû nghieäp vuï chuyeån giao. Caùc phöông phaùp xaùc ñònh giaù chuyeån giao truyeàn thoáng döïa treân cô sôû giaù caû cuûa caùc chuyeån giao coù theå so saùnh tuaân theo nguyeân taéc ALP trong cuøng ñieàu kieän töông töï, trong khoâng khí caùc phöông phaùp chieát taùch lôïi nhuaän laïi döïa treân cô sôû lôïi nhuaän cuûa caùc ñôn vò tham gia vaøo quaù trình chuyeån giao theo nguyeân
19 taéc ALP hoaëc treân cô sôû toång lôïi nhuaän ñöôïc phaân chia töông öùng cho caùc thaønh vieân lieân keát tham gia vaøo caùc hoaït ñoäng chuyeån giao. OECD noùi chung nghieâng veà vieäc söû duïng caùc phöông phaùp ñònh giaù chuyeån giao truyeàn thoáng maø ñaëc ñieåm laø phöông phaùp giaù töï do coù theå so saùnh ñöôïc – CUP. Tuy vaäy OECD cuõng thöøa nhaän raèng söï phöùc taïp trong thöïc teá cuûa hoaït ñoäng kinh doanh coù theå laøm moät soá phöông phaùp trôû neân khoâng aùp duïng ñöôïc. a) Ñònh giaù chuyeån giao treân cô sôû giaù töï do coù theå so saùnh ñöôïc. (Comparable Uncontrolled Price – CUP) Phöông phaùp giaù töï do coù theå so saùnh ñöôïc (CUP) laø phöông phaùp so saùnh giaù chuyeån giao giöõa caùc ñôn vò coù lieân keát vôùi giaù thò tröôøng (ALP). Phöông phaùp CUP so saùnh vôùi giaù caû cuûa caùc saûn phaåm, haøng hoaù dòch vuï höõu hình vaø voâ hình trong caùc chuyeån giao lieân keát vaø ñoäc laäp. Tuyø vaøo giaù caû duøng ñeå so saùnh maø CUP coù theå chia ra hai loaïi: # Phöông phaùp CUP noäi boä: Trong phöông phaùp naøy giaù cuûa saûn phaåm haøng hoaù vaø dòch vuï trong chuyeån giao giöõa caùc thaønh vieân trong cuøng MNC ñöôïc so saùnh vôùi giaù cuûa saûn phaåm haøng hoaù dòch vuï töông töï maø moät coâng ty thuoäc MNC baùn cho moät coâng ty ñoäc laäp trong moät chuyeån giao coù theå so saùnh ñöôïc. # Phöông phaùp CUP ngoaøi: Laø phöông phaùp maø giaù caû haøng hoaù, dòch vuï trong chuyeån giao giöõa thaønh vieân thuoäc MNC’s ñöôïc so saùnh vôùi giaù caû cuûa saûn phaåm haøng hoaù dòch vuï töông töï trong moät chuyeån giao coù theå so saùnh ñöôïc vôùi moät beân thöù ba. Phöông phaùp naøy khoâng coù söï khaùc bieät trong caùc chuyeån giao ñöôïc ñem ra so saùnh vaø caùc aûnh höôûng leân giaù caû cuûa baát kyø sai bieät naøo cuõng ñeàu coù theå tính