Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Nghiên cứu các nhân tố tác động đến hiệu quả hoạt động của ngân hàng thương mại Việt Nam

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:77

Thêm vào BST

Báo xấu

22
lượt xem 2
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu của đề tài là xác định các nhân tố ảnh hưởng đến hiệu quả hoạt động của các ngân hàng thương mại Việt Nam; đánh giá mức độ ảnh hưởng của các yếu tố đó lên hiệu quả hoạt động của ngân hàng thương mại; gợi ý những giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động của ngân hàng thương mại.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Nghiên cứu các nhân tố tác động đến hiệu quả hoạt động của ngân hàng thương mại Việt Nam

BỘ GIÁO DỤC & ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP.HỒ CHÍ MINH ---------------------------------- LÊ ANH THI NGHIÊN CỨU CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN HIỆU QUẢ HOẠT ĐỘNG CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI VIỆT NAM LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ TP.Hồ Chí Minh - Năm 2013
BỘ GIÁO DỤC & ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP.HỒ CHÍ MINH ---------------------------------- LÊ ANH THI NGHIÊN CỨU CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN HIỆU QUẢ HOẠT ĐỘNG CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI VIỆT NAM Chuyên ngành: Tài chính – Ngân hàng Mã ngành: 60340201 LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC PGS.TS TRẦN THỊ THÙY LINH TP.Hồ Chí Minh - Năm 2013
MỤC LỤC TRANG PHỤ BÌA LỜI CAM ĐOAN MỤC LỤC DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CÁC CHỮ VIẾT TẮT DANH MỤC CÁC BẢNG, BIỂU ĐỒ TÓM TẮT CHƢƠNG 1: GIỚI THIỆU ...................................................................................... 1 1.1 Lý do chọn đề tài .................................................................................................. 1 1.2 Mục tiêu nghiên cứu, câu hỏi nghiên cứu .......................................................... 3 1.2.1 Mục tiêu nghiên cứu ................................................................................... 3 1.2.2 Câu hỏi nghiên cứu .......................................................................................... 3 1.3 Đối tƣợng nghiên cứu .......................................................................................... 3 1.4 Phƣơng pháp nghiên cứu .................................................................................... 4 1.5 Kết cấu bài luận văn ............................................................................................ 4 CHƢƠNG 2: TỔNG QUAN CÁC KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU TRƢỚC ĐÂY ... 5 2.1 Các nghiên cứu thực nghiệm .............................................................................. 5 2.1.1 Các nghiên cứu trên thế giới ............................................................................ 5 2.1.2 Các nghiên cứu tại Việt Nam......................................................................... 10 2.2 Tóm lƣợc kết quả nghiên cứu thực nghiệm..................................................... 13 2.3 Các nhân tố ảnh hƣởng đến hiệu quả hoạt động của ngân hàng thƣơng mại ................................................................................................................................... 15 CHƢƠNG 3: PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ................................................... 20 3.1 Mô tả dữ liệu mẫu nghiên cứu .......................................................................... 20 3.1.1 Mô tả dữ liệu .................................................................................................. 20 3.1.2 Mô tả biến ...................................................................................................... 20 3.1.2.1 Biến phụ thuộc ............................................................................................ 20 3.1.2.2 Các biến độc lập ......................................................................................... 21 3.2 Mô hình và phƣơng pháp kiểm định ............................................................... 24 3.2.1 Giới thiệu mô hình ......................................................................................... 24
3.2.2 Phương pháp kiểm định ................................................................................. 25 3.2.2.1 Thống kê mô tả các biến ............................................................................. 26 3.2.2.2 Kiểm tra đa cộng tuyến ............................................................................... 26 3.2.2.3 Tìm ma trận tương quan giữa các biến độc lập và biến phụ thuộc ............. 27 3.2.2.4 Mô hình Pooled OLS .................................................................................. 28 3.2.2.5 Mô hình những ảnh hưởng cố định (Fixed Effects Model – FEM) ........... 29 3.2.2.6 Mô hình các tác động ngẫu nhiên (Random Effects Model – REM) ......... 29 3.2.2.7 Kiểm định Hausman ................................................................................... 30 CHƢƠNG 4: NỘI DUNG VÀ KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU .................................. 31 4.1 Kết quả phân tích thống kê mô tả các biến ..................................................... 31 4.2 Kết quả kiểm tra đa cộng tuyến ....................................................................... 36 4.3 Kết quả kiểm tra ma trận tƣơng quan giữa biến độc lập và biến phụ thuộc ................................................................................................................................... 37 4.3.1 Kết quả kiểm tra ma trận tương quan giữa ROA và các biến độc lập ........... 37 4.3.2 Kết quả kiểm tra ma trận tương quan giữa ROE và các biến độc lập ........... 38 4.4 Kết quả ƣớc lƣợng bằng mô hình Pooled OLS ............................................... 38 4.5 Kết quả ƣớc lƣợng từ mô hình những ảnh hƣởng cố định ( Fixed Effects Model - FEM) ........................................................................................................... 40 4.6 Kết quả ƣớc lƣợng từ mô hình các tác động ngẫu nhiên (Random Effects Model – REM) .......................................................................................................... 43 4.7 Kết quả kiểm định Hausman ............................................................................ 44 CHƢƠNG 5: KẾT LUẬN, HẠN CHẾ CỦA MÔ HÌNH VÀ CÁC GỢI Ý CHÍNH SÁCH NÂNG CAO HIỆU QUẢ HOẠT ĐỘNG NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI VIỆT NAM ................................................................................... 51 5.1 Kết luận............................................................................................................... 51 5.2 Những hạn chế của mô hình và gợi ý hƣớng nghiên cứu tiếp theo ............... 52 5.3 Gợi ý chính sách nâng cao hiệu quả hoạt động NHTM VN .......................... 52 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC
DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CÁC CHỮ VIẾT TẮT NHTM Ngân Hàng Thương Mại NHTMCP Ngân Hàng Thương Mại Cổ Phần NHTMNN Ngân Hàng Thương Mại Nhà Nước OLS Phương pháp bình phương bé nhất ROA Lợi nhuận trên tổng tài sản ROE Lợi nhuận trên vốn chủ sở hữu NIM Thu nhập lãi cận biên NHLD Ngân hàng liên doanh
DANH MỤC CÁC BẢNG, BIỂU ĐỒ Bảng Tên Trang 3.1 Mô tả các biến độc lập sử dụng trong mô hình 21 4.1 Kết quả thống kê mô tả biến phụ thuộc 31 4.2 Kết quả thống kê mô tả biến phụ thuộc 33 4.3 Kết quả tương quan giữa các biến độc lập 36 4.4 Ma trận tương quan giữa ROA và các biến độc lập 37 4.5 Ma trận tương quan giữa ROE và các biến độc lập 38 4.6 Kết quả ước ROA, ROE bằng mô hình Pooled OLS 38 4.7 Kết quả ước lượng ROA, ROE bằng mô hình những ảnh hưởng 41 cố định 4.8 Kết quả ước lượng ROA, ROE bằng mô hình các tác động 43 ngẫu nhiên 4.9 Kết quả kiểm định Hausman của mô hình ROA 44 4.10 Kết quả kiểm định Hausman của mô hình ROE 45 4.11 So sánh kết quả tham số hồi quy bằng 3 phương pháp 46 Biểu đồ 1 Giá trị trung bình ROA giai đoạn 2009 - 2012 32 2 Giá trị trung bình ROE giai đoạn 2009 - 2012 32
TÓM TẮT Bài luận này nghiên cứu các nhân tố ảnh hưởng đến hiệu quả hoạt động của ngân hàng thương mại Việt Nam với dữ liệu được lấy từ báo cáo thường niên của 35 ngân hàng thương mại trong giai đoạn 2009 đến 2012 và các nhân tố bên ngoài như: tốc độ tăng trưởng GDP, tỷ lệ lạm phát, thông qua đó nghiên cứu tác động của từng nhân tố đến hiệu quả hoạt động ngân hàng thương mại. Dựa trên nghiên cứu của Husni Ali Khrawish (2011), mô hình nghiên cứu của bài sử dụng dữ liệu bảng (panel data) được hồi quy theo 3 cách: Pooled OLS, Fixed Effects Model - FEM, Random Effect Model – RAM để xem mô hình nào là phù hợp nhất để nghiên cứu sự ảnh hưởng của từng nhân tố ảnh hưởng đến hiệu quả hoạt động của ngân hàng thương mại. Kết quả nghiên cứu cho thấy rằng các biến có tác động cùng chiều đến hiệu quả hoạt động của ngân hàng như: nợ phải trả/ tổng tài sản, NIM, tốc độ tăng trưởng GDP và các biến có tác động ngược chiều đến hiệu quả hoạt động như: quy mô ngân hàng, vốn chủ sở hữu/ tổng tài sản, tỷ lệ lạm phát, cho vay/ tổng tài sản. Qua đó bài luận cũng đưa ra những gợi ý chính sách nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động của các ngân hàng thương mại Việt Nam hiện nay. Từ khóa: ngân hàng thương mại, hiệu quả hoạt động, nghiên cứu, Việt Nam, dữ liệu bảng
1 CHƢƠNG 1: GIỚI THIỆU 1.1 Lý do chọn đề tài Hệ thống ngân hàng giữ vai trò quan trọng cho sự phát triển của nền kinh tế, ngân hàng là trung gian tài chính huy động và phân bổ vốn phục vụ cho hoạt động sản xuất kinh doanh, đồng thời giúp đẩy mạnh việc lưu thông hàng hóa thông qua sự phát triển dịch vụ thanh toán của ngân hàng. Vì vậy, việc nghiên cứu các nhân tố ảnh hưởng đến hiệu quả hoạt động của ngân hàng thương mại đã được rất nhiều công trình nghiên cứu trên thế giới đề cập, cụ thể: Aremu Mukaila Ayanda, Imoh Christopher, Mustapha Adeniyi Mudashiru (2013) nghiên cứu ngân hàng tại Nigeria trong giai đoạn 1980 – 2010, kết quả: tỷ lệ vốn chủ sở hữu trên tổng tài sản, tỷ lệ cho vay trên tổng tài sản, tỷ lệ trích lập dự phòng có tương quan ngược chiều; tỷ lệ cho vay trên tổng tiền gửi, chi phí đầu tư nhân viên trên lơi nhuận, tỷ lệ tổng lương trên tổng tài sản, lợi nhuận trên chi phí đầu tư nhân viên có tương quan cùng chiều đến hiệu quả hoạt động ngân hàng; Panayiotis P. Athanasoglou, Matthaios D. Delis, Christos K. Staikouras (2008) nghiên cứu một vài nước tại Đông Nam Châu Âu trong giai đoạn 1998 – 2002, kết quả: rủi ro tín dụng có tác động ngược chiều, tổng tài sản có tác động cùng chiều đến ROA của ngân hàng; Aburime, Toni Uhomoibhi (2008) nghiên cứu 154 ngân hàng tại Nigeria trong giai đoạn 1998 – 2006, kết quả lãi suất có tác động cùng chiều, tự do hóa thị trường ngoại hối có tác động ngược chiều đến hiệu quả hoạt động ngân hàng; Ji-Li Hu, Chiang-Ping Chen vaf Yi-Yuan Su (2006) nghiên cứu 12 ngân hàng ở Trung Quốc trong giai đoạn 1996 – 2003, kết quả: các ngân hàng thương mại liên doanh và cổ phần hiệu quả kỹ thuật thấp hơn so với các ngân hàng thuộc sở hữu nhà nước, các ngân hàng có quy mô nhỏ hiệu quả kỹ thuật tốt hơn các ngân hàng có quy mô lớn; Samy Bennaceur, Mohamed Goaied (2008) nghiên cứu các ngân hàng tại Tunisia trong giai đoạn 1980 – 2000, kết quả: các ngân hàng có vốn lớn và chi phí đại diện cao sẽ có lợi nhuận cao, quy mô có tác động ngược chiều đến hiệu quả hoạt động của ngân hàng;
2 Guru et al (2002) nghiên cứu 17 ngân hàng ở Malaysia trong giai đoạn 1986 – 1995, kết quả: việc quản lý chi phí hiệu quả là một yếu tố quan trong ảnh hưởng đến hiệu quả hoạt động của ngân hàng, lãi suất và lạm phát tương quan ngược chiều đến hiệu quả hoạt động Ngoài ra, cũng có nhiều bài nghiên cứu tại Việt Nam nghiên cứu về các nhân tố ảnh hưởng đến hiệu quả hoạt động ngân hàng như: Châu Thị Kim Hà, Phạm Lê Thông (2011) nghiên cứu hiệu quả của 38 ngân hàng thương mại Việt Nam giai đoạn 2004 – 2009, kết quả cho thấy: Hiệu quả kỹ thuật đối với dư nợ tín dụng không cao, tỷ lệ các ngân hàng có hiệu quả dưới 50% chiếm 31,58% số quan sát. Khối NHTMNN có hiệu quả kỹ thuật dư nợ trung bình là 62,55%, đối với NHTMCP hiệu quả kỹ thuật trung bình của dư nợ tín dụng là 56,73%. Nguyễn Việt Hùng (2008), phân tích các nhân tố ảnh hưởng đến hiệu quả hoạt động của ngân hàng thương mại Việt Nam. nghiên cứu hiệu quả hoạt động của các NHTM VN thông qua 32 NHTM VN từ 2001 – 2005, kết quả cho thấy có mối tương quan dương giữa tổng tài sản và hiệu quả hoạt động của ngân hàng, biến cho vay trên tổng tài sản có tác động ngược chiều với hiệu quả từ đó cho thấy rằng không phải ngân hàng cho vay càng nhiều thì hiệu quả càng cao. Thị phần của ngân hàng tương quan dương với hiệu quả hoạt động, tỷ lệ vốn chủ sở hữu trên tổng tài sản tương quan dương với hiệu quả hoạt động của ngân hàng tuy nhiên mức độ ảnh hưởng không lớn. Với một vài công trình nghiên cứu trên cho thấy kết quả nghiên cứu ở các quốc gia khác nhau thường không tương đồng nhau do sự khác biệt về nền kinh tế, đặc điểm riêng của ngân hàng tại quốc gia đó, thời gian nghiên cứu … Chính vì lý do đó tác giả chọn đề tài “Nghiên cứu các nhân tố tác động đến hiệu quả hoạt động của ngân hàng thương mại Việt Nam” trong giai đoạn 2009 – 2012 để xem những nhân tố nào có tác động cùng chiều và ngược chiều đến hiệu quả hoạt động của ngân hàng thương
3 mại, từ đó có những chính sách phù hợp để nâng cao hiệu quả hoạt động của các ngân hàng này. 1.2 Mục tiêu nghiên cứu, câu hỏi nghiên cứu 1.2.1 Mục tiêu nghiên cứu Bài nghiên cứu này nhắm đến các mục tiêu sau: - Xác định các nhân tố ảnh hưởng đến hiệu quả hoạt động của các ngân hàng thương mại Việt Nam - Đánh giá mức độ ảnh hưởng của các yếu tố đó lên hiệu quả hoạt động của ngân hàng thương mại - Gợi ý những giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động của ngân hàng thương mại 1.2.2 Câu hỏi nghiên cứu Với mục tiêu nghiên cứu trên, bài luận văn tập trung trả lời các câu hỏi: - Các nhân tố nào ảnh hưởng đến hiệu quả hoạt động của ngân hàng thương mại Việt Nam? - Mức độ tác động của các nhân tố đến hệ thống NHTM Việt Nam trong thời gian qua như thế nào? 1.3 Đối tƣợng nghiên cứu Bài luận này nghiên cứu 35 NHTM Việt Nam trong giai đoạn 2009 – 2012 và các biến vĩ mô ảnh hưởng đến hiệu quả hoạt động của NHTM. Dữ liệu sử dụng
4 Các biến được lấy từ báo cáo thường niên của ngân hàng: lợi nhuận trên tổng tài sản, lợi nhuận trên vốn chủ sở hữu, nợ phải trả/ tổng tài sản, thu nhập lãi cận biên, quy mô ngân hàng, vốn chủ sở hữu/ tổng tài sản, cho vay/ tổng tài Các biến lấy từ tổng cụ thống kê nhà nước, ngân hàng nhà nước như: tăng trưởng GDP, tỷ lệ lạm phát. 1.4 Phƣơng pháp nghiên cứu Thu thập, lọc số liệu với Excel và Eviews 7.2 Bài luận văn này sử dụng dữ liệu bảng (panel data) được hồi quy theo 3 cách: mô hình Pooled OLS, mô hình những ảnh hưởng cố định (Fixed Effects Model - FEM), mô hình các tác động ngẫu nhiên (Random Effect Model – RAM) để xem mô hình nào là phù hợp nhất để nghiên cứu sự ảnh hưởng của từng nhân tố ảnh hưởng đến hiệu quả hoạt động của ngân hàng thương mại. 1.5 Kết cấu bài luận văn Bài luận văn được thực hiện với kết cấu như sau: Chương 1. Giới thiệu Chương 2: Tổng quan các kết quả nghiên cứu trước đây. Chương 3: Phương pháp nghiên cứu. Chương 4: Nội dung và kết quả nghiên cứu Chương 5: Kết luận, những gợi ý chính sách nâng cao hiệu quả hoạt động của ngân hàng thương mại
5 CHƢƠNG 2: TỔNG QUAN CÁC KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU TRƢỚC ĐÂY 2.1 Các nghiên cứu thực nghiệm 2.1.1 Các nghiên cứu trên thế giới Aremu Mukaila Ayanda, Imoh Christopher, Mustapha Adeniyi Mudashiru (2013), Các nhân tố ảnh hưởng đến hiệu quả hoạt động ngân hàng tại nền kinh tế đang phát triển: bằng chứng thực nghiệm từ Nigeria. Tác giả nghiên cứu hiệu quả hoạt động của ngân hàng First Bank tại Nigeria trong giai đoạn 1980 – 2010 thông qua các biến nghiên cứu: Các biến nội sinh: tổng tài sản, số lượng kênh phân phối, tỷ lệ chi phí trên thu nhập, tỷ lệ vốn chủ sở hữu trên tổng tài sản, lợi nhuận trên đầu tư cho nhân viên, tỷ lệ trích lập dự phòng, tỷ lệ tổng lương trên tổng tài sản, tỷ lệ cho vay trên tổng tài sản, tỷ lệ cho vay trên tổng tiền gửi, lợi nhuận trên tổng tài sản, lợi nhuận trên vốn chủ sở hữu, thu nhập lãi cận biên. Các biến ngoại sinh: Tỷ lệ lạm phát, tốc độ tăng trưởng GDP, tăng trưởng cung tiền M2. Bằng kỹ thuật đồng liên kết (Cointergration) và cơ chế hiệu chỉnh sai số (Error Correction Model – ECM) bài nghiên cứu này cho thấy các biến có tác động cùng chiều và ngược chiều đến hiệu quả hoạt động của ngân hàng thương mại tại Nigeria trong giai đoạn nghiên cứu như sau: Các biến có tác động ngược chiều đến hiệu quả hoạt động của ngân hàng thương mại tại Nigeria: Tỷ lệ vốn chủ sở hữu trên tổng tài sản, tỷ lệ cho vay trên tổng tài sản, tỷ lệ
6 trích lập dự phòng. Điều đó cho thấy rằng các ngân hàng đang đối mặt với hiệu suất giảm dần theo quy mô, tỷ lệ nợ xấu đang tăng làm giảm hiệu quả hoạt động. Các biến có tác động cùng chiều: tỷ lệ cho vay trên tổng tiền gửi, lợi nhuận trên chi phí đầu tư nhân viên, tỷ lệ tổng lương trên tổng tài sản cho thấy các ngân hàng đang sử dụng tốt nguồn vốn huy động và đặc biệt bài nghiên cứu này cho thấy chi phí đầu tư nhân viên và tỷ lệ tổng lương trên tổng tài sản cao sẽ làm tăng hiệu quả hoạt động của ngân hàng, đây là yếu tố mới trong bài mà các nghiên cứu trước đây chưa đề cập đến. Vincent Okoth Ongore, Gemechu Berhanu Kusa (2013), Hiệu quả hoạt động tài chính của các ngân hàng thương mại tại Kenya Bài này tác giả nghiên cứu hiệu quả hoạt động của các ngân hàng thương mại tại Kenya thông qua các biến về cấu trúc bên trong của ngân hàng và các biến vĩ mô bên ngoài tác động, Bằng phương pháp GLS tác giả nghiên cứu trên dữ liệu bảng của 37 ngân hàng thương mại tại Kenya trong giai đoạn 2001 – 2010 thông qua các biến: Các biến bên trong ngân hàng: lợi nhuận trên tổng tài sản, lợi nhuận trên vốn chủ sở hữu, thu nhập lãi cận biên, tỷ lệ vốn chủ sở hữu trên tổng tài sản, tỷ lệ nợ xấu trên tổng dư nợ, tỷ lệ lợi nhuận thu được từ phí trên tổng lợi nhuận, tỷ lệ cho vay trên tiền gửi khách hàng. Các biến vĩ mô: tốc độ tăng trưởng GDP, tỷ lệ lạm phát. Kết quả cho thấy các biến có tác động cùng chiều: tỷ lệ vốn chủ sở hữu trên tổng tài sản, tỷ lệ lợi nhuận thu được từ phí trên tổng lợi nhuận. Các biến có tác động ngược chiều: tỷ lệ nợ xấu trên tổng dư nợ, tốc độ tăng trưởng GDP. Biến tỷ lệ cho vay trên tổng tiền gửi không có ý nghĩa thống kê. Hiệu quả từ hoạt động tài chính của các ngân
7 hàng tại Kenya bị chi phối chủ yếu bởi cấu trúc bên trong được quyết định bởi các chính sách từ hội đồng quản trị của ngân hàng, các biến vĩ mô có tác động không đáng kể Husni Ali Khrawish (2011), Các nhân tố ảnh hưởng đến hiệu quả hoạt động của NHTM: bằng chứng thực nghiệm từ Jordan Bài này nghiên cứu 14 ngân hàng của Jordan từ 2000 - 2010 cho thấy có 2 yếu tố chính tác động đến hiệu quả hoạt động của các Ngân Hàng Thương Mại đó là yếu tố bên trong và yếu tố bên ngoài. Các nhà quản lý ngân hàng thương mại có thể tác động trực tiếp lên các biến tài chính có ảnh hưởng đến báo cáo trong bảng cân đối kế toán và kết quả hoạt động kinh doanh cũng như các biến phi tài chính, nhưng các biến bên ngoài thì họ không thể kiểm soát được. Bằng phương pháp bình phương bé nhất – Pooled OLS nghiên cứu trên dữ liệu bảng tác giả nghiên cứu các nhân tố Nhân tố bên trong: ROA, ROE, Logarit tự nhiên của tổng tài sản (size), Tổng nợ trên tổng tài sản (TL/TA), Vốn trên tổng tài sản (TE/TA), Dư nợ vay trên tổng tài sản (L/TA), Hệ số NIM. Nhân tố bên ngoài: Tăng trưởng GDP, Lạm phát. Kết quả cho thấy ROE và ROA đều tương quan thuận với quy mô, cấu trúc vốn, NIM, và tương quan nghịch với tăng trưởng GDP hàng năm, tỷ lệ lạm phát. Aburime, Toni Uhomoibhi (2008), Hiệu quả hoạt động ngân hàng: bằng chứng thực nghiệm từ các nhân tố vĩ mô tại Nigeria Nghiên cứu này đã tìm kiếm cách xác định các yếu tố kinh tế vĩ mô quan trọng quyết định đến lợi nhuận ngân hàng bằng phương pháp bình phương bé nhất OLS. Các biến
8 đưa vào mô hình: lãi suất, lạm phát, chính sách tiền tệ, chế độ tỷ giá hối đoái nghiên cứu 154 ngân hàng ở Nigeria trong giai đoạn 1980-2006. Kết quả cho thấy Lãi suất có tác động cùng chiều đến lợi nhuận ngân hàng ở Nigeria, nó cũng phù hợp với kết quả nghiên cứu của Molyneux và Thornton (1992); Demirgüç-Kunt và Huizinga (1999). Lạm phát có tác động cùng chiều đến lợi nhuận ngân hàng, phù hợp nghiên cứu của Demirgüç-Kunt và Huizinga (1999); Demirgüç- Kunt và Huizinga (2001). Chính sách tiền tệ ảnh hưởng đến lợi nhuận chủ yếu thông qua tỷ lệ thanh khoản. Tự do hóa thị trường ngoại hối có tác động ngược chiều đến lợi nhuận ngân hàng. Điều này có nghĩa là các ngân hàng có được lợi nhuận đáng kể hơn trong chế độ tỷ giá cố định. Phát triển thị trường chứng khoán không có ảnh hưởng đáng kể đến lợi nhuận ngân hàng. Do đó, để tối đa hóa lợi nhuận và sự ổn định của các ngân hàng ở Nigeria, chính phủ nên chú ý đáng kể các chỉ số kinh tế vĩ mô. Thông qua việc áp dụng liên tục và áp dụng các nguyên tắc kinh tế vĩ mô, chính phủ nên nỗ lực để luôn luôn thực hiện đầy đủ trách nhiệm chính để cung cấp một môi trường kinh tế vĩ mô cho tất cả các khía cạnh của hoạt động kinh tế, đặc biệt là ngân hàng. Thair Al Shaher, Ohoud Kasawneh và Razan Salem (2011), Các nhân tố chính ảnh hưởng đến hiệu quả hoạt động ngân hàng tại các nước Đông Nam Âu Phân tích nhân tố PCA nhằm xác định các nhân tố tác động đến hiệu quả hoạt động của ngân hàng ở các quốc gia Trung Đông, dựa trên việc khảo sát 23 biến như số lượng ngân hàng, năng lực cạnh tranh, cấu trúc vốn, chi phí hoạt động, tốc độ tăng trưởng GDP, tổng dư nợ, quy mô tổng tài sản Tác giả đã phân ra được 6 nhóm nhân tố chính: đặc điểm riêng của ngân hàng, môi trường pháp lý, môi trường cạnh tranh, các chỉ số kinh tế, rủi ro quốc gia và nhóm các
9 nhân tố khác. Từ đó nhóm tác giả đánh giá tác động của từng nhóm và rút ra kết luận: nhóm nhân tố đặc trưng riêng của ngân hàng có tác động lớn nhất ảnh hưởng đến hiệu quả hoạt động, nhóm thứ sáu có ít tác động nhất. Samy Bennaceur, Mohamed Goaied (2008), Các nhân tố ảnh hưởng đến hiệu quả của ngân hàng thương mại: bằng chứng thực nghiệm từ Tunisia. Tác giả nghiên cứu về đặc điểm ngân hàng, cấu trúc tài chính và các điều kiện kinh tế vĩ mô ảnh hưởng đến biên độ lãi suất ròng của ngân hàng Tunisia trong giai đoạn 1980-2000. Tác giả cho rằng các ngân hàng nắm giữ vốn lớn và chi phí đại diện cao hơn thì có xu hướng có lãi suất biên cao hơn và lợi nhuận cao hơn, trong khi đó nghiên cứu cũng chỉ ra rằng quy mô ảnh hưởng ngược chiều đến lợi nhuận ngân hàng. Trong thời gian nghiên cứu, tác giả cho thấy rằng phát triển thị trường chứng khoán có tác động tích cực đến lợi nhuận của các ngân hàng. Các kết quả thực nghiệm cho thấy rằng các ngân hàng tư nhân có lợi nhuận cao hơn so với ngân hàng nhà nước. Điều kiện kinh tế vĩ mô không có tác động đáng kể đến lợi nhuận ngân hàng ở Tunisia. Guru et al (2002), Các nhân tố ảnh hưởng đến lợi nhuận ngân hàng ở Malaysia. Tác giả sử dụng mẫu bao gồm 17 ngân hàng thương mại trong giai đoạn 1986-1995. Bài viết cho thấy rằng: yếu tố quyết định đến lợi nhuận ngân hàng được chia thành hai nhóm, đó là yếu tố bên trong (thanh khoản, an toàn vốn, và quản lý chi phí) và các yếu tố bên ngoài (quyền sở hữu, quy mô doanh nghiệp, và điều kiện kinh tế). Bài viết cho thấy quản lý chi phí hiệu quả là một yếu tố quan trọng trong lợi nhuận ngân hàng . Trong số các chỉ số vĩ mô, tỷ lệ lãi suất cao làm giảm lợi nhuận ngân hàng và lạm phát cũng ảnh hưởng ngược chiều với hiệu quả hoạt động của ngân hàng.
10 Chantapong (2005), Hiệu quả hoạt động của các ngân hàng nội địa và ngân hàng nước ngoài tại Thái Lan Bài viết này nghiên cứu các ngân hàng thương mại trong nước và các ngân hàng thương mại nước ngoài của Thái Lan trong thời gian 1995-2000. Tất cả các ngân hàng đã làm giảm độ nhạy rủi ro tín dụng của họ trong những năm khủng hoảng và các ngân hàng đã dần dần cải thiện được lợi nhuận sau khủng hoảng. Kết quả cho thấy lợi nhuận ngân hàng nước ngoài cao hơn so với lợi nhuận bình quân của các ngân hàng trong nước trong giai đoạn hậu khủng hoảng, khoảng cách giữa lợi nhuận ngân hàng nước ngoài và trong nước cho thấy rằng các chương trình tái cấu trúc tài chính đã mang lại một số kết quả tích cực cho các ngân hàng nước ngoài. Heffernan and Fu (2008), Hình thức sở hữu và hiệu quả hoạt động của các ngân hàng trong nước tại Trung Quốc Bài nghiên cứu nhằm đánh gía hiệu quả hoạt động của các loại hình ngân hàng khác nhau của Trung Quốc trong giai đoạn 1999 - 2006. Kết quả cho thấy giá trị kinh tế gia tăng và NIM tăng cao hơn so với mức tăng của ROA bình quân và ROE bình quân. Mặc dù loại hình ngân hàng có bị ảnh hưởng bởi các biến số vĩ mô, nhưng tổng tài sản của các ngân hàng thì không bị ảnh hưởng kể cả đối với các ngân hàng có vôn nước ngoài. 2.1.2 Các nghiên cứu tại Việt Nam Bài nghiên cứu của tác giả Nguyễn Việt Hùng (2008), phân tích các nhân tố ảnh hưởng đến hiệu quả hoạt động của ngân hàng thương mại Việt Nam. Mục tiêu của bài nghiên cứu này là đánh giá thực trạng và hiệu quả hoạt động của các NHTM VN, nêu rõ các nguyên nhân ảnh hưởng đến hiệu quả hoạt động của các
11 NHTM VN trong thời gian qua dựa trên cơ sở các mô hình phân tích định lượng để đề xuất các giải pháp nhằm cải thiện, nâng cao hiệu quả hoạt động và tăng tính cạnh tranh của các NHTM VN Bài này nghiên cứu hiệu quả hoạt động của các NHTM VN thông qua 32 NHTM VN từ 2001 – 2005. Kết hợp phương pháp định tính và định lượng gồm tiếp cận phân tích hiệu quả biên (phân tích biên ngẫu nhiên – SFA và phân tích bao dữ liệu – DEA) và mô hình kinh tế lượng Tobit. Kết quả cho thấy các ngân hàng còn sử dụng hạn chế nguồn đầu vào khoản 26,4%, trong thời kỳ 2001 – 2005, hiệu quả hoạt động của khối NHTMCP và NHLD thấp hơn khối NHTMNN. Các NHTMNN đang đối mặt với tình trạng hiệu suất giảm theo quy mô, còn các NHTMCP ở nông thôn thì hiệu suất tăng theo quy mô. Kết quả cho thấy có mối tương quan dương giữa tổng tài sản và hiệu quả hoạt động của ngân hàng, nhưng hệ số này ảnh hưởng đến hiệu quả kỹ thuật không lớn. Biến cho vay trên tổng tài sản có tác động ngược chiều với hiệu quả kỹ thuật từ đó cho thấy rằng không phải ngân hàng cho vay càng nhiều thì hiệu quả càng cao. Thị phần của ngân hàng tương quan dương với hiệu quả hoạt động vì khi thị phần càng lớn thì chi phí hoạt động của ngân hàng càng thấp và tao ra lợi nhuận lớn hơn. Tỷ lệ vốn chủ sở hữu trên tổng tài sản tương quan dương với hiệu quả hoạt động của ngân hàng tuy nhiên mức độ ảnh hưởng không lớn. Bài nghiên cứu của nhóm tác giả Châu Thị Kim Hà, Phạm Lê Thông (2011), Hiệu quả hoạt động của các NHTM VN. Bài nghiên cứu ước lượng hiệu quả hoạt động của các NHTM VN thông qua việc sử dụng mô hình hàm sản xuất biên ngẫu nhiên (Stochastic production function frontier).
12 Với mục tiêu ước tính mức hiệu quả hoạt động mà các NHTM đạt được và tìm ra những nhân tố ảnh hưởng đến hiệu quả, do đó kết quả nghiên cứu sẽ là cơ sở khoa học để các nhà quản lý xây dựng chính sách. Với số liệu sử dụng là 38 ngân hàng trong giai đoạn 2004 – 2009, các tính hiệu quả thông qua các biến: L là số lao động của ngân hàng i vào thời điểm t, E là vốn chủ sỡ hữu (bao gồm vốn điều lệ, các quỹ, lợi nhuận chưa phân phối) của mỗi ngân hàng, C là tổng chi phí hoạt động (bao gồm: chi phí lãi và chi phí ngoài lãi), A là thời gian hoạt động tính từ lúc các ngân hàng thành lập đến 21/12/2009, T là biến giả. T=1 khi các ngân hàng đã ứng dụng công nghệ ngân hàng lõi, T=0 khi chưa ứng dụng, O là biến giả. O=1 khi là NHTMNN, O=0 khi là NHTMCP, eit là sai số hỗn hợp bao gồm vit là sai số ngẫu nhiên và uit là sai số phi hiệu quả Kết quả: Hiệu quả kỹ thuật đối với dư nợ tín dụng không cao, tỷ lệ các ngân hàng có hiệu quả dưới 50% chiếm 31,58% số quan sát. Đối với tổng thu nhập các NHTM đều đạt mức hiệu quả kỹ thuật trên 60%. Khi chuyển hóa các đầu vào thành các đầu ra thì các NHTM VN còn lãng phí 42,51% yếu tố đầu vào đối với dư nợ tín dụng và 28,63% đối với thu nhập. Khối NHTMNN có hiệu quả kỹ thuật dư nợ trung bình là 62,55%, đối với NHTMCP hiệu quả kỹ thuật trung bình của dư nợ tín dụng là 56,73% khối NHTMNN cao hơn NHTMCP có thể là do lợi thế về thời gian thành lập và quy mô hoạt động.
13 2.2 Tóm lƣợc kết quả nghiên cứu thực nghiệm Các biến Tác giả Bài nghiên cứu Tương quan Tổng tài Husni Ali Khrawish (2011) Các nhân tố ảnh hưởng đến hiệu quả + sản hoạt động của NHTM: bằng chứng thực nghiệm từ Jordan Nguyễn Việt Hùng (2008) phân tích các nhân tố ảnh hưởng đến + hiệu quả hoạt động của ngân hàng thương mại Việt Nam Aremu Mukaila Ayanda, Các nhân tố ảnh hưởng đến hiệu quả + Imoh Christopher, hoạt động ngân hàng tại nền kinh tế Mustapha Adeniyi đang phát triển: bằng chứng thực Mudashiru (2013) nghiệm từ Nigeria. Vốn chủ Husni Ali Khrawish (2011) Các nhân tố ảnh hưởng đến hiệu quả + sở hoạt động của NHTM: bằng chứng hữu/tổng thực nghiệm từ Jordan tài sản Aremu Mukaila Ayanda, Các nhân tố ảnh hưởng đến hiệu quả - Imoh Christopher, hoạt động ngân hàng tại nền kinh tế Mustapha Adeniyi đang phát triển: bằng chứng thực Mudashiru (2013) nghiệm từ Nigeria. Vincent Okoth Ongore, Hiệu quả hoạt động tài chính của các + Gemechu Berhanu Kusa ngân hàng thương mại tại Kenya (2013) NIM Husni Ali Khrawish (2011) Các nhân tố ảnh hưởng đến hiệu quả + hoạt động của NHTM: bằng chứng thực nghiệm từ Jordan Tăng Husni Ali Khrawish (2011) Các nhân tố ảnh hưởng đến hiệu quả - trưởng hoạt động của NHTM: bằng chứng GDP thực nghiệm từ Jordan Aremu Mukaila Ayanda, Các nhân tố ảnh hưởng đến hiệu quả + Imoh Christopher, hoạt động ngân hàng tại nền kinh tế Mustapha Adeniyi đang phát triển: bằng chứng thực Mudashiru (2013) nghiệm từ Nigeria. Vincent Okoth Ongore, Hiệu quả hoạt động tài chính của các -