Luận văn Thạc sĩ Luật học: Pháp luật về giải quyết tranh chấp đầu tư trực tiếp nước ngoài bằng trọng tài

Chia sẻ: Cẩn Ngữ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:128

Thêm vào BST

Báo xấu

19
lượt xem 3
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích của Luận văn là đưa ra một cách nhìn tổng quát và có hệ thống về giải quyết tranh chấp đầu tư trực tiếp nước ngoài bằng trọng tài, từ đó có những kiến nghị nhằm hoàn thiện pháp luật Việt Nam về giải quyết tranh chấp đầu tư trực tiếp nước ngoài bằng trọng tài.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Luật học: Pháp luật về giải quyết tranh chấp đầu tư trực tiếp nước ngoài bằng trọng tài

®¹i häc quèc gia hµ néi khoa luËt _____________ §ç thanh hµ ph¸p luËt vÒ gi¶i quyÕt tranh chÊp ®Çu t- trùc tiÕp n-íc ngoµi b»ng träng tµi Chuyªn ngµnh: LuËt kinh tÕ M· sè: 60105 LuËn v¨n th¹c sÜ luËt häc Ng-êi h-íng dÉn khoa häc: TiÕn sÜ Hoµng Ph-íc HiÖp Hµ Néi - n¨m 2006 1
lêi cam ®oan T«i xin cam ®oan LuËn v¨n nµy lµ c«ng tr×nh nghiªn cøu cña riªng t«i víi sù h-íng dÉn khoa häc cña TS Hoµng Ph-íc HiÖp mµ kh«ng hÒ cã viÖc sao chÐp l¹i bÊt cø c«ng tr×nh nµo kh¸c. Mäi trÝch dÉn trong LuËn v¨n nµy hoµn toµn trung thùc vµ chÝnh x¸c theo nh÷ng tµi liÖu tham kh¶o ®· ®-îc ®Ò cËp t¹i danh môc ë phÇn cuèi LuËn v¨n. §ç Thanh Hµ 2
môc lôc Danh môc c¸c ch÷ viÕt t¾t 6 Lêi më ®Çu 7 Ch-¬ng 1. Mét sè vÊn ®Ò lý luËn c¬ b¶n vÒ ph¸p 11 luËt gi¶i quyÕt tranh chÊp ®Çu t- trùc tiÕp n-íc ngoµi b»ng träng tµi 1.1 Tæng quan vÒ c¸c quan ®iÓm liªn quan ®Õn ph¸p luËt vÒ 11 gi¶i quyÕt tranh chÊp ®Çu t- trùc tiÕp n-íc ngoµi b»ng träng tµi 1.1.1 C¸c thuËt ng÷ 11 1.1.2 C¸c ph-¬ng thøc gi¶i quyÕt tranh chÊp ®Çu t- trùc tiÕp n-íc 14 ngoµi 1.1.3 M« h×nh ph¸p luËt vÒ c¸c träng tµi 21 1.1.4 Mét sè vÊn ®Ò liªn quan ®Õn quy chÕ träng tµi 25 1.2 ThÈm quyÒn gi¶i quyÕt tranh chÊp cña träng tµi 27 1.2.1 C¨n cø ph¸p lý ®Ó x¸c ®Þnh thÈm quyÒn 27 1.2.2 Quan hÖ gi÷a thÈm quyÒn cña toµ ¸n vµ thÈm quyÒn cña träng 29 tµi theo hîp ®ång ®Çu t- quèc tÕ. 1.3 Tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña träng tµi 31 1.3.1 Tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña träng tµi Ad-hoc 31 1.3.2 Tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña träng tµi th-êng trùc 33 1.3.3 Trung t©m gi¶i quyÕt tranh chÊp ®Çu t- quèc tÕ (ICSID) ®-îc 35 Ng©n hµng thÕ giíi thµnh lËp vµ c¬ chÕ hç trî cña ICSID. 1.3.4 Tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña mét sè träng tµi khu vùc 37 1.4 Quy t¾c tè tông cña träng tµi 43 3
1.4.1 Quy t¾c tè tông cña träng tµi Ad-hoc 43 1.4.2 Quy t¾c tè tông cña träng tµi th-êng trùc 45 1.5 C«ng nhËn vµ thi hµnh quyÕt ®Þnh träng tµi 46 1.5.1 C«ng nhËn vµ thi hµnh quyÕt ®Þnh cña träng tµi trong n-íc 46 1.5.2 C«ng nhËn vµ thi hµnh quyÕt ®Þnh cña träng tµi n-íc ngoµi 48 Ch-¬ng 2. Thùc tiÔn ph¸p luËt mét sè n-íc vÒ 56 gi¶i quyÕt tranh chÊp ®Çu t- trùc tiÕp n-íc ngoµi b»ng träng tµi 2.1 Thùc tiÔn ph¸p luËt gi¶i quyÕt tranh chÊp ®Çu t- trùc 56 tiÕp n-íc ngoµi b»ng träng tµi cña mét sè n-íc trªn thÕ giíi 2.1.1 Hoa Kú 56 2.1.2 Mét sè n-íc Ch©u ¢u 57 2.1.3 Mét sè n-íc ASEAN 61 2.2 Thñ tôc gi¶i quyÕt tranh chÊp ®Çu t- b»ng träng tµi t¹i 63 mét sè tæ chøc träng tµi quèc tÕ trªn thÕ giíi 2.2.1 Toµ ¸n Träng tµi quèc tÕ bªn c¹nh Phßng th-¬ng m¹i quèc tÕ 64 (ICC - INTERNATIONAL CHAMBER OF COMMERCE) 2.2.2 Trung t©m träng tµi quèc tÕ Singapore (SIAC) 74 2.2.3 Uû ban träng tµi th-¬ng m¹i vµ kinh tÕ quèc tÕ Trung Quèc. 81 2.3 Mét sè vô viÖc cô thÓ vÒ tranh chÊp trong lÜnh vùc ®Çu t- 86 n-íc ngoµi ®-îc gi¶i quyÕt t¹i Trung t©m gi¶i quyÕt tranh chÊp ®Çu t- quèc tÕ - ICSID 2.3.1 Vô viÖc thø nhÊt: Ph¸n quyÕt träng tµi vô ARB/94/2 t¹i Trung 86 t©m gi¶i quyÕt tranh chÊp ®Çu t- (ICSID) 2.3.2 Vô viÖc thø 2: Vô kiÖn sè ARB(AF)/00/1 t¹i Träng tµi cña 99 Trung t©m gi¶i quyÕt tranh chÊp ®Çu t- (ICSID) 4
2.3.3 Vô viÖc thø 3: Vô kiÖn sè ARB/03/11 t¹i Träng tµi cña Trung 105 t©m gi¶i quyÕt tranh chÊp ®Çu t- (ICSID) 2.4 Gi¶i quyÕt tranh chÊp ®Çu t- trùc tiÕp n-íc ngoµi ë ViÖt 108 Nam Ch-¬ng 3. Thùc tr¹ng ph¸p luËt ViÖt Nam vÒ 111 gi¶i quyÕt tranh chÊp ®Çu t- trùc tiÕp n-íc ngoµi b»ng träng tµi - Ph-¬ng h-íng vµ gi¶i ph¸p hoµn thiÖn 3.1 Kh¸i qu¸t thùc tr¹ng vÒ hÖ thèng ph¸p luËt ®-îc ¸p dông 111 ®Ó gi¶i quyÕt tranh chÊp ®Çu t- trùc tiÕp n-íc ngoµi tõ tr-íc ®Õn nay. 3.2. Nh÷ng qui ®Þnh cña ph¸p luËt hiÖn hµnh vÒ gi¶i quyÕt 115 tranh chÊp ®Çu t- trùc tiÕp n-íc ngoµi b»ng träng tµi. 3.3 Ph-¬ng h-íng vµ gi¶i ph¸p hoµn thiÖn ph¸p luËt ViÖt 118 Nam vÒ gi¶i quyÕt tranh chÊp ®Çu t- trùc tiÕp n-íc ngoµi b»ng träng tµi KÕt luËn 124 Tµi liÖu tham kh¶o 126 5
danh môc c¸c ch÷ viÕt t¾t AALCC Uû ban t- vÊn ph¸p luËt ¸ - phi AF C¬ chÕ phô trî ICSID HKIAC Trung t©m träng tµi quèc tÕ Hång K«ng IAA LuËt träng tµi quèc tÕ ICC Phßng th-¬ng m¹i quèc tÕ ICSID Trung t©m gi¶i quyÕt tranh chÊp ®Çu t- quèc tÕ LCIA Toµ ¸n träng tµi quèc tÕ London RCAK Trung t©m träng tµi khu vùc Kuala Lumpur SIAC Trung t©m träng tµi quèc tÕ Singapore UNCITRAL Uû ban cña Liªn Hîp quèc vÒ LuËt Th-¬ng m¹i Quèc tÕ 6
lêi më ®Çu 1. TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi Trong ®iÒu kiÖn héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ hiÖn nay, c¸c giao dÞch gi÷a c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam víi ®èi t¸c n-íc ngoµi ngµy cµng ®a d¹ng, phøc t¹p. PhÇn lín c¸c giao dÞch ®-îc thùc hiÖn tèt, b¶o vÖ ®-îc quyÒn vµ lîi Ých hîp ph¸p cña c¸c chñ thÓ. Tuy nhiªn, vÉn cßn mét sè giao dÞch cã ph¸t sinh tranh chÊp. §©y lµ mét thùc tÕ kh¸ch quan khã tr¸nh khái, ®Æc biÖt khi c¸c chñ thÓ giao dÞch thuéc c¸c hÖ thèng ph¸p luËt, v¨n ho¸ kinh doanh kh¸c nhau. Ph¸p luËt, do ®ã còng qui ®Þnh nhiÒu ph-¬ng thøc kh¸c nhau ®Ó gi¶i quyÕt c¸c tranh chÊp nh- trung gian, hoµ gi¶i, ®-a tranh chÊp ra tr-íc toµ ¸n hoÆc träng tµi. Víi c¸c lîi thÕ nh- b¶o ®¶m tèi ®a quyÒn tù do tho¶ thuËn cña c¸c bªn, b¶o ®¶m bÝ mËt kinh doanh, gi¶i quyÕt nhanh gän vµ linh ho¹t, tè tông träng tµi tõ l©u ®· trë thµnh mét h×nh thøc gi¶i quyÕt tranh chÊp th-¬ng m¹i th«ng dông trªn thÕ giíi. ChÝnh v× vËy, t¹i ViÖt Nam kh«ng chØ nhiÒu nhµ nghiªn cøu b¾t ®Çu quan t©m ®Õn vÊn ®Ò nµy mµ ngay c¶ Nhµ n-íc còng cã sù chó ý tíi ph-¬ng thøc gi¶i quyÕt tranh chÊp nµy. Ngµy 25/02/2003, Uû ban th-êng vô quèc héi ®· th«ng qua Ph¸p lÖnh vÒ Träng tµi th-¬ng m¹i, ngµy 31/7/2003 Héi ®ång thÈm ph¸n Toµ ¸n nh©n d©n tèi cao ®· th«ng qua NghÞ quyÕt sè 05/2003/NQ- H§TP h-íng dÉn thi hµnh mét sè qui ®Þnh cña Ph¸p lÖnh träng tµi th-¬ng m¹i, ngµy 15/01/2004 ChÝnh phñ ®· th«ng qua NghÞ ®Þnh sè 25/2004/ND-CP qui ®Þnh chi tiÕt mét sè ®iÒu cña Ph¸p lÖnh träng tµi th-¬ng m¹i... ViÖc ban hµnh nh÷ng v¨n b¶n ph¸p luËt nµy cïng víi viÖc tham gia C«ng -íc New York vÒ c«ng nhËn vµ thi hµnh ph¸n quyÕt träng tµi ®· gãp phÇn t¹o ra mét 7
khung ph¸p lý ®iÒu chØnh ho¹t ®éng cña Träng tµi phi chÝnh phñ ë b-íc ban ®Çu. Song viÖc gi¶i quyÕt tranh chÊp ®Çu t- trùc tiÕp n-íc ngoµi vÉn lµ vÊn ®Ò kh¸ phøc t¹p thu hót sù chó ý cña nhiÒu c¬ quan, tæ chøc, c¸ nh©n. NhiÒu vÊn ®Ò lý luËn vµ thùc tiÔn ®· ®-îc ®Æt ra nh-ng ch-a ®-îc gi¶i ®¸p cô thÓ. V× vËy, viÖc nghiªn cøu vÊn ®Ò nµy nh»m gãp phÇn hoµn thiÖn ph¸p luËt vÒ träng tµi trong viÖc gi¶i quyÕt tranh chÊp vÒ ®Çu t- trùc tiÕp n-íc ngoµi phï hîp víi t×nh h×nh thùc tiÔn ViÖt Nam còng lµ mét yªu cÇu kh¸ch quan vµ cÇn thiÕt. 2. T×nh h×nh nghiªn cøu Nh÷ng vÊn ®Ò ph¸p lý vÒ träng tµi phi chÝnh phñ ®· ®-îc nhiÒu luËt gia trong vµ ngoµi n-íc quan t©m. VÒ phÝa c¸c luËt gia n-íc ngoµi, cã thÓ kÓ ra ë ®©y cuèn Träng tµi kinh tÕ quèc tÕ cña Klaus Peter Berger (Nxb Klewer Law and taxation, 1993), bµi viÕt Gi¶i quyÕt b»ng träng tµi c¸c tranh chÊp ®Çu t- n-íc ngoµi t¹i ViÖt Nam cña GS. Kazu Iwasaki - Tr-êng ®¹i häc Nagoya, NhËt B¶n... VÒ phÝa c¸c luËt gia ViÖt Nam, cã thÓ kÓ ®Õn TS. Hoµng Ph-íc HiÖp víi VÊn ®Ò c«ng nhËn vµ thi hµnh t¹i ViÖt Nam c¸c quyÕt ®Þnh cña Träng tµi n-íc ngoµi (T¹p chÝ Nhµ n-íc vµ ph¸p luËt, sè 3, 1994); TS. Hµ Hïng C-êng víi Gia nhËp C«ng -íc New York 1958 - m«i tr-êng ph¸p lý cho kinh doanh, th-¬ng m¹i ®-îc hoµn thiÖn thªm mét b-íc quan träng (DiÔn ®µn doanh nghiÖp sè 24, 1995); TS. NguyÔn Am HiÓu víi Mét sè ®Æc ®iÓm vÒ träng tµi phi chÝnh phñ ë n-íc ta hiÖn nay (T¹p chÝ Nhµ n-íc vµ Ph¸p luËt, sè 5, 1997)... Nh×n chung, c¸c bµi viÕt, c«ng tr×nh nghiªn cøu nãi trªn ®· ®Ò cËp vÊn ®Ò ë nhiÒu khÝa c¹nh vµ møc ®é kh¸c nhau. Tuy nhiªn, vÉn ch-a cã mét c«ng tr×nh cã tÝnh hÖ thèng vÒ ph¸p luËt gi¶i quyÕt tranh chÊp ®Çu t- trùc tiÕp n-íc ngoµi th«ng qua träng tµi, liªn hÖ víi t×nh h×nh ph¸p luËt ViÖt Nam vµ trªn c¬ së ®ã ®-a ra nh÷ng kiÕn nghÞ ®Ó gãp phÇn hoµn thiÖn ph¸p luËt vÒ träng tµi 8
trong lÜnh vùc gi¶i quyÕt tranh chÊp ®Çu t- trùc tiÕp n-íc ngoµi ë n-íc ta. V× vËy, viÖc hÖ thèng ho¸ nh÷ng vÊn ®Ò ph¸p lý vÒ gi¶i quyÕt tranh chÊp ®Çu t- trùc tiÕp n-íc ngoµi b»ng träng tµi lµ cÇn thiÕt. 3. Môc ®Ých nghiªn cøu Môc ®Ých cña LuËn v¨n lµ ®-a ra mét c¸ch nh×n tæng qu¸t vµ cã hÖ thèng vÒ gi¶i quyÕt tranh chÊp ®Çu t- trùc tiÕp n-íc ngoµi b»ng träng tµi, tõ ®ã cã nh÷ng kiÕn nghÞ nh»m hoµn thiÖn ph¸p luËt ViÖt Nam vÒ gi¶i quyÕt tranh chÊp ®Çu t- trùc tiÕp n-íc ngoµi b»ng träng tµi. §Ó thùc hiÖn ®-îc ®iÒu ®ã, nhiÖm vô cña LuËn v¨n lµ: - Lµm râ kh¸i niÖm, tÝnh -u viÖt cña träng tµi trong viÖc gi¶i quyÕt tranh chÊp ®Çu t- trùc tiÕp n-íc ngoµi. - Ph©n tÝch thùc tr¹ng ph¸p luËt mét sè n-íc vµ ViÖt Nam vÒ gi¶i quyÕt tranh chÊp ®Çu t- trùc tiÕp n-íc ngoµi b»ng träng tµi. - §-a ra mét sè ph-¬ng h-íng vµ gi¶i ph¸p hoµn thiÖn ph¸p luËt vÒ gi¶i quyÕt tranh chÊp ®Çu t- trùc tiÕp n-íc ngoµi b»ng träng tµi. 4. §èi t-îng vµ ph¹m vi nghiªn cøu Gi¶i quyÕt tranh chÊp ®Çu t- trùc tiÕp n-íc ngoµi b»ng träng tµi lµ mét lÜnh vùc liªn quan ®Õn nhiÒu lÜnh vùc khoa häc. LuËn v¨n nµy kh«ng cã tham väng gi¶i quyÕt tÊt c¶ mäi vÊn ®Ò mµ chØ tËp trung vµo mét sè vÊn ®Ò ph¸p lý c¬ b¶n nhÊt hiÖn nay ë ViÖt Nam liªn quan ®Õn gi¶i quyÕt tranh chÊp ®Çu t- trùc tiÕp n-íc ngoµi b»ng träng tµi. 5. Ph-¬ng ph¸p nghiªn cøu §Ó thùc hiÖn ®Ò tµi nµy, chóng t«i sö dông c¸c ph-¬ng ph¸p cña TriÕt häc M¸c - Lªnin: ph-¬ng ph¸p duy vËt biÖn chøng, duy vËt lÞch sö; ph-¬ng ph¸p logic, ph-¬ng ph¸p so s¸nh, ph-¬ng ph¸p ph©n tÝch vµ ph-¬ng ph¸p hÖ thèng. 6. KÕt cÊu cña LuËn v¨n 9
Víi khu«n khæ mét LuËn v¨n th¹c sÜ LuËt häc, ngoµi phÇn Më ®Çu vµ KÕt luËn, LuËn v¨n nµy ®-îc tr×nh bµy theo 3 ch-¬ng: Ch-¬ng 1. Mét sè vÊn ®Ò lý luËn c¬ b¶n vÒ ph¸p luËt gi¶i quyÕt tranh chÊp ®Çu t- trùc tiÕp n-íc ngoµi b»ng träng tµi Ch-¬ng 2. Thùc tiÔn ph¸p luËt mét sè n-íc vÒ gi¶i quyÕt tranh chÊp ®Çu t- trùc tiÕp n-íc ngoµi b»ng träng tµi Ch-¬ng 3. Thùc tr¹ng ph¸p luËt ViÖt Nam vÒ gi¶i quyÕt tranh chÊp ®Çu t- trùc tiÕp n-íc ngoµi b»ng träng tµi - Ph-¬ng h-íng vµ gi¶i ph¸p hoµn thiÖn 10
Ch-¬ng 1 mét sè vÊn ®Ò lý luËn c¬ b¶n vÒ ph¸p luËt gi¶i quyÕt tranh chÊp ®Çu t- trùc tiÕp n-íc ngoµi b»ng träng tµi 1.1 Tæng quan vÒ c¸c quan ®iÓm liªn quan ®Õn ph¸p luËt vÒ gi¶i quyÕt tranh chÊp ®Çu t- trùc tiÕp n-íc ngoµi b»ng träng tµi. 1.1.1 C¸c thuËt ng÷ 1.1.1.1 Träng tµi ThuËt ng÷ “Träng tµi” ®îc hiÓu trªn c¸c khÝa c¹nh lµ biÖn ph¸p, lµ ph-¬ng thøc, lµ c¬ chÕ vµ lµ tæ chøc gi¶i quyÕt tranh chÊp, lµ toµ ¸n t- do c¸c ®-¬ng sù tù do tho¶ thuËn lËp ra ®Ó gi¶i quyÕt tranh chÊp gi÷a hä. Cã rÊt nhiÒu ®Þnh nghÜa vÒ träng tµi. Gi¸o tr×nh T- ph¸p quèc tÕ cña Liªn X« (cò) viÕt: "Träng tµi bao gåm nh÷ng c¸ nh©n ®-îc c¸c bªn lùa chän ®Ó gi¶i quyÕt tranh chÊp ph¸t sinh tõ c¸c vô viÖc d©n sù cña hä" [1, 348] Theo gi¸o tr×nh T- ph¸p quèc tÕ cña M.M B«guxlapski (Nga), "Toµ ¸n träng tµi ®-îc hiÓu lµ toµ ¸n do c¸c bªn lùa chän ®Ó gi¶i quyÕt tranh chÊp ph¸t sinh gi÷a hä víi nhau; c¸c bªn quyÕt ®Þnh toµ ¸n; vµ kh¸c víi toµ ¸n cña nhµ [1, n-íc, Toµ ¸n träng tµi chØ cã thÈm quyÒn trªn c¬ së tho¶ thuËn cña c¸c bªn" 348] Theo GS Ph. Fouchar, §¹i häc Paris II: "Träng tµi lµ mét ph-¬ng thøc gi¶i quyÕt tranh chÊp theo ®ã c¸c bªn tho¶ thuËn giao cho mét hoÆc mét sè c¸ nh©n (Träng tµi viªn) thÈm quyÒn gi¶i quyÕt tranh chÊp ph¸t sinh gi÷a hä víi nhau" [1, 348] Theo gi¸o tr×nh Ph¸p luËt trong ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i th× "Träng tµi th-¬ng m¹i lµ c¬ quan trung gian ®-îc c¸c bªn ®-¬ng sù giao tranh chÊp cho ®Ó xÐt xö" [16, 160]. 11
§iÒu 2(1) Ph¸p lÖnh Träng tµi th-¬ng m¹i ngµy 25/02/2003 cña Uû ban th-êng vô Quèc héi ®Þnh nghÜa: "Träng tµi lµ ph-¬ng thøc gi¶i quyÕt tranh chÊp ph¸t sinh trong ho¹t ®éng th-¬ng m¹i ®-îc c¸c bªn tho¶ thuËn vµ ®-îc tiÕn hµnh theo tr×nh tù, thñ tôc tè tông do Ph¸p lÖnh nµy qui ®Þnh ". Nh- vËy, qua nghiªn cøu ph¸p luËt vµ thùc tiÔn c¸c n-íc vÒ vÊn ®Ò nµy, chóng ta cã thÓ thÊy r»ng: - Träng tµi lµ ph-¬ng thøc gi¶i quyÕt tranh chÊp lµ toµ ¸n t-, kh«ng ph¶i thiÕt chÕ chÝnh phñ, th«ng th-êng mang tÝnh chÊt phi chÝnh phñ, do c¸c c¸ nh©n tù nguyÖn lËp ra; - Träng tµi chØ cã thÈm quyÒn gi¶i quyÕt tranh chÊp khi chÝnh b¶n th©n c¸c bªn liªn quan t«n träng vµ thõa nhËn quyÒn ph¸n quyÕt cña nã; - Träng tµi ®«i khi còng cã thÓ hiÓu ®Êy lµ qui tr×nh, thÓ lÖ gi¶i quyÕt tranh chÊp. 1.1.1.2 §Çu t- ThuËt ng÷ “®Çu t” ®îc ®Ò cËp ®Õn nhiÒu trong c¸c hiÖp ®Þnh ®Çu t song ph-¬ng cña c¸c n-íc. Theo hiÖp ®Þnh ®Çu t- song ph-¬ng gi÷a Hoa Kú vµ Grenada, §iÒu 1 (1) (b), thuËt ng÷ “®Çu t” cã nghÜa lµ mäi lo¹i ®Çu t trong l·nh thæ cña mét bªn ®-îc së h÷u hoÆc kiÓm so¸t bëi c¸c c«ng d©n hoÆc c¸c c«ng ty cña bªn kia, nh- vèn cæ phiÕu, kho¶n nî, dÞch vô vµ c¸c hîp ®ång ®Çu t-. §Þnh nghÜa chung nµy ®-îc minh ho¹ bëi mét danh s¸ch vÒ n¨m nhãm quyÒn cô thÓ, gåm cã: - c¸c quyÒn vÒ tµi s¶n theo truyÒn thèng; - c¸c quyÒn trong c¸c c«ng ty; - sè tiÒn ®ßi vµ c¸c quyÒn thùc hiÖn liªn quan ®Õn ®Çu t-; - c¸c quyÒn së h÷u trÝ tuÖ, vµ - bÊt kú quyÒn nµo ®-îc trao tÆng theo ph¸p luËt hoÆc hîp ®ång, vµ bÊt kú giÊy phÐp vµ sù cho phÐp nµo theo luËt[28]. 12
Ph¸p luËt ViÖt Nam còng ®-a ra c¸c kh¸i niÖm vÒ ®Çu t-. Theo §iÒu 3(12) LuËt ®Çu t- 2005, "§Çu t- n-íc ngoµi lµ viÖc nhµ ®Çu t- n-íc ngoµi ®-a vµo ViÖt Nam vèn b»ng tiÒn vµ c¸c tµi s¶n hîp ph¸p kh¸c ®Ó tiÕn hµnh ho¹t ®éng ®Çu t-". Nh- vËy, ë ®©y, "®Çu t-" ®-îc hiÓu lµ sù chuyÓn dÞch tiÒn, tµi s¶n tõ n-íc ngoµi vµo n-íc nhËn ®Çu t-. Kh¸i niÖm "®Çu t-" còng cßn ®-îc qui ®Þnh trong nhiÒu hiÖp ®Þnh ®Çu t- song ph-¬ng kh¸c vµ hiÖn nay ®ang cã xu h-íng ®Þnh nghÜa rÊt réng kh¸i niÖm nµy. VÝ dô, trong HiÖp ®Þnh ®Çu t- song ph-¬ng gi÷a ViÖt Nam víi Hµn Quèc, ®Çu t- cßn bao gåm c¶ nh÷ng ®éng s¶n vµ bÊt ®éng s¶n, cæ phiÕu hay tr¸i phiÕu, giÊy ®ßi tiÒn, quyÒn së h÷u trÝ tuÖ vµ c¸c quyÒn do luËt ph¸p qui ®Þnh theo c¸c hîp ®ång ®Çu t- (§iÒu 1(1)). HiÖp ®Þnh th-¬ng m¹i song ph-¬ng ViÖt - Mü qui ®Þnh bao gåm tÊt c¶ nh÷ng qui ®Þnh trªn, tµi s¶n h÷u h×nh hoÆc v« h×nh vµ tuyªn bè râ rµng lµ "mét c«ng ty hay mét doanh nghiÖp". (§iÒu IV (I)(1)). HiÖp ®Þnh ®Çu t- song ph-¬ng gi÷a ViÖt Nam víi NhËt B¶n còng cã nh÷ng qui ®Þnh t-¬ng tù [2, 13]. 1.1.1.3 Tranh chÊp ®Çu t- HiÖp ®Þnh gi÷a Jamaica vµ Hoa Kú ngµy 04/02/1994 ®-a ra ®Þnh nghÜa vÒ “tranh chÊp ®Çu t” nh sau: “Tranh chÊp ®Çu t lµ tranh chÊp gi÷a mét bªn víi mét c«ng d©n hoÆc c«ng ty cña bªn kia ph¸t sinh ngoµi hoÆc liªn quan ®Õn: a) mét tho¶ thuËn ®Çu t- gi÷a bªn ®ã víi c«ng d©n hoÆc c«ng ty ®ã; b) mét giÊy phÐp ®Çu t- ®-îc cÊp bëi c¬ quan cã thÈm quyÒn vÒ ®Çu t- n-íc ngoµi cña bªn ®ã cho c«ng d©n hoÆc c«ng ty ®ã; hoÆc c) mét vi ph¹m bÊt kú quyÒn nµo ®-îc ®-a ®Õn hoÆc ®-îc t¹o ra bëi HiÖp ®Þnh vÒ mét viÖc ®Çu t” (§iÒu VI(1))[29]. Theo ph¸p luËt ViÖt Nam, thuËt ng÷ “tranh chÊp ®Çu t” còng ®îc ®Ò cËp ®Õn. Trong HiÖp ®Þnh ®Çu t- song ph-¬ng gi÷a ViÖt Nam víi NhËt B¶n, "tranh chÊp ®Çu t-" ®-îc ®Þnh nghÜa lµ "mét tranh chÊp gi÷a mét bªn trong HiÖp ®Þnh víi mét nhµ ®Çu t- cña bªn kia g©y ra thiÖt h¹i bëi lý do cña, hay ph¸t sinh tõ, viÖc vi ph¹m bÊt cø quyÒn nµo qui ®Þnh trong HiÖp ®Þnh nµy... 13
(§iÒu 14(1)). HiÖp ®Þnh ®Çu t- song ph-¬ng víi Hµn Quèc còng qui ®Þnh t-¬ng tù "bëi lý do hay ph¸t sinh tõ, vi ph¹m ®ã" (§iÒu 9(1)). HiÖp ®Þnh th-¬ng m¹i song ph-¬ng ViÖt - Mü qui ®Þnh r»ng mét "tranh chÊp ®Çu t-" lµ "mét tranh chÊp ... ph¸t sinh tõ hay liªn quan tíi mét kho¶n ®Çu t- ®· ®-îc cÊp phÐp, hay mét tho¶ thuËn ®Çu t- hay mét hµnh vi vi ph¹m bÊt cø quyÒn nµo ®· ®-îc qui ®Þnh, t¹o ra hay c«ng nhËn bëi Ch-¬ng nµy..." (§iÒu IV(1)(10))[2, 13]. 1.1.2 C¸c ph-¬ng thøc gi¶i quyÕt tranh chÊp ®Çu t- trùc tiÕp n-íc ngoµi Sù ®a d¹ng c¸c tranh chÊp ®Çu t- trùc tiÕp n-íc ngoµi vµ viÖc b¶o vÖ quyÒn tù ®Þnh ®o¹t cña c¸c nhµ kinh doanh ®· dÉn tíi sù ®a d¹ng vÒ h×nh thøc gi¶i quyÕt tranh chÊp. Th«ng th-êng, tranh chÊp ®Çu t- trùc tiÕp n-íc ngoµi cã thÓ ®-îc gi¶i quyÕt b»ng mét trong hai c¸ch sau: Th«ng qua c¸c ph-¬ng thøc kh«ng mang tÝnh tµi ph¸n hoÆc th«ng qua c¸c ph-¬ng thøc mang tÝnh tµi ph¸n. C¸c ph-¬ng thøc kh«ng mang tÝnh tµi ph¸n bao gåm c¸c ph-¬ng thøc gi¶i quyÕt tranh chÊp lùa chän nh- hoµ gi¶i hoÆc trung gian. C¸c ph-¬ng thøc mang tÝnh tµi ph¸n bao gåm toµ ¸n vµ träng tµi. 1.1.2.1 C¸c ph-¬ng thøc gi¶i quyÕt tranh chÊp kh«ng mang tÝnh tµi ph¸n - Hoµ gi¶i Hoµ gi¶i lµ ®-a c¸c bªn tíi ng-êi thø ba ®-îc chÝnh c¸c bªn lùa chän ®Ó gi¶i quyÕt tranh chÊp. NÕu hoµ gi¶i thµnh c«ng, tho¶ thuËn hoµ gi¶i ®-îc lËp thµnh biªn b¶n hoµ gi¶i cã ch÷ ký cña c¸c bªn vµ hoµ gi¶i viªn. Trong qu¸ tr×nh hoµ gi¶i, víi tho¶ thuËn tr-íc gi÷a c¸c bªn, hoµ gi¶i viªn lu«n cè g¾ng tr×nh bµy cho c¸c bªn thÊy ®-îc nh÷ng triÓn väng tèt ®Ñp nhÊt ®Ó tõ ®ã hoµ gi¶i c¸c quan ®iÓm kh¸c nhau, vµ v× vËy, chuyÓn t×nh huèng tranh chÊp thµnh sù hoµ gi¶i. Hoµ gi¶i viªn tiÕn hµnh qui tr×nh hoµ gi¶i mµ hä 14
cho r»ng lµ phï hîp theo nguyªn t¾c v« t-, c«ng b»ng vµ theo c«ng lý. Cã hai lo¹i ph-¬ng thøc hoµ gi¶i c¬ b¶n lµ hoµ gi¶i vô viÖc vµ hoµ gi¶i quy chÕ. Hoµ gi¶i vô viÖc lµ ph-¬ng thøc trong ®ã viÖc tæ chøc vµ gi¸m s¸t do c¸c bªn tù qui ®Þnh, kh«ng cã sù trî gióp cña bÊt kú tæ chøc nµo. Quy t¾c hoµ gi¶i cña Uû ban Liªn hîp quèc vÒ LuËt Th-¬ng m¹i quèc tÕ th«ng qua n¨m 1980, cïng víi Quy t¾c Tè tông träng tµi mÉu cña UNCITRAL n¨m 1976 lµ c¸c quy t¾c hoµ gi¶i vô viÖc tiªu biÓu. Quy t¾c nµy còng ®· ®-îc khuyÕn nghÞ víi c¸c nhµ kinh doanh th-¬ng m¹i quèc tÕ trong NghÞ quyÕt cña §¹i héi ®ång Liªn Hîp quèc ngµy 04/12/1980. Kh¸c víi hoµ gi¶i vô viÖc, hoµ gi¶i quy chÕ do mét tæ chøc, hoÆc mét trung t©m chuyªn nghiÖp, gi¸m s¸t tè tông träng tµi tiÕn hµnh. Tuy nhiªn, c¬ chÕ hoµ gi¶i hoµn toµn ®éc lËp vµ kh¸c víi c¬ chÕ träng tµi. Hoµ gi¶i quy chÕ còng cã quy t¾c riªng, vÝ dô: Quy t¾c hoµ gi¶i lùa chän cña Phßng th-¬ng m¹i quèc tÕ cã hiÖu lùc tõ ngµy 01/01/1988 vµ Quy t¾c hoµ gi¶i cña Trung t©m hÖ thèng Träng tµi Ch©u ¢u - ¶ RËp cã hiÖu lùc tõ ngµy 17/12/1997, trong ®ã cã mét ch-¬ng (tõ §iÒu11 ®Õn §iÒu 18) vÒ qui tr×nh hoµ gi¶i. Còng gièng nh- träng tµi, hoµ gi¶i kh«ng thÓ tiÕn hµnh nÕu kh«ng cã tho¶ thuËn cña c¶ hai bªn. Tho¶ thuËn nµy cã thÓ d-íi d¹ng mét ®iÒu kho¶n hîp ®ång hoÆc mét tho¶ thuËn hoµ gi¶i ngÇm hoÆc b»ng v¨n b¶n. Mét sè quy t¾c vÒ hoµ gi¶i b¾t nguån tõ c¸c quy t¾c ®iÒu chØnh tè tông träng tµi. C¸c quy t¾c hoµ gi¶i còng qui ®Þnh trao ®æi b¶n ghi nhí, c¸c buæi gÆp mÆt vµ mét sè quy t¾c thñ tôc nh-ng kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i tu©n thñ nguyªn t¾c tè tông. Hoµ gi¶i viªn cã thÓ nghe c¸c bªn cïng mét lóc hoÆc nghe tõng bªn mét. §Ó ®¹t ®-îc tÝnh hiÖu qu¶, trong qu¸ tr×nh hoµ gi¶i nªn linh ho¹t khi thu thËp chøng cø. Tuy nhiªn, tÝnh linh ho¹t nµy hoµn toµn kh«ng t-¬ng thÝch víi nguyªn t¾c ®èi tông v× cã thÓ sö dông c¶ nh÷ng biÖn ph¸p kh«ng chÝnh thøc nh- khuyÕn nghÞ, ®Ò nghÞ vµ thuyÕt phôc. Do vËy, nÕu c¸c bªn chÊp nhËn th× míi ¸p dông. Nguyªn t¾c bÝ mËt th-êng ®-îc qui ®Þnh cô 15
thÓ trong quy t¾c hoµ gi¶i cña c¸c tæ chøc träng tµi quy chÕ. Nguyªn t¾c bÝ mËt cÊm c¸c bªn sö dông ë nh÷ng n¬i kh¸c (®ã lµ tr-íc héi ®ång träng tµi vµ toµ ¸n) mäi ®Ò nghÞ hoÆc chøng cø ®-îc ®-a ra trong qu¸ tr×nh hoµ gi¶i. C¸c ®Ò nghÞ hoÆc khuyÕn nghÞ cña hoµ gi¶i viªn kh«ng cã gi¸ trÞ rµng buéc, do vËy, c¸c bªn cã thÓ tù do ¸p dông hoÆc kh-íc tõ. Tuy nhiªn, c¸c bªn cã thÓ ®-a c¸c ®Ò nghÞ cña hoµ gi¶i viªn vµo mét hîp ®ång ®· ký kÕt hoÆc mét quyÕt ®Þnh träng tµi cã gi¸ trÞ rµng buéc ®-îc c¸c bªn tho¶ thuËn víi nhau. - Trung gian Trung gian cã thÓ ®Þnh nghÜa nh- mét biÕn thÓ cña hoµ gi¶i bëi cè g¾ng dµn xÕp tranh chÊp còng ®-îc thùc hiÖn bëi bªn thø ba - nhµ trung gian - ng-êi xem xÐt khiÕu kiÖn cña c¸c bªn vµ gióp c¸c bªn ®µm ph¸n ®Ó gi¶i quyÕt tranh chÊp. Tuy nhiªn, nÕu nh- nghÜa vô cña hoµ gi¶i viªn lµ ®-a ra nh÷ng lêi khuyªn b»ng lêi hoÆc b»ng v¨n b¶n th× vai trß cña nhµ trung gian thiªn vÒ thuyÕt phôc c¸c bªn ®Ó t×m ra mét ph-¬ng ph¸p gi¶i quyÕt tranh chÊp mét c¸ch th©n thiÖn. Gièng nh- hoµ gi¶i, trung gian còng cã trung gian vô viÖc vµ trung gian quy chÕ. Quy t¾c trung gian cña Tæ chøc Së h÷u trÝ tuÖ thÕ giíi cã hiÖu lùc tõ ngµy 01/10/1994 lµ mét vÝ dô vÒ trung gian quy chÕ. Tæ chøc Së h÷u trÝ tuÖ thÕ giíi ®Ò xuÊt ®iÒu kho¶n sau: "BÊt kú tranh chÊp, tranh c·i hoÆc khiÕu kiÖn nµo ph¸t sinh tõ, hoÆc liªn quan tíi hîp ®ång nµy vµ mäi söa ®æi tiÕp theo cña hîp ®ång nµy bao gåm, kh«ng giíi h¹n, sù h×nh thµnh, gi¸ trÞ ph¸p lý, hiÖu lùc rµng buéc, gi¶i thÝch, thùc hiÖn, ph¸ vì hoÆc chÊm døt hîp ®ång, còng nh- c¸c khiÕu kiÖn ngoµi hîp ®ång, ®-îc ®-a ra trung gian theo Quy t¾c trung gian cña WIPO . N¬i tiÕn hµnh trung gian lµ... Ng«n ng÷ sö dông trong trung gian lµ..." 1.1.2.2 C¸c ph-¬ng thøc gi¶i quyÕt tranh chÊp mang tÝnh tµi ph¸n - Toµ ¸n 16
Tè tông toµ ¸n lµ ph-¬ng thøc th-êng ®-îc sö dông ®èi víi c¸c vô kiÖn trong n-íc liªn quan tíi c¸c bªn cã cïng quèc tÞch. Tranh chÊp ®-îc ®-a ra toµ ¸n cña quèc gia mµ c¸c bªn lµ c«ng d©n. Trong c¸c tranh chÊp quèc tÕ th× nguyªn t¾c còng t-¬ng tù nh- vËy, ngo¹i trõ ph¶i x¸c ®Þnh thÈm quyÒn cña toµ ¸n. SÏ gi¶i quyÕt t¹i n-íc cña nguyªn ®¬n hay bÞ ®¬n? VÊn ®Ò cã thÓ gi¶i quyÕt b»ng c¸ch ®-a ®iÒu kho¶n "Toµ ¸n" vµo hîp ®ång. Th«ng th-êng c¸c bªn sÏ chän toµ ¸n t¹i quèc gia cña nguyªn ®¬n hoÆc bÞ ®¬n. Tuy nhiªn, ®iÒu kho¶n qui ®Þnh thÈm quyÒn cña toµ ¸n quèc gia kh«ng phæ biÕn trong hîp ®ång ®Çu t- quèc tÕ v× mét lý do hiÓn nhiªn lµ kh«ng bªn nµo mong muèn ®-a tranh chÊp ra gi¶i quyÕt t¹i toµ ¸n quèc gia cña bªn kia. §«i khi, c¸c bªn kh«ng qui ®Þnh bÊt kú ®iÒu kho¶n nµo vÒ gi¶i quyÕt tranh chÊp. Trong tr-êng hîp nµy, mét khi ph¸t sinh tranh chÊp, sÏ ph¶i quyÕt ®Þnh toµ ¸n nµo cã thÈm quyÒn b»ng c¸ch ¸p dông c¸c qui t¾c xung ®ét ph¸p luËt vÒ thÈm quyÒn ph¸p lý hoÆc b»ng c¸ch xem xÐt c¸c hiÖp ®Þnh song ph-¬ng hoÆc ®a ph-¬ng cã thÓ ¸p dông. Khi ®ã, mét toµ ¸n quèc gia cã thÓ kh-íc tõ thÈm quyÒn xÐt xö vµ trªn c¬ së c¸c quy t¾c xung ®ét ph¸p luËt cña quèc gia ®ã, chuyÓn vô viÖc cho toµ ¸n mét quèc gia kh¸c sau khi bªn bÞ ®¬n kiÖn vÒ viÖc toµ ¸n ®ã kh«ng cã thÈm quyÒn. ViÖc nµy sÏ kh«ng chØ lµm chËm l¹i qu¸ tr×nh tiÕn hµnh tè tông t¹i toµ ¸n mµ cßn dÉn ®Õn chi phÝ tèn kÐm do liªn tiÕp tiÕn hµnh kiÖn tông t¹i toµ ¸n cña nhiÒu quèc gia kh¸c nhau. Cßn ®èi víi toµ ¸n cña n-íc thø ba th× nh×n chung c¸c bªn kh«ng muèn gi¶i quyÕt tranh chÊp t¹i t¹i toµ ¸n cña n-íc thø ba v× nhiÒu lý do. VÝ dô: Cã lÏ kh«ng phï hîp khi ®-a tranh chÊp ®-îc ®iÒu chØnh bëi mét hÖ thèng ph¸p luËt nµy cho c¸c thÈm ph¸n quèc gia kh¸c gi¶i quyÕt khi mµ tr×nh ®é chuyªn m«n vµ kiÕn thøc cña hä l¹i cã céi rÔ s©u s¾c tõ mét hÖ thèng ph¸p luËt kh¸c. Thùc tÕ, nÕu hîp ®ång vµ c¸c th- tõ trao ®æi liªn quan tíi tranh chÊp ph¶i dÞch sang ng«n ng÷ lµm viÖc cña thÈm ph¸n quèc gia ®-îc chän - t-¬ng 17
tù, c¸c cuéc th¶o luËn còng ph¶i tiÕn hµnh b»ng ng«n ng÷ nµy - cã thÓ c¸c bªn vµ nh÷ng ng-êi tham gia tè tông sÏ gÆp nhiÒu ®iÒu bÊt tiÖn. NÕu chän toµ ¸n cã thÈm quyÒn cña mét quèc gia ch-a tham gia vµo hiÖp ®Þnh song ph-¬ng hoÆc ®a ph-¬ng vÒ c«ng nhËn vµ thi hµnh c¸c ph¸n quyÕt cña toµ ¸n, c¸c bªn cã thÓ rÊt khã kh¨n ®Ó thùc hiÖn ph¸n quyÕt ®· ban hµnh. Nh- vËy, trong tè tông toµ ¸n, toµ ¸n quèc gia ®-îc yªu cÇu xÐt xö vô kiÖn vµ ®-a ra ph¸n quyÕt trªn c¬ së néi dung vô kiÖn. Ngoµi ra, toµ ¸n còng cã thÓ cung cÊp nh÷ng dÞch vô v« cïng h÷u Ých nh- ra lÖnh ¸p dông c¸c biÖn ph¸p t¹m thêi hoÆc khÈn cÊp, chØ ®Þnh chuyªn gia kü thuËt vµ trong ph¹m vi quyÒn h¹n nhÊt ®Þnh, tiÕn hµnh qui tr×nh hoµ gi¶i - ®«i khi ®-îc coi nh- mét b-íc khëi ®Çu tr-íc lóc b¾t ®Çu tè tông thùc chÊt. - Träng tµi th-¬ng m¹i. Träng tµi còng lµ mét ph-¬ng thøc gi¶i quyÕt tranh chÊp ®Çu t- trùc tiÕp n-íc ngoµi mang tÝnh tµi ph¸n. Kh«ng gièng nh- toµ ¸n quèc gia, kh«ng cã héi ®ång träng tµi cè ®Þnh ®Ó gi¶i quyÕt tranh chÊp th-¬ng m¹i mµ ë ®ã cïng mét sè träng tµi viªn nhÊt ®Þnh gi¶i quyÕt nhiÒu vô. Träng tµi lµ mét ph-¬ng thøc gi¶i quyÕt tranh chÊp t-, dùa trªn tho¶ thuËn gi÷a c¸c bªn. Quy t¾c chung lµ "kh«ng cã tho¶ thuËn gi¶i quyÕt b»ng ph-¬ng thøc träng tµi, kh«ng cã tè tông träng tµi". Trõ mét sè ngo¹i lÖ, c¸c bªn ph¶i tho¶ thuËn trong hîp ®ång sö dông ph-¬ng thøc träng tµi, vµ qui ®Þnh chi tiÕt c¸c quy t¾c ®iÒu chØnh qu¸ tr×nh tè tông (chØ ®Þnh träng tµi viªn,...) hoÆc sö dông c¸c quy t¾c tè tông träng tµi d-íi sù gi¸m s¸t cña mét tæ chøc träng tµi quy chÕ. Trong träng tµi vô viÖc, c¸c bªn tù quyÕt ®Þnh tè tông träng tµi sÏ ®-îc tiÕn hµnh nh- thÕ nµo vµ kh«ng cã sù trî gióp cña tæ chøc träng tµi quy chÕ. Trong träng tµi quy chÕ (còng ®-îc coi nh- träng tµi ®-îc gi¸m s¸t), tè tông träng tµi ®-îc tiÕn hµnh víi sù trî gióp cña mét tæ chøc träng tµi quy chÕ. 18
Tuú thuéc vµo tho¶ thuËn gi÷a c¸c bªn, c¸ch thøc tiÕn hµnh tè tông träng tµi cã thÓ kh¸c hoÆc kh«ng kh¸c víi c¸ch thøc tiÕn hµnh tè tông t¹i mét toµ ¸n quèc gia. Tuy nhiªn, tù c¸c bªn (hoÆc tæ chøc träng tµi quy chÕ, hoÆc bÊt kú bªn thø ba nµo kh¸c ®-îc c¸c bªn chØ ®Þnh) tù thµnh lËp héi ®ång träng tµi. MÆt kh¸c, c¸c quy t¾c tè tông träng tµi th-êng linh ho¹t h¬n vµ Ýt nghi thøc h¬n c¸c quy t¾c cña ph¸p luËt quèc gia. Do vËy, träng tµi ®-îc xem nh- bªn thø ba ®éc lËp quyÕt ®Þnh tranh chÊp cña c¸c bªn. QuyÕt ®Þnh cña träng tµi lµ chung thÈm vµ rµng buéc ®èi víi c¸c bªn. Trªn ®©y lµ c¸c ph-¬ng thøc gi¶i quyÕt tranh chÊp phæ biÕn nhÊt hiÖn nay. Qua nghiªn cøu vÒ c¸c ph-¬ng thøc nµy, chóng ta cã thÓ nhËn thÊy träng tµi lµ mét ph-¬ng thøc gi¶i quyÕt tranh chÊp ®Çu t- trùc tiÕp n-íc ngoµi cã -u thÕ h¬n h¼n so víi c¸c ph-¬ng thøc cßn l¹i. -u thÕ cña träng tµi so víi c¸c ph-¬ng thøc gi¶i quyÕt tranh chÊp lùa chän (hoµ gi¶i, trung gian). ViÖc lùa chän sö dông träng tµi hay c¸c ph-¬ng thøc gi¶i quyÕt tranh chÊp lùa chän hoµn toµn kh¸c víi viÖc lùa chän gi÷a toµ ¸n quèc gia vµ träng tµi. Mét ®iÒu kho¶n träng tµi lo¹i trõ sù can thiÖp cña toµ ¸n quèc gia vµo néi dung vô kiÖn. Nh-ng hoµ gi¶i hay trung gian kh«ng lo¹i trõ träng tµi, vµ ng-îc l¹i, träng tµi kh«ng lo¹i trõ hoµ gi¶i hoÆc trung gian. Trong träng tµi, quyÕt ®Þnh ®-îc c«ng bè cã gi¸ trÞ chung thÈm vµ rµng buéc c¸c bªn. QuyÕt ®Þnh träng tµi ®-îc toµ ¸n c«ng nhËn vµ cã thÓ buéc bªn thua kiÖn ph¶i thi hµnh nÕu bªn ®ã kh«ng t«n träng c¸c ®iÒu kho¶n cña quyÕt ®Þnh. Tuy nhiªn, ®èi víi c¸c ph-¬ng thøc gi¶i quyÕt tranh chÊp lùa chän th× tÝnh hiÖu qu¶ cña c¸c ph-¬ng thøc nµy hoµn toµn phô thuéc vµo thiÖn chÝ cña c¸c bªn, hä tù do tu©n theo hoÆc kh«ng tu©n theo khuyÕn nghÞ hoÆc quyÕt ®Þnh cña hoµ gi¶i viªn hoÆc nhµ trung gian. Nh÷ng khuyÕn nghÞ nµy kh«ng t-¬ng ®-¬ng víi ph¸n quyÕt cña toµ ¸n vµ kh«ng thÓ ®-îc c«ng nhËn nh- vËy. 19
V× vËy, t¹i toµ ¸n quèc gia, mét bªn kh«ng thÓ yªu cÇu thi hµnh khuyÕn nghÞ cña nhµ trung gian hay hoµ gi¶i viªn, hoÆc tho¶ thuËn hoµ gi¶i. -u thÕ cña träng tµi so víi toµ ¸n. Nh- ®· tr×nh bµy ë trªn, ®èi víi c¸c hîp ®ång ®Çu t- quèc tÕ, c¸c bªn rÊt khã tho¶ thuËn ®Ó lùa chän mét toµ ¸n quèc gia. C¸c bªn th-êng lùa chän träng tµi lµm ph-¬ng thøc gi¶i quyÕt tranh chÊp ®Çu t- trùc tiÕp n-íc ngoµi bëi träng tµi cã nh÷ng -u thÕ nhÊt ®Þnh so víi toµ ¸n. Thø nhÊt, träng tµi cã tÝnh linh ho¹t h¬n so víi toµ ¸n, thÓ hiÖn: NÕu nh- toµ ¸n quèc gia bÞ rµng buéc nghiªm ngÆt bëi c¸c quy t¾c tè tông quèc gia th× ®èi víi träng tµi, c¸c bªn cã thÓ lùa chän quy t¾c tè tông, thËm chÝ cã thÓ tù ®Æt ra quy t¾c (träng tµi Ad-hoc). §èi víi toµ ¸n quèc gia, ®Þa ®iÓm xÐt xö lµ trô së cña toµ ¸n cßn ®èi víi träng tµi, c¸c bªn cã thÓ tù do lùa chän ®Þa ®iÓm tæ chøc phiªn häp gi¶i quyÕt tranh chÊp. ë toµ ¸n, ng«n ng÷ sö dông lµ ng«n ng÷ cña quèc gia ®ã cßn ®èi víi träng tµi, c¸c bªn ®-îc tù do lùa chän ng«n ng÷ trong tè tông. NÕu lùa chän toµ ¸n gi¶i quyÕt tranh chÊp, c¸c bªn chØ ®-îc phÐp kiÖn ®Õn c¬ quan ®óng thÈm quyÒn ®Ó gi¶i quyÕt (vÝ dô: n¬i nguyªn ®¬n cã trô së chÝnh hay n¬i tranh chÊp x¶y ra) th× ®èi víi träng tµi, c¸c bªn cã thÓ lùa chän bÊt kú trung t©m träng tµi nµo ®Ó gi¶i quyÕt tranh chÊp cho m×nh. Thø hai, ph¸n quyÕt cña toµ ¸n th-êng bÞ kh¸ng c¸o vµ do vËy tè tông cã thÓ bÞ tr× ho·n vµ kÐo dµi. C¸c bªn cã thÓ gÆp ph¶i mét lo¹t sù kh¸ng c¸o kÐo dµi vµ tèn kÐm. Cßn ®èi víi träng tµi, vÒ nguyªn t¾c, quyÕt ®Þnh träng tµi cã gi¸ trÞ chung thÈm. C¬ héi ®Ó huû quyÕt ®Þnh träng tµi lµ rÊt Ýt, chñ yÕu do c¸c sai sãt thñ tôc c¬ b¶n. Do vËy gi¶i quyÕt tranh chÊp t¹i träng tµi th-êng nhanh h¬n ë toµ ¸n. Träng tµi cã thÓ tiÕn hµnh rÊt nhanh (vµi tuÇn hoÆc vµi th¸ng nÕu c¸c bªn muèn nh- vËy). 20