Luận văn Thạc sĩ Luật Hiến pháp và Luật Hành chính: Biện pháp xử lý hành chính giáo dục tại xã, phường, thị trấn từ thực tiễn huyện Yên Thủy, tỉnh Hòa Bình

Chia sẻ: Nhumbien999 Nhumbien999 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:120

Thêm vào BST

Báo xấu

46
lượt xem 8
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích của Luận văn là trên cơ sở phân tích, đánh giá thực trạng của pháp luật hiện hành về các biện pháp xử lý hành chính giáo dục tại xã, phường, thị trấn trong mối quan hệ với hệ thống lý luận định hướng hoàn thiện pháp luật trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội, công trình nghiên cứu đề xuất phương hướng và giải pháp nhằm hoàn thiện pháp luật về các biện pháp xử lý hành chính khác nói chung, pháp luật về biện pháp xử lý hành chính giáo dục tại xã, phường, thị trấn nói riêng trong điều kiện xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của nhân dân, do nhân dân và vì nhân dân.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Luật Hiến pháp và Luật Hành chính: Biện pháp xử lý hành chính giáo dục tại xã, phường, thị trấn từ thực tiễn huyện Yên Thủy, tỉnh Hòa Bình

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ …………/………… ……/…… HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA BÙI PHƯƠNG THẢO BIỆN PHÁP XỬ LÝ HÀNH CHÍNH GIÁO DỤC TẠI XÃ, PHƯỜNG, THỊ TRẤN TỪ THỰC TIỄN HUYỆN YÊN THỦY, TỈNH HÒA BÌNH Chuyên ngành : Luật Hiến pháp và Luật Hành chính Mã số : 60 38 01 02 TÓM TẮT LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HIẾN PHÁP VÀ LUẬT HÀNH CHÍNH HÀ NỘI - NĂM 2018
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan rằng đây là công trình nghiên cứu của tôi, số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn này là trung thực và không trùng lặp với các đề tài khác. Tôi cũng xin cam đoan rằng mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện luận văn này đã được cảm ơn và các thông tin trích dẫn trong luận văn đã được chỉ rõ nguồn gốc./. Yên Thuỷ, ngày tháng năm 201 Tác giả Bùi Phương Thảo
LỜI CẢM ƠN Để có thể hoàn thành đề tài luận văn thạc sỹ một cách hoàn chỉnh, bên cạnh sự nỗ lực, cố gắng của bản thân còn có sự hướng dẫn nhiệt tình của quý thầy cô cũng như sự động viên ủng hộ của gia đình, bạn bè và đồng nghiệp trong suốt thời gian học tập, nghiên cứu và thực hiện luận văn. Xin chân thành bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến PGS.TS Vũ Trọng Hách, người đã tận tâm chỉ bảo và hết lòng giúp đỡ, tạo điều kiện tốt nhất cho tôi hoàn thành luận văn này. Xin bày tỏ lòng biết ơn đến Ban giám đốc, quý thầy cô Học viện Hành chính quốc gia đã tận tình truyền đạt những kiến thức quý báu cũng như tạo điều kiện thuận lợi nhất cho tôi trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu và đến khi hoàn thành luận văn. Xin chân thành bày tỏ lòng biết ơn đến gia đình, những người đã không ngừng động viên, hỗ trợ và tạo điều kiện cho tôi trong suốt thời gian học tập và thực hiện luận văn. Xin chân thành cảm ơn tới các anh chị đồng nghiệp đã nhiệt tình giúp đỡ, động viên và tạo điều kiện để tôi vừa hoàn thành tốt công việc, vừa hoàn thành nhiệm vụ học tập, nghiên cứu và thực hiện đề tài luận văn hoàn chỉnh./. Tác giả Bùi Phương Thảo
MỤC LỤC MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1 1. Lý do chọn đề tài Luận văn .................................................................... 1 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận văn ........................... 3 3. Mục đích và nhiệm vụ của Luận văn .................................................... 6 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của Luận văn ................................. 6 5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu của Luận văn ......... 7 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của Luận văn ........................................... 8 7. Kết cấu luận văn ...................................................................................... 8 CHƯƠNG 1CƠ SỞ LÝ LUẬN, PHÁP LÝ VỀ BIỆN PHÁP XỬ LÝ HÀNH CHÍNH GIÁO DỤC TẠI XÃ, PHƯỜNG, THỊ TRẤN ................ 10 1.1. Những khái niệm cơ bản ................................................................... 10 1.1.1. Khái niệm về xử lý vi phạm hành chính ..................................... 10 1.1.2. Khái niệm biện pháp xử lí hành chính ....................................... 11 1.1.3. Khái niệm, bản chất pháp lý, đặc điểm biện pháp xử lý hành chính giáo dục tại xã, phường, thị trấn ................................................ 13 1.1.4. Phân biệt biện pháp xử lý hành chính giáo dục tại xã, phường, thị trấn với các biện pháp xử lý hành chính đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc; đưa vào trường giáo dưỡng; đưa vào cơ sở giáo dục bắt buộc ..... 16 1.2. Vai trò của biện pháp xử lý hành chính giáo dục tại xã, phường, thị trấn ........................................................................................................ 18 1.2.1. Giáo dục, cải tạo đối tượng có hành vi vi phạm ......................... 18 1.2.2. Thể hiện tinh thần nhân đạo sâu sắc của Đảng và Nhà nước ta.....19 1.2.3. Ngăn chặn, phòng ngừa tội phạm ............................................... 20 1.3. Những quy định của pháp luật về biện pháp xử lý hành chính giáo dục tại xã, phường, thị trấn ...................................................................... 21 1.3.1. Đối tượng, thời hiệu, thời hạn áp dụng biện pháp xử lý hành chính giáo dục tại xã, phường, thị trấn ................................................ 21 1.3.2. Thẩm quyền áp dụng biện pháp giáo dục tại xã, phường, thị trấn ..26
1.3.3. Trình tự, thủ tục áp dụng biện pháp xử lý hành chính giáo dục tại xã, phường, thị trấn .......................................................................... 26 1.3.4. Thi hành quyết định giáo dục tại xã, phường, thị trấn .............. 38 1.3.5. Chấm dứt việc chấp hành quyết định giáo dục tại xã, phường, thị trấn..................................................................................................... 43 Tiểu kết chương 1 .......................................................................................... 45 CHƯƠNG 2 THỰC TRẠNG THỰC HIỆN BIỆN PHÁP XỬ LÝ HÀNH CHÍNH GIÁO DỤC TẠI XÃ, PHƯỜNG, THỊ TRẤN TỪ THỰC TIỄN HUYỆN YÊN THỦY, TỈNH HÒA BÌNH................................................... 47 2.1. Khái quát chung ................................................................................. 47 2.1.1. Vị trí địa lý, điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội của huyện Yên Thuỷ ........................................................................................................ 47 2.1.2. Thực trạng vi phạm pháp luật của người chưa thành niên ...... 50 2.1.3. Thực trạng người nghiện ma túy trên địa bàn huyện ................ 51 2.1.4. Thực trạng xử phạt vi phạm hành chính về các lĩnh vực trật tự an toàn xã hội; phòng, chống tệ nạn xã hội ......................................... 53 2.1.5. Các hoạt động triển khai thực hiện các quy định của pháp luật về biện pháp xử lý hành chính giáo dục tại xã, phường, thị trấn ....... 54 2.2. Phân tích thực trạng thực hiện biện pháp xử lý hành chính giáo dục tại xã, phường, thị trấn ...................................................................... 59 2.3. Đánh giá chung ................................................................................... 71 2.3.1. Kết quả đạt được và nguyên nhân ............................................... 71 2.3.2. Hạn chế và nguyên nhân ............................................................. 73 Tiểu kết chương 2 .......................................................................................... 81 CHƯƠNG 3 PHƯƠNG HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN BIỆN PHÁP XỬ LÝ HÀNH CHÍNH GIÁO DỤC TẠI XÃ, PHƯỜNG, THỊ TRẤN TỪ THỰC TIỄN HUYỆN YÊN THỦY, TỈNH HÒA BÌNH........ 82 3.1. Phương hướng hoàn thiện biện pháp xử lý hành chính giáo dục tại xã, phường, thị trấn từ thực tiễn huyện Yên Thủy, tỉnh Hòa Bình ..... 82
3.1.1. Biện pháp xử lý hành chính giáo dục tại xã, phường, thị trấn gắn với chủ trương, chính sách pháp luật của Nhà nước về các biện pháp ngăn ngừa, đấu tranh, phòng chống tội phạm ............................ 82 3.1.2. Biện pháp xử lý hành chính giáo dục tại xã, phường, thị trấn gắn với chủ trương, chính sách pháp luật của Nhà nước về bảo vệ giáo dục trẻ em ....................................................................................... 84 3.2. Giải pháp hoàn thiện biện pháp xử lý hành chính giáo dục tại xã, phường, thị trấn từ thực tiễn huyện Yên Thủy, tỉnh Hòa Bình ........... 85 3.2.1. Hoàn thiện pháp luật ................................................................... 85 3.2.2. Kiện toàn tổ chức bộ máy và nâng cao trách nhiệm của người thực thi biện pháp xử lý hành chính giáo dục tại xã, phường, thị trấn ........... 89 3.2.3. Tăng cường công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật để nâng cao ý thức chấp hành pháp luật của các đối tượng ............... 91 3.2.4. Tăng cường mối quan hệ phối hợp giữa chủ thể có thẩm quyền và các cơ quan, tổ chức trên địa bàn ..................................................... 92 3.2.5. Tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra việc thực hiện biện pháp xử lý hành chính giáo dục tại xã, phường, thị trấn .................... 93 3.3. Một số kiến nghị nhằm thực hiện tốt biện pháp xử lý hành chính giáo dục tại xã, phường, thị trấn đối với huyện Yên Thủy ................... 94 3.3.1. Đối với Ủy ban nhân dân tỉnh Hòa Bình .................................... 94 3.3.2. Đối với Ủy ban nhân dân huyện Yên Thủy ................................ 94 3.3.3. Đối với Ủy ban nhân dân các xã, thị trấn trên địa bàn huyện .. 95 Tiểu kết chương 3 .......................................................................................... 97 KẾT LUẬN .................................................................................................... 98 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................... 100 PHỤ LỤC ..................................................................................................... 103
DANH MỤC BẢNG BIỂU TT Tên loại Trang Tên các bảng số liệu Bảng số 2.1. Số liệu người nghiện ma túy 52 1 trên địa bàn huyện Yên Thủy từ năm 2012 đến năm 2017 Bảng số 2.2. Số liệu đối tượng bị xử phạt vi phạm hành chính 53 2 về các lĩnh vực trật tự an toàn xã hội; phòng chống tệ nạn xã hội trên địa bàn huyện Yên Thủy từ năm 2012 đến năm 2017 Bảng số 2.3. Số liệu đối tượng bị lập hồ sơ áp dụng biện pháp 59 3 xử lý hành chính giáo dục tại xã, phường, thị trấn tại huyện Yên Thủy từ năm 2012 đến năm 2017 Bảng số 2.4. Số liệu đối tượng bị lập hồ sơ áp dụng biện pháp 60 4 xử lý hành chính giáo dục tại xã, phường, thị trấn tại huyện Lạc Sơn, tỉnh Hòa Bình từ năm 2012 đến năm 2017 Bảng 2.5. Đánh giá các đối tượng được đề nghị Công an cấp xã 64 5 lập hồ sơ. Bảng 2.6. Đánh giá việc thu thập thông tin, tài liệu để lập hồ sơ 65 6 đề nghị áp dụng biện pháp giáo dục tại xã, phường, thị trấn Bảng 2.7. Đánh giá việc kiểm tra tính pháp lý của hồ sơ đề nghị 66 7 áp dụng biện pháp giáo dục tại xã, phường, thị trấn Bảng 2.8. Đánh giá thành phần tham gia cuộc họp tư vấn tại Ủy 67 8 ban nhân dân cấp xã Bảng 2.9. Đánh giá công tác thi hành Quyết định áp dụng biện 69 9 pháp giáo dục tại xã, phường, thị trấn
MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Luận văn Công cuộc đổi mới đất nước với ưu tiên cốt lõi là xây dựng nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa đã từng bước đưa đất nước ta thoát khỏi sự khủng hoảng kinh tế và từng bước cải thiện được đời sống vật chất cho nhân dân. Những thành tựu của quá trình đổi mới không chỉ dừng lại ở tốc độ phát triển kinh tế, sự ổn định của đời sống xã hội và đảm bảo an ninh quốc gia, độc lập chủ quyền của dân tộc mà còn được thể hiện trong các thành tựu về văn hóa, xã hội, công tác giáo dục, đào tạo, khoa học, công nghệ và bảo đảm an sinh xã hội v.v... Tuy nhiên, song song với những thành tựu đạt được thì những biểu hiện của mặt trái của nền kinh tế thị trường ngày càng bộc lộ rõ rệt và thường xuyên trên hầu hết các lĩnh vực của đời sống xã hội. Tình trạng phân hóa giàu nghèo, tình trạng vi phạm pháp luật, đặc biệt trong các lĩnh vực quản lý nhà nước có chiều hướng gia tăng, tình trạng vi phạm hành chính và xử phạt vi phạm hành chính ở Việt Nam hiện nay đang diễn biến phức tạp trong khi đó năng lực kiểm soát lĩnh vực này của Nhà nước tỏ ra kém hiệu quả. Nhận thức được vấn đề cấp bách trên, Đảng và Nhà nước ta đã ban hành nhiều văn bản pháp lý để điều chỉnh cũng như xử lý các hành vi vi phạm hành chính. Bên cạnh hình thức xử phạt vi phạm hành chính, các biện pháp xử lý hành chính cũng là một hình thức xử lý hiệu quả áp dụng cho các đối tượng có hành vi vi phạm pháp luật về an ninh, trật tự, an toàn xã hội nhưng chưa đến mức truy cứu trách nhiệm hình sự. Với mục tiêu giáo dục, cải tạo đối tượng vi phạm, các biện pháp xử lý hành chính là một công cụ hữu hiệu để cảm hóa, đồng thời nâng cao tinh thần tự giác chấp hành pháp luật của các đối tượng. Trong đó giáo dục tại xã, phường, thị trấn là một biện pháp xử lý mang tính cưỡng chế ít nghiêm khắc nhất so với các biện pháp còn lại, áp 1
dụng chủ yếu đối với đối tượng có hành vi vi phạm nhỏ, tính chất đơn giản, rõ ràng, không nghiêm trọng, với tinh thần không cách ly họ khỏi cộng đồng mà ngược lại, dùng sức mạnh của cộng đồng dân cư trực tiếp tham gia giáo dục, cảm hóa người vi phạm để họ sớm hối lỗi, sửa chữa sai lầm, trở thành công dân tốt trong xã hội. Tuy nhiên, thực tiễn áp dụng biện pháp này trong thời gian qua đã bộc lộ một số điểm hạn chế, bất cập như: Quy trình xem xét áp dụng biện pháp này chưa thật sự đảm bảo công khai; việc xác định đối tượng áp dụng còn nhiều lúng túng; hoạt động giáo dục đối tượng còn mang tính hình thức, hiệu quả đạt được chưa cao. Huyện Yên Thuỷ được thành lập từ năm 1964, là một huyện miền núi thấp của tỉnh Hoà Bình, cách thành phố Hoà Bình gần 100 km. Phía bắc giáp huyện Kim Bôi (Hòa Bình), phía đông giáp huyện Lạc Thủy (Hòa Bình), phía tây giáp huyện Lạc Sơn (Hòa Bình) và phía nam giáp huyện Nho Quan tỉnh Ninh Bình, huyện Thạch Thành tỉnh Thanh Hóa. Toàn huyện có tổng diện tích đất tự nhiên là 28.216,1 ha; gồm 13 đơn vị hành chính (12 xã và 1 thị trấn). Với đặc điểm là một huyện miền núi, tiếp giáp với nhiều vùng miền có điều kiện kinh tế - xã hội khác nhau nên Yên Thủy có nhiều cơ hội giao lưu phát triển cả về kinh tế và xã hội. Tuy nhiên, cùng với sự phát triển nhanh về kinh tế- xã hội, cũng kéo theo những bất ổn về tình hình an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội, với sự gia tăng nhiều về tội phạm vị thành niên, cùng số lượng người nghiện ma túy năm sau tăng cao hơn năm trước. Bên cạnh chế tài hình sự được các cơ quan tư pháp áp dụng, chính quyền địa phương cũng áp dụng công cụ hữu hiệu để phòng ngừa vi phạm pháp luật trên địa bàn đó là áp dụng các biện pháp xử lý hành chính, trong đó có biện pháp xử lý hành chính giáo dục tại xã, phường, thị trấn. Từ năm 2012 đến năm 2016, việc thực hiện các quy định của pháp luật về biện pháp xử lý 2
hành chính giáo dục tại xã, phường, thị trấn đã được các cấp chính quyền huyện quan tâm, bước đầu đã đạt được mục đích là cải tạo, giáo dục người vi phạm pháp luật, ngăn ngừa, phòng chống vi phạm pháp luật, góp phần quan trọng trong giữ vững an ninh, trật tự, an toàn xã hội trên địa bàn. Tuy nhiên, qua thực tiễn triển khai các quy định của pháp luật về xử lý vi phạm hành chính nói chung, biện pháp xử lý hành chính giáo dục tại xã, phường, thị trấn nói riêng còn nhiều bất cập, hạn chế, đặc biệt trong công tác giáo dục đối tượng còn hình thức, chủ yếu lập hồ sơ để làm cơ sở thực hiện các biện pháp xử lý hành chính đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc, đưa vào trường giáo dưỡng; tính khả thi của biện pháp xử lý hành chính giáo dục tại xã, phường, thị trấn từ thực tiễn huyện Yên Thủy chưa cao. Xuất phát từ đòi hỏi của thực tiễn và yêu cầu của Đảng về mục tiêu cải cách bộ máy Nhà nước nhằm nâng cao năng lực hoạt động của bộ máy Nhà nước nói chung cũng như hiệu quả của hoạt động xử lý vi phạm hành chính nói riêng, trong đó có biện pháp xử lý hành chính giáo dục tại xã, phường, thị trấn, thì việc tăng cường nghiên cứu những vấn đề lý luận và thực tiễn của biện pháp xử lý hành chính giáo dục tại xã, phường, thị trấn là hết sức cần thiết. Từ những phân tích nêu trên, Học viên chọn đề tài “Biện pháp xử lý hành chính giáo dục tại xã, phường, thị trấn từ thực tiễn huyện Yên Thủy, tỉnh Hòa Bình” làm đề tài luận văn của mình. 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận văn Biện pháp xử lý hành chính giáo dục tại xã, phường, thị trấn là một trong những biện pháp xử lý hành chính được quy định tại Luật xử lý vi phạm hành chính năm 2012. Khi nghiên cứu cần đặt nó trong tổng thể các quy định của pháp luật về các biện pháp xử lý hành chính. Liên quan đến lĩnh vực này có thể kể đến một số tác giả cùng với các công trình khoa học của họ như sau: 3
Luận văn thạc sĩ luật học của Nguyễn Đình Thảo: "Trách nhiệm hành chính trong lĩnh vực an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội", chủ yếu nói về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực cụ thể; Luận văn thạc sĩ luật học của Nguyễn Thị Thủy: "Thẩm quyền xử lí vi phạm hành chính", nhấn mạnh đến vấn đề thẩm quyền xử lí vi phạm hành chính... những đề tài trên nghiên cứu ở nhiều khía cạnh khác nhau, nhưng chỉ mới dừng lại ở đề cập khái quát hoặc gợi mở vấn đề về các biện pháp xử lí hành chính khác, chưa nghiên cứu chuyên sâu, cụ thể, toàn diện về nhóm các biện pháp này. Tác giả Nguyễn Thị Hà và tác giả Phạm Tiến Thành với luận văn Thạc Sỹ "Các biện pháp xử lí hành chính khác theo quy định của pháp luật Việt Nam hiện nay"; Tác giả Nguyễn Trọng Bình với luận văn thạc sỹ luật học về “Hoàn thiện các quy định pháp luật về các hình thức xử phạt vi phạm hành chính”, các Luận văn đã đánh giá chuyên sâu và hệ thống đầy đủ, toàn diện về cơ sở lý luận về các biện pháp xử lý hành chính khác, đồng thời cũng có sự đánh giá xác thực về thực tiễn thực hiện các biện pháp xử lý hành chính khác tại Việt Nam. Tác giả Nguyễn Ngọc Bích với luận văn thạc sỹ luật học về “Hoàn thiện pháp luật về XLHC với người chưa thành niên” đã đề cập phần nào đến một số nội dung về các biện pháp xử lí hành chính khác như biện pháp giáo dục tại xã, phường, thị trấn; đưa vào trường giáo dưỡng, đưa vào cơ sở chữa bệnh nhưng chủ yếu đề tài bàn về khía cạnh xử lí đối với người chưa thành niên và bảo vệ quyền và lợi ích của người chưa thành niên. Tác giả Bùi Thị Đào với đề tài nghiên cứu, "Xây dựng Bộ luật xử lý vi phạm hành chính - những vấn đề cần lưu tâm". Đề tài nghiên cứu khoa học cấp Bộ của Bộ Tư pháp (2008) "Các biện pháp xử lý hành chính khác và việc bảo đảm quyền con người" do Thạc sỹ Đặng Thanh Sơn làm chủ nhiệm đề tài cùng nhóm nghiên cứu. Đây là công trình có tính quy mô và khá chi tiết về 4
các biện pháp pháp xử lí hành chính khác, nhưng chủ yếu nhìn nhận, phân tích quy định pháp luật và thực tiễn áp dụng dưới góc độ đối chiếu pháp luật quốc tế và bảo đảm quyền con người. Ngoài ra có một số bài viết trên các tạp chí chuyên ngành như: "Về các biện pháp xử lí hành chính khác, thực tiễn và giải pháp", của Hoàng Thị Kim Quế, đăng trên Tạp chí Khoa học, Đại học Quốc gia Hà Nội, số 24/2008; "Hoàn thiện các biện pháp xử lý hành chính khác theo Pháp luật Việt Nam", của Lê Ngọc Thạch, đăng trên Tạp chí Dân chủ và pháp luật, số 1/2006; "Những vấn đề đổi mới pháp luật về vi phạm hành chính ở nước ta", của Nguyễn Cửu Việt, Tạp chí Nghiên cứu lập pháp, số 1/2009); "Quyền công dân, quyền con người và chỗ đứng của các biện pháp xử lí hành chính khác trong pháp luật về vi phạm hành chính", của Trần Thanh Hương, Tạp chí Dân chủ và pháp luật, số 11/2005; “ Một số thực trạng và giải pháp đổi mới các biện pháp xử lý hành chính người chưa thành niên vi phạm pháp luật” của Hoàng Minh Khôi, Tạp chí phát triển nhân lực số 1(27)/2012. Nhìn chung, các công trình nghiên cứu nêu trên, phần nào đã đi vào đề cập đến một số nội dung của biện pháp xử lý hành chính giáo dục tại xã, phường, thị trấn xong chỉ mới dừng ở mức đề cập chung, với dung lượng không đáng kể và chưa toàn diện, triệt để cả vấn đề lý luận và thực tiễn áp dụng của biện pháp này. Về các công trình trực tiếp nghiên cứu về biện pháp xử lý hành chính giáo dục tại xã, phường, thị trấn: Hiện nay, công trình nghiên cứu dưới cấp độ luận văn thạc sỹ về biện pháp xử lý hành chính giáo dục tại xã, phường, thị trấn hầu như chưa có mà mới chỉ dừng lại ở một số bài viết đăng trên các tạp chí như: “Biện pháp xử lý hành chính giáo dục tại xã, phường, thị trấn trong Dự án Luật xử lý vi phạm hành chính” của tác giả Đặng Thanh Sơn, tạp chí Dân chủ pháp luật số 12/2011. 5
Đề tài "Biện pháp xử lý hành chính giáo dục tại xã, phường, thị trấn từ thực tiễn huyện Yên Thủy, tỉnh Hòa Bình " ở cấp độ luận văn thạc sĩ sẽ được nghiên cứu chuyên sâu, đầy đủ và có tính hệ thống. Bên cạnh đó, tác giả có ý thức kế thừa kết quả khoa học của những công trình đã công bố và kinh nghiệm thực tiễn có liên quan. 3. Mục đích và nhiệm vụ của Luận văn - Mục đích của Luận văn: Trên cơ sở phân tích, đánh giá thực trạng của pháp luật hiện hành về các biện pháp xử lý hành chính giáo dục tại xã, phường, thị trấn trong mối quan hệ với hệ thống lý luận định hướng hoàn thiện pháp luật trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội, công trình nghiên cứu đề xuất phương hướng và giải pháp nhằm hoàn thiện pháp luật về các biện pháp xử lý hành chính khác nói chung, pháp luật về biện pháp xử lý hành chính giáo dục tại xã, phường, thị trấn nói riêng trong điều kiện xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của nhân dân, do nhân dân và vì nhân dân. - Nhiệm vụ của Luận văn: Để đạt được các mục đích nêu trên, Luận văn có các nhiệm vụ phải thực hiện như sau: - Hệ thống hóa những vấn đề lý luận về biện pháp xử lý hành chính giáo dục tại xã, phường, thị trấn; - Phân tích, đánh giá thực trạng áp dụng biện pháp xử lý hành chính giáo dục tại xã, phường, thị trấn trên địa bàn huyện Yên Thủy, tỉnh Hòa Bình; - Đề xuất hệ thống giải pháp nhằm hoàn thiện biện pháp xử lý hành chính giáo dục tại xã, phường, thị trấn. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của Luận văn - Đối tượng nghiên cứu: 6
Nghiên cứu cơ sở lý luận, pháp lý về biện pháp xử lý hành chính giáo dục tại xã, phường, thị trấn; Nghiên cứu thực tiễn áp dụng biện pháp giáo dục tại xã, phường, thị trấn tại huyện Yên Thủy, tỉnh Hòa Bình. - Phạm vi nghiên cứu: + Về không gian: Phạm vi nghiên cứu của đề tài thực hiện tại 13 đơn vị hành chính gồm 12 xã và 01 thị trấn trên địa bàn huyện Yên Thủy tỉnh Hòa Bình. + Về thời gian: trong vòng 6 năm trở lại đây (từ năm 2012 - 2017). + Đối tượng khảo sát: Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp xã, công chức Tư pháp - Hộ tịch và Trưởng Công an tại các xã, thị trấn trên địa bàn huyện Yên Thuỷ. 5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu của Luận văn Về phương pháp luận, trong luận văn tác giả sử dụng phương pháp luận duy vật biện chứng và phương pháp luận duy vật lịch sử. Như chúng ta đã biết, chủ nghĩa duy vật biện chứng là cơ sở phương pháp luận đúng đắn chỉ đạo mọi hoạt động nhận thức và cải tạo thực tiễn. Trong đó, tác giả quán triệt nguyên tắc thống nhất lý luận với thực tiễn, giữa lý luận với thực tiễn có mối liên hệ biện chứng, thống nhất với nhau, lý luận là cơ sở để soi vào thực tiễn, ngược lại từ thực tiễn sẽ là căn cứ để phản ánh, hoàn thiện hơn về lý luận. Trên cơ sở hai phương pháp luận nêu trên, tác giả sử dụng các phương pháp nghiên cứu cụ thể như sau: - Phương pháp nghiên cứu và phân tích tài liệu: Tác giả tiến hành thu thập thông tin theo đối tượng và mục tiêu nghiên cứu đề ra. Những thông tin bao gồm các bài báo, công trình nghiên cứu được đăng tải trên các tạp chí, sách chuyên ngành hay dưới dạng số liệu thống kê. Các thông tin thu thập được sử dụng một cách có chọn lọc. 7
- Phương pháp điều tra xã hội học: Phương pháp này được tác giả tiến hành dựa trên cách chọn mẫu ngẫu nhiên theo những tiêu chuẩn quy định chung và theo yêu cầu nghiên cứu của đề tài. Tác giả trực tiếp phát phiếu điều tra tới tận tay từng cán bộ, công chức cấp xã. Kết quả nhận được dưới dạng thông tin sơ cấp đã được tác giả xử lý. Tác giả tiến hành khảo sát thực tế với dung lượng mẫu là 51 người. Trong đó: + Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp xã: 13 người; + Công chức Tư pháp - Hộ tịch: 25 người; + Công an cấp xã: 13 người. 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của Luận văn - Ý nghĩa lý luận: Tổng kết, hệ thống hóa những vấn đề lý luận về biện pháp xử lý hành chính giáo dục tại xã, phường, thị trấn. Đề xuất hệ thống giải pháp nhằm hoàn thiện biện pháp xử lý hành chính giáo dục tại xã, phường, thị trấn. - Ý nghĩa thực tiễn: + Những số liệu và kết luận của đề tài sẽ góp phần làm rõ những những kết quả đạt được, những hạn chế, nêu ra những nguyên nhân về kết quả đạt được, nguyên nhân về những hạn chế tồn tại. Từ đó, đề xuất hệ thống giải pháp giúp cho huyện Yên Thủy, tỉnh Hòa Bình thực hiện tốt hơn biện pháp xử lý hành chính giáo dục tại xã, phường, thị trấn trên địa bàn. + Kết quả nghiên cứu của Luận văn có thể làm tham khảo trong nghiên cứu giảng dạy và hoạt động thực tiễn. 7. Kết cấu luận văn Ngoài phần mở đầu và kết luận, danh mục tài liệu tham khảo. Nội dung của luận văn kết cấu gồm 3 chương, như sau: 8
Chương 1: Cơ sở lý luận, pháp lý về biện pháp xử lý hành chính giáo dục tại xã, phường, thị trấn. Chương 2: Thực trạng thực hiện biện pháp xử lý hành chính giáo dục tại xã, phường, thị trấn từ thực tiễn huyện Yên Thủy, tỉnh Hòa Bình. Chương 3: Phương hướng và giải pháp hoàn thiện biện pháp xử lý hành chính giáo dục tại xã, phường, thị trấn từ thực tiễn huyện Yên Thủy, tỉnh Hòa Bình. 9
CHƯƠNG 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN, PHÁP LÝ VỀ BIỆN PHÁP XỬ LÝ HÀNH CHÍNH GIÁO DỤC TẠI XÃ, PHƯỜNG, THỊ TRẤN 1.1. Những khái niệm cơ bản 1.1.1. Khái niệm về xử lý vi phạm hành chính Xã hội chỉ có thể tồn tại và phát triển vững mạnh khi có sự ổn định về trật tự an toàn xã hội. Trật tự đó được quy định bởi hệ thống chế tài, các biện pháp cưỡng chế của Nhà nước để điều chỉnh các quan hệ xã hội, các hành vi vi phạm hết sức đa dạng, phức tạp. Bên cạnh các biện pháp cưỡng chế hình sự, dân sự và kỉ luật, các biện pháp cưỡng chế hành chính có vai trò quan trọng trong việc đấu tranh, phòng ngừa vi phạm pháp luật, duy trì ổn định xã hội, đảm bảo an ninh trật tự, tăng cường hiệu quả quản lí nhà nước. Cưỡng chế hành chính gồm nhiều nhóm biện pháp cưỡng chế khác nhau. Dựa vào cơ sở áp dụng, cưỡng chế hành chính có thể chia thành hai nhóm lớn, gồm: Nhóm biện pháp cưỡng chế hành chính được áp dụng khi có vi phạm hành chính xảy ra và nhóm biện pháp cưỡng chế hành chính được áp dụng trong trường hợp không có vi phạm hành chính nhằm mục đích ngăn chặn, phòng ngừa vi phạm hành chính hoặc vì mục đích an ninh quốc gia; bảo vệ cộng đồng, phòng tránh thiên tai... Các hình thức xử lý hành chính thuộc nhóm biện pháp cưỡng chế hành chính áp dụng trên cơ sở có vi phạm hành chính. Lâu nay chúng ta vẫn hay quan niệm "Xử lí vi phạm hành chính bao gồm xử phạt vi phạm hành chính và các biện pháp xử lí hành chính khác". Quan niệm này được hình thành xuất phát từ các quy định của Pháp lệnh xử lý vi phạm hành chính trước đây, cụ thể tại Điều 1 Pháp lệnh xử lý vi phạm hành chính năm 2002 quy định: “Xử lý vi phạm hành chính bao gồm: Xử phạt vi phạm hành chính và các biện pháp xử lý hành chính khác” [29]. Tuy nhiên, Luật xử lý vi phạm hành chính năm 2012 không đưa ra khái niệm xử lý vi 10
phạm hành chính mà chỉ quy định về xử phạt vi phạm hành chính và các biện pháp xử lý hành chính. Theo tác giả, có lẽ nên hiểu xử lí hành chính là một quá trình trong đó bao gồm nhiều hoạt động cụ thể của các cơ quan, cá nhân có thẩm quyền nhằm xem xét và giải quyết một vụ việc trái pháp luật theo quy định của pháp luật hành chính. Hoạt động xử lí vi phạm hành chính không đơn thuần chỉ là việc áp dụng hai nhóm biện pháp trên mà có thể áp dụng nhiều biện pháp cưỡng chế khác nhau như các biện pháp khắc phục hậu quả; các biện pháp ngăn chặn và bảo đảm việc xử lí vi phạm hành chính; các biện pháp cưỡng chế quyết định xử phạt vi phạm hành chính để quá trình giải quyết công việc đạt hiệu quả. Như vậy, xử lí hành chính là nhóm các biện pháp được các cơ quan, cá nhân có thẩm quyền áp dụng trong quá trình xử lí hành chính đối với cá nhân, tổ chức có hành vi trái pháp luật trong quản lí nhà nước theo trình tự, thủ tục pháp luật quy định. Trong đó, xử phạt vi phạm hành chính và các biện pháp xử lí hành chính được xem là những biện pháp cưỡng chế chính, trung tâm. 1.1.2. Khái niệm biện pháp xử lí hành chính Các biện pháp xử lý hành chính của Luật xử lý vi phạm hành chính năm 2012 có nguồn gốc ban đầu là biện pháp cưỡng chế hành chính đặc biệt, xuất phát từ Nghị quyết số 49 năm 1961 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội. Nghị quyết này quy định việc đưa vào các trung tâm giáo dục cải tạo đối với người có hành động nguy hại cho xã hội, được giáo dục nhiều lần, nhưng không hối cải, Chủ tịch tỉnh ra quyết định và Bộ trưởng Công an duyệt với thời hạn 3 năm mà không cần thông qua việc xét xử của cơ quan tư pháp - Tòa án. Những biện pháp này dành cho những người chống đối chế độ biểu hiện qua những hành vi như: gián điệp, mật thám, ngụy quân, ngụy quyền, cốt cán đảng phái phản động… biện pháp tập trung giáo dục cải tạo, ngoài những 11
đối tượng nói trên, cũng được áp dụng cho những người có những hành vi tội phạm như lưu manh, trộm cắp, lừa đảo. Khoản 3 Điều 2 Luật xử lý vi phạm hành chính năm 2012 quy định: “Biện pháp xử lý hành chính là biện pháp được áp dụng đối với cá nhân vi phạm pháp luật về an ninh, trật tự, an toàn xã hội mà không phải là tội phạm, bao gồm biện pháp giáo dục tại xã, phường, thị trấn; đưa vào trường giáo dưỡng; đưa vào cơ sở giáo dục bắt buộc và đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc” [22]. Các biện pháp xử lí hành chính được xem là biện pháp cưỡng chế hành chính đặc biệt, sở dĩ được xem là đặc biệt vì nó khác các biện pháp cưỡng chế hành chính thông thường khác như đã phân tích trên và nó mang những đặc trưng về mức độ nghiêm khắc cao hơn so với các biện pháp cưỡng chế hành chính thông thường. Về thực chất biện pháp xử lí hành chính hạn chế quyền tự do cá nhân trong một giai đoạn nhất định với hình thức như đưa vào trường giáo dưỡng, đưa vào cơ sở giáo dục bắt buộc, đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc, không thua kém các biện pháp tư pháp hình sự về tính chất khắc nghiệt, trừng phạt; hoặc biện pháp có tính chất tác động xã hội cao như giáo dục tại xã, phường, thị trấn. Nhóm biện pháp này có đặc trưng là thời gian cưỡng chế dài từ ba tháng đến hai năm, người bị áp dụng phải chịu sự giám sát và quản lí chặt chẽ của các cơ quan hành chính nhà nước, tổ chức xã hội, các đoàn thể…Đối tượng bị áp dụng các biện pháp này cũng đa dạng và đặc biệt hơn. Như vậy, có thể định nghĩa về các biện pháp xử lí hành chính như sau: Biện pháp xử lí hành chính là một loại biện pháp cưỡng chế hành chính đặc biệt được áp dụng đối với công dân Việt Nam có hành vi vi phạm pháp luật về an ninh, trật tự, an toàn xã hội nhưng chưa đến mức phải xử lí hình sự, theo thẩm quyền, thủ tục được pháp luật hành chính quy định. 12
1.1.3. Khái niệm, bản chất pháp lý, đặc điểm biện pháp xử lý hành chính giáo dục tại xã, phường, thị trấn 1.3.1.1. Khái niệm, bản chất pháp lý biện pháp xử lý hành chính giáo dục tại xã, phường, thị trấn Biện pháp xử lý hành chính giáo dục tại xã, phường, thị trấn được quy định tại Khoản 1 Điều 89 Luật xử lý vi phạm hành chính năm 2012. Biện pháp này theo quy định Luật xử lý vi phạm hành chính năm 2012 thể hiện tính nhân đạo sâu sắc của Đảng và Nhà nước ta đối với những người có hành vi vi phạm pháp luật nhưng chưa đến mức bị truy cứu trách nhiệm hình sự, đồng thời chứng tỏ khả năng tự giáo dục, cải tạo trở thành người có ích cho xã hội. Tuy nhiên, hiện nay chưa đưa ra khái niệm cụ thể về biện pháp này. Về khái niệm giáo dục (theo nghĩa rộng): Là sự hình thành nhân cách được tổ chức một cách có mục đích, có tổ chức thông qua các hoạt động và các quan hệ giữa nhà giáo dục và người được giáo dục nhằm giúp đỡ người được giáo dục chiếm lĩnh những kinh nghiệm xã hội của loài người [27]. Giáo dục (theo nghĩa hẹp) được hiểu: Là một bộ phận của quá trình sư phạm, là quá trình hình thành những cơ sở khoa học của thế giới quan, niềm tin, lý tưởng, động cơ, tình cảm, thái độ, những tính cách, những hành vi, thói quen cư xử đúng đắn trong xã hội, kể cả việc phát triển và nâng cao thể lực. Nói cách khác đây là hoạt động nhằm tác động một cách có hệ thống đến sự phát triển tinh thần, thể chất của một đối tượng nào đó, làm cho đối tượng ấy dần dần có được những phẩm chất và năng lực như yêu cầu đề ra [27]. Thông qua các quy định của pháp luật cũng như thực tiễn áp dụng biện pháp xử lý hành chính giáo dục tại xã, phường, thị trấn những năm trước đây, có thể nhận thấy biện pháp này dựa trên tinh thần giáo dục và cảm hóa. Để thực hiện biện pháp này, những người có trách nhiệm giáo dục giám sát, trước tiên tác động về mặt tình cảm, chủ động gặp gỡ đối tượng bị áp dụng biện pháp này 13