Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Quản trị khoản phải thu tại các doanh nghiệp xây dựng Việt Nam

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:76

Thêm vào BST

Báo xấu

84
lượt xem 12
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu của đề tài nhằm tìn hiểu thực trạng các khoản phải thu tại các doanh nghiệp ngành Xây dựng Việt Nam. Thông qua việc nghiên cứu các phương pháp quản trị khoản phải thu vào các kinh nghiệm quản trị khoản phải thu, tác giả sẽ đưa ra các giải pháp nhằm cải thiện tình trạng nợ nần dây dưa, tồn đọng tại các doanh nghiệp ngành xây dựng Việt Nam hiện nay.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Quản trị khoản phải thu tại các doanh nghiệp xây dựng Việt Nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP.HCM NGUYỄN PHÚ LỘC QUẢN TRỊ KHOẢN PHẢI THU TẠI CÁC DOANH NGHIỆP XÂY DỰNG VIỆT NAM LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ TP. HỒ CHÍ MINH – NĂM 2006
1 Më §ÇU 1. Lý do chän ®Ò tμi HiÖn nay ViÖt Nam lμ héi viªn cña vïng th−¬ng m¹i tù do §«ng Nam ¸ (AFTA), tæ chøc hîp t¸c kinh tÕ ¸ Ch©u – Th¸i B×nh D−¬ng (APEC), vμ ASEM. ViÖt Nam ®· ký hiÖp ®Þnh th−¬ng m¹i víi Hoa Kú (BTA), hiÖp ®Þnh ®Çu t− ViÖt – NhËt (JVIA), vμ trªn 70 hiÖp ®Þnh th−¬ng m¹i víi nh÷ng n−íc kh¸c. §©y lμ nh÷ng b−íc chuÈn bÞ cho gia nhËp c¬ quan mËu dÞch thÕ giíi (WTO), mét mèc quan träng trong tiÕn tr×nh héi nhËp vμo thÞ tr−êng quèc tÕ. NÒn kinh tÕ thÞ tr−êng cμng ph¸t triÓn th× c¸c quan hÖ tÝn dông ngμy cμng trë nªn ®a d¹ng vμ phøc t¹p. Sù ph¸t sinh nî lμ mét yÕu tè tÊt nhiªn trong ho¹t ®éng kinh doanh, trong ®ã bao gåm c¶ tÝn dông ng©n hμng vμ tÝn dông th−¬ng m¹i. T×nh tr¹ng nî nÇn vμ viÖc kiÓm so¸t nî cÇn ®−îc nh×n nhËn tõ c¶ hai gãc ®é: bªn cung cÊp tÝn dông (chñ nî) vμ bªn ®i vay (kh¸ch nî). NhiÒu doanh nghiÖp ®ang ph¶i ®èi mÆt víi møc ®é rñi ro tÝn dông rÊt cao, trong ®ã rñi ro vÒ tæn thÊt nî khã ®ßi lμ mét trong nh÷ng nh©n tè cÇn ®−îc kiÓm so¸t chÆt chÏ. Trong nhiÒu tr−êng hîp, tæn thÊt nî ®äng gi÷a c¸c doanh nghiÖp ®ang tiÕp tôc gia t¨ng, lμm suy gi¶m n¨ng lùc c¹nh tranh cña c¸c doanh nghiÖp, thËm chÝ dÉn tíi nguy c¬ ph¸ s¶n. Gia nhËp vμo WTO sÏ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c¸c doanh nghiÖp huy ®éng vèn trªn c¸c thÞ tr−êng vèn thÕ giíi, më ra nhiÒu c¬ héi kinh doanh cho c¸c doanh nghiÖp vμ viÖc më réng thÞ tr−êng ®ång nghÜa víi viÖc më réng c¸c quan hÖ tÝn dông, nî nÇn ch¾c ch¾n sÏ gia t¨ng. ChÝnh v× thÕ doanh nghiÖp nμo cã chÝnh s¸ch b¸n chÞu hîp lý, nghiªn cøu, øng dông c¸c c«ng cô qu¶n trÞ nî kÞp thêi sÏ trô v÷ng vμ ph¸t triÓn, ng−îc l¹i sÏ ph¶i ®èi diÖn víi nguy c¬ ph¸ s¶n. XuÊt ph¸t tõ tÇm quan träng nμy, viÖc chän ®Ò tμi “Qu¶n trÞ kho¶n ph¶i thu t¹i c¸c doanh nghiÖp ngμnh x©y dùng ViÖt Nam” lμ thiÕt thùc vμ cã ý nghÜa. 2. Môc ®Ých cña ®Ò tμi Môc tiªu nghiªn cøu cña ®Ò tμi nμy nh»m: T×m hiÓu t×nh h×nh kinh doanh vμ thùc tr¹ng c¸c kho¶n ph¶i thu t¹i c¸c doanh nghiÖp ngμnh x©y dùng ViÖt Nam. Th«ng qua viÖc nghiªn cøu c¸c ph−¬ng ph¸p qu¶n
2 trÞ kho¶n ph¶i thu vμ c¸c kinh nghiÖm qu¶n trÞ kho¶n ph¶i thu, t¸c gi¶ sÏ ®−a ra c¸c gi¶i ph¸p nh»m c¶i thiÖn t×nh tr¹ng nî nÇn d©y d−a, tån ®äng t¹i c¸c doanh nghiÖp ngμnh x©y dùng ViÖt Nam hiÖn nay. 3. §èi t−îng vμ ph¹m vi nghiªn cøu - Néi dung cña ®Ò tμi liªn quan ®Õn c¸c lÜnh vùc nh−: + Nghiªn cøu vμ ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng c¸c kho¶n ph¶i thu cña c¸c doanh nghiÖp ngμnh x©y dùng ViÖt Nam. + Nghiªn cøu chÝnh s¸ch qu¶n trÞ nî ph¶i thu t¹i c¸c doanh nghiÖp ngμnh x©y dùng ViÖt Nam. + Nghiªn cøu c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt hiÖn hμnh vÒ dù phßng c¸c kho¶n ph¶i thu khã ®ßi, xö lý c¸c kho¶n nî tån ®äng kh«ng cã kh¶ n¨ng thu håi. + Nghiªn cøu kinh nghiÖm qu¶n trÞ nî ph¶i thu t¹i C«ng ty cæ phÇn x©y dùng vμ kinh doanh ®Þa èc Hoμ B×nh. - Ph¹m vi nghiªn cøu: c¸c doanh nghiÖp ngμnh x©y dùng ViÖt Nam. 4. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu §Ò tμi nμy sö dông mét c¸ch chän läc mét sè lý luËn kinh tÕ, c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt, c¸c sè liÖu thèng kª tõ Tæng côc thèng kª, c¸c sè liÖu, b¸o c¸o tõ Bé kÕ ho¹ch vμ ®Çu t−, Ng©n hμng nhμ n−íc ViÖt Nam. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu lμ ®i tõ c¬ së lý thuyÕt, th«ng qua c¸c ph−¬ng ph¸p tæng hîp, so s¸nh, ph©n tÝch c¸c sè liÖu thùc tÕ. Tõ ®ã, ®¸nh gi¸ nh÷ng mÆt ®−îc, nh÷ng tån t¹i, ph©n tÝch nguyªn nh©n ®Ó ®−a ra c¸c gi¶i ph¸p nh»m c¶i thiÖn t×nh tr¹nh nî qu¸ h¹n, gióp c¸c doanh nghiÖp ngμnh x©y dùng qu¶n trÞ nî tèt h¬n. 5. ý nghÜa khoa häc vμ thùc tiÔn cña ®Ò tμi nghiªn cøu Theo sè liÖu cña Tæng côc thèng kª n¨m 2005 cho thÊy qui m« vèn cña c¸c doanh nghiÖp ngμnh x©y dùng ë n−íc ta rÊt thÊp, b×nh qu©n lμ 15 tû ®ång trªn mét doanh nghiÖp. C¸c doanh nghiÖp ngoμi quèc doanh cã qui m« vèn nhá h¬n c¸c doanh nghiÖp quèc doanh. Cô thÓ sè liÖu thèng kª vμo thêi ®iÓm 31/12/2005 cho thÊy nguån vèn b×nh qu©n mét doanh nghiÖp ngμnh x©y dùng ®èi víi khu vùc doanh nghiÖp nhμ n−íc lμ 160.7 tû ®ång, khu vùc doanh nghiÖp ngoμi nhμ n−íc lμ 6.4 tû ®ång. Qui m« vèn nhá
3 ®· lμm h¹n chÕ kh¶ n¨ng hiÖn ®¹i ho¸ s¶n xuÊt, kh¶ n¨ng më réng thÞ tr−êng ®Æc biÖt lμ thÞ tr−êng xuÊt khÈu cña c¸c doanh nghiÖp ngμnh x©y dùng. MÆt kh¸c nî ®äng trong x©y dùng c¬ b¶n tõ nguån vèn ng©n s¸ch Nhμ n−íc hiÖn nay ®ang lμ vÊn ®Ò bøc xóc t¸c ®éng tíi c©n ®èi vÜ m«, nh−ng ch−a cã gi¶i ph¸p ®ñ hiÖu lùc ®Ó ng¨n chÆn. Theo thèng kª ch−a ®Çy ®ñ cña c¸c bé, ngμnh vμ c¸c ®Þa ph−¬ng th× sè nî ®äng vèn ®Çu t− x©y dùng c¬ b¶n tõ n¨m 2003 trë vÓ tr−íc ®· lªn ®Õn con sè nhøc nhèi, kho¶ng 11,500 tû ®ång. Bªn c¹nh ®ã c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam ch−a cã ®iÒu kiÖn tiÕp xóc nhiÒu víi c¸c c«ng cô qu¶n trÞ nî nh− th−¬ng phiÕu, b¶o hiÓm tÝn dông, bao thanh to¸n,… ChÝnh v× vËy, viÖc nghiªn cøu ®Ò tμi nμy mang ý nghÜa thùc tiÔn lμ nh»m gióp cho c¸c doanh nghiÖp vμ ®Æc biÖt lμ c¸c doanh nghiÖp ngμnh x©y dùng thÊy râ viÖc qu¶n trÞ nî ph¶i thu lμ rÊt quan träng, tõ ®ã x©y dùng chÝnh s¸ch b¸n chÞu phï hîp víi t×nh h×nh thùc tÕ t¹i doanh nghiÖp m×nh nh»m n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh trong qu¸ tr×nh héi nhËp. 6. H¹n chÕ cña ®Ò tμi: Do viÖc qu¶n trÞ nî ph¶i thu lμ chiÕn l−îc riªng cña mçi doanh nghiÖp, nã thay ®æi th−êng xuyªn thÝch øng víi tõng ®iÒu kiÖn cô thÓ, h¬n n÷a do tÝnh b¶o mËt th«ng tin, nªn viÖc thu thËp, nghiªn cøu th«ng tin vÒ chÝnh s¸ch qu¶n trÞ c¸c kho¶n ph¶i thu còng gÆp nhiÒu h¹n chÕ. Do ®ã, ®Ò tμi chØ tËp trung nghiªn cøu chung nhÊt c¸c kho¶n nî ph¶i thu t¹i c¸c doanh nghiÖp ngμnh x©y dùng, ch−a ®i s©u vμo chi tiÕt tõng lo¹i nî ph¶i thu cña tõng doanh nghiÖp.
4 CH¦¥NG 1: Lý LUËN CHUNG VÒ KHO¶N PH¶I THU Vμ QU¶N TRÞ KHO¶N PH¶I THU 1.1 Mét sè kh¸i niÖm: 1.1.1 Kho¶n ph¶i thu Chñ yÕu lμ c¸c kho¶n ph¶i thu tõ kh¸ch hμng, thÓ hiÖn sè tiÒn mμ kh¸ch hμng nî doanh nghiÖp ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh b¸n hμng ho¸, dÞch vô d−íi h×nh thøc b¸n tr−íc tr¶ sau. Ngoμi ra, trong mét sè tr−êng hîp mua s¾m vËt t−, doanh nghiÖp cßn ph¶i øng tr−íc tiÒn cho ng−êi cung cÊp tõ ®ã h×nh thμnh c¸c kho¶n t¹m øng. Bªn c¹nh ®ã cßn c¸c kho¶n t¹m øng cña c¸n bé c«ng nh©n viªn vμ c¸c kho¶n ph¶i thu kh¸c. 1.1.2 Qu¶n trÞ kho¶n ph¶i thu 1.1.2.1 Kh¸i niÖm: Cïng víi qu¶n trÞ tiÒn mÆt vμ hμng tån kho, qu¶n trÞ kho¶n ph¶i thu cã liªn quan ®Õn quyÕt ®Þnh vÒ qu¶n trÞ tμi s¶n cña Gi¸m ®èc tμi chÝnh. QuyÕt ®Þnh qu¶n trÞ kho¶n ph¶i thu g¾n víi viÖc ®¸nh ®æi gi÷a chi phÝ liªn quan ®Õn kho¶n ph¶i thu vμ doanh thu t¨ng thªm do b¸n chÞu hμng ho¸. Qu¶n trÞ kho¶n ph¶i thu ®ßi hái tr¶ lêi n¨m tËp hîp c¸c c©u hái sau: - Doanh nghiÖp ®Ò nghÞ b¸n hμng hay dÞch vô cña m×nh víi ®iÒu kiÖn g×? Dμnh cho kh¸ch hμng thêi gian bao l©u ®Ó thanh to¸n tiÒn mua hμng? Doanh nghiÖp cã chuÈn bÞ ®Ó gi¶m gi¸ cho kh¸ch hμng thanh to¸n nhanh kh«ng? - Doanh nghiÖp cÇn ®¶m b¶o g× vÒ sè tiÒn kh¸ch hμng nî? ChØ cÇn kh¸ch hμng ký vμo biªn nhËn, hay buéc kh¸ch hμng ký mét lo¹i giÊy nhËn nî chÝnh thøc nμo kh¸c? - Ph©n lo¹i kh¸ch hμng: lo¹i kh¸ch hμng nμo cã thÓ tr¶ tiÒn vay ngay? §Ó t×m hiÓu, doanh nghiÖp cã nghiªn cøu hå s¬ qu¸ khø hay c¸c b¸o c¸o tμi chÝnh ®· qua cña kh¸ch hμng kh«ng? Hay doanh nghiÖp dùa vμo chøng nhËn cña ng©n hμng? - Doanh nghiÖp chuÈn bÞ dμnh cho tõng kh¸ch hμng víi nh÷ng h¹n møc tÝn dông nh− thÕ nμo ®Ó tr¸nh rñi ro? Doanh nghiÖp cã tõ chèi cÊp tÝn dông cho c¸c kh¸ch hμng mμ doanh nghiÖp nghi ngê? Hay doanh nghiÖp chÊp nhËn rñi ro cã mét vμi mãn nî khã
5 ®ßi vμ ®iÒu nμy xem nh− lμ chi phÝ cña viÖc x©y dùng mét nhãm lín kh¸ch hμng th−êng xuyªn? - BiÖn ph¸p nμo mμ doanh nghiÖp ¸p dông thu nî ®Õn h¹n? Doanh nghiÖp theo dâi thanh to¸n nh− thÕ nμo? Doanh nghiÖp lμm g× víi nh÷ng kh¸ch hμng tr¶ tiÒn miÔn c−ìng hay kiÖt søc v× hä? 1.1.2.2 Môc tiªu qu¶n trÞ kho¶n ph¶i thu: B¸n chÞu T¨ng doanh thu T¨ng kho¶n ph¶i thu T¨ng lîi nhuËn T¨ng chi phÝ liªn quan ®Õn kho¶n ph¶i thu Chi phÝ c¬ héi do ®Çu t− kho¶n ph¶i thu So s¸nh lîi nhuËn vμ chi phÝ gia t¨ng QuyÕt ®Þnh chÝnh s¸ch b¸n chÞu hîp lý S¬ ®å 1.1: Qui tr×nh nguyªn lý qu¶n trÞ kho¶n ph¶i thu HÇu hÕt c¸c doanh nghiÖp ®Òu ph¸t sinh kho¶n ph¶i thu nh−ng víi møc ®é kh¸c nhau tõ møc kh«ng ®¸ng kÓ cho ®Õn møc kh«ng thÓ kiÓm so¸t næi. KiÓm so¸t c¸c kho¶n ph¶i thu liªn quan ®Õn viÖc ®¸nh ®æi gi÷a lîi nhuËn vμ rñi ro. NÕu kh«ng b¸n chÞu hμng ho¸ th× sÏ mÊt ®i c¬ héi b¸n hμng, do ®ã mÊt ®i lîi nhuËn. NÕu b¸n chÞu hμng ho¸ qu¸ nhiÒu th× chi phÝ cho kho¶n ph¶i thu t¨ng vμ nguy c¬ ph¸t sinh c¸c kho¶n nî khã ®ßi, do ®ã rñi ro kh«ng thu håi ®−îc nî còng gia t¨ng. §Ó quyÕt ®Þnh xem cã gia t¨ng kho¶n b¸n chÞu hay kh«ng? Gi¸m ®èc tμi chÝnh cÇn ph¶i xem xÐt kho¶n lîi nhuËn gia t¨ng cã lín h¬n c¸c chi phÝ liªn quan ®Õn kho¶n ph¶i thu vμ chi phÝ c¬ héi do ®Çu t− kho¶n ph¶i thu kh«ng? Hay nãi c¸ch kh¸c viÖc tiÕt kiÖm c¸c chi phÝ cã ®ñ bï ®¾p lîi nhuËn hay kh«ng? 1.1.2.3 Vai trß cña qu¶n trÞ kho¶n ph¶i thu:
6 - Kho¶n ph¶i thu th−êng chiÕm tû träng ®¸ng kÓ trong tæng tμi s¶n l−u ®éng cña c¸c doanh nghiÖp. Do ®ã qu¶n trÞ kho¶n ph¶i thu tèt, th× vßng quay vèn cña doanh nghiÖp sÏ tèt. Tõ ®ã kÝch thÝch ho¹t ®éng kinh doanh ph¸t triÓn. - Tæ chøc hÖ thèng kiÓm so¸t nî ph¶i thu chuyªn nghiÖp, ®Çy ®ñ th«ng tin, kÞp thêi, nhanh chãng sÏ gióp cho c¸c doanh nghiÖp h¹n chÕ ®Õn møc thÊp nhÊt c¸c rñi ro kh«ng thu håi ®−îc nî, chi phÝ thu håi nî sÏ thÊp. 1.2 C¸c c«ng cô tÝn dông th−¬ng m¹i 1.2.1 Hîp ®ång mua b¸n: Kh¸i niÖm: hîp ®ång mua b¸n lμ sù tho¶ thuËn ®−îc ghi b»ng v¨n b¶n, tμi liÖu giao dÞch gi÷a c¸c bªn ký kÕt cã liªn quan ®Õn ho¹t ®éng s¶n xuÊt, trao ®æi hμng ho¸, dÞch vô, nghiªn cøu, øng dông tiÕn bé khoa häc kü thuËt vμ c¸c tho¶ thuËn kh¸c cã môc ®Ých kinh doanh; trong ®ã cã quy ®Þnh râ rμng vÒ quyÒn vμ nghÜa vô cña mçi bªn ®Ó x©y dùng vμ thùc hiÖn kÕ ho¹ch cña m×nh. Theo ®iÒu 24 cña LuËt th−¬ng m¹i cã hiÖu lùc thi hμnh ngμy 01/01/2006 th× h×nh thøc cña hîp ®ång mua b¸n hμng ho¸ ®−îc quy ®Þnh: + Hîp ®ång mua b¸n hμng ho¸ ®−îc thÓ hiÖn b»ng lêi nãi, b»ng v¨n b¶n hoÆc ®−îc x¸c ®Þnh b»ng hμnh vi cô thÓ. + §èi víi c¸c hîp ®ång mua b¸n hμng ho¸ mμ ph¸p luËt quy ®Þnh ph¶i lËp thμnh v¨n b¶n th× ph¶i tu©n theo c¸c quy ®Þnh ®ã. 1.2.2 LÖnh phiÕu: Kh¸i niÖm: lμ chøng chØ cã gi¸ do ng−êi mua chÞu lËp, cam kÕt tr¶ mét sè tiÒn x¸c ®Þnh trong mét thêi gian vμ ë mét ®Þa ®iÓm nhÊt ®Þnh cho ng−êi thô h−ëng. NÕu ®¬n ®Æt hμng lín vμ kh«ng cã c¸c quy ®Þnh gi¶m gi¸ phøc t¹p, kh¸ch hμng cã thÓ ®−îc yªu cÇu ký mét lÖnh phiÕu. §©y chØ lμ mét giÊy høa nî. ViÖc sö dông lÖnh phiÕu Ýt phæ biÕn nh−ng nã cã hai −u ®iÓm. Thø nhÊt ng−êi n¾m gi÷ lÖnh phiÕu cã thÓ b¸n lÖnh phiÕu hay sö dông lμm vËt thÕ chÊp ®Ó vay tiÒn. Thø hai, lÖnh phiÕu gióp tr¸nh ®−îc nh÷ng tranh chÊp vÒ kho¶n nî. 1.2.3 Hèi phiÕu
7 Kh¸i niÖm: hèi phiÕu lμ mét mÖnh lÖnh ®ßi tiÒn v« ®iÒu kiÖn do ng−êi xuÊt khÈu, ng−êi b¸n, ng−êi cung øng dÞch vô,…ký ph¸t ®ßi tiÒn ng−êi nhËp khÈu, ng−êi mua, ng−êi nhËn cung øng, vμ yªu cÇu ng−êi nμy ph¶i tr¶ mét sè tiÒn nhÊt ®Þnh, t¹i mét ®Þa ®iÓm nhÊt ®Þnh, trong mét thêi gian x¸c ®Þnh cho ng−êi h−ëng lîi quy ®Þnh trong mÖnh lÖnh Êy. NÕu doanh nghiÖp muèn cã sù cam kÕt râ rμng tõ ng−êi mua, tèt h¬n hÕt lμ nªn s¾p xÕp tr−íc khi giao hμng. Trong tr−êng hîp nμy, thñ tôc ®¬n gi¶n nhÊt lμ lËp mét hèi phiÕu theo tr×nh tù ng−êi b¸n lËp mét phiÕu yªu cÇu kh¸ch hμng thanh to¸n tiÒn vμ göi tê lÖnh nμy cho ng©n hμng cña kh¸ch hμng cïng víi chøng tõ göi hμng. NÕu cÇn tr¶ tiÒn ngay, phiÕu nμy ®−îc gäi lμ mét hèi phiÕu thanh to¸n ngay, nÕu kh«ng, nã ®−îc gäi lμ hèi phiÕu tr¶ chËm. Tïy theo ®ã lμ hèi phiÕu thanh to¸n ngay hay hèi phiÕu tr¶ chËm, kh¸ch hμng hoÆc tr¶ tiÒn ngay hay chÊp nhËn nî b»ng c¸ch viÕt thªm ch÷ “®· chÊp nhËn” vμ ký tªn. Lóc ®ã ng©n hμng sÏ ®−a chøng tõ göi hμng cho kh¸ch hμng vμ göi tiÒn hay hèi phiÕu th−¬ng m¹i cho ng−êi b¸n. Ng−êi b¸n cã thÓ gi÷ hèi phiÕu th−¬ng m¹i chê ®Õn h¹n thanh to¸n hoÆc dïng nã ®Ó thÕ chÊp vay tiÒn. NÕu v× mét lý do nμo ®ã tÝn dông cña kh¸ch hμng kh«ng ®−îc tin cËy, ng−êi b¸n cã thÓ yªu cÇu kh¸ch hμng s¾p xÕp ®Ó ng©n hμng cña kh¸ch hμng chÊp nhËn mét hèi phiÕu tr¶ chËm. Trong tr−êng hîp nμy, ng©n hμng sÏ b¶o ®¶m cho mãn nî cña kh¸ch hμng. Nh÷ng hèi phiÕu ®−îc ng©n hμng chÊp nhËn nμy th−êng ®−îc dïng trong mËu dÞch quèc tÕ vμ nh÷ng hèi phiÕu nμy th−êng cã vÞ thÕ cao h¬n vμ kh¶ n¨ng l−u th«ng lín h¬n c¸c hèi phiÕu th−¬ng m¹i. Theo LuËt c¸c c«ng cô chuyÓn nh−îng cña Quèc héi n−íc céng hoμ x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam sè 49/2005/QH11 ngμy 29 th¸ng 11 n¨m 2005 cã hiÖu lùc thi hμnh ngμy 1 th¸ng 7 n¨m 2006, hèi phiÕu gåm cã hèi phiÕu ®ßi nî, hèi phiÕu nhËn nî vμ sÐc 1.2.3.1 Hèi phiÕu ®ßi nî: lμ giÊy tê cã gi¸ do ng−êi ký ph¸t lËp, yªu cÇu ng−êi bÞ ký ph¸t thanh to¸n kh«ng ®iÒu kiÖn mét sè tiÒn x¸c ®Þnh khi cã yªu cÇu hoÆc vμo mét thêi ®iÓm nhÊt ®Þnh trong t−¬ng lai cho ng−êi thô h−ëng. Ng−êi ký ph¸t lμ ng−êi lËp vμ ký ph¸t hμnh hèi phiÕu ®ßi nî.
8 Ng−êi bÞ ký ph¸t lμ ng−êi cã tr¸ch nhiÖm thanh to¸n sè tiÒn ghi trªn hèi phiÕu ®ßi nî theo lÖnh cña ng−êi ký ph¸t. Ng−êi thô h−ëng lμ ng−êi së h÷u c«ng cô chuyÓn nh−îng víi t− c¸ch cña mét trong nh÷ng ng−êi sau ®©y: - Ng−êi ®−îc nhËn thanh to¸n sè tiÒn ghi trªn c«ng cô chuyÓn nh−îng theo chØ ®Þnh cña ng−êi ký ph¸t, ng−êi ph¸t hμnh; - Ng−êi nhËn c«ng cô chuyÓn nh−îng theo c¸c h×nh thøc chuyÓn nh−îng qui ®Þnh t¹i LuËt nμy; - Ng−êi cÇm gi÷ c«ng cô chuyÓn nh−îng cã ghi tr¶ cho ng−êi cÇm gi÷. 1.2.3.2 Hèi phiÕu nhËn nî: lμ giÊy tê cã gi¸ do ng−êi ph¸t hμnh lËp, cam kÕt thanh to¸n kh«ng ®iÒu kiÖn mét sè tiÒn x¸c ®Þnh khi cã yªu cÇu hoÆc vμo mét thêi ®iÓm nhÊt ®Þnh trong t−¬ng lai cho ng−êi thô h−ëng. Ng−êi ph¸t hμnh lμ ng−êi lËp vμ ký ph¸t hèi phiÕu nhËn nî. 1.2.3.3 SÐc: lμ giÊy tê cã gi¸ do ng−êi ký ph¸t lËp, ra lÖnh cho ng−êi bÞ ký ph¸t lμ ng©n hμng hoÆc tæ chøc cung øng dÞch vô thanh to¸n ®−îc phÐp cña Ng©n hμng Nhμ n−íc trÝch mét sè tiÒn nhÊt ®Þnh tõ tμi kho¶n thanh to¸n cña m×nh ®Ó thanh to¸n cho ng−êi thô h−ëng. 1.2.4 Th− tÝn dông: Kh¸i niÖm: th− tÝn dông lμ mét v¨n kiÖn cña Ng©n hμng ®−îc viÕt ra theo yªu cÇu cña nhμ nhËp khÈu (ng−êi xin më th− tÝn dông) nh»m cam kÕt tr¶ tiÒn cho nhμ xuÊt khÈu (ng−êi h−ëng lîi) mét sè tiÒn nhÊt ®Þnh, trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh víi ®iÒu kiÖn ng−êi nμy thùc hiÖn ®óng vμ ®Çy ®ñ nh÷ng ®iÒu kho¶n quy ®Þnh trong l¸ th− ®ã. §Ó ®¶m b¶o møc ®é ch¾c ch¾n h¬n cho viÖc thanh to¸n, c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu cã thÓ yªu cÇu kh¸ch hμng dμn xÕp mét tÝn dông th− kh«ng hñy ngang. Trong tr−êng hîp nμy, ng©n hμng cña kh¸ch hμng göi cho doanh nghiÖp xuÊt khÈu mét l¸ th− cho biÕt ®· lËp mét tÝn dông cho doanh nghiÖp xuÊt khÈu thô h−ëng t¹i mét ng©n hμng ë trong n−íc. Lóc ®ã doanh nghiÖp xuÊt khÈu ký ph¸t mét hèi phiÕu do ng©n hμng cña kh¸ch hμng tr¶ tiÒn vμ nép cho ng©n hμng ë trong n−íc cïng víi th− tÝn dông vμ chøng
9 tõ göi hμng. Ng©n hμng ë trong n−íc s¾p xÕp ®Ó hèi phiÕu nμy ®−îc chÊp nhËn hoÆc thanh to¸n vμ göi chøng tõ vÒ ng©n hμng cña kh¸ch hμng. Ph−¬ng thøc tÝn dông chøng tõ lμ mét sù tho¶ thuËn mμ trong ®ã mét ng©n hμng (ng©n hμng më th− tÝn dông) ®¸p øng nh÷ng nhu cÇu cña kh¸ch hμng (ng−êi xin më th− tÝn dông) cam kÕt hay cho phÐp ng©n hμng kh¸c chi tr¶ hoÆc chÊp thuËn nh÷ng yªu cÇu cña ng−êi h−ëng lîi khi nh÷ng ®iÒu kiÖn quy ®Þnh trong th− tÝn dông ®−îc thùc hiÖn ®óng vμ ®Çy ®ñ. 1.3 ChÝnh s¸ch b¸n chÞu: Kho¶n ph¶i thu cña doanh nghiÖp ph¸t sinh nhiÒu hay Ýt phô thuéc vμo c¸c yÕu tè nh− t×nh h×nh nÒn kinh tÕ, gi¸ c¶ s¶n phÈm, chÊt l−îng s¶n phÈm, vμ chÝnh s¸ch b¸n chÞu cña doanh nghiÖp. Trong c¸c yÕu tè nμy, chÝnh s¸ch b¸n chÞu ¶nh h−ëng m¹nh nhÊt ®Õn c¸c kho¶n ph¶i thu. Gi¸m ®èc tμi chÝnh cã thÓ thay ®æi møc ®é b¸n chÞu ®Ó kiÓm so¸t c¸c kho¶n ph¶i thu sao cho phï hîp víi sù ®¸nh ®æi gi÷a lîi nhuËn vμ rñi ro. H¹ thÊp tiªu chuÈn b¸n chÞu cã thÓ kÝch thÝch ®−îc nhu cÇu dÉn tíi gia t¨ng doanh thu vμ lîi nhuËn, nh−ng v× b¸n chÞu sÏ lμm ph¸t sinh kho¶n ph¶i thu, vμ bao giê còng sÏ ph¸t sinh chi phÝ ®i kÌm kho¶n ph¶i thu nªn Gi¸m ®èc tμi chÝnh cÇn xem xÐt cÈn thËn sù ®¸nh ®æi nμy. Nh÷ng yÕu tè ¶nh h−ëng ®Õn chÝnh s¸ch b¸n chÞu cña doanh nghiÖp: - Môc tiªu më réng thÞ tr−êng tiªu thô - TÝnh chÊt thêi vô trong s¶n xuÊt vμ tiªu thô - T×nh tr¹ng c¹nh tranh cña c¸c doanh nghiÖp - T×nh tr¹ng tμi chÝnh cña doanh nghiÖp Xem xÐt chÝnh s¸ch b¸n chÞu tøc xem xÐt c¸c vÊn ®Ò nh− tiªu chuÈn b¸n chÞu, ®iÒu kho¶n b¸n chÞu, rñi ro b¸n chÞu, chÝnh s¸ch vμ quy tr×nh thu håi nî. 1.3.1 Tiªu chuÈn b¸n chÞu: Tiªu chuÈn b¸n chÞu lμ tiªu chuÈn vÒ mÆt uy tÝn tÝn dông cña kh¸ch hμng ®Ó ®−îc doanh nghiÖp chÊp nhËn b¸n chÞu hμng ho¸ hoÆc dÞch vô. Tiªu chuÈn b¸n chÞu lμ mét bé phËn cÊu thμnh chÝnh s¸ch b¸n chÞu cña doanh nghiÖp. Tiªu chuÈn b¸n chÞu nãi riªng vμ chÝnh s¸ch b¸n chÞu nãi chung cã ¶nh h−ëng ®¸ng kÓ ®Õn doanh thu cña doanh
10 nghiÖp. NÕu ®èi thñ c¹nh tranh më réng chÝnh s¸ch b¸n chÞu trong khi chóng ta kh«ng ph¶n øng l¹i ®iÒu nμy th× nç lùc tiÕp thÞ sÏ bÞ ¶nh h−ëng nghiªm träng bëi v× b¸n chÞu lμ yÕu tè ¶nh h−ëng rÊt lín vμ cã t¸c dông kÝch thÝch nhu cÇu. VÒ mÆt lý thuyÕt doanh nghiÖp nªn h¹ thÊp tiªu chuÈn b¸n chÞu ®Õn møc cã thÓ chÊp nhËn ®−îc, sao cho lîi nhuËn t¹o ra do gia t¨ng doanh thu nh− lμ kÕt qu¶ cña chÝnh s¸ch b¸n chÞu v−ît qu¸ møc chi phÝ ph¸t sinh do b¸n chÞu. ë ®©y cã sù ®¸nh ®æi gi÷a lîi nhuËn t¨ng thªm vμ chi phÝ liªn quan ®Õn kho¶n ph¶i thu t¨ng thªm do h¹ thÊp tiªu chuÈn b¸n chÞu. VÊn ®Ò ®Æt ra lμ khi nμo c«ng ty nªn hoÆc kh«ng nªn níi láng tiªu chuÈn b¸n chÞu? Cô thÓ khi c¸c tiªu chuÈn b¸n chÞu t¨ng lªn ë møc cao h¬n, dÉn ®Õn doanh sè b¸n sÏ gi¶m vμ ng−îc l¹i khi c¸c tiªu chuÈn b¸n chÞu gi¶m th× doanh sè b¸n sÏ t¨ng, tuy nhiªn khi c¸c tiªu chuÈn tÝn dông ®−îc h¹ thÊp th−êng sÏ thu hót nhiÒu kh¸ch hμng cã tiÒm lùc tμi chÝnh yÕu. Ngoμi ra kú thu tiÒn b×nh qu©n t¨ng lªn, doanh nghiÖp sÏ cã kh¶ n¨ng gÆp nh÷ng mãn nî khã ®ßi nhiÒu h¬n, kh¶ n¨ng thua lç còng t¨ng lªn. Do ®ã, vÒ nguyªn t¾c, khi quyÕt ®Þnh thay ®æi tiªu chuÈn b¸n chÞu lμ ph¶i dùa trªn c¬ së ph©n tÝch vÒ chi phÝ vμ lîi nhuËn tr−íc khi thay ®æi tiªu chuÈn b¸n chÞu. NÕu viÖc níi láng c¸c tiªu chuÈn b¸n chÞu ®em l¹i lîi nhuËn cao h¬n th× doanh nghiÖp sÏ quyÕt ®Þnh thay ®æi, b»ng kh«ng th× nªn gi÷ nguyªn. 1.3.2 §iÒu kho¶n b¸n chÞu: ®iÒu kho¶n b¸n chÞu lμ ®iÒu kho¶n x¸c ®Þnh ®é dμi thêi gian hay thêi h¹n b¸n chÞu vμ tû lÖ chiÕt khÊu ¸p dông nÕu kh¸ch hμng tr¶ sím h¬n thêi gian b¸n chÞu cho phÐp. VÝ dô ®iÒu kho¶n b¸n chÞu “2/10 net 30” cã nghÜa lμ kh¸ch hμng ®−îc h−ëng 2% chiÕt khÊu nÕu thanh to¸n trong thêi h¹n 10 ngμy kÓ tõ ngμy xuÊt ho¸ ®¬n vμ nÕu kh¸ch hμng kh«ng lÊy chiÕt khÊu th× kh¸ch hμng sÏ ®−îc tr¶ chËm trong thêi gian 30 ngμy kÓ tõ ngμy xuÊt ho¸ ®¬n. §iÒu kho¶n b¸n chÞu gåm 2 vÊn ®Ò: * Thêi h¹n b¸n chÞu: lμ ®é dμi thêi gian mμ c¸c kho¶n b¸n chÞu ®−îc phÐp kÐo dμi * ChiÕt khÊu th−¬ng m¹i: lμ phÇn tiÒn chiÕt khÊu ®èi víi nh÷ng giao dÞch mua hμng b»ng tiÒn. ChiÕt khÊu th−¬ng m¹i t¹o ra nh÷ng khuyÕn khÝch thanh to¸n sím h¬n c¸c hîp ®ång mua hμng.
11 §iÒu kho¶n chiÕt khÊu liªn quan ®Õn hai vÊn ®Ò lμ thêi h¹n chiÕt khÊu vμ tû lÖ chiÕt khÊu. Thêi h¹n chiÕt khÊu lμ kho¶ng thêi gian mμ nÕu ng−êi mua thanh to¸n tr−íc hoÆc trong thêi h¹n ®ã th× ng−êi mua sÏ nhËn tû lÖ chiÕt khÊu. Tû lÖ chiÕt khÊu lμ tû lÖ phÇn tr¨m cña doanh thu hoÆc gi¸ b¸n ®−îc khÊu trõ nÕu ng−êi mua tr¶ tiÒn trong thêi h¹n chiÕt khÊu. Thay ®æi tû lÖ chiÕt khÊu liªn quan ®Õn tèc ®é thu tiÒn ®èi víi c¸c kho¶n ph¶i thu. T¨ng tû lÖ chiÕt khÊu sÏ kÝch thÝch ng−êi mua tr¶ tiÒn sím h¬n, do ®ã, gi¶m ®−îc kú thu tiÒn b×nh qu©n. Nh−ng t¨ng tû lÖ chiÕt khÊu sÏ gi¶m doanh thu rßng, do ®ã gi¶m lîi nhuËn. 1.3.3 Rñi ro b¸n chÞu: lμ lo¹i rñi ro ph¸t sinh do kh¸ch nî kh«ng cßn kh¶ n¨ng chi tr¶. ChÝnh s¸ch b¸n chÞu kh«ng chØ liªn quan ®Õn t¨ng hoÆc gi¶m kho¶n ph¶i thu mμ cßn liªn quan ®Õn kh¶ n¨ng thu håi kho¶n ph¶i thu. Tøc khi níi láng chÝnh s¸ch b¸n chÞu sÏ lμm gia t¨ng doanh thu, tuy nhiªn nã cßn kÐo theo hËu qu¶ lμ tæn thÊt nî kh«ng thÓ thu håi t¨ng lªn vμ kú thu tiÒn b×nh qu©n còng t¨ng lªn. Kú thu tiÒn b×nh qu©n t¨ng lªn lμm cho chi phÝ c¬ héi ®Çu t− kho¶n ph¶i thu t¨ng. Do ®ã khi quyÕt ®Þnh cã nªn níi láng chÝnh s¸ch b¸n chÞu hay kh«ng th× Gi¸m ®èc tμi chÝnh cßn ph¶i xem xÐt rñi ro b¸n chÞu nh− thÕ nμo? Tøc liÖu lîi nhuËn gia t¨ng cã ®ñ bï ®¾p tæn thÊt do nî kh«ng thu håi vμ chi phÝ ®Çu t− kho¶n ph¶i thu hay kh«ng? 1.3.4 ChÝnh s¸ch thu tiÒn: lμ nh÷ng c¸ch thøc ¸p dông ®Ó gi¶i quyÕt c¸c kho¶n ph¶i thu trong h¹n vμ qu¸ h¹n thanh to¸n. T×nh h×nh thanh to¸n sÏ rÊt tèt nÕu tÊt c¶ kh¸ch hμng thanh to¸n ho¸ ®¬n ®óng h¹n. Nh−ng ®iÒu nμy Ýt khi x¶y ra vμ bëi v× chÝnh doanh nghiÖp ®«i khi còng ph¶i kÐo dμi c¸c kho¶n ph¶i tr¶ cña m×nh, doanh nghiÖp kh«ng thÓ phiÒn tr¸ch hä. Khi kh¸ch hμng chËm thanh to¸n, thñ tôc th«ng th−êng lμ göi mét b¶n sao kª tμi kho¶n (b¶n thanh to¸n) vμ tiÕp theo ®ã sö dông th− tÝn hoÆc ®iÖn tho¹i nh¾c nî cμng ngμy cμng thóc b¸ch h¬n. NÕu c¸c biÖn ph¸p nμy kh«ng cã hiÖu lùc, th× c¸c doanh nghiÖp sÏ nhê ®Õn c«ng ty thu håi nî vμ thËm chÝ kiÖn kh¸ch hμng ra toμ. Lu«n lu«n cã mét m©u thuÉn quyÒn lîi tiÒm Èn gi÷a bé phËn thu håi nî vμ bé phËn b¸n hμng. C¸c nh©n viªn b¸n hμng th−êng than phiÒn r»ng ngay khi hä chiªu dô
12 thªm kh¸ch hμng míi th× bé phËn thu håi nî ®· ®uæi c¸c kh¸ch hμng nμy ®i b»ng c¸c bøc th− ®e däa. Ng−îc l¹i bé phËn thu håi nî than phiÒn r»ng lùc l−îng b¸n hμng chØ bËn t©m t×m ®¬n ®Æt hμng mμ kh«ng cÇn nghÜ ®Õn hμng ho¸ b¸n sau nμy cã thu tiÒn ®−îc kh«ng. 1.4 §¸nh gi¸ kh¶ n¨ng thanh to¸n cña kh¸ch hμng Trong qu¸ tr×nh kinh doanh, c¸c doanh nghiÖp kh«ng nh÷ng b¸n hμng b»ng tiÒn mÆt mμ cßn b¸n chÞu. §Ó x¸c ®Þnh chÝnh s¸ch b¸n chÞu cho tõng kh¸ch hμng, c¸c doanh nghiÖp sÏ ®¸nh gi¸ kh¶ n¨ng thanh to¸n cña kh¸ch hμng th«ng qua viÖc ph©n tÝch uy tÝn tμi chÝnh cña kh¸ch hμng, vμ ph©n tÝn dông. 1.4.1 Ph©n tÝch uy tÝn cña kh¸ch hμng: §Ó tr¸nh nh÷ng tæn thÊt do nî kh«ng thÓ thu håi doanh nghiÖp cÇn chó ý ®Õn viÖc ph©n tÝch uy tÝn cña kh¸ch hμng tr−íc khi quyÕt ®Þnh cã nªn b¸n chÞu cho kh¸ch hμng ®ã hay kh«ng? Quy tr×nh ®¸nh gi¸ uy tÝn cña kh¸ch hμng tr¶i qua 3 b−íc: (1) Thu thËp th«ng tin vÒ kh¸ch hμng (2) Ph©n tÝch th«ng tin thu thËp ®−îc ®Ó ph¸n quyÕt vÒ uy tÝn cña kh¸ch hμng (3) QuyÕt ®Þnh cã b¸n chÞu hay kh«ng? S¬ ®å 1.2: Quy tr×nh ®¸nh gi¸ uy tÝn cña kh¸ch hμng Trªn c¬ së thu thËp ®Çy ®ñ th«ng tin vÒ kh¸ch hμng, doanh nghiÖp cã thÓ sö dông hai ph−¬ng ph¸p sau ®©y ®Ó ®−a ra quyÕt ®Þnh:
13 * Ph−¬ng ph¸p pháng ®o¸n: ph−¬ng ph¸p nμy th−êng ¸p dông cho kh¸ch hμng lμ ph¸p nh©n vμ nã ®−îc tiÕn hμnh dùa trªn: - T− c¸ch tÝn dông: lμ tÝnh c¸ch riªng hay th¸i ®é tù nguyÖn ®èi víi c¸c nghÜa vô tr¶ nî vμ ®−îc ®¸nh gi¸ trªn c¬ së d÷ liÖu vÒ nh÷ng lÇn mua chÞu tr−íc ®ã. - N¨ng lùc tr¶ nî: lμ kh¶ n¨ng thanh to¸n nhanh c¸c mãn nî vμ ®−îc ®¸nh gi¸ trªn c¬ së kh¶ n¨ng thanh to¸n hiÖn t¹i vμ dßng l−u kim dù kiÕn liªn quan ®Õn tæng nî còng nh− thêi ®iÓm ph¶i tr¶. - Vèn: lμ sù ®o l−êng vÒ søc m¹nh tμi chÝnh dμi h¹n cña kh¸ch hμng ®−îc ®¸nh gi¸ b»ng viÖc ph©n tÝch t×nh h×nh tμi chÝnh cña kh¸ch hμng. - ThÕ chÊp: lμ nh÷ng tμi s¶n mμ kh¸ch hμng cã thÓ sö dông ®Ó ®¶m b¶o cho c¸c kho¶n nî. - §iÒu kiÖn kinh tÕ: lμ ®iÒu kiÖn ®Ò cËp ®Õn xu thÕ ph¸t triÓn ngμnh kinh doanh hoÆc tiÒm n¨ng cña nÒn kinh tÕ. Ph−¬ng ph¸p nμy chñ yÕu dùa vμo sù ph¸n ®o¸n do ®ã cÇn kh¾c phôc tÝnh chñ quan khi thu thËp th«ng tin. * Ph−¬ng ph¸p thèng kª: ph−¬ng ph¸p nμy th−êng ¸p dông ®èi víi kh¸ch hμng c¸ nh©n vμ dùa trªn nh÷ng sè liÖu thèng kª ®· thu thËp ®−îc ®Ó ®¸nh gi¸ kh¸ch hμng. Mét sè c©u hái ®Ó ®¸nh gi¸ kh¸ch hμng mua chÞu: + T×nh h×nh kinh tÕ vÜ m« hiÖn t¹i vμ lÜnh vùc kinh doanh cña kh¸ch hμng cã mèi quan hÖ ra sao? + VÞ trÝ cña kh¸ch hμng trong ngμnh (®ang ph¸t triÓn vμ ®−îc còng cè hay lμ ®ang bÞ c¹nh tranh gay g¾t vμ mÊt dÇn thÞ phÇn)? + Kh¶ n¨ng kinh doanh cña kh¸ch hμng trong c¸c thêi kú khã kh¨n trong qu¸ khø? + Ngμnh kinh doanh cña kh¸ch hμng hiÖn nay ra sao (d− thõa s¶n l−îng, nhu cÇu ®ang gi¶m dÇn…)? 1.4.2 Ph©n tÝch tÝn dông: Khi doanh nghiÖp cã mét l−îng kh¸ch hμng nhá, th−êng xuyªn, bé phËn tÝn dông cã thÓ ®iÒu hμnh dÔ dμng qu¸ tr×nh ®iÒu tra kh«ng chÝnh thøc. Nh−ng khi doanh nghiÖp giao dÞch trùc tiÕp víi ng−êi tiªu dïng hay víi nhiÒu kh¸ch hμng nhá (tiÓu
14 th−¬ng), cÇn ph¶i s¾p xÕp hîp lý hãa viÖc ®iÒu tra nμy. Trong tr−êng hîp nμy, cã thÓ sö dông mét hÖ thèng chÊm ®iÓm tù ®éng ®Ó sμng läc tr−íc c¸c ®¬n xin cÊp tÝn dông. Sau khi doanh nghiÖp thu thËp ®−îc ®Çy ®ñ nh÷ng th«ng tin cÇn thiÕt liªn quan ®Õn mét ®¬n xin cÊp tÝn dông, b−íc kÕ tiÕp lμ tiÕn hμnh ph©n tÝch nguån th«ng tin vμ c¸c sè liÖu. §Ó ph©n tÝch, doanh nghiÖp cã thÓ sö dông ph−¬ng ph¸p ph©n tÝch tuyÕn tÝnh yÕu tè ph©n biÖt trong viÖc tÝnh ®iÓm tÝn dông. Môc tiªu cña ph−¬ng ph¸p nμy lμ triÓn khai mét hμm sè ph©n biÖt theo lo¹i sau: Z = a1x1 + a2x2 + …. + anxn (1.1) Víi Z lμ sè ®iÓm tÝn dông cña kh¸ch hμng a1,…an lμ c¸c hÖ sè cho c¸c biÕn sè ®éc lËp kh¸c nhau x1,…xn lμ biÕn sè ®éc lËp, c¸c biÕn sè nμy tïy thuéc vμo kh¸ch hμng xin cÊp tÝn dông lμ mét doanh nghiÖp hay mét c¸ nh©n. - NÕu kh¸ch hμng lμ mét doanh nghiÖp th× x1,…xn cã thÓ lμ c¸c chØ sè tμi chÝnh quan träng vÒ kh¶ n¨ng tÝn dông còng nh− chØ sè kh¶ n¨ng thanh to¸n hiÖn hμnh, chØ sè kh¶ n¨ng thanh to¸n nhanh, hÖ sè nî… - NÕu kh¸ch hμng lμ mét c¸ nh©n th× x1,…xn cã thÓ lμ c¸c kho¶n thu nhËp cña kh¸ch hμng trong thêi gian qua, nh÷ng tμi s¶n mμ kh¸ch hμng cã ®−îc… 1.5 QuyÕt ®Þnh tÝn dông: Gi¶ sö r»ng doanh nghiÖp ®· Ên ®Þnh c¸c ®iÒu kiÖn b¸n hμng, ®· quyÕt ®Þnh b¸n hμng cho kh¸ch hμng b»ng c¸ch ký giÊy nî hay ký hîp ®ång mua b¸n, vμ doanh nghiÖp ®· lËp mét quy chÕ ®Ó −íc tÝnh x¸c suÊt mçi kh¸ch hμng sÏ tr¶ tiÒn. B−íc kÕ tiÕp cña doanh nghiÖp lμ tÝnh xem nªn cÊp tÝn dông cho kh¸ch hμng nμo.
15 REV-COST Kh¸ch hμng tr¶ tiÒn (p) CÊp tÝn dông - COST Kh¸ch hμng kh«ng tr¶ tiÒn (1-p) 0 Tõ chèi cÊp tÝn dông S¬ ®å 1.3: QuyÕt ®Þnh tÝn dông S¬ ®å 1.3 cho thÊy nÕu doanh nghiÖp tõ chèi cÊp tÝn dông, doanh nghiÖp kh«ng l·i còng kh«ng lç. NÕu doanh nghiÖp cÊp tÝn dông, cã mét x¸c suÊt p lμ kh¸ch hμng sÏ tr¶ tiÒn vμ doanh nghiÖp sÏ l·i ®−îc REV – COST; cã mét x¸c suÊt (1-p) lμ kh¸ch hμng sÏ kh«ng tr¶ nî vμ doanh nghiÖp sÏ mÊt COST Lîi nhuËn dù kiÕn tõ mçi h−íng hμnh ®éng sÏ nh− sau: T×nh huèng Lîi nhuËn dù kiÕn Tõ chèi cÊp tÝn dông 0 CÊp tÝn dông PxPV(REV-COST) - (1-p)xPV(COST) Doanh nghiÖp nªn cÊp tÝn dông nÕu lîi nhuËn dù kiÕn tõ viÖc cÊp tÝn dông lín h¬n lîi nhuËn dù kiÕn tõ viÖc tõ chèi cÊp tÝn dông. §«i khi bé phËn tÝn dông ®èi phã víi c¸c lùa chän râ rμng. Trong nh÷ng tr−êng hîp nμy, cã thÓ −íc tÝnh ®−îc kh¸ chÝnh x¸c kÕt qu¶ cña mét chÝnh s¸ch tÝn dông réng r·i hay nghiªm ngÆt. Nh−ng thùc tÕ phøc t¹p h¬n nhiÒu, kh¸ch hμng kh«ng ph¶i hoμn toμn xÊu hay hoμn toμn tèt. NhiÒu kh¸ch hμng cø nhÊt quyÕt thanh to¸n chËm, doanh nghiÖp thu ®−îc tiÒn nh−ng ph¶i tèn kÐm nhiÒu khi thu nî vμ doanh nghiÖp thiÖt mÊt tiÒn l·i cña mét vμi th¸ng. Gièng nh− hÇu hÕt c¸c quyÕt ®Þnh tμi chÝnh,
16 viÖc ph©n bæ tÝn dông ®ßi hái mét kh¶ n¨ng ®¸nh gi¸ tèt. Sau ®©y lμ mét sè nguyªn t¾c cÇn ghi nhí khi quyÕt ®Þnh cÊp tÝn dông cho kh¸ch hμng: - Tèi ®a hãa lîi nhuËn: doanh nghiÖp kh«ng nªn tËp trung vμo viÖc tèi thiÓu hãa con sè c¸c tμi kho¶n xÊu, c«ng viÖc cña doanh nghiÖp lμ tèi ®a hãa lîi nhuËn dù kiÕn. Doanh nghiÖp ph¶i ®−¬ng ®Çu víi c¸c sù viÖc sau: ®iÒu tèt nhÊt cã thÓ x¶y ra lμ kh¸ch hμng tr¶ tiÒn nhanh chãng, xÊu nhÊt lμ hä kh«ng tr¶ tiÒn. Trong tr−êng hîp tèt nhÊt, doanh nghiÖp nhËn ®−îc ®Çy ®ñ doanh thu t¨ng thªm tõ th−¬ng vô sau khi trõ ®i chi phÝ t¨ng thªm; trong tr−êng hîp xÊu nhÊt, doanh nghiÖp kh«ng nhËn ®−îc g× mμ mÊt thªm chi phÝ. Doanh nghiÖp ph¶i c©n nh¾c c¬ héi tõ c¸c kÕt qu¶ cã thÓ x¶y ra nμy. NÕu lîi nhuËn biªn tÕ cao, doanh nghiÖp ®· hμnh ®éng ®óng khi ¸p dông chÝnh s¸ch tÝn dông réng r·i; nÕu thÊp, doanh nghiÖp kh«ng nªn g¸nh v¸c qu¸ nhiÒu kho¶n nî ph¶i thu khã ®ßi. - TËp trung vμo c¸c tμi kho¶n ®¸ng nghi ngê: doanh nghiÖp kh«ng nªn dμnh næ lùc ph©n tÝch tÝn dông cho tÊt c¶ c¸c ®¬n xin cÊp tÝn dông. Khi mét ®¬n xin cÊp tÝn dông nhá hoÆc râ rμng, quyÕt ®Þnh cña doanh nghiÖp nªn theo lÖ th−êng; cßn nÕu sè tÝn dông xin cÊp lín hoÆc ®¸ng nghi ngê, doanh nghiÖp nªn lμm mét ®¸nh gi¸ tÝn dông chi tiÕt. HÇu hÕt c¸c bé phËn tÝn dông kh«ng ®−a ra quyÕt ®Þnh trªn c¬ së tõng ®¬n ®Æt hμng. Thay vμo ®ã, doanh nghiÖp Ên ®Þnh mét h¹n møc tÝn dông cho mçi kh¸ch hμng. C¸c ®¹i diÖn b¸n hμng chØ cÇn xin chÊp thuËn mét ®¬n ®Æt hμng khi nμo kh¸ch hμng v−ît h¹n møc. - Xem xÐt xa h¬n ®¬n ®Æt hμng tøc thêi: quyÕt ®Þnh tÝn dông lμ mét vÊn ®Ò n¨ng ®éng. Doanh nghiÖp kh«ng thÓ nh×n vμo hiÖn t¹i. §«i khi nªn chÊp nhËn mét rñi ro t−¬ng ®èi xÊu miÔn lμ cã kh¶ n¨ng kh¸ch hμng nμy sÏ trë thμnh mét ng−êi mua hμng th−êng xuyªn vμ ®¸ng tin cËy trong t−¬ng lai. V× vËy c¸c doanh nghiÖp míi ph¶i chuÈn bÞ cho viÖc chÞu nhiÒu nî khã ®ßi h¬n c¸c doanh nghiÖp ®· thμnh danh. §©y lμ mét phÇn chi phÝ ®Ó x©y dùng ®−îc mét danh s¸ch c¸c kh¸ch hμng tèt. 1.6 Theo dâi kho¶n ph¶i thu 1.6.1 Môc ®Ých cña viÖc theo dâi kho¶n ph¶i thu: - Nh»m x¸c ®Þnh ®óng thùc tr¹ng cña c¸c kho¶n ph¶i thu
17 - §¸nh gi¸ tÝnh h÷u hiÖu cña chÝnh s¸ch thu tiÒn cña doanh nghiÖp. 1.6.2 Mét sè c«ng cô ®−îc dïng ®Ó theo dâi kho¶n ph¶i thu - Kú thu tiÒn b×nh qu©n: Kú thu tiÒn b×nh qu©n = c¸c kho¶n ph¶i thu/ doanh thu b¸n chÞu b×nh qu©n 1 ngμy trong kú - Ph©n tÝch tuæi cña c¸c kho¶n ph¶i thu: Ph−¬ng ph¸p ph©n tÝch nμy dùa trªn thêi gian biÓu vÒ “tuæi” cña c¸c kho¶n ph¶i thu. Ph−¬ng ph¸p nμy rÊt h÷u hiÖu ®èi víi c¸c kho¶n ph¶i thu cã sù biÕn ®éng vÒ mÆt thêi gian. B¶ng 1.1: Thêi gian biÓu cña c¸c kho¶n nî ph¶i thu §é dμi thêi gian Tû lÖ cña tõng kho¶n ph¶i thu cña nî ph¶i thu (ngμy) Sè tiÒn so víi tæng sè nî ph¶i thu (%) I. Nî ph¶i thu trong h¹n thanh to¸n Tõ 0-15 Tõ 16-30 Tõ 31-45 Tõ 46-60 Tõ 61-75 Tõ 76-90 Trªn 90 II. Nî ph¶i thu qu¸ h¹n Tõ 0-30 Tõ 31-60 Tõ 61-90 Trªn 90 Tæng céng
18 1.7 C¬ së ph¸p lý ®Ó xö lý c¸c kho¶n ph¶i thu khã ®ßi ë ViÖt Nam hiÖn nay: 1.7.1 §èi víi c¸c doanh nghiÖp nhμ n−íc: - Theo nghÞ ®Þnh 69/2002/N§-CP ngμy 12/07/2002 vÒ qu¶n lý vμ xö lý nî tån ®äng ®èi víi DNNN th× viÖc xö lý nî ph¶i thu tån ®äng ®−îc thùc hiÖn trong ph¹m vi sau: + §èi víi doanh nghiÖp nhμ n−íc ®ang ho¹t ®éng: ph¹m vi xö lý lμ c¸c kho¶n nî tån däng ®Õn ngμy 31/12/2000. C¸c kho¶n nî ph¶i thu tån ®äng ph¸t sinh sau ngμy 31/12/2000, doanh nghiÖp ph¶i tù thu håi. + §èi víi doanh nghiÖp nhμ n−íc thùc hiÖn chuyÓn ®æi: ph¹m vi xö lý lμ c¸c kho¶n nî tån ®äng ®Õn thêi ®iÓm chuyÓn ®æi. C¸c kho¶n nî tån ®äng ph¸t sinh sau thêi ®iÓm chuyÓn ®æi, doanh nghiÖp tù thu håi. C¸c doanh nghiÖp cã tr¸ch nhiÖm ®èi chiÕu, x¸c nhËn, ph©n lo¹i nî, ®«n ®èc thu håi vμ chñ ®éng xö lý nî ph¶i thu tån ®äng. - ViÖc huy ®éng nguån ®Ó xö lý nî ph¶i thu tån ®äng cña doanh nghiÖp nhμ n−íc ®−îc x¸c ®Þnh theo thø tù −u tiªn sau: + Nguån dù phßng c¸c kho¶n nî ph¶i thu khã ®ßi trÝch lËp hμng n¨m cña doanh nghiÖp nhμ n−íc. + L·i kinh doanh cña doanh nghiÖp nhμ n−íc + Gi¶m trõ vμo gi¸ trÞ vèn nhμ n−íc t¹i doanh nghiÖp + Sö dông nguån chi phÝ c¶i c¸ch doanh nghiÖp nhμ n−íc vμ hÖ thèng c¸c ng©n hμng th−¬ng m¹i giai ®o¹n 2001-2003 theo quyÕt ®Þnh sè 92/Q§-TTg ngμy 29 th¸ng 01 n¨m 2002. - §èi víi doanh nghiÖp cã nî ph¶i thu qu¸ lín kh«ng ®ßi ®−îc, kh«ng thÓ xö lý hÕt b»ng c¸c biÖn ph¸p (dïng nguån dù phßng ®Ó bï ®¾p, h¹ch to¸n vμo chi phÝ kinh doanh,…), do ®ã kh«ng cã kh¶ n¨ng thanh to¸n c¸c kho¶n nî ph¶i tr¶ ®Õn h¹n th× ph¶i tiÕn hμnh gi¶i thÓ hoÆc ph¸ s¶n theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt. Tr−êng hîp cÇn thiÕt ph¶i duy tr× doanh nghiÖp vμ doanh nghiÖp cã ph−¬ng ¸n kinh doanh hiÖu qu¶ ®−îc cÊp cã thÈm quyÒn duyÖt th× uû ban nh©n d©n tØnh, thμnh phè trùc thuéc Trung −¬ng hoÆc Bé, ngμnh qu¶n lý cã ý kiÕn göi Bé Tμi ChÝnh xem xÐt bæ sung vèn ®iÒu lÖ hoÆc cã biÖn
19 ph¸p hç trî tμi chÝnh ®Ó doanh nghiÖp cã thÓ duy tr× ho¹t ®éng b×nh th−êng. Tr−êng hîp v−ît thÈm quyÒn hoÆc qu¸ kh¶ n¨ng cña ng©n s¸ch, Bé Tμi ChÝnh b¸o c¸o Thñ t−íng ChÝnh phñ quyÕt ®Þnh. 1.7.2 §èi víi c¸c doanh nghiÖp ngoμi quèc doanh: Theo th«ng t− 13/2006/TT-BTC vÒ h−íng dÉn chÕ ®é trÝch lËp vμ sö dông c¸c kho¶n dù phßng gi¶m gi¸ hμng tån kho, tæn thÊt c¸c kho¶n ®Çu t− tμi chÝnh, nî khã ®ßi vμ b¶o hμnh s¶n phÈm, hμng ho¸, c«ng tr×nh x©y l¾p t¹i doanh nghiÖp ngμy 27/02/2006 th× viÖc xö lý nî ph¶i thu kh«ng cã kh¶ n¨ng thu håi ®−îc nh− sau: gi¸ trÞ tæn thÊt thùc tÕ cña kho¶n nî kh«ng cã kh¶ n¨ng thu håi, doanh nghiÖp sö dông nguån dù phßng nî ph¶i thu khã ®ßi, quü dù phßng tμi chÝnh (nÕu cã) ®Ó bï ®¾p, phÇn chªnh lÖch thiÕu h¹ch to¸n vμo chi phÝ qu¶n lý cña doanh nghiÖp. C¸c kho¶n nî ph¶i thu sau khi ®· cã quyÕt ®Þnh xö lý, doanh nghiÖp ph¶i theo dâi riªng trªn sæ s¸ch kÕ to¸n ngo¹i b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n trong thêi h¹n tèi thiÓu lμ 5 n¨m vμ tiÕp tôc cã c¸c biÖn ph¸p ®Ó thu håi nî. NÕu thu håi ®−îc nî th× sè tiÒn thu håi sau khi trõ c¸c chi phÝ cã liªn quan ®Õn viÖc thu håi nî, doanh nghiÖp h¹ch to¸n vμo thu nhËp kh¸c. Trong ®ã tæn thÊt thùc tÕ cña tõng kho¶n nî kh«ng thu håi ®−îc = nî ph¶i thu ghi trªn sæ s¸ch - sè tiÒn ®· thu håi ®−îc (do ng−êi g©y ra thiÖt h¹i ®Òn bï, do ph¸t m¹i tμi s¶n cña ®¬n vÞ nî hoÆc ng−êi nî, do ®−îc chia tμi s¶n theo quyÕt ®Þnh cña toμ ¸n hoÆc c¬ quan cã thÈm quyÒn kh¸c. 1.8 Kinh nghiÖm vÒ qu¶n trÞ kho¶n ph¶i thu t¹i c«ng ty cæ phÇn x©y dùng vμ kinh doanh ®Þa èc Hoμ B×nh: C«ng ty cæ phÇn x©y dùng vμ kinh doanh ®Þa èc Hoμ B×nh ®−îc thμnh lËp trªn c¬ së kÕ thõa toμn bé lùc l−îng cña c«ng ty x©y dùng Hoμ B×nh thμnh lËp tõ n¨m 1987. Víi h¬n 18 n¨m kinh nghiÖm Hoμ B×nh ®· kh¼ng ®Þnh vÞ trÝ næi bËc cña m×nh trong ngμnh x©y dùng. Hoμ B×nh ®· liªn tôc tróng thÊu vμ thi c«ng c¸c c«ng tr×nh cã qui m« lín nh− Phó Mü H−ng, C¶ng C¸t lë Vòng Tμu, ThuËn KiÒu Plaza, Sheraton,… LÜnh vùc kinh doanh chñ yÕu cña Hoμ B×nh lμ thiÕt kÕ kiÕn tróc, x©y dùng, giao th«ng c«ng ch¸nh, néi thÊt, ®iÖn n−íc, ®å gç néi thÊt, thi c«ng néi thÊt, nh«m kÝnh, cöa nhùa, s¬n