Luận văn Thạc sĩ Luật học: Dấu hiệu "Đã bị xử lý hành chính" trong pháp luật hình sự Việt Nam - Một số vấn đề lý luận và thực tiễn

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:187

Thêm vào BST

Báo xấu

28
lượt xem 5
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Đề tài xác định trọng tâm nghiên cứu là làm sáng tỏ một số vấn đề lý luận và thực tiễn xung quanh dấu hiệu “đã bị xử lý hành chính" trong PLHS. Trên cơ sở phân tích những hạn chế của dấu hiệu "đã bị xử lý hành chính" cũng như những bất cập trong thực tiễn áp dụng đề tài đưa ra phương hướng và giải pháp hoàn thiện luật hình sự cũng như những căn cứ để phân biệt tội phạm với vi phạm hành chính nói riêng, vi phạm pháp luật khác nói chung trong thực tiễn áp dụng PLHS.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Luật học: Dấu hiệu "Đã bị xử lý hành chính" trong pháp luật hình sự Việt Nam - Một số vấn đề lý luận và thực tiễn

§¹i häc quèc gia Hµ néi Khoa luËt NguyÔn ThÞ BÐ Minh DÊu hiÖu “®· bÞ xö lý hµnh chÝnh” trong ph¸p luËt h×nh sù viÖt nam – mét sè vÊn ®Ò lý luËn vµ thùc tiÔn Chuyªn ngµnh : LuËt H×nh sù M· sè : 60 38 40 LuËn v¨n th¹c sÜ LuËt häc Hµ Néi - 2008
Môc lôc Lêi nãi ®Çu 1 Lêi nãi ®Çu ................................................................................................................. 4 1. TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi .............................................................................. 4 2. T×nh h×nh nghiªn cøu .................................................................................. 6 3. Môc ®Ých, ph¹m vi vµ nhiÖm vô nghiªn cøu cña ®Ò tµi ................................ 7 4. Ph-¬ng ph¸p nghiªn cøu ............................................................................. 8 5. Nh÷ng ®ãng gãp cña luËn v¨n: ................................................................... 8 6. KÕt cÊu luËn v¨n: ........................................................................................ 9 Mét sè vÊn ®Ò chung vÒ dÊu hiÖu ............................................................... 10 “®· bÞ xö lý hµnh chÝnh” trong ph¸p luËt h×nh sù ........................... 10 1.2 VÊn ®Ò vÒ chñ thÓ cña téi ph¹m vµ viÖc x©y dùng c¸c cÊu thµnh téi ph¹m dùa trªn c¸c ®Æc ®iÓm thuéc vÒ nh©n th©n chñ thÓ ................................. 28 1.2.2 C¸c CTTP cña BLHS hiÖn hµnh ®-îc x©y dùng dùa trªn c¸c ®Æc ®iÓm thuéc vÒ nh©n th©n ng-êi ph¹m téi........................................................ 35 C¸c cÊu thµnh téi ph¹m ®-îc x©y dùng dùa theo c¸c ®Æc ®iÓm xÊu thuéc vÒ nh©n th©n, trong ®â câ ®Æc ®iÓm “®± bÞ xõ lý h¯nh chÝnh” ..... 41 Ch-¬ng 2 59 DÊu hiÖu “®· bÞ xö lý hµnh chÝnh” trong lÞch sö lËp ph¸p h×nh sù ViÖt Nam vµ thùc tiÔn ph©n biÖt téi ph¹m víi vi ph¹m hµnh chÝnh th«ng qua dÊu hiÖu nµy .................... 59 2.1. DÊu hiÖu "®· bÞ xö lý hµnh chÝnh" trong lÞch sö lËp ph¸p h×nh sù ViÖt Nam tõ sau C¸ch m¹ng th¸ng 8 ®Õn nay. .............................................. 59 2.1.1. DÊu hiÖu "®· bÞ xö lý hµnh chÝnh" trong c¸c v¨n b¶n PLHS n-íc ta tõ n¨m 1945 ®Õn tr-íc khi BLHS n¨m 1985 ban hµnh ................ 62 2.1.2. DÊu hiÖu "®· bÞ xö lý hµnh chÝnh" trong BLHS n¨m 1985 vµ c¸c lÇn söa ®æi, bæ sung Bé luËt ....................................................... 65 2.1.3. DÊu hiÖu "®· bÞ xö lý hµnh chÝnh" trong BLHS n¨m 1999. ......... 70
2.2. Thùc tiÔn ph©n biÖt téi ph¹m víi vi ph¹m hµnh chÝnh th«ng qua dÊu hiÖu “ ®± bÞ xõ lý h¯nh chÝnh” ...................................................................... 79 Ch-¬ng 3 110 MéT Sè gi¶i ph¸p gãp phÇn n©ng cao hiÖu qu¶ ph©n biÖt téi ph¹m víi vi ph¹m hµnh chÝnh trong PLHS ViÖt Nam 110 3.1. Hoµn thiÖn viÖc ph©n biÖt téi ph¹m víi vi ph¹m hµnh chÝnh trong c¸c v¨n b¶n PLHS. .......................................................................................... 111 3.1.2.1 Nh÷ng yÕu tè ¶nh h-ëng ®Õn viÖc téi ph¹m hãa – phi téi ph¹m hãa trong PLHS hiÖn nay. ....................................................... 123 3.1.3. N©ng cao hiÖu qu¶ cña viÖc ph©n biÖt téi ph¹m víi vi ph¹m hµnh chÝnh trong ho¹t ®éng ¸p dông ph¸p luËt .................................. 150 3.2. Hoµn thiÖn ph¸p luËt hµnh chÝnh vÒ viÖc ph©n biÖt vi ph¹m hµnh chÝnh víi téi ph¹m .............................................................................................. 163 KÕt luËn 180 Danh môc tµi liÖu tham kh¶o .................................................................... 183
Lêi nãi ®Çu 1. TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi Vi ph¹m ph¸p luËt lµ hµnh vi cña con ng-êi, tr¸i víi quy ®Þnh cña ph¸p luËt, x©m h¹i ®Õn c¸c quan hÖ x· héi ®-îc ph¸p luËt x¸c lËp, b¶o vÖ vµ lµ hµnh vi nguy hiÓm cho x· héi. §Ó b¶o vÖ lîi Ých cña x· héi, tr¸ch nhiÖm ®Êu tranh phßng, chèng c¸c vi ph¹m ph¸p luËt lµ nhiÖm vô chung cña toµn x· héi, nh-ng tr-íc hÕt lµ cña Nhµ n-íc, mµ ®¹i diÖn ë ®©y lµ c¸c c¬ quan b¶o vÖ ph¸p luËt. Téi ph¹m vµ vi ph¹m hµnh chÝnh lµ c¸c vi ph¹m ph¸p luËt, cã cïng b¶n chÊt lµ tÝnh nguy hiÓm cho x· héi nh-ng gi÷a chóng cã sù kh¸c nhau vÒ møc ®é cña tÝnh nguy hiÓm. ChÝnh trªn c¬ së sù kh¸c nhau nµy mµ nhµ n-íc x¸c lËp c¸c lo¹i tr¸ch nhiÖm ph¸p lý kh¸c nhau ®Ó ®Êu tranh vµ phßng chèng c¸c hµnh vi vi ph¹m. Nh- vËy, sù kh¸c nhau vÒ møc ®é cña tÝnh nguy hiÓm cho x· héi cña hµnh vi lµ tiªu chÝ chung thèng nhÊt ®Ó ph©n biÖt téi ph¹m víi c¸c vi ph¹m ph¸p luËt kh¸c. Do ®ã, ph©n biÖt gi÷a téi ph¹m víi c¸c vi ph¹m ph¸p luËt kh¸c ®-îc thùc hiÖn trong nhiÒu ngµnh luËt vµ lµ nhiÖm vô chung cña c¶ hÖ thèng ph¸p luËt, trong ®ã cã LHS. §Ó ®Êu tranh víi téi ph¹m vµ c¸c vi ph¹m ph¸p luËt kh¸c, Nhµ n-íc ®· ph¶i sö dông mét lo¹t c¸c biÖn ph¸p ph¸p lý nh-: biÖn ph¸p h×nh sù, biÖn ph¸p hµnh chÝnh, biÖn ph¸p d©n sù,… Trong c¸c biÖn ph¸p t¸c ®éng b»ng ph¸p luËt th× biÖn ph¸p h×nh sù lµ biÖn ph¸p cã tÝnh c-ìng chÕ nghiªm kh¾c nhÊt. Cho nªn, biÖn ph¸p nµy chØ thÝch hîp ®Ó ®Êu tranh víi lo¹i vi ph¹m ph¸p luËt cã tÝnh nguy hiÓm cao cho x· héi - téi ph¹m. Nh-ng ®Ó cã thÓ sö dông biÖn ph¸p h×nh sù ®Êu tranh víi lo¹i hµnh vi cã tÝnh nguy hiÓm cho x· héi lµ téi ph¹m, ®ßi hái ph¶i cã sù ph©n biÖt ®Ó x¸c ®Þnh hµnh vi lµ téi ph¹m hay chØ lµ c¸c vi ph¹m ph¸p luËt kh¸c nh- vi ph¹m hµnh chÝnh. Nh- vËy, ph©n biÖt téi ph¹m víi vi ph¹m hµnh chÝnh lµ c¬ së ®Ó Nhµ n-íc ¸p dông c¸c biÖn ph¸p ph¸p lý kh¸c nhau nh»m ®¶m b¶o cho cuéc ®Êu tranh phßng, chèng téi ph¹m cã hiÖu qu¶, ®¶m b¶o cho PLHS vµ ph¸p luËt hµnh chÝnh thùc hiÖn tèt chøc n¨ng, nhiÖm vô cña m×nh.
BLHS n¨m 1999, trªn c¬ së tiªu chÝ chung ®· ®-îc x¸c ®Þnh, ë phÇn c¸c téi ph¹m, nhµ lµm luËt thùc hiÖn viÖc ph©n biÖt téi ph¹m víi vi ph¹m hµnh chÝnh th«ng qua c¸c dÊu hiÖu cô thÓ thuéc vÒ c¸c yÕu tè cÊu thµnh nh- c¸c dÊu hiÖu thuéc vÒ mÆt kh¸ch quan (hµnh vi, hËu qu¶…), c¸c dÊu hiÖu thuéc vÒ mÆt chñ quan (lçi, ®éng c¬, môc ®Ých ) hoÆc c¸c dÊu hiÖu thuéc vÒ b¶n th©n ng-êi ph¹m téi (®· bÞ xö ph¹t hµnh chÝnh, ®· bÞ xö lý kû luËt…). Tuy nhiªn, trong c¸c quy ®Þnh cña PLHS hiÖn hµnh, c¸c dÊu hiÖu cña téi ph¹m ®· ®-îc x¸c ®Þnh ë trong cÊu thµnh cô thÓ, nh-ng trªn thùc tÕ, kh«ng ph¶i khi nµo ranh giíi ph©n biÖt gi÷a téi ph¹m vµ vi ph¹m còng cã thÓ dÔ dµng nhËn thøc vµ ¸p dông thèng nhÊt. MÆt kh¸c, tÝnh nguy hiÓm cho x· héi cña hµnh vi lµ kh¸ch quan, do c¸c ®iÒu kiÖn kinh tÕ - x· héi quy ®Þnh. Hµnh vi nguy hiÓm cho x· héi kh«ng ph¶i lµ bÊt biÕn mµ sÏ thay ®æi mçi khi c¸c ®iÒu kiÖn kh¸ch quan ®ã thay ®æi. Bªn c¹nh ®ã, ®Ó ®¸p øng yªu cÇu tiÕp tôc ®Èy c«ng t¸c x©y dùng vµ hoµn thiÖn ph¸p luËt vÒ t- ph¸p, thùc hiÖn chñ tr-¬ng c¶i c¸ch t- ph¸p nh»m x©y dùng mét nÒn t- ph¸p trong s¹ch, v÷ng m¹nh, d©n chñ, v¨n minh, b¶o vÖ c«ng lý trong ®iÒu kiÖn míi ë n-íc ta hiÖn nay. Ngµy 25 - 05 - 2005, Bé ChÝnh trÞ ban hµnh NghÞ quyÕt 48/NQ - TW “VÒ chiÕn lîc x©y døng v¯ ho¯n thiÖn hÖ thèng ph¸p luËt ViÖt Nam ®Õn n¨m 2010, ®Þnh h-íng ®Õn n¨m 2020" vµ NghÞ quyÕt sè 49/NQ-TW ngµy 02 - 06 - 2005 "VÒ chiÕn l-îc c¶i c¸ch t- ph¸p ®Õn n¨m 2020", c¸c NghÞ quyÕt nµy ®· nªu râ, tiÕn hµnh ®ång bé c¸c biÖn ph¸p ®æi míi tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña c¸c c¬ quan t- ph¸p kÕt hîp víi c«ng t¸c x©y dùng vµ hoµn thiÖn ph¸p luËt vÒ t- ph¸p, trong ®ã cã PLHS. V× vËy, nghiªn cøu dÊu hiÖu "®· bÞ xö lý hµnh chÝnh" nãi riªng, còng nh- vÊn ®Ò ph©n biÖt gi÷a téi ph¹m víi vi ph¹m hµnh chÝnh nãi chung lµ cÇn thiÕt vµ cã ý nghÜa vÒ mÆt lËp ph¸p, còng nh- thùc tiÔn ¸p dông ph¸p luËt. Nh÷ng kÕt qu¶ nghiªn cøu cña ®Ò tµi sÏ lµ ®ãng gãp thiÕt thùc cho viÖc söa ®æi, bæ sung hoµn thiÖn BLHS theo KÕ ho¹ch sè 05/2006 ngµy 09/3/2006 cña Ban chØ ®¹o c¶i c¸ch t- ph¸p thùc hiÖn NghÞ quyÕt 49/NQ - TW cña Bé ChÝnh trÞ.
XuÊt ph¸t tõ nh÷ng lý do c¬ b¶n vµ cÊp thiÕt c¶ vÒ ph-¬ng diÖn lý luËn còng nh- thùc tiÔn trªn ®©y, cïng víi sù quan t©m, mong muèn t×m hiÓu cña b¶n th©n, gãp phÇn phôc vô cho nhu cÇu c«ng t¸c thùc tÕ, t¸c gi¶ lùa chän ®Ò tµi: "DÊu hiÖu "®· bÞ xö lý hµnh chÝnh" trong ph¸p luËt h×nh sù ViÖt Nam - Mét sè vÊn ®Ò lý luËn vµ thùc tiÔn" lµm luËn v¨n th¹c sÜ luËt häc cña m×nh. 2. T×nh h×nh nghiªn cøu KÓ tõ khi BLHS n¨m 1999 ban hµnh vµ cã hiÖu lùc ®Õn nay ®· h¬n 6 n¨m ¸p dông trong thùc tiÔn. V× vËy, c¸c quy ®Þnh vÒ téi ph¹m vµ c¸c dÊu hiÖu trong CTTP cña BLHS kh«ng ph¶i lµ vÊn ®Ò míi mÎ trong giíi nghiªn cøu chuyªn ngµnh luËt h×nh sù còng nh- nh÷ng ng-êi lµm c«ng t¸c thùc tiÔn. §iÒu nµy thÓ hiÖn th«ng qua mét sè c«ng tr×nh nghiªn cøu cã liªn quan ®Õn vÊn ®Ò nµy nh-: Nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n trong khoa häc luËt h×nh sù (phÇn chung), NXB §¹i häc Quèc gia Hµ Néi, PGS. TSKH Lª C¶m, n¨m 2005; LuËt h×nh sù ViÖt Nam (quyÓn I) Nh÷ng vÊn ®Ò chung, NXB Khoa häc x· héi n¨m 2000 cña GS. TSKH §µo TrÝ óc; Téi ph¹m vµ CTTP, NXB C«ng an nh©n d©n, n¨m 2006, GS. TS NguyÔn Ngäc Hoµ; LuËn ¸n tiÕn sÜ luËt häc "Ranh giíi gi÷a téi ph¹m vµ kh«ng ph¶i lµ téi ph¹m trong luËt h×nh sù ViÖt Nam" n¨m 2002 cña Ph¹m Quang Huy; LuËn ¸n Phã tiÕn sÜ luËt häc "ChÕ tµi hµnh chÝnh - Lý luËn vµ thùc tiÔn" n¨m 1996 cña t¸c gi¶ Vò Th-; C¸c bµi ®¨ng trªn c¸c t¹p chÝ: "BLHS 1999 víi viÖc quy ®Þnh ®Æc ®iÓm vÒ nh©n th©n lµ dÊu hiÖu ®Þnh téi" cða t²c gi° NguyÔn Ngãc Hßa, t³p chÝ LuËt hãc sç 06/2001; “§± bÞ xõ ph³t hµnh chÝnh - mét quy ®Þnh trong BLHS ViÖt Nam n¨m 1999 ®Ó ph©n biÖt téi ph¹m víi c¸c vi ph¹m ph¸p luËt kh¸c" cña t¸c gi¶ §ç §øc Hång Hµ, t¹p chÝ TAND sè 01/2003; "Nh÷ng ®¶m b¶o cÇn thiÕt cho viÖc thi hµnh BLHS n¨m 1999" cña t¸c gi¶ GSTSKH §µo TrÝ óc, t¹p chÝ Nhµ N-íc vµ ph¸p luËt sè 01/2001… Tuy nhiªn, c¸c c«ng tr×nh vµ c¸c bµi viÕt nªu trªn chØ ®Ò cËp ë khÝa c³nh rÊt h³n chÕ vÒ dÊu hiÖu “ ®± bÞ xõ ph³t h¯nh chÝnh" víi ý nghÜa l¯ dÊu hiÖu ®-îc dïng ®Ó ph©n biÖt téi ph¹m víi c¸c vi ph¹m hµnh chÝnh vµ lµ ®Ó thu hÑp hoÆc më réng ph¹m vi ph¶i xö lý vÒ mÆt h×nh sù, mµ ch-a cã c«ng tr×nh
nµo kh¸i qu¸t ®-îc ®Çy ®ñ b¶n chÊt, môc ®Ých cña viÖc quy ®Þnh dÊu hiÖu nµy trong PLHS hiÖn hµnh ®Ó cã thÓ nhËn thÊy ®-îc nh÷ng bÊt cËp khi quy ®Þnh ®Æc ®iÓm thuéc vÒ nh©n th©n ng-êi ph¹m téi lµ dÊu hiÖu ®Þnh téi. Trong bèi c¶nh söa ®æi, bæ sung BLHS n¨m 1999 theo tinh thÇn NghÞ quyÕt 48/NQ-TW vµ NghÞ quyÕt 49/NQ-TW cña Bé ChÝnh trÞ, c«ng tr×nh nghiªn cøu nµy lµ chuyªn kh¶o ®Çu tiªn vÒ "DÊu hiÖu "®· bÞ xö lý hµnh chÝnh " trong PLHS ViÖt Nam - Mèt sç vÊn ®Ò lý luËn v¯ thøc tiÔn” ê cÊp ®è mét luËn v¨n th¹c sÜ luËt häc. 3. Môc ®Ých, ph¹m vi vµ nhiÖm vô nghiªn cøu cña ®Ò tµi §Ò tµi x¸c ®Þnh träng t©m nghiªn cøu lµ lµm s¸ng tá mét sè vÊn ®Ò lý luËn vµ thùc tiÔn xung quanh dÊu hiÖu “®± bÞ xõ lý h¯nh chÝnh" trong PLHS. Trªn c¬ së ph©n tÝch nh÷ng h¹n chÕ cña dÊu hiÖu " ®· bÞ xö lý hµnh chÝnh " còng nh- nh÷ng bÊt cËp trong thùc tiÔn ¸p dông ®Ò tµi ®-a ra ph-¬ng h-íng vµ gi¶i ph¸p hoµn thiÖn luËt h×nh sù còng nh- nh÷ng c¨n cø ®Ó ph©n biÖt téi ph¹m víi vi ph¹m hµnh chÝnh nãi riªng, vi ph¹m ph¸p luËt kh¸c nãi chung trong thùc tiÔn ¸p dông PLHS. Víi môc ®Ých ®ã, nhiÖm vô ®Æt ra cho viÖc nghiªn cøu ®Ò tµi lµ: - Lµm râ nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn vÒ dÊu hiÖu "®· bÞ xö lý hµnh chÝnh" trong PLHS, lµm c¬ së cho viÖc gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò liªn quan ®Õn viÖc quy ®Þnh dÊu hiÖu nµy trong PLHS. - §¸nh gi¸ hÖ thèng PLHS hiÖn hµnh vµ thùc tiÔn ¸p dông cña c¸c c¬ quan tiÕn hµnh tè tông vÒ dÊu hiÖu " ®· bÞ xö lý hµnh chÝnh" ®Ó ®-a ra nh÷ng c¨n cø ph©n biÖt ranh giíi gi÷a téi ph¹m vµ vi ph¹m hµnh chÝnh trong mèi liªn hÖ víi lý luËn vµ thùc tiÔn ®Êu tranh víi téi ph¹m. - §Ò xuÊt ph-¬ng h-íng vµ gi¶i ph¸p hoµn thiÖn ph¸p luËt h×nh sù vÒ c¨n cø ph©n biÖt gi÷a téi ph¹m vµ vi ph¹m hµnh chÝnh, ®ång thêi ë mét chõng mùc nhÊt ®Þnh còng xem xÐt vµ ®Ò xuÊt viÖc hoµn thiÖn PLHC ®èi víi mét sè vÊn ®Ò liªn quan téi ph¹m.
4. Ph-¬ng ph¸p nghiªn cøu §Ó phï hîp víi néi dung nghiªn cøu vµ gi¶i quyÕt ®-îc c¸c nhiÖm vô mµ ®Ò tµi ®· ®Æt ra. Qu¸ tr×nh nghiªn cøu luËn v¨n, t¸c gi¶ dùa trªn c¬ së ph-¬ng ph¸p luËn cña chñ nghÜa duy vËt biÖn chøng vµ chñ nghÜa duy vËt lÞch sö lµm ph-¬ng ph¸p nghiªn cøu c¬ b¶n, chñ yÕu, kÕt hîp víi c¸c ph-¬ng ph¸p nghiªn cøu khoa häc chuyªn ngµnh nh-: ph-¬ng ph¸p lÞch sö, ph©n tÝch, tæng hîp, thèng kª, so s¸nh... Trong qu¸ tr×nh triÓn khai luËn v¨n t¸c gi¶ ®· kÕt hîp víi nh÷ng c¬ së lý luËn vµ thùc tiÔn ®Êu tranh víi téi ph¹m mµ ®¸ng chó ý lµ tõ thêi ®iÓm Nhµ n-íc ta ban hµnh BLHS n¨m 1999 ®Õn nay. 5. Nh÷ng ®ãng gãp cña luËn v¨n: C¸i míi cña luËn v¨n thÓ hiÖn tr-íc hÕt ë chç, ®©y lµ c«ng tr×nh nghiªn cøu ®Çu tiªn ®Ò cËp mét c¸ch cã hÖ thèng vµ t-¬ng ®èi toµn diÖn vÒ dÊu hiÖu "®· bÞ xö lý hµnh chÝnh" trong PLHS ViÖt Nam. Trong luËn v¨n nµy, t¸c gi¶ gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò sau: Th÷ nhÊt, x²c ®Þnh quan niÖm tång qu²t vÒ dÊu hiÖu “®± bÞ xõ lý h¯nh chÝnh" trong PLHS. Qua ®ã, lµm s¸ng tá sù kh¸c biÖt gi÷a c¸c ®Æc ®iÓm thuéc vÒ nh©n th©n ngéi ph³m tèi, trong ®â câ ®Æc ®iÓm" ®± bÞ xõ ph³t h¯nh chÝnh” víi c¸c dÊu hiÖu kh¸c thuéc vÒ yÕu tè chñ thÓ trong cÊu thµnh téi ph¹m. Th÷ hai, kh²i qu²t dÊu hiÖu “®± bÞ xõ lý h¯nh chÝnh” trong qu² tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña hÖ thèng PLHS ViÖt Nam qua c¸c giai ®o¹n tõ 1945 ®Õn nay. Trªn c¬ së ®ã ®-a ra nhËn xÐt vµ ®¸nh gi¸ vÊn ®Ò ph©n biÖt téi ph¹m víi vi ph¹m hµnh chÝnh trong PLHS ë mçi giai ®o¹n, ®Æc biÖt lµ hÖ thèng PLHS hiÖn hµnh. Thø ba, trªn c¬ së lý luËn vµ thùc tiÔn ph©n biÖt téi ph¹m víi vi ph¹m h¯nh chÝnh theo PLHS hiÖn h¯nh cñng nh víi thøc tiÔn ²p dóng dÊu hiÖu “ ®± bÞ xõ lý h¯nh chÝnh” trong c«ng t²c ®Êu tranh phßng, chçng tèi ph³m hiÖn nay, t¸c gi¶ lËp luËn cho viÖc hoµn thiÖn ranh giíi ph©n biÖt gi÷a téi ph¹m víi vi ph¹m hµnh chÝnh nãi riªng, c¸c vi ph¹m ph¸p luËt nãi chung, theo hÖ thèng víi c¸c vÊn ®Ò sau:
1. Tr×nh bµy nh÷ng yÕu tè ¶nh h-ëng ®Õn viÖc téi ph¹m hãa- phi téi ph¹m hãa trong PLHS. Tõ ®ã, ®Ò xuÊt téi ph¹m hãa - phi téi ph¹m hãa mét sè hµnh vi thÝch øng víi c¸c ®iÒu kiÖn míi nh»m gãp phÇn hoµn thiÖn viÖc quy ®Þnh téi ph¹m còng nh- ranh giíi ph©n biÖt gi÷a téi ph¹m víi vi ph¹m hµnh chÝnh trong PLHS. 2. KiÕn nghÞ söa ®æi, bæ sung mét sè cÊu thµnh cô thÓ trong phÇn c¸c téi ph¹m cña BLHS nh»m ®¶m b¶o cho viÖc ¸p dông ®óng ®¾n chÕ tµi, ®¸p øng yªu cÇu thùc tiÔn ®Êu tranh phßng, chèng téi ph¹m trong t×nh h×nh míi. 3. ë mét chõng mùc nhÊt ®Þnh, lµm râ nh÷ng h¹n chÕ, khiÕm khuyÕt vÒ mÆt lËp ph¸p còng nh- thùc tiÔn ¸p dông ph¸p luËt hµnh chÝnh hiÖn hµnh. Trªn c¬ së ®ã, ®Ó n©ng cao kh¶ n¨ng t¸c ®éng cña chÕ tµi hµnh chÝnh ®èi víi vi ph¹m hµnh chÝnh víi t- c¸ch lµ mét trong c¸c biÖn ph¸p nh»m h¹n chÕ ph¹m vi t¸c ®éng cña TNHS. T¸c gi¶ ®Ò xuÊt mét sè vÊn ®Ò liªn quan ®Õn quy ®Þnh vÒ vi ph¹m hµnh chÝnh vµ chÕ tµi hµnh chÝnh nh»m gãp phÇn hoµn thiÖn ranh giíi gi÷a vi ph¹m hµnh chÝnh víi téi ph¹m 6. KÕt cÊu luËn v¨n: §Ó phï hîp víi môc ®Ých, nhiÖm vô vµ ph¹m vi nghiªn cøu cña ®Ò tµi, luËn v¨n ®-îc chia thµnh 3 ch-¬ng: Ch-¬ng 1: Mét sè vÊn ®Ò chung vÒ dÊu hiÖu "®· bÞ xö lý hµnh chÝnh" trong ph¸p luËt h×nh sù. Ch-¬ng 2: DÊu hiÖu "®· bÞ xö lý hµnh chÝnh" trong lÞch sö lËp ph¸p h×nh sù ViÖt Nam vµ thùc tiÔn ph©n biÖt téi ph¹m víi vi ph¹m hµnh chÝnh th«ng qua dÊu hiÖu nµy. Ch-¬ng 3: Mét sè gi¶i ph¸p gãp phÇn n©ng cao hiÖu qu¶ cña viÖc ph©n biÖt gi÷a téi ph¹m víi vi ph¹m hµnh trong ph¸p luËt h×nh sù.
Ch-¬ng 1 Mét sè vÊn ®Ò chung vÒ dÊu hiÖu “®· bÞ xö lý hµnh chÝnh” trong ph¸p luËt h×nh sù 1.1 Tr¸ch nhiÖm hµnh chÝnh vµ xö lý hµnh chÝnh 1.1.1 C¬ së cña tr¸ch nhiÖm hµnh chÝnh §iÒu 3 Ph¸p lÖnh xö lý vi ph¹m hµnh chÝnh ban hµnh n¨m 2002 quy ®Þnh: “c² nh©n, tå ch÷c chØ bÞ xõ ph³t h¯nh chÝnh khi câ vi ph³m h¯nh chÝnh do ph²p luËt quy ®Þnh”. Nh vËy, c¬ sê cða viÖc xõ ph³t hµnh chÝnh lµ cã hµnh vi vi ph¹m hµnh chÝnh ®-îc ph¸p luËt quy ®Þnh. Vµ khi x¸c ®Þnh ®óng hµnh vi vi ph¹m (x¸c ®Þnh ®óng c¬ së xö ph¹t) th× viÖc xö ph¹t hµnh chÝnh sÏ ®óng, vµ míi b¶o ®¶m ®-îc quyÒn vµ lîi Ých hîp ph¸p cña Nhµ n-íc, cña c¸c tæ chøc vµ c¸ nh©n, ®ång thêi míi ph¸t huy ®-îc hiÖu qu¶ cña viÖc xö ph¹t, gãp phÇn gi¸o dôc, phßng ngõa vi ph¹m, tr¸nh ®-îc sù tïy tiÖn trong viÖc xö ph¹t hµnh chÝnh. Thùc tiÔn thi hµnh vµ ¸p dông ph¸p luËt hiÖn nay, "vi ph¹m hµnh chÝnh" th-êng ®-îc hiÓu theo nghÜa chung nhÊt lµ hµnh vi vi ph¹m c¸c nguyªn t¾c qu¶n lý cña Nhµ n-íc nh-ng kh«ng ph¶i lµ téi ph¹m vµ bÞ xö lý theo thñ tôc hµnh chÝnh mµ kh«ng viÖn ®Õn Tßa ¸n víi c¸c thñ tôc t- ph¸p. Tr-íc n¨m 1989, trong c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt thêi kú nµy chØ ®Ò cËp ®Õn kh¸i niÖm“vi c°nh”. Kh²i niÖm“vi c°nh” theo tô ®iÓn tiÕng ViÖt[1, tr.1073] ®îc ®Þnh nghÜa l¯ viÖc “vi ph³m luËt lÖ sinh hãat ê n¬i c«ng cèng” nh vi ph¹m quy ®Þnh vÒ gi÷ g×n vÖ sinh c«ng céng, trËt tù c«ng céng, an toµn giao th«ng,… Cßn kh²i niÖm “vi c°nh” trong c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt do Nhµ n-íc ban hµnh ®-îc hiÓu réng h¬n, kh«ng chØ lµ nh÷ng vi ph¹m luËt lÖ sinh ho¹t c«ng céng mµ ®-îc hiÓu lµ nh÷ng vi ph¹m nhá ch-a ®Õn møc h×nh sù. Theo §iÒu 2 “§iÒu lÖ vÒ xõ ph³t vi c°nh” th×: “vi c°nh” ®îc ®Þnh nghÜa l¯: “nh÷ng
hµnh vi x©m ph¹m ®Õn trËt tù an toµn x· héi mµ tÝnh chÊt ®¬n gi¶n, râ rµng vµ hËu qu¶ kh«ng nghiªm träng, ch-a ®Õn møc truy cøu tr¸ch nhiÖm h×nh sù hoÆc ch-a ®Õn møc xö ph¹t ph¹t b»ng c¸c biÖn ph¸p hµnh chÝnh khác lµ ph¹m ph¸p vi c¶nh” [2]. Vµ lÇn ®Çu tiªn, t¹i §iÒu 1 cña Ph¸p lÖnh Xö ph¹t VPHC ban hµnh ngµy 30/11/1989, kh²i niÖm “vi ph³m h¯nh chÝnh” ®± ®îc ®Þnh nghÜa chÝnh th÷c, ®ã lµ : “ h¯nh vi do c² nh©n, tå ch÷c thøc hiÖn mèt c²ch cç ý hoÆc v« ý, x©m ph¹m quy t¾c qu¶n lý Nhµ n-íc mµ kh«ng ph¶i lµ téi ph¹m h×nh sù vµ theo quy ®Þnh cða ph²p luËt ph°i bÞ xõ ph³t h¯nh chÝnh”. Theo ®Þnh nghÜa nµy, th× "vi ph¹m hµnh chÝnh" cã nh÷ng dÊu hiÖu sau :1/ hµnh vi cã tÝnh tr¸i ph¸p luËt, 2/ TÝnh cã lçi vµ 3/ TÝnh bÞ xö ph¹t hµnh chÝnh. Nh- vËy, ngoµi c¸c dÊu hiÖu vÒ mÆt kh¸ch quan vµ chñ quan ®-îc thÓ hiÖn qua ®Þnh nghÜa, trong ®Þnh nghÜa nµy còng ®· ®Ò cËp ®Õn yÕu tè chñ thÓ cña cÊu thµnh vi ph¹m hµnh chÝnh. Tuy nhiªn, ®Þnh nghÜa trªn ®©y vÉn cßn mét vµi khiÕm khuyÕt ë chç, yÕu tè kh¸ch thÓ cña vi ph¹m hµnh chÝnh kh«ng ®-îc thÓ hiÖn, v× côm tõ “x©m ph³m quy t¾c qu°n lý nh¯ níc” kh«ng ph°i l¯ kh²ch thÓ cða vi ph³m, mµ chØ lµ tÝnh tr¸i ph¸p luËt cña hµnh vi. Kh¸ch thÓ cña vi ph¹m ph¸p luËt ph¶i l¯ quan hÖ x± hèi ch÷ kh«ng ph°i l¯ quy t¾c, cßn “quy t¾c” chØ nh»m ®iÒu chØnh c²c quan hÖ x± hèi ®â. Thªm nöa, cóm tô “m¯ kh«ng ph°i l¯ tèi ph³m” rÊt dÔ lµm cho chñ thÓ cã thÈm quyÒn xö ph¹t hµnh chÝnh lÇm t-ëng mµ tù cho m×nh cã quyÒn ®¸nh gi¸ hµnh vi vi ph¹m ph¸p luËt nµo ®ã lµ vi ph¹m hµnh chÝnh. Ph¸p lÖnh xö lý vi ph¹m hµnh chÝnh n¨m 1995 vµ n¨m 2002, vÉn kh«ng cã bæ sung néi dung nµo trong diÒu luËt qui ®Þnh vÒ " xö ph¹t hµnh chÝnh", thËm chÝ kh¸i niÖm "vi ph¹m hµnh chÝnh" cßn kh«ng ®-îc ®Þnh nghÜa riªng biÖt mµ chØ ®îc qui ®Þnh chung trong ®iÒu luËt ®Þnh nghÜa “Xö ph¹t hµnh chÝnh”, t÷c l¯ ®Þnh nghÜa “viÖc l¯m” ch÷ kh«ng ph°i ®Þnh nghÜa “h¯nh vi” vi
ph¹m hµnh chÝnh mÆc dï vi ph¹m hµnh chÝnh míi lµ kh¸i niÖm chñ yÕu cña v¨n b¶n ph¸p luËt nµy. C¸c dÊu hiÖu ®Æc tr-ng cña vi ph¹m hµnh chÝnh. MÆt kh¸ch quan cña vi ph¹m hµnh chÝnh MÆt kh¸ch quan cña vi ph¹m hµnh chÝnh lµ nh÷ng biÓu hiÖn bªn ngoµi thÕ giíi kh¸ch quan cña hµnh vi, bao gåm c¸c dÊu hiÖu nh- hµnh vi, tÝnh tr¸i ph¸p luËt cña hµnh vi, hËu qu¶, mèi quan hÖ nh©n qu¶, thêi gian, ®Þa ®iÓm,… Theo C.M¸c, con ng-êi chØ tån t¹i ®èi víi ph¸p luËt th«ng qua hµnh vi cña m×nh, nh÷ng suy nghÜ, t- t-ëng cña con ng-êi, nÕu chØ dõng l¹i trong ý thøc cña ng-êi ®ã th× ch-a thÓ lµm biÕn ®æi c¸c quan hÖ x· héi ®-îc ph¸p luËt b¶o vÖ. Nh- vËy, chØ b»ng hµnh vi con ng-êi míi cã kh¶ n¨ng g©y ra thiÖt h¹i hoÆc ®e däa g©y ra thiÖt h¹i cho c¸c quan hÖ x· héi thuéc ph¹m vi cÇn ®-îc ph¸p luËt b¶o vÖ. Do ®ã, hµnh vi cña con ng-êi míi chÝnh lµ ®èi t-îng ®iÒu chØnh cña ph¸p luËt vµ lµ c¬ së ph¸p lý ®Ó nhµ n-íc buéc ng-êi thùc hiÖn nã ph¶i chÞu sù ph¸n xÐt cña ph¸p luËt. Vµ mét hµnh vi sÏ bÞ coi lµ vi ph¹m ph¸p luËt bëi tr-íc hÕt nã g©y ra hoÆc ®e däa g©y ra thiÖt h¹i cho c¸c quan hÖ x· héi ®-îc ph¸p luËt b¶o vÖ. Kh¸ch thÓ cña vi ph¹m hµnh chÝnh Kh¸ch thÓ cña vi ph¹m hµnh chÝnh lµ c¸c quan hÖ x· héi ®-îc c¸c quy ph¹m ph¸p luËt hµnh chÝnh b¶o vÖ nh-ng bÞ vi ph¹m hµnh chÝnh x©m h¹i ®Õn. Kh¸ch thÓ cña vi ph¹m hµnh chÝnh quy ®Þnh tÝnh chÊt, møc ®é nguy hiÓm cña hµnh vi vµ v× lÏ ®ã nã chÝnh lµ c¬ së ®Ó Nhµ n-íc quyÕt ®Þnh ¸p dông c¸c biÖn ph¸p c-ìng chÕ kh¸c nhau ®èi víi ng-êi thùc hiÖn hµnh vi x©m h¹i chóng. Tuy nhiªn, nh- ®· nãi ë trªn, trong ®Þnh nghÜa trùc tiÕp (Ph¸p lÖnh n¨m 1989) còng nh- gi¸n tiÕp, vi ph¹m hµnh chÝnh (Ph¸p lÖnh n¨m 1995 vµ n¨m 2002) ®Òu kh«ng chØ râ kh¸ch thÓ vi ph¹m. H¬n n÷a, quy ®Þnh tÝnh tr¸i ph¸p luËt cña hµnh vi vi ph¹m hµnh chÝnh lµ tr¸i víi quy t¾c qu¶n lý nhµ n-íc, ch-a hoµn toµn chÝnh x¸c. V× qu¶n lý nhµ n-íc nÕu hiÓu theo nghÜa hÑp th× chØ
lµ nh÷ng quan hÖ x· héi ®-îc h×nh thµnh trong ho¹t ®éng néi bé cña c¸c c¬ quan qu¶n lý Nhµ n-íc, cßn nÕu hiÓu theo nghÜa réng th× kh«ng chÝnh x¸c v× kh«ng ph¶i toµn bé c¸c quan hÖ qu¶n lý nhµ n-íc ®Òu lµ kh¸ch thÓ cña vi ph¹m hµnh chÝnh, mµ chØ nh÷ng quan hÖ x· héi ®-îc b¶o vÖ b»ng biÖn ph¸p tr¸ch nhiÖm hµnh chÝnh mµ th«i, bëi trong ®ã, ®a sè c¸c tr-êng hîp th× kh¸ch thÓ cña vi ph¹m hµnh chÝnh vµ téi ph¹m lµ ®ång nhÊt. V× vËy, kh¸ch thÓ cña VPHC theo chóng t«i, kh«ng chØ cã trËt tù qu¶n lý Nhµ n-íc, mµ cßn lµ trËt tù Nhµ n-íc vµ x· héi, quan hÖ së h÷u cña Nhµ n-íc, cña tæ chøc, c¸ nh©n, quyÒn tù do vµ lîi Ých hîp ph¸p cña c«ng d©n. Chủ thể của vi phạm hành chính: Chủ thể của vi phạm hà nh chÝnh bao gồm: c¸ nh©n và tổ chức. C¸ nh©n là người chưa thà nh niªn, nếu thực hiện vi phạm hà nh chÝnh th× “người từ đủ 14 tuổi đến dưới 16 tuổi bị xử phạt hà nh chÝnh về vi phạm hà nh chÝnh do cố ý” và chỉ bị “phạt cảnh c²o”, cßn “người từ 16 tuổi trở lªn bị xử phạt hà nh chÝnh về mọi vi phạm hà nh chÝnh do m×nh g©y ra”, nhưng “khi phạt tiền đối với họ th× mức phạt tiền kh«ng được qu¸ một phần hai mức phạt đối với người ®· thà nh niªn”. “Người chưa thà nh niªn vi phạm hà nh chÝnh g©y thiệt hại th× phải bồi thường theo quy định của ph¸p luật”, “ trong trường hợp kh«ng cã tiền nộp phạt th× cha mẹ hoặc người gi¸m hộ phải nộp thay” (Điều 7). Từ ®ã, suy ra người chưa đủ 14 tuổi th× kh«ng bị xử phạt mµ ¸p dụng biện ph¸p gi¸o dục. Đối c¸n bộ, c«ng chức, viªn chức nãi chung và người cã thẩm quyền nãi riªng chịu tr¸ch nhiệm hà nh chÝnh đối với những vi phạm hà nh chÝnh liªn quan đến c«ng vụ. Do vậy, c¸n bộ, c«ng chức nếu lợi dụng chức vụ để vi phạm hµnh chÝnh th× sẽ bị ¸p dụng t×nh tiết tăng nặng tr¸ch nhiệm hà nh chÝnh (khoản 5 Điều 9 Ph¸p lệnh)
Qu©n nh©n tại ngũ, qu©n nh©n dự bị trong thời gian tập trung huấn luyện và những người thuộc lực lượng C«ng an nh©n d©n, nếu vi phạm hà nh chÝnh cũng bị xử lý như đối với c«ng d©n kh¸c. Trong trường hợp cần ¸p dụng tước quyền sử dụng một số giấy phÐp hoạt động v× mục đÝch an ninh, quốc phßng, th× người xö lý kh«ng trực tiếp xử lý mà ®Ò nghị cơ quan, đơn vị qu©n đội, c«ng an cã thẩm quyền xử lý theo Điều lệ kỷ luật. Tổ chức cũng bị xử lý vi phạm hà nh chÝnh về mọi hà nh vi vi phạm hà nh chÝnh do m×nh g©y ra. Sau khi chấp hà nh quyết định xử phạt tổ chức bị xử phạt x¸c định c¸ nh©n cã lỗi g©y ra vi phạm hà nh chÝnh để x¸c định tr¸ch nhiệm của người đã theo quy định của ph¸p luật. Cßn c¸ nh©n, tổ chức nước ngoà i thực hiện vi phạm hà nh chÝnh trong phạm vi l·nh thổ và thềm lục địa của Việt Nam th× bị xử lý vi phạm hà nh chÝnh theo quy định của ph¸p luật Việt Nam, trừ trường hợp điều ước quốc tế mà Việt Nam ký kết hoặc gia nhập cã quy định kh¸c. Mặt chủ quan của vi phạm hà nh chÝnh Trong mặt chủ quan cña VPHC, lỗi là yếu tố bắt buộc. Mỗi một hà nh vi tr¸i ph¸p luËt kh«ng cã nghĩa là vi phạm ph¸p luật, nếu kh«ng x¸c định được lỗi của chủ thể. Vậy lỗi là th¸i ®é t©m lý của người đối với hà nh vi và hậu quả do hà nh vi đã g©y ra dưới h×nh thức cố ý hoặc v« ý. Hà nh vi VPHC bị coi là lỗi khi nã là kết quả của sự tự lựa chọn và quyết định của người thực hiện hà nh vi, trong khi họ cã đủ điều kiện để quyết định xử sự kh¸c phï hợp với những đßi hỏi của x· hội. Do đã, lỗi là cơ sở để truy cứu tr¸ch nhiệm ph¸p lý đối với người thực hiện hà nh vi VPHC. Việc x¸c định lỗi của người thực hiện hà nh vi đồng nghĩa với việc ph¸p luật
kh«ng chấp nhận việc quy định tr¸ch nhiệm ph¸p lý đối với ng-êi thực hiện hà nh vi nguy hiểm cho x· hội mà kh«ng x¸c định được lỗi của người đã. Hà nh vi cã lỗi được thể hiện dưới h×nh thức cố ý hoặc v« ý. Ở lỗi cố ý, người thực hiện hà nh vi cã khả năng nhận thức râ về tÝnh nguy hiểm cho x· hội của hà nh vi cũng như khả năng thấy trước được hậu quả sẽ xảy ra bởi hà nh vi đã. Lỗi v« ý cã thể là v« ý v× qu¸ tự tin hoặc v« ý do cẩu thả. ĐiÓm kh¸c biệt trong hai h×nh thức lỗi nà y là ở lỗi v« ý v× qu¸ tự tin, người vi phạm nhận thức được tÝnh nguy hiểm và tÝnh tr¸i ph¸p luật của hà nh vi nh-ng do khinh suốt, chủ quan nªn cho rằng cã thể ngăn ngừa được hậu quả của hà nh vi đã. Cßn ở lỗi v« ý do cẩu thả, người thực hiện hà nh vi mÆc dï cã ý thức lựa chọn hà nh vi nhưng kh«ng cã ý thức lựa chọn hà nh vi tr¸i ph¸p luật. Từ nh÷ng ph©n tÝch trªn ®©y cho thÊy c¬ së cña tr¸ch nhiÖm hµnh chÝnh ph¶i tho¶ m·n hai ®iÒu kiÖn: 1/ Vi ph¹m hµnh chÝnh ph¶i ®-îc qui ®Þnh trong mét v¨n b¶n ph¸p luËt cña nhµ n-íc. 2/ Hµnh vi trªn thùc tÕ tho¶ m·n c¸c ®Æc ®iÓm cña vi ph¹m hµnh chÝnh ®· ®-îc qui ®Þnh trong luËt. 1.1.2 Tr¸ch nhiÖm hµnh chÝnh vµ xö lý hµnh chÝnh Tr¸ch nhiÖm hµnh chÝnh Tr¸ch nhiÖm hµnh chÝnh Theo quan niÖm truyÒn thèng, tr¸ch nhiÖm ph¸p lý ®-îc hiÓu lµ ph¶n øng cña Nhµ n-íc ®èi víi vi ph¹m ph¸p luËt (tr¸ch nhiÖm tiªu cùc) vµ vi ph¹m ph¸p luËt lµ c¬ së cña tr¸ch nhiÖm. ë ®©y, kh¸i niÖm tr¸ch nhiÖm hµnh chÝnh ®-îc xem xÐt theo nghÜa hÑp cña tr¸ch nhiÖm ph¸p lý. Theo ®ã, tr¸ch nhiÖm hµnh chÝnh lµ hËu qu¶ cña vi ph¹m hµnh chÝnh, thÓ hiÖn ë chç sù ¸p dông bëi c¬ quan Nhµ n-íc, ng-êi cã
thÈm quyÒn nh÷ng chÕ tµi ph¸p luËt hµnh chÝnh ®èi víi chñ thÓ vi ph¹m hµnh chÝnh theo thñ tôc do luËt hµnh chÝnh quy ®Þnh. C¸c ®Æc ®iÓm cña tr¸ch nhiÖm hµnh chÝnh: - C¬ së cña tr¸ch nhiÖm hµnh chÝnh lµ vi ph¹m hµnh chÝnh, do ®ã, nÕu kh«ng cã vi ph¹m hµnh chÝnh th× sÏ kh«ng cã tr¸ch nhiÖm hµnh chÝnh. -Tr¸ch nhiÖm hµnh chÝnh lµ tr¸ch nhiÖm ph¸p lý duy nhÊt ®-îc ¸p dông vµ thùc hiÖn trong qu¶n lý hµnh chÝnh Nhµ n-íc cã tÝnh chÊt hµnh ph¸p. §©y lµ ®Æc ®iÓm dÔ ph©n biÖt nã víi tr¸ch nhiÖm ph¸p tr¸ch nhiÖm h×nh sù, tr¸ch nhiÖm d©n sù, tr¸ch nhiÖm kû luËt - C¨n cø ¸p dông c¸c h×nh thøc tr¸ch nhiÖm hµnh chÝnh lµ c¸c quyÕt ®Þnh xö lý vi ph¹m hµnh chÝnh, tøc lµ c¸c h×nh thøc tr¸ch nhiÖm nµy chØ ¸p dông trªn c¬ së quyÕt ®Þnh xö ph¹t. - §èi t-îng vi ph¹m ¸p dông tr¸ch nhiÖm hµnh chÝnh bao gåm: c¸ nh©n vµ tæ chøc. §Æc ®iÓm nµy kh¸c, tr¸ch nhiÖm h×nh sù vµ tr¸ch nhiÖm kû luËt lµ c¸c chÕ tµi xö ph¹t chØ ¸p dông ®èi víi c¸ nh©n. . Tr¸ch nhiÖm hµnh chÝnh ®-îc thùc hiÖn bëi nhiÒu c¬ quan Nhµ n-íc cã thÈm quyÒn tiÕn hµnh qu¶n lý hµnh chÝnh kh¸c víi tr¸ch nhiÖm h×nh sù vµ d©n sù chØ do Tßa ¸n ¸p dông. - C¸c h×nh thøc tr¸ch nhiÖm hµnh chÝnh cã ®Æc ®iÓm, tr×nh tù vµ thñ tôc riªng. Tr-íc hÕt, so víi c¸c h×nh thøc tr¸ch nhiÖm h×nh sù, d©n sù, c¸c h×nh thøc tr¸ch nhiÖm hµnh chÝnh ®-îc ¸p dông trong lÜnh vùc hµnh ph¸p, do ®ã tr×nh tù ¸p dông kh«ng ®ßi hái phøc t¹p, chÆt chÏ nh- tr¸ch nhiÖm h×nh sù vµ tr¸ch nhiÖm d©n sù trong lÜnh vùc t- ph¸p. MÆc dï, c¸c quyÕt ®Þnh ¸p dông tr¸ch nhiÖm hµnh chÝnh cã thÓ ®-îc xem xÐt theo tr×nh tù, thñ tôc t- ph¸p t¹i Tßa hµnh chÝnh. Song ®iÒu nµy kh«ng cã nghÜa lµ tr¸ch nhiÖm hµnh chÝnh ®-îc Tßa ¸n ¸p dông ®èi víi ng-êi vi ph¹m, mµ Tßa ¸n chØ xem xÐt l¹i tÝnh hîp ph¸p cña ng-êi ¸p dông trong tr-êng hîp ®Æc biÖt ®èi víi ng-êi vi ph¹m mµ th«i. C¸c h×nh thøc tr¸ch nhiÖm hµnh chÝnh chØ ®-îc Tßa ¸n
¸p dông ®èi víi ng-êi cã hµnh vi vi ph¹m trËt tù ho¹t ®éng t- ph¸p chø kh«ng ph¶i ®èi víi hµnh vi ph¹m hµnh chÝnh ®óng nghÜa cña nã. C¸c h×nh thøc tr¸ch nhiÖm hµnh chÝnh gåm hai nhãm: 1/ BiÖn ph¸p xö ph¹t hµnh chÝnh.2/ vµ BiÖn ph¸p kh¾c phôc hËu qu¶ (biÖn ph¸p kh«i phôc ph¸p luËt) 1.C¸c biÖn ph¸p xö ph¹t vi ph¹m hµnh chÝnh C¸c biÖn ph¸p xö ph¹t hµnh chÝnh bao gåm: C¶nh c¸o, ph¹t tiÒn vµ trôc xuÊt ( khi kh«ng ph¶i lµ h×nh ph¹t bæ sung). Ph¹t c¶nh c¸o ( §iÒu13): §©y lµ h×nh thøc ph¹tn ®-îc qui ®Þnh ¸p dông ®èi víi c¸c vi ph¹m cã møc ®é nguy hiÓm cho x· héi thÊp. Ph¹t tiÒn: lµ biÖn ph¸p tr¸ch nhiÖm hµnh chÝnh ®-îc ghi nhËn sím nhÊt trong ph¸p luËt vÒ vi ph¹m hµnh chÝnh n-íc ta, ®ång thêi ®-îc ¸p dông ®èi víi hÇu nh- tÊt c¶ c¸c lo¹i vi ph¹m hµnh chÝnh. Cho nªn, cã c¬ së ®Ó kh¼ng ®Þnh h×nh thøc ph¹t nµy lµ h×nh thøc ®ãng vai trß chñ yÕu trong hÖ thèng tµi chÕ tµi hµnh chÝnh. Trôc xuÊt. §©y lµ h×nh thøc ph¹t míi ®-îc qui ®Þnh trong ph¸p luËt hµnh chÝnh n-íc ta. Theo ®ã , th×: Trôc xuÊt lµ buéc ng-êi n-íc ngoµi cã hµnh vi vi ph¹m ph¸p luËt ViÖt Nam ph¶i rêi khái l·nh thæ n-íc Céng hßa XHCN ViÖt Nam. Theo ®ã, trôc xuÊt ®-îc qui ®Þnh ¸p dông lµ h×nh thøc ph¹t chÝnh hoÆc ph¹t bæ sung thïy thuéc vµo tõng tr-êng hîp cô thÓ. C¸c h×nh thøc ph¹t bæ sung. Kh«ng ®-îc ¸p dông mét c¸ch ®éc lËp mµ bao giê còng ®-îc ¸p dông kÌm theo mét h×nh thøc ph¹t chÝnh vµ bao gåm c¸c biÖn ph¸p: T-íc quyÒn sö dông giÊy phÐp, chøng chØ hµnh nghÒ; tÞch thu tang vËt, ph-¬ng tiÖn sö dung ®Ó vi ph¹m hµnh chÝnh. 2. C¸c biÖn ph¸p kh¾c phôc hËu qu¶ bÞ vi ph¹m hµnh chÝnh x©m h¹i.
§©y lµ c¸c biÖn ph¸p t¹o thµnh nhãm thø hai cña c¸c h×nh thøc tr¸ch nhiÖm hµnh chÝnh. Nhãm nµy thùc hiÖn chøc n¨ng gièng nhau lµ gi¶i quyÕt hËu qu¶ do vi ph¹m g©y ra b»ng c¸ch kh«i phôc l¹i quan hÖ ph¸p luËt cô thÓ ®· bÞ vi ph¹m. C¸c biÖn ph¸p tr¸ch nhiÖm hµnh chÝnh ®-îc coi lµ c¸c biÖn ph¸p kh¾c phôc hiÖu qu¶ khi viÖc ¸p dông nã cã thÓ ®-a quan hÖ ph¸p luËt bÞ vi ph¹m trë l¹i tr¹ng th¸i ban ®Çu vµ cïng víi c¸c biÖn ph¸p ph¹t, c¸c biÖn ph¸p kh«i phôc phçi hîp víi chòng ®Ó gi°i quyÕt “trãn vÑn” “ho¯n tÊt” vi ph³m h¯nh chÝnh ®± x¶y ra ë chç, biÖn ph¸p ph¹t t¸c ®éng trõng trÞ ®èi víi ng-êi vi ph¹m, cßn biÖn ph¸p kh«i phôc hËu qu¶ ®-a quan hÖ bÞ vi ph¹m vÒ tr¹ng th¸i nã vèn cã, c¶ hai biÖn ph¸p ®Òu h-íng tíi b¶o vÖ phÇn quy ®Þnh cña quy ph¹m ph¸p luËt nh-ng theo c¸ch thøc kh¸c nhau. C¸c biÖn ph¸p kh¾c phôc hËu qu¶ vi ph¹m hµnh chÝnh cã c¸c dÊu hiÖu chung cña mäi biÖn ph¸p tr¸ch nhiÖm hµnh chÝnh lµ chÕ tµi, lµ biÖn ph¸p c-ìng chÕ nhµ n-íc gi¶i quyÕt vÒ thùc chÊt vi ph¹m ph¸p luËt, thÓ hiÖn sù lªn ¸n cña nhµ n-íc ®èi víi ng-êi vi ph¹m. Song chóng cã mét sè ®Æc ®iÓm sau: Thø nhÊt, néi dung b¶o vÖ cña biÖn ph¸p kh¾c phôc trïng víi quy ®Þnh cña quy ph¹m ph¸p luËt. Tuy nhiªn, cÇn nhÊn m¹nh biÖn ph¸p kh«i phôc lµ sù thùc hiÖn nghÜa vô ghi trong quy ®Þnh d-íi sù c-ìng chÕ Nhµ n-íc vµ lu«n liªn quan víi sù vi ph¹m ph¸p luËt. Thø hai, biÖn ph¸p kh«i phôc do c¸ch thøc b¶o vÖ trËt tù ph¸p luËt, nã b¶o vÖ trùc tiÕp quan hÖ x· héi ®· bÞ vi ph¹m (vÝ dô: buéc th¸o dì c«ng tr×nh x©y dùng tr¸i phÐp). Trong khi ®ã, chÕ tµi ph¹t chØ gi¸n tiÕp b¶o vÖ quan hÖ ph¸p luËt sÏ x¶y ra trong t-¬ng lai. Thø ba, c¸c biÖn ph¸p ph¹t, nãi chung cã môc ®Ých lµm cho ng-êi vi ph¹m ph¶i chÞu sù h¹n chÕ vÒ mÆt ph¸p luËt. Ng-îc l¹i, chÕ tµi kh«i phôc l¹i nh»m thùc hiÖn thùc tÕ nghÜa vô kh«ng ®-îc tu©n thñ.
Thø t-, c¸c biÖn ph¸p ph¹t th-êng ®-îc quy ®Þnh d-íi d¹ng chÕ tµi x¸c ®Þnh t-¬ng ®èi. ViÖc ¸p dông chÕ tµi nµy ®ßi hái ph¶i c©n nh¾c ®Ó quyÕt ®Þnh phï hîp víi tÝnh chÊt, møc vµ c¸c yÕu tè kh¸c cña vi ph¹m ®· thùc hiÖn. Nh-ng c¸c chÕ tµi kh«i phôc l¹i kh¸c, chóng lu«n ®-îc quy ®Þnh d-íi d¹ng chÕ tµi x¸c ®Þnh tuyÖt ®èi. MÆc dï, viÖc ¸p dông chóng vÉn trªn c¬ së vi ph¹m hµnh chÝnh, song kh«ng ®ßi hái ph¶i c©n nh¾c c¸c t×nh tiÕt vi ph¹m nh- c¸c chÕ tµi ph¹t. Thø n¨m, th«ng th-êng c¸c biÖn ph¸p kh«i phôc ®-îc ¸p dông cïng lóc víi quyÕt ®Þnh vÒ biÖn ph¸p ph¹t, tøc lµ cïng trong thêi hiÖu xö ph¹t. Nh-ng nÕu hÕt thêi hiÖu ®ã, quan hÖ ph¸p luËt kh«ng ®-îc kh¾c phôc th× cã nghÜa lµ vi ph¹m ch-a ®-îc gi¶i quyÕt. Cho nªn, cã thÓ kh¼ng ®Þnh biÖn ph¸p kh«i phôc trong mét sè tr-êng hîp vi ph¹m cã thÓ ®-îc ¸p dông ®éc lËp. Nh×n chung, sù hiÖn diÖn cña c¸c biÖn ph¸p kh«i phôc trong hÖ thèng chÕ tµi hµnh chÝnh phô thuéc vµo ®Æc ®iÓm cña quan hÖ ph¸p luËt ®-îc b¶o vÖ, sù vËn ®éng ph¸t triÓn cña c¸c quan hÖ x· héi trong mèi quan hÖ víi yªu cÇu ®iÒu chØnh ph¸p luËt. Sù c©n nh¾c cña nhµ n-íc vÒ kh¶ n¨ng kh«i phôc l¹i quan hÖ ph¸p luËt bÞ vi ph¹m. Theo quy ®Þnh cða ph²p luËt hiÖn h¯nh (§iÒu 12) “C²c biÖn ph¸p kh¾c phôc hËu qu¶ gåm: buéc kh«i phôc l¹i t×nh tr¹ng ban ®Çu ®· bÞ thay ®æi do vi ph¹m hµnh chÝnh g©y ra hoÆc buéc th¸o dì c«ng tr×nh nhµ x©y dùng tr¸i phÐp; buéc thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p kh¾c phôc t×nh tr¹ng « nhiÔm m«i tr-êng, l©y lan dÞch bÖnh do vi ph¹m hµnh chÝnh g©y ra; buéc ®-a ra khái l·nh thæ ViÖt Nam hoÆc buéc t¸i xuÊt hµng hãa, vËt phÈm, ph-¬ng tiÖn; buéc tiªu hñy vËt phÈm g©y h¹i cho søc kháe con ng-êi, vËt nu«i, c©y trång, v¨n hãa phÈm ®éc h¹i vµ c¸c biÖn ph¸p kh¸c do ChÝnh phñ quy ®Þnh. c) Ph©n biÖt tr¸ch nhiÖm hµnh chÝnh vµ xö lý hµnh chÝnh
Theo quy ®Þnh cða Ph²p lÖnh hiÖn h¯nh (kho°n 1 §iÒu 1) th× “Xõ lý vi ph¹m hµnh chÝnh bao gåm xö ph¹t vi ph¹m hµnh chÝnh vµ ¸p dông c¸c biÖn ph²p xõ lý h¯nh chÝnh kh²c”. Theo ®â: “Xõ ph³t h¯nh chÝnh ®-îc ¸p dông ®èi víi c¸ nh©n, tæ chøc cã hµnh vi cè ý hoÆc v« ý vi ph¹m c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt vÒ qu¶n lý Nhµ n-íc mµ kh«ng ph¶i lµ téi ph¹m vµ theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt ph¶i bÞ xö ph¹t hµnh chÝnh” (kho°n 2 §iÒu 1). Cßn c¸c biÖn ph¸p xö lý hµnh chÝnh kh¸c ®-îc ¸p dông ®èi víi c¸ nh©n cã hµnh vi vi ph¹m ph¸p luËt vÒ an ninh, trËt tù, an toµn x· héi nh-ng ch-a ®Õn møc truy cøu tr¸ch nhiÖm h×nh sù ®-îc quy ®Þnh t¹i c¸c §iÒu 23, §iÒu 24, §iÒu 25, §iÒu 26 cña Ph¸p lÖnh nµy vµ bao gåm c¸c biÖn ph¸p nh-: gi¸o dôc t¹i ph-êng, x·, thÞ trÊn; ®-a vµo tr-êng gi¸o d-ìng; ®-a vµo c¬ së gi¸o dôc; ®-a vµo c¬ së ch÷a bÖnh. BiÖn ph¸p Qu¶n chÕ hµnh chÝnh ®· ®-îc b·i bá theo Ph¸p lÖnh sè 31 ngµy 08/3/2007 nªn chóng t«i kh«ng ®Ò cËp. Nh- vËy, xö ph¹t vi ph¹m hµnh chÝnh chØ lµ mét bé phËn trong néi hµm cða xõ lý vi ph³m h¯nh chÝnh v¯ cÇn thÊy r´ng, kh²i niÖm “Xõ lý vi ph³m h¯nh chÝnh” l¯ kh²i niÖm míi xuÊt hiÖn v¯ lÇn ®Çu tiªn ®îc chÝnh th÷c quy ®Þnh trong Ph¸p lÖnh xö lý vi ph¹m hµnh chÝnh n¨m 1995. Tr-íc ®ã, trong Ph¸p lÖnh n¨m 1989 chØ sõ dóng kh²i niÖm “Xõ ph³t vi ph³m h¯nh chÝnh” ®Ó chØ c¸c biÖn ph¸p xö ph¹t th«ng dông nh- c¶nh c¸o, ph¹t tiÒn, tÞch thu tang vËt, ph-¬ng tiÖn,… ViÖc ®-a ra kh¸i niÖm nµy vµo trong Ph¸p lÖnh n¨m 1995 lµ nh»m gép chung c¶ chÕ tµi xö ph¹t hµnh chÝnh theo Ph¸p lÖnh n¨m 1989 vµ c¸c biÖn ph¸p míi ®-îc quy ®Þnh trong Ph¸p lÖnh n¨m 1995 trªn c¬ së c¸c quy ®Þnh tr-íc ®©y nh-: NghÞ quyÕt 49/NQ - TVQH ngµy 20/06/1961 cña Uû ban th-êng vô Quèc héi vÒ tËp trung gi¸o dôc, c¶i t¹o vµ phÇn tö cã hµnh ®éng nguy h¹i cho x· héi (trong ®ã, quy ®Þnh hai biÖn ph¸p c-ìng chÕ hµnh chÝnh lµ tËp trung gi¸o dôc c¶i t¹o vµ qu¶n chÕ hµnh chÝnh), Th«ng t- sè 68/TTG - VG cña Thñ t-íng ChÝnh phñ ngµy 13/07/1964 vÒ viÖc thµnh lËp c¸c