Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Nâng cao năng lực cạnh tranh của Ngân hàng thương mại cổ phần Kỹ Thương Việt Nam

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:96

Thêm vào BST

Báo xấu

10
lượt xem 6
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu của đề tài là đánh giá thực trạng năng lực cạnh tranh của Ngân hàng thương mại cổ phần Kỹ Thương Việt Nam và đề xuất các giải pháp để nâng cao năng lực cạnh của Ngân hàng thương mại cổ phần Kỹ Thương Việt Nam.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Nâng cao năng lực cạnh tranh của Ngân hàng thương mại cổ phần Kỹ Thương Việt Nam

i TÓM TẮT Đề tài nghiên cứu “Nâng cao năng lực cạnh tranh của Ngân hàng thương mại cổ phần Kỹ Thương Việt Nam” đã đạt được một số kết quả như sau: Tác giả đã tổng hợp được nền tảng lý thuyết cơ sở và khái niệm hóa được cơ sở lý luận về nâng cao năng lực cạnh tranh của ngân hàng thương mại. Từ đó, tiến hành phân tích và đánh giá thực trạng năng lực cạnh tranh của Ngân hàng thương mại cổ phần Kỹ Thương Việt Nam trong giai đoạn từ 2014 – 2018. Kết quả nghiên cứu cho thấy thực trạng năng lực cạnh tranh của Ngân hàng thương mại cổ phần Kỹ Thương Việt Nam có xu hướng tăng trong giai đoạn nghiên cứu, nhưng với quy mô vốn chủ sở hữu còn thấp và gánh nặng về nợ xấu, ngân hàng bị cạnh tranh rất gay gắt về mặt tài chính so với các ngân hàng còn lại trong hệ thống, đặc biệt là các ngân hàng thương mại nhà nước. Hoạt động kinh doanh của Ngân hàng thương mại cổ phần Kỹ Thương Việt Nam trong giai đoạn này có xu hướng tăng cao, bên cạnh đó tỷ lệ nợ xấu vẫn chiếm tỷ trọng cao, lợi nhuận kinh doanh bị giảm do trích lập dự phòng và xử lý trích lập dự phòng. Hoạt động kinh doanh chủ yếu tập trung vào phân khúc khách hàng cũ và có giao dịch lâu năm với ngân hàng, chưa phục vụ được tất cả người dân. Bên cạnh đó, Ngân hàng thương mại cổ phần Kỹ Thương Việt Nam cũng đạt được nhiều thành tựu trong hoạt động kinh doanh của ngân hàng: tăng cường năng lực công nghệ, đảm bảo tính bảo mật trong hoạt động; xây dựng đội ngũ nhân sự có trình độ cao, nhiệt huyết với công việc; bộ máy quản lý giàu kinh nghiệm, quản lý rủi ro và vận hành hiệu quả, góp phần xây dựng thương hiệu ngân hàng. Dựa trên kết quả nghiên cứu và định hướng hoạt động của ngân hàng, luận văn đã đưa các giải pháp nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh của Ngân hàng thương mại cổ phần Kỹ Thương Việt Nam.
ii LỜI CAM ĐOAN Tôi tên là: Nguyễn Hào Sang Ngày sinh: 01/12/1994 Nơi sinh: Tiền Giang Hiện đang công tác tại: Ngân hàng thương mại cổ phần Kỹ Thương Việt Nam Là học viên cao học khóa XIX – Lớp CH19A của Trường Đại học Ngân hàng Thành phố Hồ Chí Minh Mã số học viên: 020119170112 Cam đoan đề tài: Nâng cao năng lực cạnh tranh của Ngân hàng thương mại cổ phần Kỹ Thương Việt Nam Người hướng dẫn khoa học: PGS.,TS. Hà Quang Đào Tôi cam đoan luận văn này chưa từng được trình nộp để bảo vệ học vị tại bất cứ một trường đại học nào. Luận văn này là công trình nghiên cứu khoa học của riêng tôi, không sao chép của bất cứ ai. Số liệu nghiên cứu là trung thực, trong đó các nội dung đã được công bố trước đây hoặc các nội dung do người khác thực hiện đều được trích dẫn nguồn đầy đủ trong luận văn. Kết quả nghiên cứu trong luận văn là do tôi tự tìm hiểu, phân tích một cách khách quan, phù hợp với thực tiễn. TP. Hồ Chí Minh, ngày 7 tháng 10 năm 2019 Học viên Nguyễn Hào Sang
iii LỜI CẢM ƠN Tôi xin trân trọng cám ơn toàn thể Quý Thầy Cô giáo và Cán bộ nhân viên của Trường Đại học Ngân hàng Thành phố Hồ Chí Minh đã tận tình giảng dạy, hỗ trợ và giúp đỡ tôi học tập, tích lũy kiến thức trong suốt thời gian qua. Đặc biệt, tôi xin chân thành cám ơn Thầy PGS.,TS. Hà Quang Đào, Thầy đã tận tình hỗ trợ, định hướng và hướng dẫn trực tiếp tôi trong toàn bộ quá trình thực hiện luận văn. Trong thời gian được Thầy hướng dẫn, tôi được tiếp thu những kiến thức bổ ích, phù hợp với mục tiêu của luận văn. Thầy đã hỗ trợ tôi rất nhiều trong công tác hoàn thiện luận văn; với tinh thần làm việc nghiêm túc, hiệu quả, tôi đã hoàn thiện được luận văn của bản thân. Đây thực sự là những điều quý báu giúp tôi có thể hoàn thiện được bản thân trong quá trình học tập và làm việc sau này. Đồng thời, tôi gửi lời cám ơn đến Cha mẹ, những người đã hỗ trợ, truyền động lực cho tôi để hoàn thiện luận văn. Và tôi xin được gửi lời cám ơn tới các anh chị, bạn bè làm việc tại các ngân hàng: Techcombank, Vietcombank, Vietinbank, BIDV, Ngân hàng Nhà nước… đã hỗ trợ tôi rất nhiều trong việc thu thập thông tin, số liệu thực tế và có những ý kiến xác đáng được trình bày trong luận văn này. TP. Hồ Chí Minh, ngày 7 tháng 10 năm 2019 Học viên Nguyễn Hào Sang
iv MỤC LỤC TÓM TẮT .................................................................................................................. i LỜI CAM ĐOAN ..................................................................................................... ii LỜI CẢM ƠN .......................................................................................................... iii MỤC LỤC ................................................................................................................ iv DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ...................................................................... viii DANH MỤC BẢNG .............................................................................................. xix DANH MỤC BIỂU ĐỒ .............................................................................................x DANH MỤC HÌNH ................................................................................................. xi LỜI MỞ ĐẦU ............................................................................................................1 CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ NĂNG LỰC CẠNH TRANH VÀ NÂNG CAO NĂNG LỰC CẠNH TRANH CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI .........8 1.1 Năng lực cạnh tranh của ngân hàng thương mại ..............................................8 1.1.1 Khái niệm năng lực cạnh tranh của ngân hàng thương mại ........................8 1.1.2 Tiêu chí đo lường năng lực cạnh tranh của ngân hàng thương mại ..........10 1.1.2.1 Năng lực tài chính ................................................................................10 1.1.2.2 Năng lực công nghệ ..............................................................................13 1.1.2.3 Nhân lực ...............................................................................................14 1.1.2.4 Năng lực quản lý và cơ cấu tổ chức .....................................................15 1.1.2.5 Mức độ đa dạng hóa sản phẩm, dịch vụ và mạng lưới hoạt động ........16 1.1.2.6 Thương hiệu .........................................................................................16 1.2 Nâng cao năng lực cạnh tranh của ngân hàng thương mại .............................17 1.2.1 Khái niệm nâng cao năng lực cạnh tranh của ngân hàng thương mại .......17 1.2.2 Các nhân tố ảnh hưởng đến nâng cao năng lực cạnh tranh của ngân hàng thương mại ..........................................................................................................18 1.2.2.1 Nhân tố khách quan ..............................................................................18 1.2.2.2 Nhân tố chủ quan ..................................................................................20 1.2.3 Ý nghĩa việc nâng cao năng lực cạnh tranh của ngân hàng thương mại ...20
v 1.3 Kinh nghiệm của một số quốc gia về nâng cao năng lực cạnh tranh trong lĩnh vực ngân hàng và bài học kinh nghiệm rút ra đối với Ngân hàng thương mại cổ phần Kỹ Thương Việt Nam ..................................................................................22 1.3.1 Kinh nghiệm của một số quốc gia về nâng cao năng lực cạnh tranh trong lĩnh vực ngân hàng .............................................................................................22 1.3.1.1 Kinh nghiệm nâng cao năng lực cạnh tranh của các ngân hàng thương mại Trung Quốc ................................................................................................22 1.3.1.2 Kinh nghiệm nâng cao năng lực cạnh tranh của các ngân hàng thương mại Nhật Bản ....................................................................................................23 1.3.1.3 Kinh nghiệm nâng cao năng lực cạnh tranh của các ngân hàng thương mại Hàn Quốc ...................................................................................................24 1.3.2 Bài học kinh nghiệm rút ra đối với Ngân hàng thương mại cổ phần Kỹ Thương Việt Nam ...............................................................................................25 KẾT LUẬN CHƯƠNG 1 ........................................................................................27 CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG NĂNG LỰC CẠNH TRANH CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN KỸ THƯƠNG VIỆT NAM .....................................28 2.1 Tổng quan về Ngân hàng thương mại cổ phần Kỹ Thương Việt Nam ..........28 2.1.1 Khái quát về quá trình hình thành, phát triển, cơ cấu tổ chức ...................28 2.1.2 Tổng quan về hoạt động kinh doanh của Techcombank ...........................31 2.2 Thực trạng năng lực cạnh tranh của Ngân hàng thương mại cổ phần Kỹ Thương Việt Nam ...............................................................................................................33 2.2.1 Năng lực tài chính......................................................................................33 2.2.2 Năng lực công nghệ ...................................................................................41 2.2.3 Nhân lực.....................................................................................................44 2.2.4 Năng lực quản lý và cơ cấu tổ chức ..........................................................47 2.2.5 Mức độ đa dạng hóa sản phẩm, dịch vụ và mạng lưới hoạt động .............49 2.2.6 Thương hiệu ...............................................................................................54 2.3 Vận dụng mô hình SWOT để xác định vị thế cạnh tranh của Ngân hàng thương mại cổ phần Kỹ Thương Việt Nam.......................................................................56
vi 2.3.1 Điểm mạnh (Strengths) ..............................................................................56 2.3.2 Điểm yếu (Weakness) ................................................................................59 2.3.3 Cơ hội (Opportunities) ...............................................................................60 2.3.4 Thách thức (Threats) .................................................................................61 2.4 Đánh giá năng lực cạnh tranh của Ngân hàng thương mại cổ phần Kỹ Thương Việt Nam ...............................................................................................................62 2.4.1 Thành công và nguyên nhân ......................................................................62 2.4.2 Hạn chế và nguyên nhân ............................................................................64 KẾT LUẬN CHƯƠNG 2 ........................................................................................67 CHƯƠNG 3: GIẢI PHÁP NÂNG CAO NĂNG LỰC CẠNH TRANH CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN KỸ THƯƠNG VIỆT NAM ...........68 3.1 Định hướng hoạt động của Ngân hàng thương mại cổ phần Kỹ Thương Việt Nam đến năm 2025 ...............................................................................................68 3.1.1 Định hướng trọng tâm của Techcombank đến năm 2025 .........................68 3.1.2 Xu hướng nâng cao năng lực cạnh tranh của Ngân hàng thương mại Việt Nam trong điều kiện hội nhập kinh tế quốc tế....................................................70 3.2 Giải pháp nâng cao năng lực cạnh tranh của Ngân hàng thương mại cổ phần Kỹ Thương Việt Nam trong điều kiện hội nhập kinh tế quốc tế ..........................72 3.2.1 Gia tăng năng lực tài chính ........................................................................72 3.2.1.1 Giải pháp tăng quy mô vốn ..................................................................72 3.2.1.2 Giải pháp phòng ngừa rủi ro .................................................................73 3.2.1.3 Nâng cao khả năng sinh lời ..................................................................73 3.2.1.4 Tăng tính thanh khoản ..........................................................................74 3.2.2 Nhóm giải pháp gia tăng công nghệ ngân hàng ........................................74 3.2.3 Đào tạo và nâng cao chất lượng đội ngũ nguồn nhân lực của ngân hàng .75 3.2.4 Nâng cao năng lực quản lý và tăng cường sự liên kết giữa các ngân hàng trong nước ...........................................................................................................76 3.2.5 Đa dạng hóa các sản phẩm dịch vụ, phát triển mạng lưới hoạt động bền vững ....................................................................................................................76
vii 3.2.6 Xây dựng chiến lược mở rộng hình ảnh, nâng cấp thương hiệu và hợp tác với các đối tác chiến lược nước ngoài ................................................................77 3.3 Kiến nghị.........................................................................................................78 3.3.1 Kiến nghị đối với Chính phủ .....................................................................78 3.3.2 Kiến nghị với Ngân hàng nhà nước ...........................................................79 KẾT LUẬN CHƯƠNG 3 ........................................................................................81 KẾT LUẬN ..............................................................................................................82 TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................................................
viii DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ASEAN Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á AEC Cộng đồng kinh tế ASEAN Agribank Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Việt Nam ACB Ngân hàng thương mại cổ phần Á Châu BIDV Ngân hàng thương mại cổ phần Đầu tư và Phát triển Việt Nam CAR Hệ số an toàn vốn Cheabol Các tập đoàn kinh tế lớn CBNV Cán bộ nhân viên MSB Ngân hàng thương mại cổ phần Hàng Hải Việt Nam MB Ngân hàng thương mại cổ phần Quân Đội NXB Nhà xuất bản NHNN Ngân hàng Nhà nước NHTM Ngân hàng thương mại ROA Tỷ lệ lợi nhuận trên tổng tài sản ROE Tỷ lệ lợi nhuận trên vốn chủ sở hữu Sacombank Ngân hàng thương mại cổ phần Sài Gòn Thương Tín Techcombank Ngân hàng thương mại cổ phần Kỹ Thương Việt Nam TCNH Tài chính ngân hàng TCTD Tổ chức tín dụng TMCP Thương mại cổ phần WTO Tổ chức thương mại thế giới Vietcombank Ngân hàng thương mại cổ phần Ngoại Thương Việt Nam Vietinbank Ngân hàng thương mại cổ phần Công Thương Việt Nam VPBank Ngân hàng thương mại cổ phần Việt Nam Thịnh Vượng VAMC Công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên quản lý tài sản của các tổ chức tín dụng Việt Nam
ix DANH MỤC BẢNG STT NỘI DUNG TÊN BẢNG 01 Bảng 2.1 Một số chỉ tiêu tài chính kinh doanh của Techcombank giai đoạn 2014 – 2018 02 Bảng 2.2 Cơ cấu thu nhập hoạt động của Techcombank giai đoạn 2014 – 2018 03 Bảng 2.3 Một số chỉ tiêu đánh giá khả năng thanh khoản của Techcombank giai đoạn 2014 – 2018 04 Bảng 2.4 Chỉ số ROE của Vietinbank, Vietcombank, BIDV và Techcombank giai đoạn 2014 – 2018 05 Bảng 2.5 Hệ số CAR của Vietinbank, Vietcombank, BIDV và Techcombank giai đoạn 2014 – 2018 06 Bảng 2.6 Quy mô nợ xấu tại một số ngân hàng thương mại cuối năm 2018
x DANH MỤC BIỂU ĐỒ STT NỘI DUNG TÊN BIỂU ĐỒ 01 Biểu đồ 2.1 Vốn chủ sở hữu của Techcombank giai đoạn 2014 – 2018 02 Biểu đồ 2.2 Tăng trưởng nguồn vốn huy động của Techcombank giai đoạn 2014 – 2018 03 Biểu đồ 2.3 Quy mô tổng tài sản và dư nợ tín dụng của Techcombank giai đoạn 2014 – 2018 04 Biểu đồ 2.4 Hệ số CAR của Techcombank giai đoạn 2014 – 2018 05 Biểu đồ 2.5 Vốn điều lệ của Techcombank giai đoạn 2014 – 2018 06 Biểu đồ 2.6 Chỉ số ROA và ROE của Techcombank giai đoạn 2014 – 2018 07 Biểu đồ 2.7 Chỉ số ROA của Vietinbank, Vietcombank, BIDV và Techcombank giai đoạn 2014 – 2018 08 Biểu đồ 2.8 Quy mô tổng tài sản của Vietinbank, Vietcombank, BIDV và Techcombank giai đoạn 2014 – 2018
xi DANH MỤC HÌNH STT NỘI DUNG TÊN HÌNH 01 Hình 2.1 Mô hình Quản trị – Điều hành của Techcombank
1 LỜI MỞ ĐẦU 1 TÍNH CẤP THIẾT CỦA ĐỀ TÀI Hiện nay, hội nhập kinh tế quốc tế đã trở thành một xu thế tất yếu của thời đại. Việc mở cửa, hội nhập vào nền kinh tế quốc tế đối với một quốc gia sẽ tăng cường thu hút các nguồn lực về vốn, công nghệ, kinh nghiệm quản lý… tạo động lực cho sự phát triển của cả nền kinh tế. Tuy nhiên, việc mở cửa, hội nhập cũng đặt ra những thách thức lớn cho các doanh nghiệp trong nước. Sự thâm nhập của các doanh nghiệp nước ngoài sẽ làm môi trường cạnh tranh gay gắt hơn ngay cả thị trường trong nước, buộc các doanh nghiệp phải không ngừng đổi mới và nâng cao nâng lực cạnh tranh của mình. Hơn 30 năm đổi mới, Việt Nam đã khẳng định mình trên con đường công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, hội nhập với các nước trên thế giới. Trong bối cảnh nền kinh tế có nhiều biến động, Việt Nam tập trung củng cố kinh tế trong nước, ổn định nền kinh tế vĩ mô, trong đó có lĩnh vực tài chính ngân hàng (TCNH). Kể từ khi gia nhập vào Tổ chức thương mại thế giới (WTO), Việt Nam bắt đầu thực hiện lộ trình mở cửa thị trường TCNH, nên áp lực cạnh tranh trong lĩnh vực ngân hàng ngày một tăng lên. Số lượng các tổ chức tín dụng (TCTD) quốc tế tham gia vào thị trường trong nước gia tăng liên tục. Với tiềm lực tài chính vững chắc và khả năng quản trị chuyên nghiệp, các TCTD quốc tế nhanh chóng khai thác thị trường tiềm năng trong nước. Hội nhập quốc tế đã và đang mở ra nhiều cơ hội cũng như thách thức đối với sự phát triển của ngành ngân hàng Việt Nam. Điều này đòi hỏi bản thân mỗi ngân hàng phải không ngừng nâng cao năng lực quản trị để cạnh tranh không chỉ với ngân hàng trong nước mà còn cạnh tranh với các TCTD quốc tế. Như vậy, nâng cao năng lực cạnh tranh của các ngân hàng thương mại (NHTM) đang nhận được sự quan tâm sâu sắc của Chính phủ, nhà nước, các nhà quản trị ngân hàng và các nhà hoạch định chính sách. Khi Việt Nam hội nhập mạnh mẽ với thị trường tài chính khu vực và toàn cầu, việc đánh giá và nâng cao năng lực cạnh tranh của các NHTM ở Việt Nam nói chung và ở Ngân hàng thương mại cổ phần Kỹ Thương Việt Nam (Techcombank) nói riêng trở nên cấp thiết.
2 Các NHTM là một kênh dẫn vốn quan trọng cho nền kinh tế. Trong điều kiện hội nhập kinh tế quốc tế, sức ép cạnh trạnh ngày càng lớn hơn cho hoạt động kinh doanh của các NHTM Việt Nam. Sự cạnh tranh không chỉ diễn ra ở nước ngoài mà còn diễn ra ngay tại thị trường trong nước, nơi mà NHTM Việt Nam vẫn có nhiều ưu thế nếu biết tận dụng những ưu thế đó. Để có thể nắm vững ưu thế, tận dụng cơ hội và tăng khả năng cạnh tranh, các NHTM Việt Nam cần phải xác định vị trí và đánh giá được năng lực cạnh tranh của mình, từ đó có những giải pháp cải thiện năng lực nội tại để nâng cao khả năng cạnh tranh của chính mình. Với vị thế là ngân hàng thuộc khối NHTM tư nhân lớn trong nước, Techcombank có lợi thế cạnh tranh rất lớn so với các TCTD quốc tế trong giai đoạn này bởi lẽ vẫn còn tồn tại các rào cản chưa đến thời hạn cam kết dỡ bỏ trong các cam kết đã ký với các tổ chức quốc tế. Với lượng khách hàng đông đảo, hệ thống cơ sở vật chất, công nghệ, chất lượng dịch vụ, quản trị rủi ro… ngày một tốt hơn là lợi thế rất lớn. Bên cạnh đó vẫn còn phải đối mặt với các áp lực rất lớn về tiềm lực tài chính, chất lượng sản phẩm dịch vụ, cơ cấu tổ chức, quản lý điều hành, công nghệ ngân hàng chưa đáp ứng để có thể cạnh tranh trực tiếp với đối thủ nước ngoài. Với mục tiêu là trở thành “Ngân hàng tốt nhất và doanh nghiệp hàng đầu Việt Nam” thông qua những nổ lực về tăng trưởng thị phần tín dụng, huy động, cung ứng các sản phẩm dịch vụ ngân hàng cho nền kinh tế, nhằm tối đa hóa lợi nhuận. Teccombank vẫn còn đối mặt nhiều những khó khăn khi xuất phát từ ngân hàng tư nhân và hầu hết tập trung phục vụ các đối tác là các khách hàng cũ và doanh nghiệp thân thiết. Techcombank đã không ngừng chuyển mình để nâng cao năng lực cạnh tranh, trở thành những nhà tài chính hùng mạnh, đáp ứng kịp thời nhu cầu của xã hội. Từ việc đánh giá đúng những khó khăn, thách thức mà ngân hàng đang gặp phải, phân tích toàn diện thực trạng năng lực cạnh tranh, từ đó đưa ra những cơ hội và thách thức cần đối mặt, tác giả nhận thấy tầm quan trọng và tính thực tiễn rất lớn của đề tài luận văn: “Nâng cao năng lực cạnh tranh của Ngân hàng thương mại cổ phần Kỹ Thương Việt Nam”.
3 2 MỤC TIÊU CỦA ĐỀ TÀI 2.1 Mục tiêu tổng quát Đánh giá thực trạng năng lực cạnh tranh của Ngân hàng thương mại cổ phần Kỹ Thương Việt Nam và đề xuất các giải pháp để nâng cao năng lực cạnh của Ngân hàng thương mại cổ phần Kỹ Thương Việt Nam. 2.2 Mục tiêu cụ thể - Làm rõ tổng quan tình hình nghiên cứu về năng lực cạnh tranh của ngân hàng thương mại. - Hệ thống hóa và góp phần làm sáng tỏ lý luận cơ bản về nâng cao năng lực cạnh tranh của ngân hàng thương mại. - Phân tích, đánh giá, làm rõ thực trạng năng lực cạnh tranh của Ngân hàng thương mại cổ phần Kỹ Thương Việt Nam thông qua các tiêu chí: Năng lực tài chính; năng lực công nghệ; nhân lực; năng lực quản lý và cơ cấu tổ chức; mức độ đa dạng hóa sản phẩm, dịch vụ và mạng lưới hoạt động; thương hiệu. Qua đó chỉ ra điểm mạnh, mặt yếu và tìm ra những nguyên nhân, phân tích được cơ hội và thách thức. - Đưa ra các giải pháp nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh của Ngân hàng thương mại cổ phần Kỹ Thương Việt Nam trong hệ thống các ngân hàng thương mại Việt Nam trong điều kiện hội nhập kinh tế quốc tế. 3 CÂU HỎI NGHIÊN CỨU - Năng lực cạnh tranh của ngân hàng thương mại là gì? Nhân tố tác động đến năng lực cạnh tranh của ngân hàng thương mại? - Thực trạng năng lực cạnh tranh của Ngân hàng thương mại cổ phần Kỹ Thương Việt Nam cụ thể ra sao? - Giải pháp được đưa ra nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh của Ngân hàng thương mại cổ phần Kỹ Thương Việt Nam được tác giả nghiên cứu như thế nào? 4 ĐỐI TƯỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU - Đối tượng nghiên cứu: Ngân hàng thương mại cổ phần Kỹ Thương Việt Nam - Phạm vi nghiên cứu: các ngân hàng thương mại Việt Nam
4 - Không gian: năng lực cạnh tranh của Ngân hàng thương mại cổ phần Kỹ Thương Việt Nam trong hệ thống ngân hàng thương mại Việt Nam. - Thời gian: thực trạng giai đoạn từ năm 2014 – 2018; định hướng giải pháp tới năm 2025. 5 PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU Để phù hợp với yêu cầu và đối tượng nghiên cứu của đề tài, phương pháp nghiên cứu được sử dụng là phương pháp nghiên cứu định tính. Số liệu thứ cấp được thu thập từ ngân hàng nghiên cứu. Để thực hiện mục tiêu và nội dung nghiên cứu đề ra, luận văn sử dụng các phương pháp nghiên cứu sau đây: - Phương pháp phân tích tổng hợp: chọn lọc các phân tích, so sánh, đánh giá chéo để tính toán một số chỉ tiêu phản ánh năng lực cạnh tranh của hệ thống NHTM, từ đó định hướng các giải pháp nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh của Techcombank. - Phương pháp thống kê, mô tả: thống kê các hoạt động, chỉ số tài chính trong hoạt động kinh doanh của Techcombank thông qua đó định lượng tính cạnh tranh của Techcombank với một số NHTM tại Việt Nam. - Phương pháp so sánh, đối chiếu: dựa trên những dữ liệu thu thập được về các thỏa thuận và các điều khoản đã ký kết, đưa ra so sánh với hiện trạng năng lực cạnh tranh Techcombank; bên cạnh đó, so sánh với các chỉ tiêu hoạt động của các NHTM tại Việt Nam. 6 NỘI DUNG NGHIÊN CỨU - Năng lực cạnh tranh của ngân hàng thương mại. - Phân tích, đánh giá thực tế năng lực cạnh tranh của Ngân hàng thương mại cổ phần Kỹ Thương Việt Nam giai đoạn 2014 – 2018. - Giải pháp nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh của Ngân hàng thương mại cổ phần Kỹ Thương Việt Nam. 7 ĐÓNG GÓP CỦA ĐỀ TÀI - Áp lực cạnh tranh ngày càng tăng cao đối với Techcombank, không chỉ cạnh tranh với các đối thủ trong nước, còn có các đối thủ đến từ thị trường quốc tế. Điều
5 đó, khiến các NHTM và các cơ quan quản lý, nhà hoạch định chính sách quan tâm nhiều hơn tới việc nâng cao năng lực cạnh tranh của các NHTM Việt Nam - Trên cơ sở phân tích các hạn chế, nguyên nhân ảnh hưởng đến năng lực cạnh tranh của NHTM, từ đó định hướng phát triển và điều chỉnh phương pháp quản trị giúp Techcombank nâng cao vị thế cạnh tranh trên thị trường trong và ngoài nước. Điều này mang ý nghĩa quan trọng trong việc phát triển hệ thống NHTM Việt Nam. - Khái niệm hóa cơ sở lý luận về nâng cao năng lực cạnh tranh của NHTM. 8 TỔNG QUAN VỀ LĨNH VỰC NGHIÊN CỨU Xuất phát từ tầm quan trọng của việc nâng cao năng lực cạnh tranh của các NHTM trong điều kiện hội nhập kinh tế quốc tế, trong thời gian qua đã có nhiều tác giả, nhà nghiên cứu quan tâm nghiên cứu về vấn đề năng lực cạnh tranh trong lĩnh vực ngân hàng, nhằm phục vụ nhu cầu xã hội, chính phủ và chính sách nhà băng trên toàn thế giới. Ở Việt Nam cũng đã có rất nhiều các đề tài nghiên cứu được thực hiện nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh của các NHTM. Bert Scholtens (2000) đã nghiên cứu về cạnh tranh, tăng trưởng và hiệu quả của ngành công nghiệp ngân hàng. Tác giả đã phân tích mối liên hệ giữa cấu trúc thị trường và hiệu quả của ngân hàng bằng phương pháp phân tích ổn định có giới hạn (Extreme bounds analysis). Kết quả nghiên cứu cho thấy lợi nhuận ngân hàng liên hệ nghịch với tài sản ngân hàng và liên hệ thuận với vốn chủ sở hữu. Allen N.Berger và Loretta J.Mester (2001) nghiên cứu cho thấy sự thay đổi hiệu quả của hệ thống ngân hàng ở Mỹ do sự thay đổi về các yếu tố kỹ thuật, cạnh tranh và quy định của nhà nước. Trong giai đoạn 1991 – 1997, hiệu quả về mặt chi phí giảm sút trong khi hiệu quả về mặt lợi nhuận được cải thiện một cách đáng kể, đặc biệt là các ngân hàng tham gia vào quá trình sáp nhập. Nghiên cứu cho thấy có sự tăng trưởng lợi nhuận bằng cách gia tăng các dịch vụ cao cấp trong các ngân hàng. Tuy nhiên, công trình nghiên cứu đã khuyến cáo rằng việc loại bỏ doanh thu trong quá trình nghiên cứu có thể dẫn đến những kết quả sai. Frank Heid nghiên cứu về những “Tác động mang tính chu kỳ đến hoạt động kinh doanh của ngân hàng theo nguyên tắc Basel II”. Tác giả đã đo lường năng lực
6 tài chính của các tổ chức tín dụng Na Uy giai đoạn 1998 – 2002 bằng cách sử dụng các tiêu chuẩn của Basel II. Theo kết quả nghiên cứu của Frank, các yếu tố như tỷ lệ an toàn vốn tối thiểu có ảnh hưởng đến quá trình hoạt động kinh doanh của ngân hàng. Vốn chủ sở hữu của các ngân hàng có ảnh hưởng đến hoạt động của ngân hàng và tổng tài sản có ảnh hưởng đến kết quả hoạt động kinh doanh của ngân hàng. Cuốn sách “Năng lực cạnh tranh của các ngân hàng thương mại trong xu thế hội nhập” của tác giả Nguyễn Thị Quy xuất bản năm 2005. Tác giả đề cập đến nhiều khía cạnh lý thuyết và thực tiễn về năng lực cạnh tranh và đánh giá năng lực cạnh tranh của hệ thống NHTM Việt Nam. Tác giả đã đưa ra định nghĩa về năng lực cạnh tranh của NHTM: “Năng lực cạnh tranh của một ngân hàng là khả năng ngân hàng đó tạo ra, duy trì và phát triển những lợi thế nhằm duy trì và mở rộng thị phần; đạt được mức lợi nhuận cao hơn mức trung bình của ngành và liên tục tăng đồng thời đảm bảo sự hoạt động an toàn và lành mạnh có khả năng chống đỡ và vượt qua những biến động bất lợi của môi trường kinh doanh”. Tác giả đưa ra 6 tiêu chí để đánh giá năng lực cạnh tranh nội tại của các NHTM như: tiềm lực tài chính; năng lực công nghệ; nguồn nhân lực; năng lực quản lý và cơ cấu tổ chức; hệ thống kênh phân phối và mức độ đa dạng hóa các dịch vụ cung cấp; mức độ cạnh tranh và khả năng hợp tác giữa các ngân hàng trong nước. Cuốn sách cũng phân tích một số kinh nghiệm cải cách hệ thống NHTM nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh ở một số nước như Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc từ đó rút ra bài học kinh nghiệm cho Việt Nam. Luận án tiến sĩ kinh tế “Giải pháp nâng cao năng lực cạnh tranh của các Ngân hàng thương mại Việt Nam trong điều kiện hội nhập kinh tế quốc tế” của tác giả Lê Đình Hạc năm 2005, Trường Đại học Kinh tế Thành phố Hồ Chí Minh. Tác giả đã hệ thống hóa được một số vấn đề mang tính lý luận về cạnh tranh, hội nhập, hoạt động ngân hàng liên quan đến cạnh tranh, năng lực cạnh tranh của NHTM trong nền kinh tế. Đặc biệt tác giả đã đưa ra các tiêu chí đánh giá năng lực cạnh tranh của NHTM theo ba nhóm cơ bản. Đường Thị Thanh Hải (2015) với bài viết “Nâng cao năng lực cạnh tranh của các ngân hàng thương mại Việt Nam” đăng trên tạp chí tài chính. Bài viết tập trung
7 phân tích, đánh giá một số chỉ tiêu ảnh hưởng đến năng lực cạnh tranh nội tại của các NHTM Việt Nam, từ đó tác giả đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh của hệ thống NHTM Việt Nam. Ngoài ra, còn có nhiều công trình nghiên cứu khoa học và một số bài viết trên các tạp chí, báo cáo tổng kết hoạt động kinh doanh của các ngân hàng trên toàn quốc đề cập đến vấn đề này. Như vậy, thông qua phần tổng kết các nghiên cứu trên, tác giả nhận thấy hầu hết các nghiên cứu ở nước ngoài mang tính định lượng, các nghiên cứu trong nước mang tính định tính. Nhìn chung, các nghiên cứu mang tính định lượng làm về một mảng nhất định, ví dụ: chỉ số tài chính hoặc quản lý vốn… còn các nghiên cứu trong nước mang tính định tính làm tổng quát và hệ thống được các chỉ tiêu để làm rõ về việc nâng cao năng lực cạnh tranh của các NHTM trong nước. Bên cạnh đó, các nghiên cứu trước tập trung vào NHTM Việt Nam và chưa nghiên cứu về nâng cao năng lực cạnh tranh của Techcombank. Trong nghiên cứu, luận văn đã sử dụng một số chỉ tiêu đánh giá đã được các nghiên cứu trước đây chứng minh. Hướng đi mới của luận văn đi sâu vào phân tích đối tượng nghiên cứu cụ thể là Ngân hàng thương mại cổ phần Kỹ Thương Việt Nam mà các tác giả trước đây chưa nghiên cứu đến. Tác giả đi sâu vào phân tích các số liệu mới của Techcombank giai đoạn 2014 – 2018. Việc sử dụng, tham khảo các nghiên cứu trước đây đưa ra cho luận văn này một cách tổng quát về các chỉ tiêu được sử dụng để đánh giá năng lực cạnh tranh của Techcombank và từ đó tìm ra giải pháp nâng cao năng lực cạnh tranh của Techcombank.
8 CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ NĂNG LỰC CẠNH TRANH VÀ NÂNG CAO NĂNG LỰC CẠNH TRANH CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI 1.1 Năng lực cạnh tranh của ngân hàng thương mại 1.1.1 Khái niệm năng lực cạnh tranh của ngân hàng thương mại Từ những ngày đầu được thành lập cho đến nay, ngân hàng đã trở thành một bộ phận vô cùng quan trọng của nền kinh tế, là kênh dẫn vốn tới các chủ thể khác, giúp cho vòng tuần hoàn của nền kinh tế luôn được liền mạch, thông suốt, đáp ứng nhu cầu của thị trường. Đặc biệt trong bối cảnh đất nước ngày càng hội nhập, sự cạnh tranh giữa các NHTM ngày càng trở nên mạnh mẽ, không chỉ là cạnh tranh với các ngân hàng trong nước mà còn cạnh tranh với các ngân hàng nước ngoài. Ngân hàng là một loại hình doanh nghiệp đặc biệt, chính vì vậy, năng lực cạnh tranh của ngân hàng cũng có những điểm tương đồng với năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp. Từ những cách tiếp cận và mục đích tiếp cận khác nhau mà năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp được định nghĩa ở những góc độ khác nhau. Theo Michael Porter “Cạnh tranh là giành lấy thị phần. Bản chất của cạnh tranh là tìm kiếm lợi nhuận, là tìm kiếm những khoản lợi nhuận cao hơn mức lợi nhuận trung bình mà doanh nghiệp đang có. Kết quả của quá trình cạnh tranh là sự bình quân hóa lợi nhuận trong ngành theo chiều hướng cải thiện sâu dẫn đến hệ quả giá cả có thể giảm đi”. Theo tổ chức Hợp tác và Phát triển kinh tế (OECD): “Năng lực cạnh tranh là sức sản xuất ra thu nhập tương đối cao trên cơ sở sử dụng các yếu tố sản xuất có hiệu quả làm cho các doanh nghiệp, các ngành, các địa phương, các quốc gia và khu vực phát triển bền vững trong điều kiện cạnh tranh quốc tế”. Theo từ điển Bách khoa Việt Nam “Cạnh tranh trong kinh doanh là hoạt động tranh đua giữa những người sản xuất hàng hóa, giữa các thương nhân, các nhà kinh doanh trong nền kinh tế thị trường, chi phối quan hệ cung cầu, nhằm dành các điều kiện sản xuất, tiêu thụ thị trường có lợi nhất”.
9 Tác giả Vũ Trọng Lâm (2006) cho rằng: “Năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp là khả năng tạo dựng, duy trì, sử dụng và sáng tạo mới các lợi thế cạnh tranh của doanh nghiệp”. Dù các khái niệm và tiêu chí đo lường năng lực cạnh tranh của các NHTM là khác nhau nhưng luôn có điểm chung là coi trọng năng lực tài chính, công nghệ, nhân lực, năng lực quản lý và cơ cấu tổ chức… và các NHTM cạnh tranh trong cùng một môi trường kinh doanh: hệ thống chính sách, cơ sở hạ tầng, hành vi của khách hàng. Do vậy, để vượt trội, mỗi NHTM cần phát huy mạnh mẽ tiềm năng của mình và khắc phục những điểm yếu kém kết hợp với những cơ hội và thách thức kinh doanh, từ đó chủ động tham gia vào quá trình cạnh tranh và giành lấy thị phần cho mình. Từ cách tiếp cận trên, Năng lực cạnh tranh của ngân hàng thương mại là khả năng ngân hàng thương mại khai thác tối đa những tiềm lực sẵn có kết hợp với việc tận dụng những cơ hội từ thị trường để thực hiện chức năng của mình, nhằm tạo ra những sản phẩm vượt trội đáp ứng nhu cầu của khách hàng. Từ đó chiếm lĩnh, không ngừng mở rộng thị phần so với các ngân hàng thương mại và định chế tài chính khác đồng thời bảo đảm được khả năng thích nghi trước những biến đổi của môi trường kinh doanh và phát triển bền vững. Đối với NHTM các yếu tố quyết định đến năng lực cạnh tranh của NHTM bao gồm nguồn lực của ngân hàng, khả năng tiếp cận khách hàng, tính bền vững và ổn định. - Nguồn lực ngân hàng bao gồm các chỉ tiêu sau: nguồn lực về vốn, nguồn lực về nhân lực, nguồn lực công nghệ cao. Một NHTM tốt, có sức cạnh tranh trên thị trường thì các yếu tố về nguồn lực đều tốt cùng với sự ổn định và gia tăng theo thời gian. Nhóm nhân tố này đóng vai trò quan trọng, thiết yếu trong môi trường cạnh tranh của NHTM trong một quốc gia. Các yếu tố này là tiền đề quyết định để hỗ trợ việc nâng cao năng lực cạnh tranh của NHTM. - Nhóm nhân tố về khả năng tiếp cận khách hàng: mức độ tiếp cận khách hàng được thể hiện qua việc khách hàng có khả năng sử dụng được dịch vụ có chất lượng của ngân hàng. Chỉ tiêu này thể hiện qua: mức độ tiếp cận của khách hàng đối với